Năng Lực Vận Dụng Các Phương Pháp Trong Dạy Học Tích Hợp

biết lựa chọn và tổ chức sắp xếp các tri thức, phân tích, tổng hợp, hệ thống hoá kiến thức một cách logic, khoa học và sáng tạo để gây hứng thú cho HS trong quá trình dạy học. Đây là thành phần năng lực cần thiết trong cấu trúc năng lực DHTH.

1.3.3.3. Năng lực lập kế hoạch dạy học tích hợp

Lập kế hoạch DHTH là quá trình xác định những mục tiêu của DHTH và phương thức tốt nhất để đạt được những mục tiêu đó. Kế hoạch DHTH thể hiện rõ mục tiêu, nội dung, phương pháp dạy học phù hợp với đặc thù môn học, đặc điểm HS và môi trường giáo dục, phối hợp hoạt động học với hoạt động dạy theo hướng phát huy tính tích cực nhận thức của HS. Do đó năng lực lập kế hoạch DHTH là khả năng của người GV xác định được kế hoạch phù hợp với các đặc điểm của DHTH, là điểm hội tụ của nhiều yếu tố như tri thức về DHTH, kỹ năng, kỹ xảo, kinh nghiệm trong DHTH.

1.3.3.4. Năng lực vận dụng các phương pháp trong dạy học tích hợp

Năng lực vận dụng phương pháp trong DHTH là khả năng đối với những hành động có kế hoạch, định hướng mục đích trong việc giải quyết các nhiệm vụ và vấn đề của DHTH. Việc thực hiện có hiệu quả kỹ năng giảng dạy trên lớp là điều kiện cơ bản để hình thành năng lực dạy học của GV.

Trong DHTH, với mục đích “hình thành năng lực của người học” người GV phải có khả năng vận dụng các phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động và sáng tạo của HS, phát triển năng lực tự học và tư duy của HS. Phương pháp dạy học theo quan điểm phát triển năng lực không chỉ chú ý tích cực hoá HS về hoạt động trí tuệ mà còn chú ý rèn luyện năng lực giải quyết vấn đề gắn với những tình huống của cuộc sống và nghề nghiệp, đồng thời gắn hoạt động trí tuệ với hoạt động thực hành, thực tiễn. Tăng cường việc học tập trong nhóm, đổi mới quan hệ GV - HS theo hướng cộng tác có ý nghĩa quan trọng nhằm phát triển năng lực xã hội.

1.3.3.5. Năng lực sử dụng thiết bị và các phương tiện trong dạy học tích hợp

Đây là năng lực không thể thiếu được của GV ở bất cứ cấp học nào trong giai đoạn hiện nay. Thiết bị và phương tiện vừa là yếu tố điều kiện tốt để phục

vụ cho giảng dạy và học tập, đồng thời cũng là yếu tố kích thích tư duy sáng tạo, nghiên cứu cho GV và HS. Người GV phải có khả năng sử dụng thiết bị và các phương tiện dạy học để làm tăng hiệu quả của DHTH. Trong điều kiện thuận lợi hoặc khó khăn thì vấn đề không phải là trang bị các thiết bị đắt tiền mà điều quan trọng hơn là phải dạy cho người học có ý tưởng mới, phải có sự sáng tạo “suy nghĩ mới trên các vật liệu đã cũ” [30].

1.3.3.6. Năng lực tổ chức, điều khiển hoạt động học tập của học sinh trong dạy học tích hợp

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 129 trang tài liệu này.

Trong quá trình DHTH, hoạt động dạy của GV đóng vai trò chủ đạo thể hiện ở chổ người thầy xác định mục tiêu, nội dung dạy học, thiết kế và tổ chức hoạt động, dự kiến các tình huống có thể xảy ra và phương hướng, cách thức giải quyết tương ứng… nhằm tổ chức, hướng dẫn, điều khiển hoạt động học chủ động, tích cực, tự giác của HS theo mục tiêu dạy học. Kết quả của quá trình DHTH phụ thuộc lớn vào việc GV, bởi vì HS không chỉ là khách thể trong hoạt động dạy mà còn là chủ thể trong hoạt động học.

