Tổ Chức Thực Hiện Hoạt Động Dạy Học Môn Địa Lí Theo Định Hướng Phát

+ Kế hoạch phải thể hiện tính khoa học, kế thừa, toàn diện, cụ thể và trọng tâm trong từng thời kì.

+ Kế hoạch phải phát huy được những mặt mạnh, khắc phục những mặt yếu kém, củng cố ưu điểm, vạch ra được chiều hướng phát triển trong hoạt động dạy học.

+ Kế hoạch phản ánh được mối quan hệ giữa mục đích, mục tiêu, nội dung, phương pháp, phương tiện, thời gian, hình thức tổ chức, biện pháp, kiểm tra, đánh giá.

+ Kế hoạch thể hiện được phân cấp quản lí của Hiệu trưởng, đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ và cụ thể.

+ Kế hoạch dạy học môn Địa lí theo định hướng phát triển năng lực được phát triển theo hướng tiếp cận năng lực, các thành tố của chương trình đều hướng tới việc hình thành, phát triển năng lực HS, giúp cho người học phát triển tối đa các tố chất tiềm ẩn.

- Các loại kế hoạch dạy học:

+ Kế hoạch chuyên môn của nhà trường: Kế hoạch chuyên môn là kế hoạch bộ phận trong hệ thống kế hoạch của nhà trường, trong đó gồm các mục tiêu có liên quan chặt chẽ với nhau, thống nhất với nhau bởi mục tiêu chung và hệ thống các biện pháp được xây dựng trước một giai đoạn nhất định nhằm thực hiện nhiệm vụ giáo dục đã được xác định. Kế hoạch chuyên môn là chương trình hành động của tập thể GV được xây dựng trên cơ sở những nhiệm vụ chung của nhà trường;

+ Kế hoạch của tổ chuyên môn có hai loại kế hoạch: Kế hoạch năm học gồm toàn bộ công tác của tổ và kế hoạch giảng dạy (theo phân phối chương trình dạy học bộ môn ở các khối lớp). Kế hoạch của tổ phải chính xác hóa và cụ thể hóa các nhiệm vụ và chỉ tiêu của kế hoạch chuyên môn và kế hoạch năm học của nhà trường ở từng đơn vị tổ cho phù hợp. Kế hoạch tổ chuyên môn phải thể hiện sự định mức, sự lượng hóa cụ thể các nhiệm vụ được giao, đặc

biệt phải xây dựng được một hệ thống biện pháp có hiệu lực, đồng thời phải xây dựng được một chương trình hoạt động cụ thể;

+ Kế hoạch của giáo viên gồm hai loại: kế hoạch năm học và kế hoạch giảng dạy bộ môn.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 145 trang tài liệu này.

- Nội dung của bản kế hoạch cần đề cập tới các vấn đề sau:

+ Cơ sở xây dựng kế hoạch: Chỉ thị, Nghị quyết của Đảng nói về GD, chỉ thị nhiệm vụ năm học mới, đặc điểm tình hình nhà trường (thuận lợi, khó khăn), những chỉ tiêu phấn đấu, những mục tiêu đề ra.

+ Nội dung và biện pháp thực hiện: Đối với kế hoạch bộ phận (các TCM) cần lưu ý đặc điểm, khả năng từng thành viên của tổ, đặc thù bộ môn. Đối với kế hoạch cá nhân cần lưu ý tới các yếu tố liên quan như đặc thù đối tượng HS, năng lực cá nhân, phối hợp các lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường.

