Nội Dung Tổ Chức Bồi Dưỡng Năng Lực Dạy Học Tích Hợp Cho Giáo Viên

1.4.2. Nội dung tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp cho giáo viên

* Năng lực hiểu biết về dạy học tích hợp

Muốn có năng lực DHTH, GV cần phải hiểu rõ về DHTH. Tri thức và những hiểu biết về dạy học tích hợp, hiểu biết các chủ đề tích hợp trong dạy học giúp giáo viên cung cấp tri thức khoa học cơ bản của các môn học, các lĩnh vực khác nhau có liên quan tới vấn đề, tình huống trong quá trình dạy học.

Năng lực hiểu biết về dạy học tích hợp của giáo viên thể hiện ở nhận thức đúng về các nội dung sau: Thế nào là DHTH? sự cần thiết phải tích hợp trong dạy học; ý nghĩa vai trò của tích hợp trong dạy học; các quan điểm về sự tích hợp trong các môn học; mục đích của dạy học tích hợp; phương pháp của dạy học tích hợp; hình thức tích hợp trong dạy học; các nguyên tắc tích hợp trong dạy học…

Để có năng lực hiểu biết về dạy học tích hợp, người giáo viên cần có các yếu tố như: nhu cầu về sự mở rộng tri thức về DHTH, tầm hiểu biết, kỹ năng để thỏa mãn nhu cầu đó, thường xuyên tự học, tự bồi dưỡng để bổ sung hoàn thiện tri thức của mình.

* Năng lực xác định các chủ đề cần tích hợp, mức độ tích hợp trong chương trình dạy học.

Đây là năng lực trí tuệ của giáo viên khi đứng trước yêu cầu của dạy học tích hợp, nó đòi hỏi phải huy động khả năng tư duy tích cực và sáng tạo nhằm phát hiện, phân loại và sắp xếp các chủ đề tích hợp trong chương trình dạy học, xác định mức độ tích hợp phù hợp (tích hợp, liên hệ, lồng ghép) cho từng nội dung cụ thể trong bài học.

Muốn làm được điều đó, người giáo viên phải nắm vững nguyên tắc tích hợp các môn, nắm vững kiến thức bài dạy, nắm vững chủ đề, nội dung giáo dục, biết lựa chọn và tổ chức sắp xếp các tri thức, phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa kiến thức một cách logic, khoa học và sáng tạo để gây hứng thú cho học sinh trong quá trình dạy học. Đây là thành phần năng lực cần thiết trong cấu trúc năng lực dạy học tích hợp.

* Năng lực thiết kế trong dạy học tích hợp

Thiết kế kế hoạch dạy học tích hợp là quá trình xác định những mục tiêu của dạy học tích hợp và phương thức tốt nhất để đạt được những mục tiêu đó. Kế hoạch dạy học tích hợp thể hiện rõ mục tiêu, nội dung, phương pháp dạy học phù hợp với đặc thù môn học, đặc điểm học sinh và môi trường giáo dục. Thiết kế giáo án, các hoạt động dạy học tích hợp theo hướng phát huy tính tích cực, phát triển năng lực học sinh. Do đó năng lực thiết kế dạy học tích hợp là khả năng của người giáo viên xây dựng được kế hoạch, giáo án, các hoạt động cụ thể phù hợp với các đặc điểm của dạy học tích hợp, là điểm hội tụ của nhiều yếu tố như tri thức về dạy học tích hợp, kỹ năng, kỹ xảo, kinh nghiệm trong dạy học tích hợp.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 129 trang tài liệu này.

* Năng lực vận dụng các phương pháp trong dạy học tích hợp

Năng lực vận dụng phương pháp trong dạy học tích hợp là khả năng đối với những hành động có kế hoạch, định hướng mục đích trong việc giải quyết các nhiệm vụ và vấn đề của dạy học tích hợp. Việc thực hiện có hiệu quả kỹ năng giảng dạy trên lớp là điều kiện cơ bản để hình thành năng lực dạy học của giáo viên.

