Khái Niệm Kỹ Năng Dạy Học Môn Giáo Dục Thể Chất

Tác giả Thái Duy Tuyên cho rằng: Kỹ năng là hệ thống các thao tác trí tuệ và thực hành. Thực hiện trọn vẹn hệ thống thao tác này sẽ đảm bảo đạt được mục đích đã đề ra. Điều đáng chú ý là sự thực hiện kỹ năng luôn luôn được kiểm tra bằng ý thức [85, tr.142].

Tác giả Đặng Thành Hưng cho rằng: Kỹ năng là một dạng hành động được thực hiện tự giác dựa trên tri thức về công việc, khả năng vận động và những điều kiện sinh học, tâm lý khác của cá nhân (chủ thể có kỹ năng đó) như nhu cầu, tình cảm, ý chí, tính tích cực cá nhân… Để đạt được kết quả theo mục đích hay tiêu chí đã định, hoặc mức độ thành công theo chuẩn quy định. Kỹ năng không phải là khả năng, không phải là kỹ thuật hành động, mà chính là hành động được thực hiện có ý thức, có kỹ thuật và có kết quả [38, tr.72].

Về bản chất, các quan niệm về kỹ năng không mâu thuẫn nhau. Sự

khác nhau là ở chỗ mở rộng hay thu hẹp phạm vi triển khai của một kỹ

năng hành động trong các tình huống, công việc khác nhau.

Từ cách tiếp cận trên, có thể khái quát: Kỹ năng là khả năng của con người thực hiện có kết quả một hoạt động nào đó trên cơ sở vận dụng những kiến thức đã biết vào việc giải quyết nhiệm vụ cụ thể.

Như vậy, để hình thành và phát triển thành thạo một kỹ năng nào đó,

phải được trang bị

đầy đủ về

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 279 trang tài liệu này.

mặt kiến thức và được vận dụng vào các

tình huống cụ

thể

để giải quyết nhiệm vụ

đặt ra. Sự thành thạo

của kỹ

năng thể

hiện

ở chỗ: Cùng một khối lượng kiến thức nhưng có thể

giải

quyết được nhiều nhiệm vụ khác nhau và mang lại hiệu quả tối ưu. Với tính chất phức tạp của các nhiệm vụ đặt ra trong thực tiễn, kỹ năng cũng

rất phong phú và đa dạng,

ở mỗi tình huống, nhiệm vụ

khác nhau thì có

những kỹ năng khác nhau. Tuy nhiên, các kỹ năng không tách rời mà luôn tác động qua lại, hỗ trợ cho nhau nhằm thực hiện tốt nhất các nhiệm vụ đặt ra, trên cơ sở đó kỹ năng được thực hiện theo đúng quy trình và có sự tham gia của các thuộc tính tâm lý như: Xu hướng, động cơ của chủ thể hành động. Điều này giúp sự lựa chọn kỹ năng và thực hiện kỹ năng phù hợp với thực tiễn và nhiệm vụ cụ thể, khắc phục mọi khó khăn trở ngại để hình thành kỹ năng một cách thành thạo.

2.1.2. Khái niệm kỹ năng dạy học

Theo tác giả Nguyễn Như An: “Kỹ năng dạy học là việc thực hiện có hiệu quả một số thao tác hay một loạt thao tác phức tạp của một hành động giảng dạy, bằng cách lựa chọn và vận dụng những tri thức, những cách thức và quy trình đúng đắn” [1]. Tương tự như vậy, theo tác giả Trần Anh Tuấn: “Kỹ năng dạy học là thực hiện có kết quả một số thao tác hay một loạt thao tác phức hợp của một hành động giảng dạy bằng cách lựa chọn và vận dụng những tri thức chuyên môn và nghiệp vụ cần thiết vào các tình huống dạy học xác định” [83, tr.71].

Theo tác giả Đặng Thành Hưng: Kỹ năng dạy học là kiểu kỹ năng

nghề nghiệp mà nhà giáo cần có và sử dụng trong hoạt động dạy học để tiến hành có kết quả các nhiệm vụ dạy học theo mục tiêu hay tiêu chuẩn đã quy định [37]. Xét về khía cạnh nào đó, kỹ năng dạy học là loại kỹ năng chuyên môn của nghề nhà giáo.

Trong lý luận và thực tiễn, kỹ năng dạy học được xem xét trên hai góc độ: Một là theo tiếp cận cấu trúc hoạt động dạy học; Hai là theo cấu trúc quá trình dạy học. Theo tiếp cận cấu trúc hoạt động dạy học, các nhà

khoa học nghiên cứu những kỹ

năng, kỹ

xảo, thủ

thuật, thao tác trí tuệ,

hoạt động tư duy trong dạy học. Theo cấu trúc quá trình dạy học, họ xem xét các kỹ năng dạy học bên ngoài, tức là cách thức tiến hành dạy học.