1.3.3.7. Năng lực kiểm tra, đánh giá trong dạy học tích hợp

Năng lực đánh giá giúp cho GV nắm được trình độ và khả năng tiếp thu bài của HS để xác nhận kết quả của một hoạt động để bổ sung điều chỉnh trong dạy học. Để tạo được uy tín trước học sinh, người GV phải có quan điểm đánh giá khách quan, chính xác và công bằng. Thái độ và hành vi trung thực, khách quan của nhà giáo dục một mặt đảm bảo các yêu cầu của nhiệm vụ giáo dục mặt khác tạo ra sức cảm hóa lớn đối với người học kể cả đánh giá thành công hay hạn chế của HS. Khả năng đánh giá đúng của GV đối với người học sẽ tác động mạnh mẽ đến kết quả tự học và kết quả rèn luyện đạo đức cho HS và bản thân GV, sử dụng kết quả kiểm tra đánh giá để điều chỉnh hoạt động dạy và học. Theo quan điểm DHTH nhằm phát triển năng lực của người học, việc đánh giá kết quả học tập không lấy việc kiểm tra khả năng tái hiện kiến thức đã học làm trung tâm của việc đánh giá. Đánh giá kết quả học tập cần chú trọng khả năng vận dụng sáng tạo tri thức trong những tình huống ứng dụng khác nhau.

1.3.4. Phương pháp bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp cho giáo viên

Các phương pháp bồi dưỡng năng lực DHTH cho GV các trường THCS cần phù hợp với nội dung, đảm bảo yêu cầu nghiêm túc, hấp dẫn, thiết thực và hiệu quả. Ngoài việc tổ chức nghe giảng, cần phát triển các hình thức: thảo luận, đối thoại, thực hành thao giảng...

- Phương pháp diễn giảng: Diễn giảng trong hoạt động bồi dưỡng năng lực DHTH cho GV vừa là một phương pháp dạy học vừa là một hình thức tổ chức dạy học. Diễn giảng trong hoạt động BDGV với tư cách là một phương pháp vì đó là cách thức trình bày bằng lời một khối lượng lớn tài liệu học tập có nội dung sâu sắc, khái quát và có hệ thống. Diễn giảng trong hoạt động BDGV với tư cách là một hình thức tổ chức dạy học vì đây là hình thức làm việc tập thể, do giảng viên trình bày, học viên tham gia đông đảo cả lớp, bài giảng được trình bày hoàn chỉnh với các yếu tố cấu trúc liên hệ hữu cơ với nhau, nội dung được quy định trong chương trình, thời khóa biểu, lên lớp với thời gian 2 đến 3 tiết [27].

- Phương pháp thảo luận: Phương pháp thảo luận là phương pháp được áp dụng hiệu quả trong quá trình bồi dưỡng năng lực DHTH cho GV, sử dụng phương pháp này là chia số GV theo từng nhóm thảo luận về nội dung nào đó cần thiết phải trao đổi và đi đến kết quả. Thảo luận nhóm tạo cơ hội tối đa cho mọi thành viên trong nhóm được bộc lộ sự hiểu biết của mình, giúp người học phát triển khả năng tư duy và diễn đạt. Tạo cơ hội cho mọi thành viên trong nhóm học hỏi lẫn nhau, tập lắng nghe ý kiến của người khác một cách kiên nhẫn, lịch sự, tập đánh giá ý kiến người khác một cách độc lập. Hình thành thói quen tương tác trong học tập, tăng năng lực hợp tác và không khí hiểu biết, đoàn kết, tin cậy lẫn nhau [27]...

- Phương pháp thực hành chuyên môn: Bất cứ người GV nào cũng phải tiến hành làm công tác chuyên môn của mình. Trong hoạt động bồi dưỡng năng lực DHTH cho GV các hình thức tiến hành phương pháp này như: soạn giáo án

DHTH, lập kế hoạch DHTH, phân loại và sắp xếp các chủ đề cần tích hợp trong chương dạy học [27]...

