Kết Hợp Việc Giáo Dục Những Giá Trị Đạo Đức Truyền Thống Của Dân Tộc

vấn đề này. Cần có sự phối hợp đồng bộ giữa việc quản lý của nhà trường với việc quản lý của công an khu vực, chính quyền địa phương với sinh viên thuê trọ cũng như các chủ nhà có phòng cho thuê. Thành lập các nhóm sinh viên ngoại trú theo các khu vực sinh viên thuê trọ, cử nhóm trưởng theo dõi thường xuyên và tham gia các buổi giao ban với Nhà trường. Mỗi học kỳ Nhà trường cử cán bộ quản lý đến thăm hỏi, khảo sát tình hình thực tế để có biện pháp hỗ trợ giúp đỡ sinh viên khi gặp khó khăn.

4.2.4. Kết hợp việc giáo dục những giá trị đạo đức truyền thống của dân tộc với tinh hoa đạo đức nhân loại trong xây dựng lối sống mới cho sinh viên trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay

Một trong những phương hướng cơ bản của công tác giáo dục đạo đức, xây dựng lối sống cho sinh viên hiện nay là: cùng với việc giáo dục đạo đức mới, lối sống mới chúng ta phải biết kết hợp giáo dục những giá trị đạo đức truyền thống của dân tộc với những giá trị đạo đức phổ quát của nhân loại và của thời đại, để xây dựng trong mỗi sinh viên có được những phẩm chất đạo đức trong sáng, những nhân cách, lối sống cao đẹp, thống nhất với dòng giá trị nhân văn, nhân bản, nhân ái cao cả của loài người đã phát triển từ xưa đến nay và cho cả mai sau.

Giáo dục giá trị đạo đức truyền thống cho sinh viên là phải làm cho họ biết giữ gìn và tô thắm những giá trị đó của dân tộc, cái đã làm nên vẻ đẹp Việt Nam, bản sắc dân tộc Việt Nam, nhân cách, lối sống con người Việt Nam. Chúng ta biết rằng, những giá trị đạo đức truyền thống nếu không được củng cố trong sự đổi mới, không được phát triển và nâng lên ở một tầm cao mới để đáp ứng những đòi hỏi của lịch sử, sẽ gây cản trở, ách tắc, tạo nên sự xung đột giữa sức nặng, uy lực của truyền thống với yêu cầu đổi mới, vươn lên của cuộc sống hiện tại. Giữa khuôn thức, mẫu mực mà quá khứ trao lại với khả năng sáng tạo, thích nghi, hướng tới tương lai.

Với chủ trương phát triển kinh tế thị trường theo định hướng XHCN,

toàn cầu hóa… đã làm thay đổi bộ mặt kinh tế - xã hội Việt Nam. Trong bối

cảnh toàn cầu hóa, chúng ta muốn nhanh chóng vươn lên cái mới, cái hiện đại nhưng cũng dễ tự đánh mất mình, tự hủy hoại nền tảng bên trong của sự phát triển bền vững và lâu dài, đó là văn hóa Việt Nam, đạo đức truyền thống Việt Nam. Hội nhập mà không hòa tan, mở cửa mà vẫn giữ được bản sắc văn hóa dân tộc, tiếp thu văn hóa, văn minh nhân loại để làm giàu kho tàng văn hóa Việt Nam (trong đó có đạo đức Việt Nam), đó là một đòi hỏi, thách thức lớn đối với dân tộc ta nói chung, sinh viên Việt Nam nói riêng. Đây là một yêu cầu vừa cấp bách, vừa lâu dài, mang tính quy luật, là một trong những phương hướng tốt nhất để phát huy những giá trị đạo đức truyền thống theo tinh thần cách mạng và khoa học vốn có của đạo đức học mácxit. Nhằm góp phần xây dựng con người Việt Nam về trí tuệ, đạo đức, tâm hồn, tình cảm, lối sống có nhân cách tốt đẹp, góp phần khắc phục tình trạng sa sút nghiêm trọng về mặt quan hệ đạo đức đang diễn ra trong sinh viên hiện nay.