Từ những vấn đề đã trình bày ở trên, có thể quan niệm: Kỹ năng dạy học là khả năng của giáo viên thực hiện có kết quả hoạt động dạy học trên cơ sở vận dụng những kiến thức vào việc giải quyết nhiệm vụ cụ thể của quá trình dạy học.

Từ quan niệm trên cho thấy kỹ năng dạy học của giáo viên bao gồm hệ thống các kiến thức và kinh nghiệm được vận dụng vào hoạt động dạy học trong việc giải quyết từng nhiệm vụ cụ thể. Để có được kết quả tốt nhất thì việc vận dụng kỹ năng dạy học luôn phù hợp với đối tượng và điều kiện phương tiện thực hiện. Bất kỳ giáo viên nào cũng đều có một số lượng nhất định các kỹ năng dạy học và luôn có mối quan hệ mật thiết gắn bó với nhau giúp giáo viên thực hiện hoạt động dạy học có hiệu quả. Ở các giáo viên khác nhau hệ thống kỹ năng dạy học này có sự khác nhau về số lượng, sự thành thạo và trình độ sử dụng.

Số lượng kỹ

năng dạy học nhiều hay ít, trình độ

sử dụng các kỹ

năng dạy học thành thạo đến đâu, phụ thuộc vào kiến thức, kinh nghiệm

dạy học và khả năng chuyên môn của mỗi người, cũng như việc nắm bắt đặc điểm người học và những điều kiện phương tiện cụ thể để thực hiện kỹ năng dạy học. Kiến thức là trình độ học vấn, hiểu biết của giáo viên về khoa học chuyên ngành, khoa học sư phạm, về nội dung các kỹ năng dạy học và các môn khoa học khác, đối với giáo viên giáo dục thể chất còn bao gồm cả hiểu biết về lĩnh vực thể dục thể thao, công tác huấn luyện, trọng tài, bồi dưỡng năng khiếu ban đầu… Kiến thức của mỗi giáo viên có sự khác nhau, phụ thuộc vào trình độ đào tạo, sự nỗ lực tự học tập, tự nghiên cứu của giáo viên. Bất kỳ giáo viên nào cũng có những kinh nghiệm dạy

học nhất định, đó là những kinh nghiệm họ

rút ra từ

thực tiễn tiến hành

hoạt động dạy học. Những bài học cả thành công và thất bại là cơ sở giúp cho giáo viên trưởng thành trong nghề nghiệp và tiến hành hoạt động dạy

học ngày càng hiệu quả trên cơ

sở hoàn thiện các kỹ

năng dạy học. Tuy

nhiên, kinh nghiệm dạy học của giáo viên đạt hiệu quả như thế nào trong thực tiễn phụ thuộc vào xu hướng, động cơ sư phạm và sự nhạy bén, sắc sảo, lòng quyết tâm của giáo viên. Một yếu tố góp phần giúp giáo viên sử dụng thành thạo các kỹ năng dạy học, chính là khả năng hay năng khiếu sư phạm của giáo viên. Cùng một kỹ năng dạy học ở giáo viên có năng khiếu sư phạm thì thường sử dụng thành thạo và có hiệu quả. Khi sử dụng các kỹ năng dạy học, giáo viên cần đánh giá chính xác khả năng sư phạm của mình để lựa chọn và sử dụng các kỹ năng dạy học cho phù hợp, bên cạnh đó cũng không được coi nhẹ việc rèn luyện kỹ năng dạy học.

2.1.3. Khái niệm kỹ năng dạy học môn giáo dục thể chất

Từ những phân tích luận giải về kỹ năng dạy học để tiếp tục đi vào

nghiên cứu làm sáng tỏ

kỹ năng dạy học môn giáo dục thể

chất. Có thể

thấy rằng, kỹ

năng dạy học môn

giáo dục thể

chất, một bộ

phận quan

trọng tạo nên năng lực dạy học của giáo viên

giáo dục thể

chất, là hệ

thống và được hình thành thông qua quá trình rèn luyện, thực tế dạy học,

giáo dục thể chất. Việc

thành thạo

các kỹ

năng dạy học cơ

bản sẽ giúp

giáo viên gia tăng đáng kể hiệu quả dạy học, kỹ năng giảng dạy của giáo viên đóng vai trò quan trọng trong kết quả học tập của học sinh.

