Một Số Biện Pháp Nâng Cao Chất Lượng Quản Lý Dạy Học Môn Lịch Sử

Chương 3

BIỆN PHÁP QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN LỊCH SỬ - ĐỊA LÍ LỚP 4, 5 Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC THÀNH PHỐ HẠ LONG

TỈNH QUẢNG NINH THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC

3.1. Nguyên tắc chỉ đạo đề xuất biện pháp

3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu

Nguyên tắc này đòi hỏi các biện pháp được đề xuất phải hướng vào việc quản lý hoạt động dạy học môn Lịch sử - Địa lí ở các trường tiểu học thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh theo định hướng phát triển năng lực học sinh, góp phần đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục tiểu học.

3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống

Hệ thống là tập hợp các phần tử có quan hệ hữu cơ với nhau, tác động chi phối lẫn nhau theo các quy luật nhất định để trở thành một chỉnh thể. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống đòi hỏi các biện pháp được đề xuất phải đáp ứng hai khía cạnh:

- Vừa phù hợp với lô gíc quản lý, tác động đồng thời đến tất cả các yếu tố của quá trình dạy học ở các trường tiểu học thành phố Hạ Long tỉnh Quảng Ninh theo định hướng phát triển năng lực.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 128 trang tài liệu này.

- Vừa có mối liên hệ mật thiết với nhau, hỗ trợ cho nhau, thúc đẩy lẫn nhau nhằm tạo ra sức mạnh tổng hợp.

3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn

Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn đòi hỏi các biện pháp được đề xuất phải phù hợp với thực tiễn quản lý hoạt động dạy học môn Lịch sử - Địa lí lớp 4,5 ở các trường tiểu học thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh theo định hướng phát triển năng lực học sinh trong bối cảnh đổi mới mạnh mẽ mục tiêu, nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức dạy học và kiểm tra - đánh giá kết quả học tập của học sinh; đồng thời phải phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội của thành phố.

3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi

Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi đòi hỏi các biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Lịch sử - Địa lí ở các trường tiểu học thành phố Hạ Long theo định hướng

phát triển năng lực học sinh khi đưa ra phải được sự đồng thuận của các cấp quản lý giáo dục, của địa phương, của cha mẹ học sinh, của học sinh và đặc biệt là sự đồng thuận của toàn thể cán bộ, giáo viên, các tổ chức trong mỗi nhà trường.

3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa

Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa đòi hỏi việc đề xuất các biện pháp phải dựa trên những vấn đề lý luận khoa học có tính cốt lõi và những thành tích đã đạt được về quản lý hoạt động dạy học môn Lịch sử - Địa lí theo định hướng phát triển năng lực học sinh của các trường tiểu học thành phố Hạ Long; không đề xuất các biện pháp mới có tính mâu thuẫn với kiến thức lý luận về khoa học quản lý, khoa học quản lý nhà trường hoặc phủ nhận hoàn toàn những biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Lịch sử - Địa lí theo định hướng phát triển năng lực học sinh mà các trường tiểu học thành phố Hạ Long đã thực hiện.

Các biện pháp được đề xuất sẽ hướng đến việc phát huy những ưu điểm của những biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Lịch sử - Địa lí theo định hướng phát triển năng lực học sinh mà cán bộ quản lý các trường đã và đang thực hiện có hiệu quả; chỉ thay đổi những gì tồn tại, bất cập và không phù hợp với quan điểm đổi mới quản lý giáo dục hoặc tình hình ở các trường hiện nay.