Giáo dục giá trị đạo đức cho các thế hệ sinh viên hôm nay và cả mai sau là phải lấy tấm gương tiêu biểu, trong sáng của Chủ tịch Hồ Chí Minh làm mục tiêu, lý tưởng để phấn đấu. Đạo đức Hồ Chí Minh là sự kết tinh của các giá trị tinh thần của nhân dân ta suốt mấy nghìn năm lịch sử với chủ nghĩa Mác - Lênin – đỉnh cao nhất của tư tưởng nhân loại trong thời đại mới. Bởi đạo đức Hồ Chí Minh trong đó chứa đựng tính đậm đà dân tộc, nhân văn vừa mang những yếu tố mới của thời đại, vừa thể hiện tư tưởng đạo đức truyền thống được nâng lên và phát triển trong bối cảnh lịch sử mới. Đó còn là điểm tựa tinh thần của dân tộc ta và là động lực to lớn giúp chúng ta vượt qua nhiều thử thách, tiến lên giành những thắng lợi ngày càng to lớn hơn.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 180 trang tài liệu này.

Chúng ta kết hợp giữa những giá trị đạo đức truyền thống dân tộc với

những tinh hoa đạo đức nhân loại là vì:

Một là, phần lớn sinh viên là lớp người mới lớn lên, tuy đã được học lịch sử, truyền thống văn hóa, văn minh của dân tộc và của nhân loại, nhưng nhìn chung sự hiểu biết của họ về những vấn đề này chưa nhiều, chưa sâu sắc. Phần lớn sinh viên chưa được thử thách trong thực tiễn, chưa được trải

nghiệm nhiều trong cuộc sống. Vì thế, khi gặp khó khăn hay đứng trước những biến động của lịch sử - xã hội dễ làm họ trở nên hoang mang, dao động, mất phương hướng. Do đó, việc giáo dục những giá trị đạo đức truyền thống trên cơ sở phân tích một cách khoa học, kết hợp với những tinh hoa đạo đức nhân loại có ý nghĩa hết sức quan trọng, giúp họ củng cố niềm tin trước những khó khăn, thử thách hay những biến động lịch sử.

Hai là, giáo dục những giá trị đạo đức dân tộc cho sinh viên giúp họ nhận ra được chân giá trị đích thực và sức sống bền vững của những giá trị đạo đức tốt đẹp đã tồn tại qua những biến cố, thăng trầm của lịch sử. Khơi dậy ở họ tình cảm và niềm tự hào dân tộc, qua sự tiếp nhận đó mà nâng những giá trị ấy lên ở một tầm cao mới, đáp ứng những yêu cầu của lịch sử đặt ra.

Đặc biệt là trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay, việc chủ trương mở cửa, hội nhập, giao lưu với nhiều nền văn hóa trên thế giới, bên cạnh mặt tích cực, mặt trái của toàn cầu hóa cũng như phản giá trị đạo đức của văn hóa, lối sống phương Tây, cùng với những âm mưu phá hoại của các thế lực thù địch, chống lại CNXH, chống lại sự nghiệp đổi mới của chúng ta – nhất là trên lĩnh vực văn hóa, đạo đức, lối sống - thì việc giáo dục những giá trị đạo đức tốt đẹp của Việt Nam cho sinh viên càng trở nên cấp bách và hết sức cần thiết.

Ba là, việc kết hợp giáo dục những giá trị đạo đức truyền thống dân tộc với tinh hoa đạo đức của nhân loại như: lý tưởng nhân đạo; yêu tự do, yêu hòa bình; bình đẳng và công lý; tình yêu thiên nhiên, bảo vệ môi trường sinh thái… sẽ giúp sinh viên thấy được sự thống nhất giữa giá trị đạo đức chân chính của dân tộc với những tinh hoa đạo đức nhân loại. Qua đó cũng giúp sinh viên bổ xung, làm phong phú thêm những giá trị đạo đức của chính mình, một lối sống mới, tạo cho mình khả năng không ngừng hoàn thiện và tự vươn lên trong cuộc sống của mỗi người.

Bốn là, trong sự phát triển của tư tưởng nói chung, sự phát triển của các giá trị đạo đức truyền thống nói riêng, bao giờ cũng có sự kế thừa. Theo quy luật, trong quá trình phát triển thì kế thừa được xem như khâu trung gian, cầu

nối giữa cái cũ với cái mới, trong kế thừa đã có sự lọc bỏ những hạn chế, tiêu cực và giữ lại những yếu tố của cái cũ có khả năng tạo điều kiện, làm tiền đề cho sự nảy sinh và phát triển của cái mới. Với ý nghĩa đó, kế thừa những giá trị đạo đức truyền thống dân tộc, cần phải lọc bỏ, vừa giữ lại những gì để góp phần hình thành nên những giá trị đạo đức mới, phù hợp, thích ứng với yêu cầu của sự phát triển xã hội.

