Sự tiếp biến Nho giáo ở Việt Nam qua tục ngữ ca dao – Dân ca người Việt

Đại Học Quốc Gia Tp. Hồ Chí Minh Trường Đại Học Khoa Học Xã Hội Và Nhân Văn  Nguyễn Thị Kim Phượng Sự Tiếp Biến Nho Giáo Ở Việt Nam Qua Tục Ngữ, Ca Dao – Dân Ca Người Việt Luận Án Tiến Sĩ Ngữ Văn Thành Phố Hồ Chí Minh - ...

2. LỊCH SỬ VẤN ĐỀ Tìm hiểu về Nho giáo trong mảng văn vần dân gian từ trước đến nay đã có một số công trình đề cập trực tiếp hoặc gián tiếp trong nội dung nghiên cứu chung về tục ngữ, ca dao – dân ca người Việt, đặc biệt ...

Gian, đôi điều suy nghĩ, theo cách giới thiệu và tái khẳng định sự có mặt của Tam giáo trong tục ngữ, đã điểm lược một số câu mang nội dung Tam giáo, cũng như điển tích Bắc sử… được các thầy đồ dẫn dụng vào tục ngữ, trong ...

Một số nét, đặc điểm của nền văn hóa láng giềng hay xa hơn nữa [166, tr. 99]. Dominique Wolton trong Toàn cầu hóa văn hóa cũng hàm ý tương tự: Và đồng thời không có nền văn hóa nào không có mối quan hệ, không mở cửa và đôi khi giao ...

Nhà học và văn miếu thì chưa từng thấy có đâu. Do đấy ta rất lấy làm xấu hổ với tín đồ đạo Phật. Bèn viết ra đây để tỏ lòng ta [89, tr. 662]. Trương Hán Siêu cũng có tâm trạng tương tự trong bài Văn bia chùa Khai Nghiêm , nhưng ...

Thế, vai trò xã hội của pháp luật, bản thân các nhà cầm quyền cũng phải tham chiếu nguyện vọng của người dân. Việc này đã được các nhà làm luật tiến hành một cách tinh tế, cẩn trọng. Nhờ vậy, học thuyết Nho giáo đã được ...

Qua cửa Khổng, sân Trình phải thực thi. Ngay từ những ngày đầu mới bước chân vào lớp, người học được thầy dạy cho những thói quen tốt, những phép tắc thông thường, cách ứng xử khi giao tiếp… [97, tr.18]. Sau vài tháng mới được ...

Hòa tan những yếu tố ấy vào tâm thức dân gian. Hai nhà nghiên cứu Đinh Gia Khánh và Chu Xuân Diên đã khẳng định: Chính cũng nhờ các hình thức sinh hoạt có tính chất dân gian ấy mà những tác phẩm như truyện Kiều , truyện Lục Vân Tiên ...

Nay chọn nhặt các bài (ca dao) mà coi, thời điều lành, điều dở, lời xa lời gần so với Thi phong mười lăm nước bên Tàu, đều đủ làm khuyên răn cho cả đời. Xem đức Khổng san Kinh, có biên lời Thi phong, thì người ta chăm đọc sách ...

(1) Đạo với nghĩa đen là đường đi, cách làm . Ví dụ như Lực bất túc giả, trung đạo nhi phế. Kim nhữ hoạch (Người không đủ sức đi đến nửa đường thì bỏ. Nay anh tự vạch sẵn mức cho mình) [29, tr. 88]; hay một câu khác Đạo chi ...

Gái. Điều này được minh chứng qua công lao nuôi dưỡng con cái như trời biển mà họ đã từng dành cho các con. Thế nhưng, một số bậc sinh thành vì lý do nào đó đã tỏ ý trọng con trai hơn, phận con gái phải chịu thiệt. Như vậy, những ...

Bộc chi ư dân, nhi dân thọ chi) [31, tr. 92]. Những quan niệm tiến bộ ấy đã bị các nhà Nho sau này gạt bỏ, thay vào đó những triết lý cứng nhắc, độc đoán đến phản động. Đại diện tiêu biểu nhất cho thế hệ này là Đổng Trọng ...

Diễn đạt của bài ca dao mà chúng tôi đã dẫn khi mở đầu phần này, cùng với vị trí là một trong những nội dung của tư tưởng chính thống được chính quyền phong kiến thúc đẩy thâm nhập nên nó đã chi phối những tư tưởng khác. ...

Nhiều áp lực: đạo Hiếu với đấng sinh thành, hủ tục làng xã, triết lý Nhân, Nghĩa với người…, Mệnh số là chỗ dựa cuối cùng, thuyết phục nhất để các chàng trai, cô gái biện giải cho những trắc trở trong quan hệ lứa đôi. Căn ...