+ Điều kiện để đảm bảo kế hoạch thường là các điều kiện về cơ sở vật chất - kỹ thuật, trang thiết bị, nguồn lực tài chính, tình hình đội ngũ, môi trường sư phạm, điều kiện để thực hiện xã hội hoá giáo dục. Hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS là dạy học thông qua tổ chức liên tiếp các hoạt động học tập, giúp HS tự khám phá những điều chưa biết chứ không thụ động tiếp thu những tri thức được sắp đặt sẵn. GV là người tổ chức và chỉ đạo học sinh tiến hành các hoạt động học tập phát hiện kiến thức mới, vận dụng sáng tạo kiến thức đã biết vào các tình huống học tập hoặc tình huống thực tiễn... Do đó, việc xây dựng kế hoạch hoạt động dạy học nói chung và đặc biệt là kế hoạch dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS thì Hiệu trưởng cần quan tâm nhiều đến thời lượng tự học của HS, hoạt động trải nghiệm thực tế, hoạt động nhóm của HS, đặc biệt quan tâm đến địa điểm học tập trong trường và ngoài trường của HS, những lực lượng tham gia và lực lượng liên đới. Trên cơ sở đó có những biện pháp tổ chức, định hướng tổ chức thực hiện kế hoạch dạy học một cách hiệu quả. Hiệu trưởng cần quan tâm đến kế hoạch

thực hiện các hoạt động đánh giá kết quả học tập của HS trong quá trình học tập, các lực lượng tham gia trong quá trình đánh giá.

1.4.2.2. Tổ chức thực hiện hoạt động dạy học môn Địa lí theo định hướng phát triển năng lực

Tổ chức thực hiện kế hoạch dạy học môn Địa lí theo định hướng phát triển năng lực phải xuất phát từ quan điểm phát huy tính tích cực, chủ động, tự giác, tự quản của HS và kết hợp sự chủ động của GV.

Quá trình tổ chức thực hiện kế hoạch bao gồm:

- Giải thích mục tiêu, yêu cầu của kế hoạch dạy học môn Địa lí theo định hướng phát triển năng lực. Thống nhất về phương thức sư phạm trong dạy học môn Địa lí theo định hướng phát triển năng lực và hoạt động của nhà quản lí , GV, HS.

- Tổ chức nâng cao năng lực cho cán bộ quản lí và GV về thực hiện phương thức sư phạm trong dạy học môn Địa lí theo định hướng phát triển năng lực.

- Thống nhất về hình thức dạy học dạy học, về phương pháp dạy học, về kiểm tra đánh giá kết quả dạy học môn Địa lí theo định hướng phát triển năng lực.

- Huy động các nguồn lực để thực hiện kế hoạch dạy học môn Địa lí theo định hướng phát triển năng lực bao gồm nguồn nhân lực, vật lực, tài lực, nguồn lực thông tin. Trong đó đặc biệt quan tâm đến việc huy động nguồn nhân lực từ cha mẹ HS, cộng đồng tham gia vào tổ chức quá trình dạy học và đánh giá kết quả dạy học ở trường THPT.

- Sắp xếp bố trí nhân sự, phân công trách nhiệm quản lí , huy động cơ sở vật chất, kinh tế. Khi sắp xếp bố trí nhân sự, Hiệu trưởng phải biết được phẩm chất và năng lực từng người, mặt mạnh, mặt yếu, nếu cần có thể phân công để công việc được tiến hành thuận lợi và có hiệu quả. Ví dụ như: Hiệu trưởng giao cho Phó hiệu trưởng phụ trách chuyên môn xây dựng thời khóa biểu làm công cụ quan trọng để Hiệu trưởng chỉ đạo hoạt động dạy học...

- Định rõ tiến trình, tiến độ thực hiện. Thời gian bắt đầu, thời gian kết thúc. Trong việc tổ chức thực hiện, Hiệu trưởng cần tạo điều kiện cho người tham gia phát huy hết năng lực chuyên môn, kỹ năng sư phạm, tự giác, tích cực, phối hợp cùng nhau hoàn thành tốt nhiệm vụ. Trong quản lí nhà trường, Hiệu trưởng phải coi việc thực hiện tốt kế hoạch đề ra của các tổ chuyên môn, của mỗi GV là biện pháp quan trọng nhất đảm bảo chất lượng dạy học. Song, trong từng trường hợp nhất định Hiệu trưởng phải có kĩ năng tổ chức, huy động nguồn lực trong việc bổ sung hay điều chỉnh những nội dung cần thiết trong kế hoạch sao cho không làm thay đổi mục tiêu mà lại phù hợp tình hình thực tế để bản kế hoạch có tính khả thi cao.