4.2.5. Nâng cao tính tự giác, rèn luyện, học tập các giá trị đạo đức truyền thống đối với việc xây dựng lối sống mới của sinh viên trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay

Lối sống mới không thể hình thành một cách tự phát mà là kết quả của quá trình rèn luyện của mỗi con người. Là kết quả hoạt động giáo dục trong xã hội, trong đó có sự kết hợp gia đình, nhà trường, xã hội.

Thông qua hoạt động giáo dục, tự giáo dục đạo đức, con người nói chung, sinh viên nói riêng có khả năng biến đổi, hoàn thiện lối sống của mình một cách có ý thức. Ở đây, vai trò chủ động, tích cực, năng động của sinh viên trong quá trình giáo dục có ý nghĩa quyết định đối với sự lĩnh hội tri thức, phát triển trí tuệ và hoàn thiện nhân cách của bản thân, xây dựng lối sống tốt đẹp.

Tự giáo dục là một quá trình tự thân vận động, đòi hỏi sinh viên phải tự giác, có ý chí, nghị lực và quyết tâm cao trong việc rèn đức, luyện tài. Đây là một đòi hỏi của quá trình giáo dục. Trong quá trình tự giáo dục, điều kiện và tác động giáo dục từ bên ngoài là không thể thiếu, nhưng hiệu quả của quá trình đó phụ thuộc một phần quan trọng vào tính tự giác của người được giáo dục. Bản chất hoạt động của con người mang tính năng động, tự giác, cùng với những kinh nghiệm thực tiễn được tích luỹ phong phú, tính năng động tự giác này cũng ngày càng nâng lên. Đặc điểm này của con người đã quyết định ngay từ đầu, đối với điều kiện và hoàn cảnh bên ngoài, sự tiếp thu không phải là hoàn toàn, y nguyên như nó có, mà là tiếp thu có lựa chọn, có lọc bỏ.

Do vậy, thiếu sự thúc đẩy của ngoại lực, của yêu cầu giáo dục, với đặc điểm tâm sinh lý của tuổi trẻ, có thể khả năng tự giáo dục một cách nghiêm

túc của sinh viên sẽ bị hạn chế. Nhưng thiếu sự tự giác tự đào tạo, tự giáo dục

thì nền giáo dục quốc gia và gia đình sẽ khó có được hiệu quả cao.

Hiệu quả của việc giáo dục giá trị đạo đức truyền thống nhằm xây dựng lối sống mới cho sinh viên phụ thuộc nhiều vào quá trình tự giáo dục, tự rèn luyện của từng cá nhân. Những phẩm chất đạo đức khi đã được hình thành, được củng cố trở thành tính cách ổn định, thể hiện sự trưởng thành của con người xã hội, là nền tảng phát triển và hoàn thiện nhân cách đạo đức sinh viên, lối sống cho sinh viên. Vì vậy, quá trình tự hoàn thiện của các cá nhân đóng vai trò quyết định trực tiếp. Có thể nói, nếu không có quá trình tự giác, tự rèn luyện đạo đức, lối sống của bản thân sinh viên, thì mọi nỗ lực tác động từ bên ngoài, dù tốt đến đâu cũng trở nên vô ích.

Sinh viên với đặc thù là nhân cách phát triển chưa đầy đủ, chưa hoàn chỉnh, cho nên trong tự giáo dục, tự rèn luyện đạo đức, lối sống của họ rất cần đến sự hướng dẫn của người thầy. Hơn nữa, thực chất của quá trình học tập ở đại học, cao đẳng là quá trình học tập dưới sự hướng dẫn của giảng viên. Mặt khác, cũng xuất phát từ những đặc điểm tâm lý lứa tuổi, từ những đặc trưng của sinh viên (luôn muốn tự khẳng định mình, năng nổ, sáng tạo…) nên việc tự giáo dục, tự rèn luyện phải được khích lệ, chú ý đề cao nhằm tạo dựng sự tự tin và chủ động của sinh viên trong quá trình rèn luyện của mình.