- Phương pháp tự bồi dưỡng, tự nghiên cứu: Trong hoạt động bồi dưỡng năng lực DHTH phải lấy tự học tập, tự bồi dưỡng của GV làm chủ yếu, song phải kết hợp tự học của cá nhân với học tập, hợp tác với đồng nghiệp. Cùng với nó là sự kiểm tra của Giám đốc, CBQL các trường THCS và các cấp quản lý giáo dục, khen thưởng kịp thời, có chế độ, chính sách đúng đắn nhằm động viên và đánh giá kết quả bồi dưỡng của GV [27]...

1.3.5. Hình thức bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp cho giáo viên

Hoạt động bồi dưỡng năng lực DHTH cho GV các trường THCS gồm 3 loại hình:

- Hoạt động bồi dưỡng chuẩn hoá và nâng chuẩn.

- Hoạt động bồi dưỡng thường xuyên theo quy định của Bộ GDĐT.

- Hoạt động tự bồi dưỡng của cá nhân.

Tương ứng với 3 loại hình bồi dưỡng nói trên là 3 hình thức bồi dưỡng sau:

- Bồi dưỡng tập trung: Bồi dưỡng theo khoá học hay theo từng đợt tại cơ sở đào tạo hay cơ sở bồi dưỡng GV.

- Bồi dưỡng tại chỗ: Tổ chức bồi dưỡng ngay tại trường THCS mà GV đang công tác.

- Bồi dưỡng từ xa: Thông qua các phương tiện công nghệ thông tin để hỗ trợ bồi dưỡng tại chỗ.

Hiện nay, hình thức tự bồi dưỡng đang được quan tâm và đề cao. Vấn đề tự học, tự đào tạo đang được coi là phương châm thực hiện chiến lược “học thường xuyên, học suốt đời”.

Bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho GV được coi là một loại hình của hoạt động dạy học. Yếu tố nội lực trong hoạt động dạy học là tự học, yếu tố nội lực trong hoạt động BDGV là tự bồi dưỡng. Tuy nhiên, nếu GV chỉ biết tự học thôi thì chưa đủ, mà phải biết cùng học với nhau với tập thể để nhận thức từ

nhau, từ tập thể. Trong bồi dưỡng cũng như trong dạy học, việc tự học - tự bồi dưỡng (nội lực) chỉ phát huy hiệu quả tối ưu khi có sự định hướng của thầy, của tổ chức (ngoại lực) và có sự tác động đúng hướng của nhà quản lý.

1.4. Quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp cho giáo viên

1.4.1. Lập kế hoạch tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp cho giáo viên

Trước khi lập kế hoạch bồi dưỡng năng lực DHTH, cần xác định nhu cầu bồi dưỡng của GV. Xác định nhu cầu đào tạo nhằm trả lời các câu hỏi như: Những kiến thức, kỹ năng sư phạm nào cần thiết cho GV khi DHTH? Những kiến thức, kỹ năng sư phạm cần thiết cho GV khi DHTH mà GV hiện có? Những kiến thức, năng lực chung còn thiếu của GV? Những khóa học nào cần tổ chức để khắc phục những thiếu hụt về kiến thức, năng lực DHTH cho GV? Để nắm bắt nhu cầu bồi dưỡng cần sử dụng các phương pháp sau: Phân tích tổ chức, các kế hoạch hoạt động và kế hoạch nguồn nhân lực. Phân tích công việc, Phân tích đánh giá thực hiện công việc. Điều tra khảo sát bồi dưỡng (Phiếu khảo sát, Thảo luận, lấy ý kiến chuyên gia). Xây dựng kế hoạch bồi dưỡng cần trả lời các câu hỏi chính như: Mục tiêu kế hoạch? Nội dung là gì? Ai thực hiện? thời gian và địa điểm tiến hành? Cách thức thực hiện? Kinh phí? Kiểm tra đánh giá như thế nào?

Kế hoạch bồi dưỡng năng lực DHTH cho GV các trường THCS phải thể hiện được các yêu cầu chủ yếu sau:

- Mục tiêu bồi dưỡng: Nhằm nâng cao năng lực DHTH cho GV các trường THCS, cung cấp những kiến thức cơ bản về DHTH, về năng lực DHTH. Phát triển năng lực tự học, tự bồi dưỡng, tự đánh giá hiệu quả bồi dưỡng của GV và năng lực tổ chức, quản lý hoạt động tự học, tự bồi dưỡng GV của các trường THCS và của Phòng GDĐT

- Đối tượng bồi dưỡng: Toàn bộ GV đang dạy tại các trường THCS.