1.4.2.3. Chỉ đạo thực hiện hoạt động dạy học môn Địa lí theo định hướng phát triển năng lực.

Chỉ đạo thực hiện hoạt động dạy học môn Địa lí theo định hướng phát triển năng lực trong nhà trường phổ thông là chỉ huy, ra lệnh các bộ phận, cá nhân trong nhà trường thực hiện những nhiệm vụ để đảm bảo việc dạy học môn Địa lí theo định hướng phát triển năng lực diễn ra đúng hướng, có kế hoạch, tập hợp và phối hợp các lực lượng giáo dục sao cho đạt hiệu quả. Chỉ đạo thiết kế các chủ đề dạy học tích hợp và dạy học trải nghiệm cho HS, tăng cường tổ chức hoạt động thực tiễn khám phá cho HS nhằm nâng cao năng lực của HS.

- Hiệu trưởng chỉ đạo thực hiện kế hoạch dạy học đến từng tổ chuyên môn, GV:

+ Chỉ đạo tổ chuyên môn chú trọng tất cả các khâu trong quy trình hoạt động: xác định những yêu cầu kế hoạch dạy học môn Địa lí theo định hướng phát triển năng lực, bàn bạc, xây dựng thiết kế giáo án mẫu theo hướng dẫn, tài liệu tập huấn về dạy học môn Địa lí theo định hướng phát triển năng lực, lần lượt cử GV dạy thử nghiệm và tập thể dự giờ, trao đổi, rút kinh nghiệm, so sánh với bài dạy trước đó để thấy mặt tiến bộ và hạn chế....

+ Chỉ đạo các tổ chuyên môn tổ chức trao đổi về phương pháp dạy học môn Địa lí theo định hướng phát triển năng lực, xác định phạm vi kiến thức cơ

bản, mục đích cần đạt được (kiến thức, kỹ năng áp dụng…), trao đổi về cách dạy các bài khó, khai thác SGK, tài liệu tham khảo, chuẩn bị các trang thiết bị cần thiết.

- Chỉ đạo tổ chuyên môn hướng dẫn GV thực hiện các hình thức dạy học dạy học, phương pháp dạy học môn Địa lí theo định hướng phát triển năng lực:

- Chỉ đạo GV soạn giảng, giảng dạy những nội dung bài học Địa lí theo định hướng phát triển năng lực.

- Chỉ đạo sinh hoạt tổ chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học của từng GV để đổi mới nâng cao chất lượng dạy học.

- Chỉ đạo GV huy động cộng đồng, cha mẹ HS tham gia vào quá trình dạy học trải nghiệm cho HS, đánh giá kết quả học tập, rèn luyện của HS.

- Chỉ đạo GV đánh giá thường xuyên, đánh giá định kỳ, đánh giá tổng kết kết quả học tập của HS theo tiếp cận năng lực và đánh giá sự tiến bộ của HS trong suốt quá trình dạy học.

- Chỉ đạo tăng cường cơ sở vật chất phục vụ dạy và học môn Địa lí theo định hướng phát triển năng lực. Đặc biệt là việc chuẩn bị tài liệu phục vụ cho hoạt động học tập của HS cần được quan tâm đặc biệt để HS tự tương tác với tài liệu học tập trong mô hình nhóm lớp thực hiện có hiệu quả mục tiêu, nhiệm vụ học tập đề ra. Theo đó, cần chỉ đạo tổ chuyên môn, GV xây dựng hệ thống tài liệu học tập, tài liệu hoạt động của HS trên cơ sở nội dung SGK hiện hành, xây dựng sách hướng dẫn cho GV cũng như các tài liệu hỗ trợ giảng dạy khác;