Việc hình thành, phát triển lối sống mới trong sinh viên là sự thống nhất giữa chủ quan và khách quan trong đó yếu tố chủ quan giữ vai trò quyết định trực tiếp, sinh viên tự giác tiếp thu truyền thống tốt đẹp của cha ông: tinh thần yêu nước, tính hiếu học, lòng nhân ái, bao dung,... sẽ là động lực quan trọng giúp cho họ tự tin và quyết tâm cao trên con đường tiếp thu các tri thức khoa học, phấn đấu thành người trí thức tương lai vừa hồng vừa chuyên.

Để thúc đẩy và tạo điều kiện cho việc tự giáo dục, tự rèn luyện đạo đức, năng lực của sinh viên, giúp cho sinh viên có khả năng độc lập học tập, nghiên cứu và tham gia các hoạt đông bổ ích, nhà trường cần có sự đầu tư tích cực về cơ sở vật chất như hiện đại hoá các thư viện, các sân chơi thể thao,

thành lập các câu lạc bộ học thuật, câu lạc bộ sở thích. Nhà trường cần tăng cường hơn nữa công tác tự quản của các tổ chức sinh viên như: Đội an ninh xung kích, đội cờ đỏ, cùng với các tổ chức lớp, chi đoàn, chi hội sinh viên…

Một biện pháp tự giáo dục đạo đức cần rất mực coi trọng là sử dụng thường xuyên là vũ khí phê bình và tự phê bình. Con người có khuyết điểm thì phải khắc phục, có sai lầm thì phải sửa chữa. Việc phê bình và tự phê bình cần triển khai một cách đúng đắn, nghiêm túc, thường xuyên, trung thực. Mỗi sinh viên muốn có hy vọng nâng cao giác ngộ tư tưởng và trình độ đạo đức của mình đều cần phải tự giác phê bình và tự phê bình.

Tính tự giác, tích cực học tập và rèn luyện của mỗi sinh viên phải được thể hiện trước tiên là ở tinh thần ham học tập, cầu tiến bộ, Sinh viên cần nhận thức rõ học tập để tiến bộ là nhiệm vụ thường xuyên, liên tục, suốt đời. Ý nghĩa trực tiếp và chủ yếu của tinh thần ham học tập, cầu tiến bộ của sinh viên hiện nay là nhằm nâng cao hiểu biết khoa học, nâng cao nghiệp vụ, phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống để đáp ứng tốt yêu cầu của sự nghiệp giáo dục - đào tạo trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước.

Tính tự giác học tập, rèn luyện của sinh viên đòi hỏi tính cầu thị, tự ghép mình vào tổ chức, nghiêm túc trong tự phê bình, cố gắng hạn chế khuyết điểm. Sự cầu thị của sinh viên thể hiện ở thái độ nghiêm túc lắng nghe ý kiến của giảng viên, cán bộ quản lý và bạn bè trong lớp, trong trường, kịp thời điều chỉnh thái độ hành vi cho phù hợp với lợi ích chung của tập thể. Sự ghép mình vào tổ chức của sinh viên là họ luôn tôn trọng quy định của tập thể, thực hiện tự giác các nội quy, quy chế của nhà trường.

Biểu hiện cao nhất của sự tự giác học tập, rèn luyện của sinh viên là sự tích cực, chủ động kiểm tra nhận thức, thái độ, hành vi hàng ngày của mình, tự đánh giá được những ưu, khuyết điểm của bản thân và kiên quyết sửa chữa khuyết điểm để không ngừng tự hoàn thiện nhân cách.

Để có thể đóng góp và cống hiến trong cuộc sống hôm nay, vấn đề đặt ra

với sinh viên không dừng ở sự nhiệt tình, trách nhiệm mà đòi hỏi còn phải có

tri thức, trí tuệ, phải học tập không ngừng, phát huy trí thông minh, nâng cao năng lực và hiệu quả sáng tạo, tiếp cận và tiếp thu được các tri thức tiên tiến của nhân loại, đồng thời phải rèn luyện kỹ năng, trình độ tổ chức thực hiện, biến ước mơ, nguyện vọng thành hiện thực trong cuộc sống.