Trong dạy học tích hợp, với mục đích “phát triển năng lực của người học” người giáo viên phải có năng lực vận dụng các phương pháp dạy học khác nhau theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh, phát triển năng lực tự học và tư duy của học sinh. Phương pháp dạy học theo quan điểm phát triển năng lực không chỉ chú ý tích cực hóa học sinh về hoạt động trí tuệ mà còn chú ý rèn luyện năng lực giải quyết vấn đề gắn với những tình huống thực tiễn. Tăng cường việc học tập chủ động và hợp tác, đổi mới quan hệ giáo viên - học sinh theo hướng cộng tác, trao đổi hai chiều có ý nghĩa quan trọng nhằm phát triển năng lực giao tiếp cho học sinh.

* Năng lực sử dụng thiết bị và các phương tiện trong dạy học tích hợp

Thiết bị và phương tiện vừa là yếu tố điều kiện tốt để phục vụ cho giảng dạy và học tập, đông thời cũng là yếu tố kích thích tư duy sáng tạo, nghiên cứu

cho GV và HS. Người GV phải có năng lực sử dụng phương tiện và các thiết bị dạy học để làm tăng hiệu quả của DHTH. Trong điều kiện thuận lợi hoặc khó khăn thì vấn đề không phải là trang bị các thiết bị đắt tiền mà điều quan trọng hơn là phải dạy cho người học có ý tưởng mới, phải có sự sáng tạo “suy nghĩ mới trên các vật liệu đã cũ”.

* Năng lực tổ chức, điều khiển hoạt động học tập của học sinh trong dạy học tích hợp

Trong quá trình DHTH, hoạt động dạy của GV đóng vai trò chủ đạo thể hiện ở chỗ người thầy thiết kế và tổ chức hoạt động, dự kiến các tình huống có thể xảy ra và phương hướng, cách thức giải quyết tương ứng,… nhằm tổ chức, hướng dẫn, điều khiển hoạt động học chủ động, tích cực, tự giác của HS theo mục tiêu dạy học. Trong cách thức giải quyết các tình huống cần huy động trí tuệ học sinh để nhìn nhận vấn đề từ các góc độ khác nhau để tạo nên một cái nhìn toàn diện dựa trên cơ sở kiến thức các môn học. Kết quả của quá trình DHTH phụ thuộc lớn vào việc GV có tổ chức, điều khiển tốt hoạt động học tập của HS, bởi vì HS không chỉ là khách thể trong hoạt động dạy mà còn là chủ thể trong hoạt động học.

* Năng lực kiểm tra, đánh giá trong DHTH

Năng lực đánh giá giúp cho GV nắm được trình độ và khả năng tiếp thu bài của HS để xác nhận kết quả của một hoạt động để điều chỉnh bổ sung trong dạy học. Để tạo được uy tín trước HS, người GV phải có quan điểm đánh giá khách quan, chính xác và công bằng. Thái độ và hành vi trung thực, khách quan của nhà giáo dục một mặt đảm bảo các yêu cầu của nhiệm vụ giáo dục mặt khác tạo ra sức cảm hóa lớn đối với người học kể cả đánh giá thành công hay hạn chế của HS. Khả năng đánh giá đúng của GV đối với người học sẽ tác động mạnh mẽ đến kết qủa tự học và kết quả rèn luyện đạo đức cho HS và bản thân GV, sử dụng kết quả kiểm tra đánh giá để điều chỉnh hoạt động dạy và học.

Theo quan điểm DHTH nhằm phát triển năng lực của người học, việc đánh giá kết quả học tập không lấy việc kiểm tra khả năng tái hiện kiến thức đã học làm trung tâm của việc đánh giá. Đánh giá kết quả học tập cần chú trọng khả năng vận dụng sáng tạo tri thức tổng hợp trong những tình huống khác nhau.

Nội dung bồi dưỡng GV cần căn cứ vào nhu cầu bồi dưỡng của GV để xác định nội dung, hình thức và thời lượng bồi dưỡng. Có thể bồi dưỡng tất cả các năng lực trong một chuyên đề bồi dưỡng nào đó, hoặc cũng có thể bồi dưỡng từng năng lực riêng biệt lồng ghép với nội dung bồi dưỡng khác theo nhu cầu, nhiệm vụ cụ thể ở thời điểm tổ chức bồi dưỡng.

