Hệ Thống Kỹ Năng Dạy Học Và Tiêu Chí Đánh Giá Kỹ Năng Dạy Học Cho Sinh

Mỗi tiết dạy của giáo viên giáo dục thể chất là hoạt động mở được

diễn ra ngay trên sân tập, giáo viên cùng một lúc tổ chức và điều hành

nhiều nhiệm vụ khác nhau, nhằm đảm bảo cho tiết học có hiệu quả, giáo viên thực hiện khâu chuẩn bị rất kỹ càng, am hiểu về phương pháp giảng dạy và có một tâm thế tốt. Trong giờ học giáo dục thể chất, giáo viên có sự phối hợp nhiều phương pháp dạy học khác nhau, giáo viên vừa truyền đạt cơ sở lý luận của hoạt động kỹ năng vừa thực hiện hoạt động làm mẫu,

đồng thời chủ

động tổ

chức hoạt động tập luyện và chú ý đảm bảo các

nguyên tắc: Vừa sức, an toàn và giáo dục cá biệt, đặc biệt giáo viên thường xuyên quan sát, điều hành tổ chức hoạt động trên sân và phát hiện, giúp đỡ kịp thời những học sinh tập chưa đúng động tác.

Qua đó thấy rằng, quá trình dạy học nói chung và quá trình dạy học môn giáo dục thể chất ở trường phổ thông nói riêng, bao gồm hoạt động dạy của giáo viên và hoạt động học của học sinh. Chức năng trội của quá trình dạy học là quá trình tác động về mặt nhận thức của học sinh, nhằm hình thành hệ thống tri thức và kỹ năng, kỹ xảo tương ứng. Như vậy, tri thức và những kỹ năng thực hành vận dụng tri thức đó được chú ý đặc biệt ở quá trình dạy học.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 279 trang tài liệu này.

Đối với một giờ học giáo dục thể chất ở trường phổ thông, giáo viên cung cấp và rèn luyện cho người học những tri thức, kỹ năng, kỹ xảo thuộc lĩnh vực văn hóa thể chất thông qua các bài tập thể chất. Nhiệm vụ chuyên biệt của giờ học giáo dục thể chất là dạy những kỹ năng vận động đúng, hình thành và phát triển các tố chất thể lực cho người học. Ví dụ: Khi dạy bơi cho học sinh, giáo viên cần cung cấp cho các em biết có mấy kiểu bơi, khác nhau như thế nào về kỹ thuật thực hiện và các yêu cầu của từng kỹ thuật?

Qua đó, giúp học sinh có kỹ năng vận dụng từng kiểu bơi vào các tình

huống cụ thể, để rèn luyện sức khỏe, có kỹ năng phòng chống đuối nước cho bản thân và người khác… Quá trình nhận thức của học sinh trong giờ

học giáo dục thể

chất, cũng tuân thủ

theo công thức nổi tiếng của

V.I.Lênin về quá trình nhận thức: Từ trực quan sinh động đến tư duy trừu

tượng, từ tư duy trừu tượng đến thực tiễn, đó là con đường biện chứng

của nhận thức chân lý, nhận thức hiện thực khách quan. Thực chất, thông qua giờ học giáo dục thể chất, trên cơ sở cung cấp tri thức, giúp hình thành cho học sinh kỹ năng, kỹ xảo vận đông trong thể dục thể thao. Được tiến hành qua 3 giai đoạn:

Giai đoạn 1: Xây dựng cơ

sở chung của kỹ

năng vận động, bằng

cách giáo viên giải thích nhiệm vụ hành động và học sinh tiếp thu các khái niệm và biểu tượng cần thiết về kỹ thuật thực hiện hành động vận động. Giai đoạn 2: Học sinh nhận thức rõ tất cả các thành phần cơ bản của kỹ năng vận động nhờ tự động hóa được chức năng tín hiệu của biểu tượng vận động. Giai đoạn này được kết thúc bằng việc thực hiện chắc chắn toàn bộ hành động vận động có sự điều khiển của ý thức trong các điều kiện thay đổi của hoàn cảnh vận động. Giai đoạn 3: Trình độ kỹ thuật của học sinh đạt được ở mức độ cao khi giải quyết các nhiệm vụ hành động cụ thể giai đoạn này kéo dài tới các giai đoạn tập luyện thi đấu thể dục thể thao về sau (Trên cơ sở được lặp đi, lặp lại nhiều lần trở thành tự động hóa). Động tác kỹ thuật được thực hiện nhanh, chính xác, tiết kiệm.