- Nội dung bồi dưỡng: Căn cứ vào nhu cầu bồi dưỡng của GV để xác định nội dung, hình thức và thời lượng bồi dưỡng. Có thể bồi dưỡng tất cả những lý luận về DHTH, các thành phần năng lực DHTH trong một chuyên đề bồi dưỡng

nào đó, hoặc cũng có thể bồi dưỡng từng thành phần năng lực riêng lồng ghép, tích hợp với nội dung bồi dưỡng khác theo nhu cầu, nhiệm vụ cụ thể ở thời điểm tổ chức bồi dưỡng.

Các nội dung bồi dưỡng năng lực DHTH gồm: Năng lực hiểu biết về DHTH; Năng lực phát hiện, xác định mức độ tích hợp, phân loại và sắp xếp các chủ đề cần tích hợp trong chương dạy học; Năng lực lập kế hoạch DHTH; Năng lực vận dụng các phương pháp DHTH; Năng lực sử dụng thiết bị và các phương tiện trong DHTH; Năng lực tổ chức, điều khiển hoạt động học tập của học sinh trong DHTH; Năng lực kiểm tra, đánh giá trong DHTH. Ngoài ra, để phát triển năng lực DHTH cho GV cần bồi dưỡng những năng lực chung, năng lực giáo dục; năng lực tổ chức và thực hành rèn luyện năng lực DHTH ở trường học, trường THCS.

- Hình thức bồi dưỡng: Bồi dưỡng tập trung trong thời gian nghỉ hè và BDTX trong năm học tại các trường THCS nơi GV công tác, tự bồi dưỡng, tự bồi dưỡng gắn với nghiên cứu khoa học.

- Chủ thể bồi dưỡng (lực lượng giảng viên và báo cáo viên): giảng viên giảng dạy ở trường sư phạm; những GV đã đạt danh hiệu GV dạy giỏi cấp huyện, tỉnh được Phòng GDĐT cử đi tập huấn về DHTH tại Sở GDĐT; chuyên viên của Phòng GDĐT (phụ trách chuyên môn phòng THCS)

1.4.2. Tổ chức các nguồn lực thực hiện kế hoạch bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp cho giáo viên

Tổ chức các hoạt động bồi dưỡng là chức năng được tiến hành sau khi lập xong kế hoạch nhằm chuyển hoá những mục đích, mục tiêu bồi dưỡng năng lực DHTH cho GV được đưa ra trong kế hoạch thành hiện thực. Nội dung tổ chức là quá trình phân phối và sắp xếp các nguồn nhân lực theo những cách thức nhất định để đảm bảo thực hiện tốt các mục tiêu đề ra.

Căn cứ vào kế hoạch và nội dung bồi dưỡng, các trường THCS rà soát, xác định các đối tượng cần bồi dưỡng, tập hợp và lập danh sách báo cáo Phòng

GDĐT đề nghị được bồi dưỡng. Căn cứ vào kế hoạch, nội dung, số lượng người tham gia bồi dưỡng để thành lập Ban tổ chức và lên danh sách đội ngũ GV tham gia giảng dạy và báo cáo cho các lớp bồi dưỡng. Lực lượng GV, báo cáo viên căn cứ vào nội dung bồi dưỡng để thiết kế bài giảng bồi dưỡng tập trung hoặc xây dựng các modul cần bồi dưỡng để giao lại cho các trường THCS tổ chức cho GV BDTX trong năm học thông qua sinh hoạt chuyên môn và tự bồi của GV.

Xác định các mối quan hệ chỉ đạo giữa Phòng GDĐT với các trường trong hoạt động bồi dưỡng. Xác định mối quan hệ giữa Phòng GDĐT với các phòng, ban, ngành liên quan trong huyện (như Phòng Tài chính, Phòng Kế hoạch...) để tổ chức hoạt động bồi dưỡng năng lực DHTH cho GV.