3.2. Một số biện pháp nâng cao chất lượng quản lý dạy học môn Lịch sử - Địa lí lớp 4, 5 ở trường tiểu học thành phố Hạ Long tỉnh Quảng Ninh theo định hướng phát triển năng lực

3.2.1. Nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý, giáo viên về dạy học môn Lịch sử

- Địa lí theo hướng phát triển năng lực học sinh

3.2.1.1. Mục tiêu của biện pháp

Tăng cường năng lực nhận thức về quản lý dạy học theo hướng phát triển năng lực người học đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông mới triển khai trong thời gian tới với định hướng và yêu cầu chuyển từ trang bị nội dung kiến thức sang phát triển phẩm chất và năng lực của người học bằng việc dạy học tích hợp và lồng ghép, dạy học phân hóa, trải nghiệm sáng tạo... thì năng lực của đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên giảng dạy trong nhà trường tiểu học nói chung

và giáo viên giảng dạy môn Lịch sử - Địa lí nói riêng đang đứng trước những thách thức mới, so sánh với yêu cầu trong đổi mới quản lý giáo dục và dạy học môn Lịch sử - Địa lí để thấy những yêu cầu dạy học theo hướng tiếp cận năng lực người học đặt ra.

3.2.1.2. Nội dung của biện pháp

Tăng cường cho cán bộ quản lý, giáo viên nhận thức rõ về hướng quản lý và dạy học theo tiếp cận năng lực người học ở môn Lịch sử - Địa lí trong trường tiểu học theo định hướng đổi mới chương trình giáo dục phổ thông.

Nhận thức về việc quản lý và sử dụng các phương pháp, hình thức tổ chức dạy học, nội dung dạy học, các kỹ năng quản lý dạy học môn Lịch sử - Địa lí theo Chương trình giáo dục mới của đội ngũ cán bộ quản lý các trường tiểu học, nhằm giúp người học chuyển kiến thức đã học thành năng lực thực tiễn, có khả năng vận dụng tốt các kiến thức đã học vào cuộc sống linh hoạt và sáng tạo.

Nhận thức cho cán bộ quản lý, giáo viên về vai trò, vị trí, trách nhiệm của cán bộ quản lý các trường tiểu học, của Ban Giám hiệu và giáo viên có chất lượng cao, giỏi về chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm.

Đào tạo, bồi dưỡng năng lực quản lý nhà nước, quản trị trường học và nâng cao trình độ lý luận chính trị đối với đội ngũ cán bộ quản lý trong các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Hạ Long, nâng cao trình độ chuyên môn, phương pháp dạy học theo hướng tiếp cận năng lực người học cho giáo viên.

3.2.1.3. Cách thức tiến hành biện pháp

Tăng cường công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức của Ban Giám hiệu, giáo viên các trường tiểu học trong toàn thành phố về việc quản lý dạy học môn Lịch sử - Địa lí theo hướng tiếp cận năng lực người học.

Tạo điều kiện thuận lợi về cơ sở vật chất, trang thiết bị, môi trường giúp đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên các trường tiểu học chủ động tự nghiên cứu về dạy học và quản lý dạy học môn Lịch sử - Địa lí theo hướng tiếp cận năng lực người học mọi nơi, mọi lúc qua thực tiễn công tác để đúc rút những bài học cho bản thân.

Tăng cường vai trò kiểm tra, giám sát của Ban Thanh tra các trường tiểu học trong việc giám sát quản lý hoạt động dạy học và hoạt động dạy học môn Lịch sử - Địa lí để có những kiến nghị, đề xuất những định hướng nâng cao đồng thời hoạt động quản lý và dạy học theo tiếp cận năng lực học sinh đạt hiệu quả, thiết thực.

Đào tạo lại, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn và trình độ quản lý cho các đồng chí trong Ban Giám hiệu, cử giáo viên tham gia đào tạo và tự đào tạo để đạt trình độ chuyên môn trên chuẩn đối với giáo viên dạy học môn Lịch sử - Địa lí.

Nâng cao hiệu quả cơ chế quản lý, định mức lao động, chính sách, chế độ đối với cán bộ quản lý các trường và giáo viên dạy học môn Lịch sử - Địa lí. Tham mưu ban hành những cơ chế chính sách thu hút, động viên người có trình độ quản lý và giáo viên có trình độ chuyên môn cao, có năng lực dạy học về công tác tại các trường tiểu học trên địa bàn thành phố.

Nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý dạy học môn Lịch sử - Địa lí cho học sinh theo tiếp cận năng lực đồng bộ về nội dung quản lý, về phương pháp quản lý, hình thức quản và kết quả quản lý, đi liền với đó là sự đồng bộ trong nội dung, phương pháp và hình thức dạy học của giáo viên, năng lực dạy học của giáo viên cần tương ứng với yêu cầu của thực tiễn đặt ra.

3.2.1.4. Điều kiện thực hiện biện pháp

- Nhà trường cụ thể hoá các đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước; nhiệm vụ của ngành học, bậc học, các chỉ thị của địa phương và kế hoạch của nhà trường bằng từng công việc cụ thể, gắn liền với mỗi cá nhân, các tập thể trong nhà trường.

- Trên cơ sở hướng dẫn của Trung ương, tỉnh, thành phố Hạ Long cần xây dựng kế hoạch triển khai quán triệt và thực hiện các chỉ thị, nghị quyết của Đảng về công tác dạy học theo định hướng phát triển năng lực thông qua các kênh thông tin (tuyên truyền miệng, báo chí, hội nghị, hội thảo,…); chỉ đạo các cấp uỷ đảng tổ chức thực hiện và thường xuyên kiểm tra, đôn đốc.

- Cần xây dựng cơ chế quản lý thích hợp, tạo môi trường thuận lợi cho CBQL, giáo viên và học sinh thực hiện hoạt động dạy học theo phát triển năng lực.

3.2.2. Hướng dẫn tổ chuyên môn lập kế hoạch và triển khai kế hoạch dạy học môn Lịch sử - Địa lí theo định hướng phát triển năng lực người học

3.2.2.1. Mục tiêu của biện pháp

Nâng cao chất lượng công tác lập kế hoạch và thực hiện kế hoạch công tác của tổ, nhóm chuyên môn và GV đảm bảo tính chính quy, khoa học, hiệu quả và gắn liền với định hướng phát triển năng lực người học.

3.2.2.2. Nội dung của biện pháp

Hoàn thiện những quy định cụ thể về hệ thống kế hoạch trong quản lý hoạt động dạy học từ nhà trường đến tổ, nhóm chuyên môn và giáo viên; bổ sung các kế hoạch còn thiếu trong quá trình quản lý như:

- Kế hoạch bồi dưỡng giáo viên giảng dạy.

- Kế hoạch tự bồi dưỡng nâng cao trình độ nghiệp vụ sư phạm, tin học, ngoại

ngữ.

- Kế hoạch giảng dạy theo hướng phát triển năng lực người học.

- Kế hoạch thực hiện đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát triển

năng lực của người học…

Nâng cao chất lượng xây dựng kế hoạch cả về hình thức và nội dung. Tổ chức thực hiện nghiêm túc, hiệu quả; làm tốt công tác sơ, tổng kết, rút kinh nghiệm về công tác quản lý kế hoạch dạy học mông Lịch sử - Địa lí của nhà trường và tổ chuyên môn.

Sử dụng tốt kết quả kiểm tra việc lập kế hoạch và thực hiện kế hoạch để đánh giá xếp loại công chức và thi đua hàng năm.

3.2.2.3. Cách thức thực hiện biện pháp

Tổ chức tập huấn cho tổ trưởng, nhóm trưởng chuyên môn và GV bộ môn Lịch sử - Địa lí để nâng cao hiểu biết và kỹ năng xây dựng kế hoạch, thực hiện kế hoạch cá nhân theo hướng phát triển năng lực người học.

Căn cứ vào các hướng dẫn của sở GD&ĐT, tiến hành rà soát lại hệ thống kế hoạch quản lý hoạt động dạy học hiện có, kiểm tra lại quy trình xây dựng, mẫu biểu các văn bản kế hoạch, phát hiện các khiếm khuyết và tồn tại.

Chỉ đạo xây dựng hoàn thiện hệ thống kế hoạch, đặc biệt là hệ thống kế hoạch của tổ, nhóm chuyên môn và giáo viên; chỉ đạo tổ chức thực hiện, kiểm tra, đánh giá theo quy chế, quy định.

