Phương Pháp Giáo Dục Đạo Đức - Lối Sống Cho Đvtn Ở Trường Thpt

- Giáo dục ý thức tuân thủ pháp luật, trước tiên là thực hiện nội quy, quy định của nhà trường và chấp hành các quy định của nơi cư trú. Giáo dục nhận thức, hành vi, thói quen, lối sống văn minh, tiến bộ, phù hợp với bản sắc dân tộc Việt Nam.

* Giáo dục về phẩm chất đạo đức:

- Giáo dục phẩm chất đạo đức trong mối quan hệ với bản thân: Tự trọng, tự kiềm chế, tự tin…

- Phẩm chất đạo đức trong mối quan hệ với người khác, xã hội: Tôn trọng, chân thành, nhân ái…

- Phẩm chất đạo đức trong mối quan hệ với gia đình: Là sự hiếu thảo, ngoan, lễ phép của con đối với ông bà, cha mẹ.

Giáo dục đạo đức, lối sống trong gia đình trước hết phải đánh thức lương tâm, tình yêu thương con người, làm việc thiện trừ cái ác như đạo lý tốt đẹp của dân tộc. Giáo dục trong môi trường gia đình mang nét đặc thù riêng. Ở đó, tình yêu thương, gắn kết ruột thịt có ý nghĩa đặc biệt tạo nên sự bền vững, lâu dài. Nội dung xây dựng đạo đức, lối sống gia đình chính là kế thừa tinh hoa truyền thống và tiếp thu có chọn lọc những giá trị mới trong cuộc sống hiện đại như bình đẳng giới, xóa bỏ bạo lực gia đình, chống thói gia trưởng... Việc giáo dục nhằm tu dưỡng, bồi đắp phẩm chất đạo đức, tạo nên cốt cách của con người.

- Phẩm chất đạo đức trong mối quan hệ với công việc: Có ý thức trách nhiệm trong các công việc được giao; có tinh thần hợp tác, chia sẻ trong công việc.

- Phẩm chất đạo đức trong mối quan hệ với môi trường tự nhiên: Yêu và bảo vệ môi trường tự nhiên.

* Giáo dục về lối sống đẹp:

- Tuân thủ quy tắc ứng xử xã hội: Tuân thủ các quy tắc ứng xử văn hóa trong trường học, cộng đồng, chấp hành đúng luật giao thông; được hình thành và phát triển trong cuộc sống, được cả xã hội thừa nhận về thiện, ác, lẽ phải, công bằng, văn minh, lương tâm, trách nhiệm, mục đích cuộc sống, nếp sống, lối sống, trong gia đình, trong tập thể, trong cộng đồng và xã hội.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 135 trang tài liệu này.

- Hiện thực hóa các chuẩn mực đạo đức trong các mối quan hệ xã hội: Ứng xử xã hội, ứng xử với người lớn, với thày cô, bạn bè… phù hợp các chuẩn mực đạo đức. Cụ thể, có thói quen tôn trọng, lễ phép đối với người lớn tuổi, biết tôn trọng, sẻ chia, bao dung đối với bạn bè.

- Có tinh thần trách nhiệm trong thực hiện công việc được giao: Hoàn thành tốt các nhiệm vụ học tập, tích cực tham gia hoạt động đoàn, các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp; có trách nhiệm và hợp tác tích cực với các đoàn viên để hoàn thành nhiệm vụ.

Như vậy, giáo dục lối sống đẹp cho ĐVTN chính là hình thành ở ĐVTN những thói quen tốt: Thói quen chấp hành chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của nhà nước; thói quen ứng xử có văn hóa; thói quen sống và làm việc có trách nhiệm.

1.3.3. Phương pháp giáo dục đạo đức - lối sống cho ĐVTN ở trường THPT

Phương pháp giáo dục đạo đức - lối sống cho ĐVTN ở các trường THPT rất phong phú, đa dạng, kết hợp giữa các phương pháp truyền thống và các phương pháp hiện đại, được thể hiện ở các phương pháp sau:

- Phương pháp đàm thoại: là phương pháp tổ chức trò chuyện giữa giáo viên và ĐVTN về các vấn đề đạo đức - lối sống, dựa trên một hệ thống câu hỏi được chuẩn bị trước.