Năng lực dạy học của giáo viên giáo dục thể chất được hình thành từ

các yếu tố

chủ

yếu: Kiến thức bộ

môn, phương pháp giảng dạy và

kinh

nghiệm sư phạm. Để cải thiện chất lượng đội ngũ, nâng cao năng lực sư phạm của giáo viên là một quá trình tổng thể, đề cập tới rất nhiều vấn đề: Kiến thức, phương pháp, kinh nghiệm, tài chính, phương tiện, thái độ, trách

nhiệm, tổ chức, quản lý... trong đó kỹ năng dạy học giáo dục thể chất là hết sức quan trọng.

Giáo dục thể chất đặc trưng của nó thể hiện ở việc giảng dạy các động tác, trang bị các tri thức về thể dục thể thao, rèn luyện các kỹ năng và hình thành các kỹ xảo vận động của các môn thể thao và phát triển thể lực. Mục đích của quá trình này là duy trì và phát triển sức khoẻ, giáo dục, xây dựng thói quen vận động suốt đời cho học sinh. Muốn vậy hoạt động giáo

dục thể

chất phải tuân thủ

các nguyên tắc giáo dục con người mới toàn

diện, hệ thống, tích cực tự giác và theo lứa tuổi… Từ tính chất đặc thù đó, nhiều nhà khoa học khi nghiên cứu về lĩnh vực giáo dục thể chất đã phân tích các đặc điểm lao động sư phạm của giáo viên giáo dục thể chất. Giáo

viên giáo dục thể chất cũng như

các nhà sư

phạm khác, hoạt động trong

môi trường giáo dục, nên có đặc điểm lao động chung của nhà giáo dục.

Thực hiện tốt chức năng giảng dạy và có hiệu quả kỹ năng dạy học của mình, giáo viên giáo dục thể chất luôn có những phẩm chất và năng lực

riêng như: Thế

giới quan khoa học, có trình độ

chuyên môn thể

dục thể

thao sâu, nghiệp vụ giảng dạy huấn luyện vững vàng, có trình độ văn hóa

chung rộng và phương pháp tư duy biện chứng. Đồng thời, cần phải có

một số phẩm chất tâm lý đặc trưng về trí tuệ, tình cảm nghề nghiệp và ý chí vượt khó, năng động quyết đoán. Những đặc điểm đó liên quan mật thiết với nhau, tạo thành cấu trúc thống nhất với yêu cầu của hoạt động sư phạm giáo dục thể chất.

Như vậy, có thể thấy rằng, là giáo viên thì làm bất cứ việc gì cũng phải có tâm, trí và lực, mà nội lực bao giờ cũng giữ vai trò quyết định. Do đó đòi hỏi giáo viên giáo dục thể chất với tư cách là nhà giáo dục, phải biết

“luyện tâm, dục trí, dưỡng thân”, nhằm tạo nên sự hài hòa giữa thể chất cường tráng và tinh thần phong phú, giữa trí tuệ cao rộng và tâm hồn trong

sáng. Qua nghiên cứu quan điểm của các nhà sư phạm, các nhà khoa học

giáo dục về những vần đề

năng lực sư

phạm của giáo viên giáo dục thể

chất, cho phép rút ra nhận định sau đây:

Hoạt động dạy học của giáo viên giáo dục thể chất không thể tách

rời các nhiệm vụ sư phạm nói chung, chứa đựng các nét đặc thù là sư

phạm giáo dục đào tạo về mặt thể chất, tinh thần của con người. Các tác giả đã cho rằng: Năng lực sư phạm của giáo viên giáo dục thể chất biểu hiện cụ thể qua các kỹ năng dạy học giáo dục thể chất.

Những nội dung cần được đổi mới phải xuất phát từ cơ sở lý luận về cấu trúc nội dung và năng lực sư phạm của sinh viên đại học sư phạm ngành giáo dục thể chất, trong đó việc đổi mới nội dung nhằm nâng cao năng lực chuyên môn, kỹ năng sư phạm trong giảng dạy đóng vai trò chủ

đạo, việc sử

dụng hệ

thống các bài tập bổ

trợ, sử

dụng các dụng cụ,

phương tiện kỹ thuật trong quá trình giảng dạy là một trong những yêu cầu

thiết yếu có ý nghĩa khoa học.

Những vấn đề

phân tích và tổng hợp trên

đây có thể coi là cơ sở về phương pháp luận và định hướng nghiên cứu vấn đề tìm giải pháp nâng cao năng lực sư phạm nói chung và kỹ năng dạy học nói riêng cho sinh viên đại học sư phạm ngành giáo dục thể chất.

Từ những lý do trên: Kỹ năng dạy học môn giáo dục thể chất là khả năng của giáo viên thực hiện có kết quả hoạt động dạy học môn giáo dục thể chất trên cơ sở vận dụng những kiến thức vào việc giải quyết nhiệm vụ cụ thể trong quá trình giáo dục thể chất.