1.4.3. Phương pháp bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp cho giáo viên

Các phương pháp bồi dưỡng năng lực DHTH cho GV cần phù hợp với nội dung, đảm bảo yêu cầu nghiêm túc, hấp dẫn, thiết thực và hiệu quả. Ngoài việc tổ chức nghe giảng, cần phát triển các phương pháp: thảo luận, đối thoại; luyện tập thao giảng,…

- Phương pháp thuyết trình: thuyết trình là một trong hoạt động bồi dưỡng năng lực DHTH cho GV vừa là một phương pháp dạy học vừa là một hình thức tổ chức dạy học. Thuyết trình trong hoạt động bồi dưỡng giáo viên với tư cách là một phương pháp vì đó là cách thức trình bày bằng lời một khối lượng lớn tài liệu học tập có nội dung sâu sắc, khái quát và có hệ thống. Thuyết trình trong hoạt động BDGV với tư cách là một hình thức tổ chức dạy học vì đây là hình thức làm việc tập thể, do giảng viên trình bày, học viên tham gia đông đảo cả lớp, bài giảng được trình bày hoàn chỉnh với các yếu tố cấu trúc liên hệ hữu cơ với nhau, nội dung được quy định trong chương trình, thời khóa biểu, lên lớp với thời gian 2 đến 3 tiết.

- Phương pháp thảo luận: Phương pháp thảo luận là phương pháp được áp dụng hiệu quả trong quá trình bồi dưỡng năng lực DHTH cho GV, sử dụng phương pháp này là chia số GV theo từng nhóm thảo luận về nội dung nào đó cần thiết phải trao đổi và đi đến kết quả. Thảo luận nhóm tạo cơ hội tối đa cho

mọi thành viên trong nhóm được bộc lộ hết sự hiểu biết của mình, giúp người học phát triển tư duy và diễn đạt. Tạo cơ hội cho mọi thành viên trong nhóm học hỏi lẫn nhau, tập lắng nghe ý kiến của người khác một cách kiên nhẫn, lịch sự, tập đánh giá ý kiến người khác một cách độc lập. Hình thành thói quen tương tác trong học tập, tăng năng lực hợp tác và không khí hiểu biết, đoàn kết, tin cậy lẫn nhau,…Thông thường, có sự kết hợp giữa phương pháp này với việc tự nghiên cứu tài liệu của cá nhân.

- Phương pháp trực quan làm mẫu: Thông qua các tiết dạy mẫu của GV cốt cán làm công tác bồi dưỡng NLDHTH, GV có thể nắm được cách thiết kế, cách đưa vấn đề tích hợp, giải quyết vấn đề đó như thế nào, tổ chức hoạt động cho học sinh, kiểm tra đánh giá HS. Đó là nguồn tài liệu trực quan để GV nắm và thực hiện theo một cách hiệu quả nhất.

- Phương pháp luyện tập: Trong hoạt động bồi dưỡng năng lực DHTH cho GV các hình thức tiến hành phương pháp này như sau: luyện tập xác định chủ đề cần DHTH; luyện tập xây dựng KH, giáo án DHTH; luyện tập thao giảng khi trên lớp; luyện tập kiểm tra đánh giá... cho GV thực hành từng khâu, như vậy GV dễ hình dung ra vấn đề.

1.4.4. Hình thức tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp cho giáo viên

Hoạt động bồi dưỡng năng lực DHTH cho GV gồm 3 loại hình:

- Hoạt động bồi dưỡng chuẩn hóa và nâng chuẩn.

- Hoạt động bồi dưỡng thường xuyên theo quy định của Bộ GDĐT.

- Hoạt động tự bồi dưỡng của cá nhân.