Phương pháp đàm thoại giúp thiết lập được mối quan hệ với ĐVTN, hiểu ĐVTN; giúp ĐVTN bày tỏ tình cảm, bộc lộ được vấn đề đang gặp phải và khám phá được tiềm năng của bản thân để giải quyết vấn đề, qua đó hiểu được các vấn đề ĐVTN đang gặp phải để trợ giúp tích cực.

Khi thực hiện cần xác định rõ mục đích, yêu cầu trò chuyện. Đặt câu hỏi/ nêu vấn đề để học sinh suy nghĩ, bộc lộ sự hiểu biết, kinh nghiệm, từ đó phát hiện ra các khía cạnh có liên quan đến vấn đề cần giải quyết.

Tạo môi trường giao tiếp tích cực để học sinh chia sẻ thông tin; lắng nghe ý kiến của ĐVTN, phản hồi nội dung và xúc cảm một cách phù hợp; khích lệ học sinh suy nghĩ và trao đổi để đạt được mục đích của quá trình trò chuyện. Kết thúc

đàm thoại, thân chủ quyết định được phương pháp tốt nhất để giải quyết vấn đề của bản thân.

- Phương pháp quan sát: Đây là phương pháp dựa trên tri giác có chủ định nhằm xác định các đặc điểm tâm lý của ĐVTN qua hành vi, cử chỉ, hành động, xúc cảm... của ĐVTN.

Phương pháp này nắm được những biểu hiện về diễn biến tâm lý của ĐVTN trong quá trình trò chuyện, từ đó có sự điều chỉnh về cách thức tác động đến ĐVTN sao cho phù hợp.

Để quan sát có hiệu quả cần có tư thế và cử chỉ thể hiện sự chăm chú, tập trung và tôn trọng ĐVTN, thông qua đó mà đoán biết được suy nghĩ của ĐVTN, biết được trạng thái tâm lý của ĐVTN.

- Phương pháp nêu gương: Dùng những tấm gương của cá nhân, tập thể để giáo dục, kích thích ĐVTN học tập và làm theo tấm gương mẫu mực đó. Phương pháp nêu gương có giá trị to lớn trong việc phát triển nhận thức và tình cảm đạo đức - lối sống cho ĐVTN, đặc biệt giúp ĐVTN nhận thức rõ ràng hơn về bản chất và nội dung đạo đức - lối sống mới.

- Phương pháp đóng vai: Là tổ chức cho ĐVTN nhập vai vào nhân vật trong những tình huống đạo đức - lối sống gia đình để các em bộc lộ nhận thức, thái độ, hành vi ứng xử.

Phương pháp này giúp ĐVTN suy nghĩ sâu sắc về một vấn đề bằng cách tập trung vào một sự kiện cụ thể mà ĐVTN quan sát được. Từ sự trải nghiệm, quan sát và đánh giá tình huống, ĐVTN được rèn luyện về những kỹ năng giải quyết các vấn đề của bản thân mình.

Tình huống đóng vai phải phù hợp với chủ đề, đặc điểm lứa tuổi, vốn kinh nghiệm sống của ĐVTN, hoàn cảnh tư vấn; đồng thời tình huống cần để mở và phải có nhiều cách giải quyết để ĐVTN tự tìm ra phương án và cách ứng xử phù hợp.

- Phương pháp dự án: Là phương pháp trong đó người ĐVTN thực hiện nhiệm vụ học tập tích hợp, có sự kết hợp giữa lý thuyết và thực tiễn, giữa giáo dục nhận thức với giáo dục các phẩm chất nhân cách cho ĐVTN. Thực hành nhiệm vụ

này người học được rèn luyện tính tự lập cao, từ việc xác định mục đích, lập kế hoạch hành động đến việc thực hiện dự án với nhóm bạn bè, tự kiểm tra, đánh giá quá trình và kết quả thực hiện.

- Phương pháp thuyết phục: Là phương pháp do chủ thể quản lý tiến hành thông qua tuyên truyền, giáo dục, giải thích, hướng dẫn thực hiện pháp luật, nêu gương nhằm tạo ý thức về lối sống cộng đồng, ý thức pháp luật của mỗi công dân, tạo ra thói quen sống và làm việc theo pháp luật. Phương pháp này thực hiện chức năng: Đưa lý luận vào trong ý thức người ĐVTN, làm cho ĐVTN hiểu đầy đủ và sâu sắc nội dung các khải niệm, phạm trù, chuẩn mực đạo đức; giúp ĐVTN so sánh, đối chiếu những kinh nghiệm trong thực tế cuộc sống của họ với những chuẩn mực, những giá trị của xã hội từ đó hình thành niềm tin, tình cảm đạo đức cho họ.