Trong quá trình chỉ đạo, Hiệu trưởng cần kiểm tra giám sát việc thực hiện kế hoạch bằng cách thu thập thông tin chính xác, phân tích, tổng hợp, xử lý thông tin để đưa ra những quyết định đúng đắn. Có thể đó là những quyết định điều chỉnh, sửa sai để hoạt động giáo dục diễn ra theo đúng kế hoạch. Việc chỉ đạo dạy học môn Địa lí theo định hướng phát triển năng lực sẽ đạt hiệu quả cao nếu trong quá trình chỉ đạo Hiệu trưởng biết kết hợp sử dụng uy quyền và thuyết phục, động viên khuyến khích, tôn trọng, tạo điều kiện cho người dưới quyền phát huy năng lực và sáng tạo của họ.

1.4.2.4. Kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy học môn Địa lí theo định hướng phát triển năng lực

Kiểm tra là công việc rất cần thiết trong quản lí , giúp Hiệu trưởng biết được tiến độ thực hiện kế hoạch, đối tượng được phân công thực hiện kế hoạch, từ đó có biện pháp điều chỉnh kịp thời và có hướng bồi dưỡng sử dụng đội ngũ GV tốt hơn.

Kiểm tra thường đi liền với đánh giá, đó là những phán đoán nhận định về kết quả của công việc dựa trên mục tiêu đề ra. Kiểm tra đánh giá là một chức năng của quản lí , nếu thiếu chức năng này Hiệu trưởng sẽ rơi vào tình trạng chủ quan duy ý chí hay buông lỏng quản lí . Trong quản lí hoạt động dạy học môn Địa lí theo định hướng phát triển năng lực việc kiểm tra đánh giá có ý nghĩa không chỉ đối với Hiệu trưởng mà còn có ý nghĩa đối với HS. Vì qua kiểm tra đánh giá của GV, HS hiểu rõ hơn về những hoạt động của mình, khẳng định được mình. Từ đó hoạt động tích cực hơn, tự giác hơn, biết tự điều chỉnh hành vi của mình cho phù hợp với yêu cầu chung của xã hội.

Việc kiểm tra đánh giá phải khách quan, toàn diện, hệ thống, công khai. Sau kiểm tra có nhận xét, kết luận, phải động viên khen thưởng, nhắc nhở kịp thời những sai trái thì mới có tác dụng.

Hiệu trưởng có thể kiểm tra định kì, thường xuyên, đột xuất, trực tiếp hoặc gián tiếp, cần xây dựng kế hoạch kiểm tra đánh giá, xây dựng chuẩn đánh giá phù hợp với đặc điểm của nhà trường thì việc kiểm tra đánh giá mới khách quan, công bằng, rõ ràng, chính xác. Hiệu trưởng tăng cường phản hồi thông tin từ HS về hoạt động dạy học của GV theo định hướng phát triển năng lực, tăng cường lấy ý kiến phản hồi từ đồng nghiệp, tổ chuyên môn về phương thức dạy học của GV và kết quả đạt được trong đổi mới phương thức sư phạm để GV tự điều chỉnh quá trình dạy học cho phù hợp với mục tiêu và phương pháp dạy học mới.

Xây dựng công cụ và lực lượng đánh giá kết quả dạy học môn Địa lí theo định hướng phát triển năng lực nhằm đảm bảo tính khách quan, chính xác,

công bằng. Hiệu trưởng tự kiểm tra công tác quản lí của mình để điều chỉnh quá trình dạy học cho hiệu quả hơn và đảm bảo chất lượng dạy học.

1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí hoạt động dạy môn Địa lí theo định hướng phát triển năng lực ở trường trung học phổ thông

1.5.1. Năng lực của cán bộ quản lí

Hiệu trưởng phải có phẩm chất chính trị vững vàng; thực hiện tốt chủ trương, đường lối của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước; có trách nhiệm cao trong công việc; có lối sống lành mạnh, tác phong làm việc khoa học, sư phạm; giao tiếp, ứng xử đúng mực và hiệu quả; có ý chí vượt khó để hoàn thành nhiệm vụ;

Hiệu trưởng cần có năng lực chuyên môn để hiểu đúng và đầy đủ mục tiêu, yêu cầu về nội dung, phương pháp dạy học môn Địa lí; có khả năng tổ chức dạy học và giáo dục hiệu quả; có khả năng ứng dụng công nghệ thông tin vào công tác quản lí và dạy học.