Trên cơ sở các văn bản hướng dẫn, và ba loại hình trên có ba hình thức bồi dưỡng cơ bản:

- Bồi dưỡng tại chỗ: Chủ yếu dựa vào giáo viên tự bồi dưỡng, kết hợp với sinh hoạt tập thể về chuyên môn, nghiệp vụ DHTH trong nhóm bộ môn, trong tổ, cụm trường.

- Bồi dưỡng tập trung: Bồi dưỡng tập trung nhằm hướng dẫn tự học, thực hành, hệ thống hóa kiến thức, giải đáp thắc mắc, hướng dẫn những nội dung

NLDHTH khó đối với giáo viên; đáp ứng nhu cầu của giáo viên trong học tập DHTH; tạo điều kiện cho giáo viên có cơ hội được trao đổi về chuyên môn, nghiệp vụ và luyện tập kỹ năng. Thời lượng, số lượng giáo viên học tập trong mỗi lớp bồi dưỡng tập trung do Sở Giáo dục và Đào tạo và Phòng Giáo dục và Đào tạo quy định nhưng phải đảm bảo các yêu cầu về mục đích, nội dung, phương pháp được quy định trong nâng cao năng lực DHTH, tài liệu bồi dưỡng NLDHTH và các quy định khác.

- Bồi dưỡng theo hình thức học tập từ xa (qua mạng Internet):

Điều này cho thấy giáo viên có vai trò chính trong việc thực hiện chương trình bồi dưỡng NLDHTH theo kế hoạch đặt ra. Bên cạnh đó, các nhà trường và các cơ quan quản lý giáo dục có trách nhiệm giúp đỡ, tạo điều kiện và giám sát giáo viên thực hiện nhiệm vụ tự học, tự bồi dưỡng theo kế hoạch cũng như tạo điều kiện cho giáo viên có cơ hội được trao đổi về chuyên môn, nghiệp vụ và luyện tập kĩ năng. Kế hoạch bồi dưỡng NLDHTH cho giáo viên của các trường có thể thực hiện theo một trong ba hình thức trên. Tuy nhiên, việc lựa chọn hình thức nào và kết hợp, vận dụng làm sao cho đạt hiệu quả cao nhất.

Bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho GV được coi là một loại hình của hoạt động dạy học. Yếu tố nội lực trong dạy học là tự học, yếu tố nội lực trong hoạt động bồi dưỡng giáo viên là tự bồi dưỡng. Tuy nhiên, nếu GV chỉ biết tự học thôi thì chưa đủ, mà phải biết cùng học với nhau với tập thể để nhận thức từ nhau, từ tập thể. Trong bồi dưỡng cũng như trong dạy học, việc tự học - tự bồi dưỡng (nội lực) chỉ phát huy hiệu quả tối ưu khi có định hướng của thầy, của tổ chức (ngoại lực) và có sự tác động đúng hướng của nhà quản lý.

1.4.5. Chủ thể bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp cho giáo viên

- Chủ thể bồi dưỡng là những người đã được đào tạo, có trình độ chuyên môn, có năng lực trong việc bồi dưỡng cho các đối tượng. Là những GV đã đạt danh hiệu GV day giỏi cấp Tỉnh trở lên, giáo viên đạt giải cấp Bộ về cuộc thi

Dạy học theo chủ đề tích hợp dành cho GV THCS, chuyên viên phụ trách chuyên môn của phòng GD&ĐT, CBQL, GV nòng cốt của các nhà trường.

- Chủ thể tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp cho giáo viên là các nhà quản lý. Tổ chức bồi dưỡng cho GV nói chung và tổ chức bồi dưỡng năng lực DHTH cho GV nói riêng là một chức năng quản lý. Tùy theo sự phân cấp quản lý mà chủ thể tổ chức bồi dưỡng năng lực DHTH cho GV có thể thay đổi dựa vào hoàn cảnh và quy mô.

1.4.6. Kiểm tra, đánh giá hoạt động bồi dưỡng

Để quản lý việc tổ chức năng lực DHTH đạt hiệu quả cao thì khâu kiểm tra đánh giá phải sát sao và tiến hành thường xuyên, xuyên suốt quá trình bồi dưỡng, đảm bảo đúng mục tiêu đặt ra, nó bao gồm:

- Đánh giá đúng mức độ thực hiện KH, có khen thưởng kịp thời những cá nhân làm tốt để động viên, khích lệ. Đồng thời phê bình, khiển trách những cá nhân làm chưa tốt công tác này.