Giảng dạy kỹ thuật động tác trong một giờ học giáo dục thể chất là quá trình tâm lý, điều đó được thể hiện: Trước giờ học, trong khi học và sau khi kết thúc giờ học, học sinh luôn có trạng thái tâm lý thoải mái, tích cực, đặc biệt đối với giờ học giáo dục thể chất thì yếu tố tâm lý và sinh lý của học sinh là yêu cầu quan trọng, giáo viên cần tính đến khi tổ chức giờ

học. Theo đó, giáo viên phải giúp các em có hứng thú với giờ học bằng

cách: Xác định nhiệm vụ của buổi học, bài tập trong giáo án một cách cụ thể, rõ ràng; Tổ chức giờ học một cách sinh động và hứng thú; Tối ưu hóa mật độ vận động của giờ học; Đảm bảo đầy đủ và đúng đắn các nguyên tắc giáo dục thể chất và huấn luyện thể thao trong giờ học giáo dục thể

chất. Ngoài ra, qua giờ

học giáo dục thể

chất giúp học sinh nhận thức

được sức khỏe là vốn quý của con người. Có sức khỏe là có tất cả, qua đó học sinh tích cực tập luyện thể dục thể thao thường xuyên để củng cố, giữ gìn và tăng cường sức khỏe. Giúp các em giảm bớt sự căng thẳng, mệt mỏi trong học tập, lao động và các sinh hoạt khác, giúp các em hiểu và tập luyện đúng phương pháp, đúng kỹ thuật động tác góp phần vào việc nâng cao sức khỏe, hình thành động cơ học tập, tạo được sự hưng phấn, hứng thú đối với môn học ở học sinh.

Quá trình giáo dục thể chất ở trường phổ thông là quá trình xã hội,

điều đó được thể

hiện: Giờ

học thể

dục thể

thao có ý nghĩa quan trọng

nhiều mặt đối với việc quản lý và giáo dục con người trong xã hội. Việc học tập các bài tập giáo dục thể chất, các kỹ thuật động tác là điều kiện cần thiết để con người phát triển cơ thể một cách hài hòa, bảo vệ và củng cố sức khỏe, hình thành năng lực chung và chuyên môn. Vì vậy, trong mỗi giờ lên lớp giáo viên cần tăng cường giáo dục ý nghĩa mục đích môn học, thay đổi cách dạy để tạo ra không khí thi đua trong lớp học, nâng cao năng lực giảng dạy, đặc biệt phải biết sử dụng phương pháp giảng dạy phù hợp và linh hoạt. Ngoài ra, trong mỗi tiết dạy giáo viên cần giúp học sinh ý thức được những quy định trong giờ học và tập luyện, đặc biệt đối với giờ học giáo dục thể chất, tính quy định của xã hội là rất quan trọng, quy định bởi nhu cầu kinh tế, xã hội, văn hóa, khoa học, hệ tư tưởng, chính trị… Giúp

học sinh ý thức được những quy định như: Địa điểm học tập, tập luyện hợp lý, thời gian tập luyện, thực hiện những nội quy…