Theo quan niệm trên cho chúng ta thấy: Kỹ năng dạy học là tổ hợp các thao tác, hành động của giáo viên trong quá trình dạy học môn giáo dục

thể chất. Kỹ năng dạy học môn giáo dục thể

chất là hệ

thống nhiều kỹ

năng dạy học bộ phận và được thể hiện trong tất cả các khâu của quá trình

dạy học từ

hoạt động chuẩn bị

cho đến kết thúc. Đặc biệt, đối với lĩnh

vực giáo dục thể

chất, điều kiện giảng dạy chủ

yếu là ngoài trời với

khoảng không gian tương đối rộng nên khi thực hiện giờ dạy, các khâu của

quá trình dạy học giáo dục thể chất đòi hỏi ở giáo viên sự khéo léo, linh

hoạt phù hợp từng hoàn cảnh và đối tượng học sinh cụ thể, cũng như nội dung của giờ dạy.

Tiêu chí quan trọng để đánh giá kỹ năng dạy học môn giáo dục thể chất là kết quả hoạt động dạy học của giáo viên, mức độ đạt được mục đích yêu cầu chung của môn học và mục đích, yêu cầu, nhiệm vụ của từng bài học, thể hiện người học nhận thức rõ tất cả các thành phần cơ bản của

kỹ năng vận động nhờ tự động hóa được chức năng tín hiệu của biểu

tượng vận động, trình độ kỹ thuật của học sinh đạt được ở mức độ cao khi giải quyết các nhiệm vụ hành động cụ thể trên cơ sở nhận thức sâu sắc tất

cả các thành phần của kỹ

năng vận động, động tác kỹ

thuật được thực

hiện nhanh, chính xác, tiết kiệm.

Kỹ năng dạy học môn giáo dục thể

chất phản ánh tâm lý của giáo

viên giáo dục thể chất. Điều này cho thấy, kỹ năng dạy học không chỉ đơn

thuần mang tính thao tác mà nó còn chịu sự chi phối của những quy luật

tâm lý bên trong. Bởi vì, đối với giáo viên giáo dục thể chất ngoài việc nắm

chắc tri thức khoa học có liên quan tới giáo dục thể chất, nghiệp vụ sư

phạm, đòi hỏi có sự nhận thức sâu sắc ý nghĩa của thể dục thể thao đối với cá nhân và đời sống, từ đó nâng cao năng lực chuyên môn, tích cực học hỏi, tự học.

Con đường hình thành, hoàn thiện kỹ năng dạy học của giáo viên

giáo dục thể chất chủ yếu qua tập luyện thường xuyên, liên tục, hệ thống

và có sự kiểm tra, đánh giá chặt chẽ. Bởi vì, đối với lĩnh vực giáo dục thể chất có nhiều quy luật chi phối tới quá trình hình thành kỹ năng, hoàn thiện kỹ xảo vận động, trong đó phải kể tới quy luật dập tắt kỹ xảo, vì vậy đòi hỏi giáo viên giáo dục thể chất phải rèn luyện thường xuyên để kỹ năng dạy học luôn được thực hiện một cách thành thạo.

chất

2.1.4. Khái niệm rèn luyện kỹ

năng dạy học môn giáo dục thể

Theo từ điển Tiếng Việt của Viện ngôn ngữ: Rèn luyện là luyện

tập nhiều lần trong thực tế độ vững vàng [58].

để đạt được những phẩm chất hay trình

Theo Từ điển Giáo dục học: Luyện tập là hoạt động lặp đi lặp lại nhiều lần những thao tác, hành động nhất định nhằm hình thành và củng cố những kỹ năng, kỹ xảo cần thiết [66].

Để hiểu rõ hơn khái niệm rèn luyện, cần phân biệt khái niệm rèn

luyện với khái niệm luyện tập. Như vậy, rèn luyện và luyện tập có điểm

giống nhau là cùng dựa trên sự lặp lại hành động trong thực tế. Kết quả

đạt được là sự thành thạo về mặt hành động. Điểm khác nhau cơ bản là

kết quả

rèn luyện không chỉ

đạt đến độ

thành thạo mà phải là trình độ

vững vàng, có khả năng thực hiện linh hoạt, sáng tạo ngay cả khi điều kiện hoạt động đã thay đổi. Vì vậy, rèn luyện phải dựa trên luyện tập và là mức độ cao hơn luyện tập.

Theo tác giả Đặng Vũ Hoạt: “Luyện tập giúp người học chủ yếu là nắm được mặt quá trình của hành động còn rèn luyện phải đạt đến làm cho

hành động trở nên có ý nghĩa với cá nhân đối với người học”. Tác giả

Phạm Viết Vượng cũng chỉ rõ: Rèn luyện trong giáo dục được phân biệt với luyện tập ở điểm rèn luyện cần có sự cố gắng nỗ lực ý chí để vượt