Một động lực quan trọng khác có vai trò thúc đẩy phong trào thi đua của sinh viên là công tác thi đua khen thưởng, kỷ luật. Công tác này cần tiến hành kịp thời, đúng đối tượng, kết hợp khuyến khích khen thưởng bằng cả hiện vật (vật chất) và tinh thần sẽ có tác dụng kích thích mạnh mẽ sự phấn đấu rèn luyện của sinh viên.

Tăng cường giáo dục, cổ vũ, biểu dương, khen thưởng, bảo vệ sinh viên chủ động phản ánh, tố giác, đấu tranh với những biểu hiện, hiện tượng tiêu cực, nhất là trong sinh viên.

Cần phát huy vai trò tự học tập, tự du dưỡng, rèn luyện đạo đức, lối sống của sinh viên. Bởi sinh viên là lớp người trẻ, khoẻ, có nhiệt tình cách mạng, nhạy cảm với cái mới, cái tiến bộ. Phát huy vai trò của sinh viên trong tự học tập, tự tu dưỡng đạo đức lối sống là biện pháp quan trọng giúp họ nhanh chóng tiến bộ, trưởng thành. Đó còn là điều kiện quyết định kết quả rèn luyện của mỗi cá nhân. Trước hết phải hình thành cho sinh viên nhu cầu, động cơ phấn đấu, rèn luyện đúng đắn, làm cho mỗi người có ý thức làm chủ, ham học hỏi, cầu tiến bộ, vươn lên tự khẳng định mình. Cần tạo mọi điều kiện thuận lợi để thanh niên phấn đấu, rèn luyện; đồng thời phải thường xuyên theo dõi, kiểm tra, đánh giá kết quả, định hướng phấn đấu cho sinh viên. Quan tâm đáp ứng những nhu cầu chính đáng của sinh viên về vật chất, tinh thần; giao nhiệm vụ phù hợp với sở trường, năng khiếu đặc điểm tâm, sinh lý của họ sẽ tạo điều kiện tốt để họ rèn luyện đạo đức, lối sống mới. Mỗi sinh viên phải xác định rõ trách nhiệm trước Tổ quốc và nhân dân, sống có lý tưởng, có hoài bão, khát khao vươn tới cái mới, cái tiến bộ. Bản thân mỗi người tự giác rèn luyện, biết tự kiềm chế, biết vượt qua những cám dỗ và tiêu cực xã hội, những biểu hiện của chủ nghĩa cá nhân, ích kỷ, thực dụng, lợi mình hại người. Sinh

viên cần phải tự tin vào chính mình, giữ vững niềm tin trong cuộc sống, vào các giá trị chân, thiện, mỹ; vượt qua mọi khó khăn gian khổ như Bác Hồ đã dạy: “gian nan rèn luyện mới thành công”.

Tổ chức các phong trào tôn vinh, phát huy các giá trị văn hoá, lối sống đẹp; phát hiện những nhân tố mới, điển hình để tuyên truyền giáo dục, đồng thời đấu tranh phê phán các phản giá trị, lối sống thực dụng, nhân cách thấp hèn, đạo đức, lối sống tha hoá vốn xa lạ với truyền thống tốt đẹp của dân tộc.

Tiểu kết chương 4

Phát huy các giá trị đạo đức truyền thống dân tộc với việc xây dựng lối sống mới cho sinh viên Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay là việc làm có tầm quan trọng đặc biệt. Đó là lối sống văn minh tiến bộ, tích cực, chủ động và lành mạnh. Đó là lối sống có đạo đức, có lý tưởng cao đẹp, có sự kết hợp hài hòa giữa truyền thống tốt đẹp của dân tộc và tinh hóa văn hóa nhân loại. Để thực hiện mục tiêu trên, phát huy tốt các giá trị đạo đức truyền thống trong xây dựng lối sống mới cho sinh viên trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay cần phải có phương hướng và thực hiện đồng bộ những giải pháp cơ bản trên. Thực hiện tốt một số giải pháp phát huy giá trị đạo đức truyền thống nhằm xây dựng đạo đức cách mạng, lối sống XHCN cho sinh viên trong thời kỳ CNH, HĐH, toàn cầu hóa là góp phần đào tạo, giáo dục thế hệ sinh viên vừa "hồng", vừa "chuyên", chủ nhân tương lai đưa nước nhà vững bước tiến cùng các dân tộc tiên tiến, xứng đáng với mong ước của Bác Hồ kính yêu.