Một trong những tiêu chuẩn để đánh chất lượng giảng dạy thực hành của giáo viên giáo dục thể chất ở trường phổ thông, chính là việc tổ chức, điều khiển lớp học.Vì quá trình đó thực chất là quá trình điều khiển, điều chỉnh của giáo viên trong suốt giờ học nhằm thực hiện được mục tiêu dạy học. Một giờ học giáo dục thể chất điều kiện giảng dạy chủ yếu là ngoài trời với không gian rộng và sự tác động của khách quan nên ngoài những điểm thuận lợi: học sinh thoải mái, hứng thú… Sẽ gặp rất nhiều khó khăn trong việc tổ chức và điều khiển lớp học ảnh hưởng tới chất lượng của

giờ

dạy. Vì vậy, đòi hỏi giáo viên giáo dục thể

chất phải có kỹ

năng tổ

chức, điều khiển lớp học một cách khoa học, hợp lý từ việc sắp xếp, bố trí đội hình học tập, tập luyện… Quá trình điều khiển giờ học của giáo viên

giáo dục thể

chất còn thể

hiện

ở việc: Giáo viên thực hiện đầy đủ

các

bước lên lớp, các phần trong giáo án đúng khối lượng và thời gian; Tổ chức lớp học hợp lý, an toàn và đảm bảo tính khoa học; Thực hiện đúng các nguyên tắc, sử dụng và phối hợp tốt các phương pháp giảng dạy…

2.2.2.3. Hệ thống kỹ năng dạy học và tiêu chí đánh giá kỹ năng dạy học cho sinh viên đại học sư phạm ngành giáo dục thể chất

* Hệ thống kỹ năng dạy học cho sinh viên đại học sư phạm ngành giáo dục thể chất

Xây dựng hệ thống kỹ năng dạy học cho sinh viên đại học sư phạm ngành giáo dục thể chất là cần thiết, tuy nhiên việc xây dựng hệ thống kỹ năng dạy học không phải tùy tiện, cần dựa trên những cơ sở khoa học nhất

định. Kỹ

năng dạy học là kỹ

năng nghề

nghiệp đặc thù của lao động sư

phạm có vai trò quan trọng đối với hoạt động dạy học.

Việc xây dựng hệ

thống kỹ

năng dạy học cần rèn luyện cho sinh

viên đại học sư phạm ngành giáo dục thể chất, cần căn cứ vào đặc trưng giảng dạy môn giáo dục thể chất ở nhà trường phổ thông.

Thứ nhất, về nội dung giảng dạy của môn giáo dục thể chất là các tri thức, kỹ năng, kỹ xảo thuộc lĩnh vực văn hóa thể chất được giảng dạy thông qua các bài tập thể chất; các kiến thức về huấn luyện thể thao; về tổ chức thi đấu.

Thứ hai, về sản phẩm của giáo dục thể chất là kết quả của việc tổ chức thực hiện các nhiệm vụ cơ bản của giáo dục thể chất, bảo đảm sự phát triển hài hòa giữa các mặt: giáo dưỡng, giáo dục và sức khỏe qua các

thông số

về mặt kỹ

thuật chuyên môn (chạy, nhảy, các phẩm chất thể

lực), về mặt hình thái giữa chiều cao và cân nặng, về mặt chức năng giữa cơ bắp, tim mạch, hô hấp, các chỉ số tâm lý như ý chí, dũng cảm, phản ứng nhanh, những hiểu biết cơ bản về thể dục thể thao.

Thứ ba, đặc trưng của giáo dục thể chất là giảng dạy động tác phải tuân thủ các quy luật hoạt động riêng như: quy luật lượng vận động thích

hợp, quy luật hồi phục vượt mức, quy luật hình thành kỹ phương pháp giảng dạy chủ yếu là làm mẫu.

năng, kỹ

xảo,

Thứ tư, giảng dạy giáo dục thể chất là lao động sư phạm nặng nhọc, đòi hỏi tiêu hao nhiều thể lực đối với người dạy và người học, trong một không gian tương đối rộng, đòi hỏi giáo viên giáo dục thể chất phải có kỹ năng làm mẫu động tác và các kỹ năng giảng dạy đặc thù khác, kỹ năng tổ chức và quản lý lớp học...

Thứ năm, điều kiện tổ chức giờ học giáo dục thể chất chủ yếu ngoài trời với không gian tương đối rộng vì vậy ngoài những điểm thuận lợi sẽ gặp nhiều khó khăn trong việc tổ chức và quản lý lớp học...