Các phương pháp nêu trên cần được vận dụng linh hoạt trong quá trình giáo dục đạo đức - lối sống cho ĐVTN ở các trường THPT.

1.3.4. Hình thức tổ chức hoạt động giáo dục đạo đức - lối sống cho ĐVTN ở trường THPT

Hiện nay có nhiều hình thức giáo dục đạo đức - lối sống cho ĐVTN ở các trường THPT được sử dụng, nhưng nhìn chung có thể chia thành 3 loại sau đây:

- Giáo dục đạo đức - lối sống cho ĐVTN thông qua việc giảng dạy các môn học trên lớp: Việc giáo dục đạo đức - lối sống cho ĐVTN thông qua các môn học là nhằm giúp các em có nhận thức đúng đắn về một số giá trị đạo đức - lối sống cơ bản, về nội dung cơ bản của một số quyền và nghĩa vụ công dân trong các lĩnh vực của đời sống xã hội, về tổ chức bộ máy nhà nước XHCN Việt Nam, về trách nhiệm của nhà nước trong việc bảo đảm thực hiện các quyền của công dân.

- Giáo dục đạo đức - lối sống cho ĐVTN thông qua hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp, hoạt động trải nghiệm: Phối hợp với Đoàn TNCS Hồ Chí Minh và các tổ chức đoàn thể khác trong nhà trường tổ chức các hoạt động ngoại khóa như: các hoạt động về nguồn, nói chuyện truyền thống, viếng nghĩa trang liệt sĩ, thắp nến tri ân, các đợt sinh hoạt chính trị “Tiếp lửa truyền thống - mãi mãi tuổi

20”, chăm sóc di tích lịch sử, văn hóa, nghĩa trang liệt sĩ... Đặc biệt, trong những năm gần đây, tổ chức cho học sinh tham gia các phong trào thanh niên tình nguyện, chương trình Học kỳ quân đội, Học làm người có ích,... Tổ chức, hướng dẫn, vận động, thu hút học sinh tham gia các hoạt động văn hoá, văn nghệ, thể dục, thể thao, học tập thông qua các hoạt động như: Liên hoan Tiếng ca học đường-Vũ điệu tôi yêu, Chương trình Games show Khi tôi 18, Games show Học mà vui-vui mà học, Hội thi tin học trẻ các cấp... Các hoạt động ngoài giờ lên lớp, hoạt động ngoại khóa giúp học sinh trải nghiệm và hình thành các quan hệ đạo đức - lối sống, rèn luyện các hành vi đạo đức - lối sống phù hợp với các chuẩn mực xã hội. Thông qua hoạt động này, học sinh có điều kiện rèn luyện ý chí, nghị lực, tinh thần trách nhiệm, có cơ hội mở rộng và hài hòa các mối quan hệ khác nhau trong xã hội.

- Giáo dục đạo đức - lối sống cho ĐVTN thông qua việc tổ chức các Câu lạc bộ. Câu lạc bộ trong nhà trường là nơi tập hợp các học sinh có cùng sở thích, năng khiếu ở một lĩnh vực nào đó tự nguyện tham gia vào các hoạt động học tập, vui chơi giải trí phù hợp với bản thân. Tổ chức Câu lạc bộ trong nhà trường chính là việc rèn kỹ năng sống, các em sẽ vận dụng và phát huy những khả năng của mình, tạo điều kiện thực hành những điều đã học nhằm ngày càng tự hoàn thiện mình hơn trong cuộc sống thông qua sự trải nghiệm của chính bản thân. Câu lạc bộ là một trong những hình thức giáo dục sinh động, là công cụ để giáo dục tư tưởng, văn hoá, giáo dục truyền thống, thẩm mỹ và rèn luyện thể chất cho học sinh..

- Giáo dục đạo đức - lối sống cho ĐVTN thông qua sự giáo dục với gia đình và các lực lượng ngoài xã hội (Triển khai phiếu sinh hoạt hè của đoàn viên ở chi đoàn địa phương, các hoạt động tình nguyện tại địa phương…): Sự phối hợp này thể hiện chức năng xã hội hóa trong vấn đề giáo dục đạo đức - lối sống và có tầm quan trọng đặc biệt. Nhiệm vụ của các cán bộ quản lý và các nhà giáo dục là phải thường xuyên phối hợp, trao đổi thông tin kịp thời để tìm ra biện pháp tốt nhất trong việc giáo dục đạo đức - lối sống cho ĐVTN, tạo mối đồng thuận cao giữa nhà trường, gia đình và xã hội.