Về năng lực quản lí, Hiệu trưởng cần có khả năng phân tích, dự báo về tình hình chính trị, kinh tế, xã hội của đất nước, địa phương; nắm bắt kịp thời các quy định của ngành giáo dục; có tầm nhìn chiến lược, khả năng hoạch định, quyết đoán, có bản lĩnh; tổ chức nhà trường hoạt động hiệu quả; quan tâm đời sống vật chất và tinh thần, động viên để GV tận tâm làm việc; phát huy dân chủ, khuyến khích sự sáng tạo của từng cá nhân và phát huy được trí tuệ của tập thể. Về năng lực quan hệ xã hội,

Hiệu trưởng cần có năng lực giao tiếp, năng động, quan hệ tốt với chính quyền và nhân dân địa phương để thu thập, xử lí thông tin.

Nếu Hiệu trưởng không vững về tư tưởng chính trị thì sẽ thiếu lòng tin trong tập thể, năng lực chuyên môn không vững sẽ không có uy tín với GV và HS, năng lực quan hệ xã hội không tốt sẽ khó khăn trong quá trình quản lí nhà trường và hoạt động dạy học.

1.5.2. Năng lực giáo viên giảng dạy môn Địa lí

Đội ngũ GV dạy môn Địa lí phải đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu, vững về chuyên môn nghiệp vụ, tâm huyết với nghề. Dạy học theo định hướng phát triển năng lực đòi hỏi GV có kiến thức vừa rộng vừa sâu, hiểu tâm lý HS THPT để có thể trở thành các chuyên gia cố vấn cho HS. Nếu đội ngũ GV thiếu sẽ không đảm bảo cơ cấu, không đảm bảo về trình độ thì sẽ khó khăn trong thực hiện đổi mới dạy học theo định hướng phát triển năng lực. Do đó Hiệu trưởng cần chú ý trong xây dựng đội ngũ GV đáp ứng yêu cầu thực hiện nhiệm vụ dạy học theo chương trình mới.

1.5.3. Chất lượng tuyển sinh đầu vào và đặc điểm học sinh THPT

- Chất lượng tuyển sinh đầu vào:

Những trường có chất lượng tuyển sinh đầu vào tốt thì GV thuận lợi trong việc giảng dạy những kiến thức nâng cao; từ đó chất lượng dạy học ngày càng cao. Những trường có chất lượng tuyển sinh đầu vào thấp thì GV cần dành nhiều thời gian để ôn luyện, củng cố kiến thức cơ bản, rất khó khăn trong việc nâng cao chất lượng dạy học.

- Đặc điểm học sinh THPT: Lứa tuổi HS THPT là giai đoạn phát triển mạnh mẽ về nhân cách, có nhu cầu khẳng định bản thân, muốn được người khác tôn trọng, không thích sự áp đặt. Điều này cần được lưu ý trong chỉ đạo GV lựa chọn và áp dụng các hình thức và phương pháp dạy học phù hợp.

1.5.4. Điều kiện cơ sở vật chất phục vụ hoạt động dạy học

Đầu tư cơ sở vật chất, nhất là các thiết bị hiện đại phục vụ dạy học vừa là nội dung quản lí , vừa là biện pháp quản lí hoạt động dạy học, bởi đó là điều kiện đảm bảo tốt hơn cho đổi mới phương pháp dạy học. Dù có đội ngũ GV giỏi, nhưng cơ sở vật chất không tốt thì GV cũng không thể phát huy hết năng lực của mình. Do đó, nhà trường cần phải tăng cường cơ sở vật chất, thiết bị dạy học hiện đại, đồng bộ để nâng cao hiệu quả hoạt động dạy học.