3.2.2.4. Điều kiện thực hiện biện pháp

Cán bộ tổ, nhóm chuyên môn và giáo viên có nhận thức đầy đủ, đúng đắn về đổi mới công tác kế hoạch, định hướng dạy học theo hướng phát triển năng lực người học trong quản lý hoạt động dạy học môn Lịch sử - Địa lí.

Ban giám hiệu nhà trường chỉ đạo thực hiện nghiêm túc với những bước đi thích hợp; đồng thời đảm bảo đủ kinh phí cho hoàn thiện công tác quản lý kế hoạch tổ, nhóm chuyên môn và giáo viên.

Ban giám hiệu chỉ đạo bộ phận tài vụ thực hiện các chế độ đúng quy định kịp thời cho tổ trưởng, tổ phó chuyên môn.

3.2.3. Tăng cường bồi dưỡng và tự bồi dưỡng trình độ chuyên môn, nghiệp vụ và kỹ năng dạy học phát triển năng lực học sinh cho giáo viên

3.2.3.1. Mục tiêu của biện pháp

Giúp người giáo viên nâng cao phẩm chất và năng lực chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm, kỹ năng dạy học, qua đó giáo viên sẽ say sưa với nội dung bồi dưỡng, chuyển thành niềm tin, thế giới quan khoa học, tạo ra được trạng thái hương phấn, hứng thú, tận dụng mọi khoảng thời gian có thể để tự học, tự nghiên cứu; luôn tìm cách hiểu sâu những nội dung đã biết và khám phá những điều chưa biết; hình thành thái độ động cơ phấn đấu đúng đắn, để hoàn thiện phẩm chất nhân cách, nâng cao năng lực, phương pháp, tác phong công tác và uy tín nghề nghiệp, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay theo hướng tiếp cận năng lực người học.

3.2.3.2. Nội dung biện pháp

Giáo viên giảng dạy môn Lịch sử - Địa lí tự nghiên cứu, tự bồi dưỡng về nội dung môn học Lịch sử - Địa lí đồng thời theo chương trình giáo dục phổ thông cũ và nôi dung chương trình giáo dục phổ thông mới để khi đưa vào thực hiện chương trình giáo dục phổ thông mới, chương trình môn Lịch sử - Địa lí mới có sự chủ động.

Bồi dưỡng về phương pháp giảng dạy tích cực theo Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể, phương pháp giảng dạy môn Lịch sử - Địa lí ở trường tiểu học.

Giáo viên giảng dạy môn Lịch sử - Địa lí ở các trường tiểu học thành phố Hạ Long chủ động tự nghiên cứu, tự bồi dưỡng về hình thức tổ chức dạy học theo tiếp cận năng lực người học đa dạng, hấp dẫn và sinh động, thu hút sự chú ý của người học.

Tham gia các khóa đào tạo, bồi dưỡng do Phòng Giáo dục tổ chức hoặc do các cơ sở đào tạo tổ chức, các khóa đào tạo theo từng nội dung hoặc các khóa đào tạo chuyên sâu tùy theo yêu cầu của bản thân để giáo viên chủ động tham gia.

Tự nghiên cứu, tự bồi dưỡng kỹ năng giảng dạy môn Lịch sử - Địa lí phù hợp với yêu cầu của nhà trường, yêu cầu đổi mới giáo dục hiên nay theo hướng tiếp cận năng lực người học, trong đó chú trọng việc bồi dưỡng năng lực giảng dạy cho bản thân đáp ứng với các yêu cầu của chương trình hiện hành và có sự quan tâm đến chương trình mới.

3.2.3.3. Cách tiến hành biện pháp

Trước hết, bản thân mỗi giáo viên cần nhận thức được vị trí, vai trò, trách nhiệm về tự nghiên cứu, tự bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm, kỹ năng dạy học theo tiếp cận năng lực. Chỉ khi nhận thức đúng thì bản thân mỗi giáo viên mới chuyển hóa được nhu cầu, đòi hỏi của xã hội thành động cơ mục đích của cá nhân, từ đó mới chủ động, tích cực, tự giác phấn đấu tự học, tự bồi dưỡng.