- Kiểm tra hoạt động của các cá nhân, các tổ chuyên môn trong nhà trường có phù hợp với mục tiêu, nhiệm vụ phát triển năng lực DHTH đã được đề ra hay không, xem xét tính phù hợp của việc bồi dưỡng năng lực DHTH cho giáo viên trong nhà trường, những ưu điểm, thiếu sót và những nguyên nhân tương ứng để kịp thời điều chỉnh các quyết định quản lý.

- Phát hiện những nhân tố mới, những khả năng tiềm tàng, sáng tạo của cấp dưới để từ đó điều chỉnh KH, điều chỉnh về mặt phân công chuyên môn giúp hoạt động phát triển năng lực DHTH cho giáo viên các trường THCS đạt được mục tiêu đã đề ra.

- Ban giám hiệu thường xuyên dự giờ, thăm lớp để đánh giá năng lực DHTH của giáo viên, để từ đó biết được các năng lực còn yếu từ đó đề ra các biện pháp bồi dưỡng, tập huấn cho phù hợp.

- Kiểm tra đánh giá việc bồi dưỡng NLDHTH của GV dựa trên tiêu chí thi đua, quy chế CM mà nhà trường xây dựng.

1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp cho giáo viên

Có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động bồi dưỡng năng lực DHTH cho giáo viên THCS, trong đó có cả các yếu tố khách quan và các yếu tố chủ quan, cụ thể:

* Các yếu tố khách quan:

- Quan điểm lãnh đạo của Đảng, chính sách của Nhà nước, sự quan tâm các cấp, ngành, tổ chức chính trị, xã hội, kinh tế, các nhà trường và sự đáp ứng nhu cầu của xã hội. Sự quan tâm của các cấp sẽ có yêu cầu cụ thể về nội dung, hình thức, thời gian, cơ sở vật chất phục vụ bồi dưỡng, sẽ động viên được GV tích cực tham gia bồi dưỡng và cũng có phương hướng chung cho các nhà trường khi tổ chức bồi dưỡng đồng loạt cho GV.

- Nhận thức của xã hội về DHTH và công tác bồi dưỡng năng lực DHTH cho GV. Xã hội còn xem nhẹ việc DHTH, coi trọng dạy học đơn môn sẽ ảnh hưởng không nhỏ đến việc tổ chức bồi dưỡng năng lực DHTH cho GV THCS.

- Nhu cầu bồi dưỡng: Thể hiện ở số lượng GV, tri thức, kỹ năng nghiệp vụ cần được bồi dưỡng. Mỗi giáo viên bộ môn khác nhau có những nhu cầu bồi dưỡng về tri thức, kĩ năng nghiệp vụ khác nhau. Độ tuổi của GV cũng ảnh hưởng đến nhu cầu được bồi dưỡng. Nếu xác định đúng nhu cầu bồi dưỡng cho GV của từng bộ môn sẽ đảm bảo việc bồi dưỡng GV thiết thực, có hiệu quả.

- Các điều kiện về nguồn lực: nếu không có đủ tài liệu bồi dưỡng cho từng GV hoặc phòng ốc, trang thiết bị phục vụ các lớp bồi dưỡng thiếu, thô sơ sẽ ảnh hưởng rất lớn đến kết quả bồi dưỡng. Bên cạnh đó là những cơ chế chính sách cũng ảnh hưởng không nhỏ đến hoạt động bồi dưỡng NLDHTH.

* Các yếu tố chủ quan:

- Nhận thức của các cấp quản lý và của GV về công tác bồi dưỡng năng lực DHTH cho GV. Nếu các cấp quản lý và giáo viên cùng có nhận thức đúng đắn về sự cần thiết phải bồi dưỡng GV sẽ tạo đồng thuận cao khi tổ chức thực