Trung không còn xứng hợp, thực tế cuộc sống không đảm bảo tính thống nhất giữa quyền lợi cá nhân và tập thể. Họ cho rằng: Khó thì hết thảo hết ngay/ Công cha cũng bỏ, nghĩa thầy cũng quên [74, tr. 1295]. Họ không còn tin vào vua, bộ ...

Chữ Hiếu của Nho giáo khi vào Việt Nam được vận dụng theo hai mục đích rò ràng: đối với giai cấp cầm quyền, đó là nền tảng đạo đức để trói buộc người dân vào bổn phận làm tôi con phục vụ cho việc củng cố địa vị, bảo ...

Kiến và thường nạn nhân là các cô gái (64 bài, Phụ lục, tr. 104 – 109). Người trong cuộc tâm sự: Mẹ em tham gạo tham gà Bắt em để bán cho nhà cao sang Chồng em thì thấp một gang Vắt mũi chưa sạch ra đàng đánh nhau. [74, tr. 1461] Lời bộc ...

Mẹ luôn nhắc nhở con cái ghi nhớ: Công cha nghĩa mẹ chớ quên/ Ơn vua lộc nước mong đền con ơi! [74, tr. 711]. Sự đồng bộ và nhất quán trong truyền bá và răn dạy đã tạo nên xu hướng xem trọng Trung, Hiếu, đưa chúng lên thành quy chuẩn ...

Mặc dù Mạnh Tử không nói rò mối quan hệ với Trí nhưng một ví dụ điển hình cho thấy ông cũng thống nhất vai trò của Trí trong sự ảnh hưởng của đức Nhân khi ví: Người nhân như xạ thủ, người bắn cung trước hết phải đứng cho ...

Dã; Nghĩa, nhân lộ dã) [31, tr. 166]. Đối với Mạnh Tử, Nhân Nghĩa là một cặp đôi song hành bổ trợ cho nhau, mọi biểu hiện của hành vi ứng xử xã hội đều xuất phát từ bản chất Nhân và Nghĩa, cuối cùng cũng vì mục đích Nhân Nghĩa. ...

Hiếu với cha mẹ, thầy trò phải đạo, vợ chồng chung thủy, anh em kính nhường, bạn bè tín thật theo đúng với Đạo lý. Tuy nhiên, qua văn bản tục ngữ, ca dao – dân ca sự xuất hiện của các mối quan hệ theo nội dung của Nghĩa có sự ...

Thân, vợ chồng thì Tình yêu, ngoài xã hội thì Tình người. Sự hỗ trợ của Tình không chỉ củng cố cho vị trí của Nghĩa trong hệ thống chuẩn mực đạo đức làm người mà còn nâng cao giá trị cốt lòi của nó trong bản tính nhân văn ...

Các địa phương, tùy theo chủ quan của quan chức và sĩ dân địa phương. Câu tục ngữ: Phép vua thua lệ làng cũng có thể ứng với tình hình này. Ví dụ về trường hợp xử phạt tội gian dâm, Luật Hồng Đức thể hiện sự mềm dẻo và ...

[75, tr. 1889] Còn người phụ nữ đã có chồng thì phải tuyệt đối cắt đứt quan hệ với thế giới bên ngoài: Chưa chồng chơi đám chơi đu/ Chồng rồi chẳng dám ngao du chốn nào [74, tr. 592]. Người phụ nữ phong kiến chấp nhận giam mình ...

Này dường như không phù hợp với cá tính mạnh mẽ của người phụ nữ Việt. Từ đâu xảy ra nghịch lý này? Theo khảo sát của chúng tôi, khác với chữ Tiết trinh, thái độ của người phụ nữ khi đối diện với đạo Tòng phu hầu hết ...

Phụ nữ khó mà đạt cả bốn. Có lẽ vì vậy mà ít thấy được nhắc đến trong lời ăn tiếng nói của người dân? Chúng tôi chỉ tìm thấy một đôi trường hợp đơn lẻ nên không có cơ hội để đi sâu hơn (Phụ lục, tr. 194). Quan niệm ...

34. Crane Brinton, John B.Christopher, Robert Lee Wolff (Nguyễn Văn Lương dịch, 1994), Lịch sử phát triển văn hóa văn minh nhân loại – Văn minh phương Tây , Văn hóa – Thông tin, Hà Nội. 35. Huỳnh Tịnh Của (1895), Đại Nam quốc âm tự vị, Thome I, II, ...

162. Viện nghiên cứu Hán Nôm Việt Nam và Viện Harvard – Yenching Hoa Kỳ (2009), Nghiên cứu tư tưởng Nho gia Việt Nam, từ hướng tiếp cận liên ngành , Thế giới, Hà Nội. 163. Viện triết học (1994), Nho giáo tại Việt Nam , Khoa học Xã hội, Hà ...