1.3.5. Các lực lượng tham gia hoạt động giáo dục đạo đức - lối sống cho ĐVTN ở trường THPT

Trong nhà trường, CBQL, GV bộ môn là những người thường xuyên tiếp xúc với học sinh, ĐVTN. Thông qua các hoạt động quản lý, hoạt động giảng dạy, các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp… GV tác động đến nhận thức, tư tưởng, tình cảm, ý chí của mỗi học sinh - mỗi đoàn viên. Qua việc tham gia các hoạt động học tập và hoạt động khác ở nhà trường, mỗi ĐVTN tự rèn luyện bản thân mình về mọi mặt: nhận thức, phẩm chất, trí tuệ… Như vậy, giáo viên đóng vai trò là người định hướng, dẫn dắt HS - ĐVTN trong quá trình học tập và tự rèn luyện bản thân.

Giáo viên phụ trách công tác Đoàn trong nhà trường THPT với vai trò là người trực tiếp chỉ đạo các hoạt động đoàn trong nhà trường THPT, GV phụ trách công tác Đoàn là người tổ chức các hoạt động Đoàn, trực tiếp hướng dẫn chỉ đạo triển khai các hoạt động Đoàn trong nhà trường, đồng thời là người trực tiếp kiểm tra đánh giá việc tham gia hoạt động Đoàn của mỗi đoàn viên trong nhà trường.

Gia đình là môi trường đầu tiên hình thành đạo đức cho ĐVTN, là trường học đầu tiên, là cái nôi cho sự hình thành và phát triển nhân cách con người. Khi còn nhỏ, nhân cách học sinh chưa được thể hiện rõ ràng, nhưng thông qua sự bắt chước hành động của người lớn, mà thường xuyên và gần gũi nhất là bố - mẹ, trẻ bắt đầu thâu nhận tất cả để hình thành nhân cách của mình. Vì vậy việc nuôi dạy con cái ngay từ tuổi ấu thơ đến lúc trưởng thành là việc rất công phu và khoa học, nó hình thành nên giá trị của mỗi con người.

Các lực lượng giáo dục khác bao gồm: Hội phụ huynh, tổ chức Đoàn tại địa phương… những tổ chức xã hội này góp phần giáo dục ĐVTN về tư tưởng, ý thức chính trị, về tinh thần, thái độ của người ĐVTN trong xã hội. Thông qua việc tham gia các hoạt động xã hội như: Tổ chức trại hè vào dịp hè, tổ chức các chiến dịch tình nguyện mùa hè xanh, hoạt động hiến máu nhân đạo… mỗi ĐVTN được tự rèn luyện về ý thức trách nhiệm của bản thân với cộng đồng xã hội.

Các lực lượng giáo dục nêu trên cần có sự phối hợp chặt chẽ trong quá trình giáo dục ĐVTN, trong đó nhà trường đóng vai trò chủ đạo, mà đặc biệt là vai trò của BCH Đoàn trường. Gia đình và các lực lượng khác đóng vai trò hỗ trợ.

1.4. Quản lý hoạt động giáo dục đạo đức - lối sống cho ĐVTN ở trường THPT

1.4.1. Vai trò của Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh trường THPT trong công tác quản lý hoạt động giáo dục đạo đức - lối sống cho ĐVTN

Đoàn thanh niên có chức năng là trường học xã hội chủ nghĩa của thanh niên, đại diện chăm lo, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của tuổi trẻ. Mục tiêu công tác giáo dục của Đoàn nhằm góp phần củng cố niềm tin, bồi đắp lí tưởng và đạo đức cách mạng, lối sống văn hoá, ý thức pháp luật cho thanh niên, đồng thời huy động các lực lượng xã hội tham gia giáo dục thanh niên, góp phần đào tạo, bồi dưỡng cho Đảng lực lượng dự bị trực tiếp cho Đảng, kế tục xứng đáng và kiên định đi theo con đường đi lên xã hội chủ nghĩa. Vì vậy, giáo dục thanh niên có phẩm chất đạo đức tốt, có lối sống văn hóa là nhiệm vụ trọng tâm xuyên suốt và là mục tiêu quan trọng trong các hoạt động, trong các phong trào thanh niên của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh.