1.4.3. Chỉ đạo thực hiện kế hoạch bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp cho giáo viên

Chỉ đạo việc xây dựng kế hoạch và chương trình bồi dưỡng năng lực DHTH cho GV; chỉ đạo nội dung bồi dưỡng năng lực DHTH cụ thể; chỉ đạo viêc xác định chủ đề bồi dưỡng năng lực DHTH và đối tượng bồi dưỡng năng lực DHTH; chỉ đạo triển khai thực hiện kế hoạch bồi dưỡng năng lực DHTH cho GV; chỉ đạo việc sử dụng phương pháp, phương tiện trong bồi dưỡng năng lực DHTH; chỉ đạo việc đánh giá và hiệu chỉnh kế hoạch bồi dưỡng năng lực DHTH cho GV.

Chỉ đạo thực hiện tốt kế hoạch thời gian, khối lượng và kiến thức; kiểm tra việc thực hiện các bước lên lớp, phương pháp giảng dạy và nội dung kiến thức giảng dạy của giảng viên;

Chỉ đạo kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng năng lực DHTH, kiểm tra việc ghi chép sổ sách mẫu biểu giáo vụ như sổ ghi đầu bài, sổ sinh hoạt chuyên môn, sổ tay giảng viên, phiếu ghi điểm, các báo cáo... qua đó đối chiếu với chương trình, kế hoạch và tiến độ môn học để xem xét quá trình giảng dạy của giảng viên; dự lớp, dự giờ để theo dõi kiểm tra phát hiện, nắm tình hình.

Chỉ đạo huy động các nguồn lực: tài chính, cơ sở vật chất, nguồn thông tin phục vụ cho hoạt động bồi dưỡng năng lực DHTH cho GV.

Công tác bồi dưỡng là công việc thường xuyên của những người làm công tác giáo dục, người quản lý ngoài nhiệm vụ tổ chức và điều hành công tác bồi dưỡng thì cần phải có kinh nghiệm huy động các nguồn lực khác trong xã hội cùng tham gia như: đội ngũ báo cáo viên, lực lượng giảng viên có trình độ sư phạm cao, có kinh nghiệm trong trường THCS phục vụ cho công tác bồi dưỡng. Bên cạnh nguồn nhân lực, cần huy động nguồn lực vật chất đó là sự quan tâm ủng hộ của các cấp chính quyền địa phương, dự án chương trình mục tiêu Bộ GDĐT...

Phòng GDĐT luôn giữ vai trò chỉ đạo, điều hành chính, huy động được các lực lượng tại địa phương, tận dụng tối đa nguồn GV có trình độ chuyên môn và khả năng bồi dưỡng tốt để tham gia vào công tác bồi dưỡng.

1.4.4. Kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp cho giáo viên

Kiểm tra, đánh giá là chức năng cơ bản và quan trọng của quản lý nói chung và trong quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực DHTH cho GV các trường THCS nói riêng. Thông qua kiểm tra, cán bộ quản lý giáo dục đánh giá được thành tựu của hoạt động bồi dưỡng để kịp thời điều chỉnh nội dung, phương pháp và hình thức bồi dưỡng cho phù hợp và đúng hướng. Đánh giá bồi dưỡng cần trả lời các câu hỏi chính như: Có đạt mục tiêu không? Nội dung có phù hợp không? Chương trình có phù hợp không? Giảng viên có đáp ứng được yêu cầu của chương trình bồi dưỡng không? GV có tham gia vào quá trình bồi dưỡng không? Công tác tổ chức có tốt không? Hiệu quả của chương trình bồi dưỡng? Nội dung kiểm tra diễn ra trong toàn bộ quá trình quản lý, là quá trình đánh giá và điều chỉnh nhằm đảm bảo cho các hoạt động đạt tới các mục tiêu của tổ chức.

Nội dung kiểm tra bao gồm những nhiệm vụ chính sau đây:

- Đánh giá thực trạng, xác định xem mục tiêu dự kiến ban đầu và toàn bộ kế hoạch đã đạt được ở mức độ nào, kết quả phù hợp đến đâu so với dự kiến.

- Phát hiện những lệch lạc, sai sót trong kế hoạch đã đạt được. Điều chỉnh kế hoạch, tìm biện pháp uốn nắn lệch lạc.