Ngay từ đầu năm học, mỗi giáo viên cần xây dựng cho bản thân kế hoạch tự nghiên cứu, tự bồi dưỡng về chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm. Trong đó cần xác định rõ mục tiêu, nội dung, hình thức, phương pháp, thời gian tự học, tự bồi dưỡng rõ ràng và cụ thể hoặc có thể tham gia các khóa đào tạo nâng cao về chuyên môn, nghiệp vụ dạy học tích cực theo Chương trình giáo dục phổ thông mới.

Kế hoạch tự bồi dưỡng cần thể hiện rõ những kiến thức, kỹ năng sư phạm, phương pháp dạy học,… cần bổ sung theo kế hoạch chung của nhà trường.

Để có những căn cứu cho việc tự bồi dưỡng giáo viên giảng dạy môn Lịch sử - Địa lí có thể tham khảo thêm Thông tư về Quy chế bồi dưỡng thường xuyên

giáo phổ thông số 26/2012/TT/BGDĐT, ban hành ngày 10 tháng 7 năm 2012, từ đó giáo viên lựa chọn, thống kê các phần công việc cần làm, những yêu cầu cụ thể cần đạt được, mốc thời gian và mức độ hoàn thành phù hợp với điều kiện và năng lực bản thân. Sau khi lập được kế hoạch mỗi giáo viên cần có quyết tâm, có ý thức trách nhiệm, có tinh thần chủ động, kiên trì vượt qua mọi khó khăn để hoàn thành mục tiêu đặt ra.

Giáo viên giảng dạy môn Lịch sử - Địa lí cần sắp xếp thời gian tự nghiên cứu, tự bồi dưỡng phù hợp với đặc trưng giảng dạy môn Lịch sử - Địa lí ở trường tiểu học. Thời gian tự học, tự bồi dưỡng rất hạn chế, do vậy mỗi giáo viên có thể sắp xếp thời gian tự nghiên cứu qua sinh hoạt chuyên môn ở tổ, nhóm, qua dự giờ thăm lớp, qua tham dự các buổi chuyên đề, tập huấn, hội thảo do trường, Phòng Giáo dục

- Đào tạo tổ chức,… vào các thời điểm thích hợp.

Giáo viên giảng dạy môn Lịch sử - Địa lí ở trường tiểu học cần xác định được nội dung tự nghiên cứu, tự bồi dưỡng trình độ chuyên môn, nghiệp vụ và kỹ năng dạy học phát triển năng lực học sinh, không chỉ bồi dưỡng về chuyên môn, nghiệp vụ mà còn bồi dưỡng về đạo đức, tác phong, kỹ năng sư phạm.

Việc bồi dưỡng và tự bồi dưỡng trình độ chuyên môn, nghiệp vụ và kỹ năng dạy học phát triển năng lực học sinh cho giáo viên giảng dạy môn Lịch sử - Địa lí có thể được tiến hành qua các mối quan hệ với đồng nghiệp, với phụ huynh, với học sinh, với xã hội. Khi bồi dưỡng về chuyên môn nghiệp vụ giáo viên cần biết lựa chọn tài liệu, nghiên cứu thu thập thông tin một cách có chọn lọc phù hợp với yêu cầu thực tiễn giảng dạy môn Lịch sử - Địa lí theo Chương trình giáo dục phổ thông mới.

Tìm nguồn tài liệu tự bồi dưỡng qua sách, báo, qua các phương tiện thông tin đại chúng, qua mạng internet, qua sinh hoạt chuyên môn… Ngoài ra, cần bổ sung kịp thời những kiến thức về tin học, ngoại ngữ, đổi mới về phương pháp, kỹ năng giảng dạy, trang bị cho bản thân những kiến thức về văn hóa, xã hội, năng lực giảng dạy môn Lịch sử - Địa lí.

Lựa chọn hình thức bồi dưỡng phù hợp với khả năng, sở trường của bản thân. Hình thức tự nghiên cứu, tự bồi dưỡng thông qua hoạt động cá nhân giảng dạy, nghiên