Đoàn trường là tổ chức cơ sở đoàn, hoạt động theo chức năng, nhiệm vụ của tổ chức cơ sở đoàn được quy định trong Điều lệ Đoàn, Đoàn trường có quyền: Kết nạp đoàn viên mới, quản lý đoàn viên, tiếp nhận, chuyển sinh hoạt Đoàn; giới thiệu đoàn viên ưu tú cho Đảng bồi dưỡng, kết nạp; giới thiệu cán bộ, đoàn viên vào quy hoạch đào tạo, sử dụng cán bộ của Đảng, Nhà nước, các đoàn thể và tổ chức kinh tế - xã hội; Tổ chức các hoạt động, các phong trào nhằm đoàn kết, tập hợp thanh niên, đáp ứng nhu cầu, lợi ích chính đáng, hợp pháp của tuổi trẻ; phối hợp với các ngành, các đoàn thể, các tổ chức kinh tế - xã hội tạo môi trường, điều kiện thuận lợi trong công tác thanh niên.

Đoàn TNCS Hồ Chí Minh là thành viên trong hệ thống tổ chức của nhà trường, góp phần cùng nhà trường thực hiện tốt mục tiêu giáo dục. Đoàn trường THPT hoạt động dưới sự lãnh đạo trực tiếp của Chi bộ Đảng nhà trường và Thành phố nơi trường trú đóng. Tổ chức Đoàn là nơi trực tiếp giáo dục, rèn luyện thực hiện quyền làm chủ và bảo vệ quyền lợi chính đáng của ĐVTN.

Ngay từ đầu năm học, Đoàn trường THPT cần bám sát chương trình công tác Đoàn và phong trào thanh niên trường học của Đoàn cấp trên; đồng thời căn cứ tình hình thực tế của đơn vị mình để xây dựng chương trình hoạt động cụ thể, rõ ràng đối với học sinh trong nhà trường. Kế hoạch xây dựng cần bảo đảm tính cụ thể, chi tiết, có dự tính thời gian thực hiện để vừa thuận lợi khi dự trù kinh phí cho Đoàn trường hoạt động, vừa có công tác chuẩn bị chu đáo, vừa tạo tâm trạng háo hức, chờ đón của ĐVTN. Các hoạt động dự kiến tổ chức cần mang màu sắc thanh niên, phù hợp bản tính sôi nổi, thích khám phá của lứa tuổi mới trưởng thành.

Đoàn các trường phải chủ động đề xuất đảm nhận các công trình, phần việc thanh niên để vừa thu hút tập hợp đoàn viên, thanh niên, vừa nâng cáo ý thức tự giác lao động của các bạn trẻ. Sau khi tổ chức các phong trào, cần kịp thời biểu dương, khen thưởng các đoàn viên, thanh niên có ý thức, đạo đức - lối sống tốt, có hành động dũng cảm, trung thực. Đồng thời kịp thời nhắc nhở, phê bình hoặc kỷ luật đối với những đoàn viên, thanh niên vi phạm nội quy, quy định hoặc vi phạm pháp luật.

Những quy định về tổ chức và hoạt động của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh cũng khẳng định rõ chức năng và nhiệm vụ của đoàn là: Tổ chức, vận động, thu hút ĐVTN tích cực tham gia các hoạt động nhằm góp phần giữ vững và nâng cao chất lượng đào tạo toàn diện của nhà trường phổ thông thông qua phong trào thi đua “dạy tốt và học tốt”, xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực, hoạt động thực tiễn xã hội. Tổ chức Đoàn trong trường THPT có nhiệm vụ GD chính trị tư tưởng, đạo đức, nếp sống cho ĐVTN; tổ chức tốt các hoạt động vui chơi giải trí, các hoạt động xã hội góp phần xây dựng nhân cách, đạo đức cách mạng cho ĐVTN. Bên cạnh đó, Đoàn trong trường THPT cần thường xuyên làm tốt công tác xây dựng Đoàn, có trách nhiệm giáo dục. Thường xuyên xin ý kiến của Chi bộ về các mặt công tác của mình. Luôn tranh thủ sự giúp đỡ của BGH, Chi ủy và Công đoàn nhà trường, Hội đồng sư phạm, Hội phụ huynh HS đối với hoạt động của Đoàn.

Trên thực tế, hoạt động của Đoàn trường phụ thuộc rất nhiều vào sự năng động và trình độ tổ chức của Bí thư Đoàn trường - người “thủ lĩnh” của đoàn trong