Vì thế, giáo viên giáo dục thể chất cũng như giáo viên khác đều là

những nhà sư phạm hoạt động trong môi trường giáo dục nên có đặc điểm lao động chung của nhà giáo dục, tiến hành công tác giáo dục được coi là hoạt động nhằm tác động có hệ thống đến sự phát triển tinh thần, thể chất của học sinh, giúp học sinh có phẩm chất và năng lực như yêu cầu đề ra.

Hoạt động sư phạm của giáo viên giáo dục thể chất có những đặc điểm

riêng về

nguyên lý giáo dục. Tính giáo dục thể

hiện trong toàn bộ

hoạt

động sư phạm. Từ mục đích, mục tiêu, nội dung giảng dạy, phương pháp giảng dạy, đối tượng giảng dạy, phương tiện dạy học, môi trường giảng

dạy, hình thức tổ chức… Ngoài những đặc điểm chung trong lao động

nghề nghiệp, giáo viên giáo dục thể chất có những đặc thù riêng, cùng với những giờ dạy học chính khóa giáo viên giáo dục thể chất còn đảm nhận vai trò xây dựng cán sự thể dục thể thao, quản lý đội thể thao tham gia thi đấu. Giáo viên giáo dục thể chất đảm đương nhiều việc liên quan đến tổ chức các hoạt động như: Thi đấu thể thao, ngày hội văn hóa thể thao.

Như vậy, những đặc điểm lao động sư phạm của giáo viên giáo dục

thể chất khác biệt rõ rệt với lao động sư phạm của giáo viên khác. Hơn

nữa thể chất cường tráng là tiền đề quan trọng để dạy các môn giáo dục

thể

chất bởi bản chất vận động thể

lực của môn học. Ngoài những yêu

cầu chung thì kỹ năng dạy học của giáo viên giáo dục thể chất có những kỹ năng đặc thù riêng, đòi hỏi trong quá trình đào tạo ở nhà trường cần rèn luyện cho sinh viên đại học sư phạm ngành giáo dục thể chất.

Qua việc xin ý kiến một số chuyên gia trong lĩnh vực giáo dục thể chất về hệ thống kỹ năng giảng dạy môn giáo dục thể chất cần rèn luyện

cho sinh viên. Trong phạm vi nghiên cứu của luận án, tập trung rèn luyện các nhóm kỹ năng cơ bản sau đây:

1) Nhóm kỹ

năng thiết kế

bài giảng.

Đây là nhóm kỹ

năng cơ

bản

trong việc vận dụng kiến thức chuyên môn và kiến thức nghiệp vụ để

phân tích mục tiêu, cấu trúc bài giảng và dự kiến các hoạt động sư phạm

trong bài giảng. sinh viên:

Ở nhóm kỹ

năng này, chúng tôi tập trung rèn luyện cho

Kỹ năng xác định mục tiêu bài giảng. Kỹ năng này thể hiện ở việc giáo viên biết xác định mục tiêu ở từng bài giảng cụ thể, mục tiêu đó phải phù hợp với trình độ của từng lớp, thậm chí từng học sinh… Thể hiện ở việc: Giáo viên xác định được lượng kiến thức, kỹ năng, thái độ cần đạt được ở học sinh khi kết thúc bài giảng. Việc xác định mục tiêu cần phải dựa vào vị trí, vai trò của nội dung bài giảng, năng lực, phong cách, nhịp độ, hứng thú và đặc biệt là tình trạng thể chất hiện có của học sinh, đặc điểm tâm, sinh lý lứa tuổi… Bởi vì, mỗi đối tượng giảng dạy khác nhau, thời gian giảng dạy khác nhau… thì việc xác định mục tiêu cần đạt được của bài giảng là khác nhau. Giáo viên có thể linh hoạt, mềm dẻo trong việc xác

định mục tiêu. Đây là kỹ

năng có ý nghĩa tiên quyết

ảnh hưởng đến quá

trình và kết quả của bài giảng.

Kỹ năng xác định yếu lĩnh kỹ

thuật động tác.

Sau khi đã xác định

mục tiêu chung của bài giảng, thì bước tiếp theo giáo viên cần xác định yếu lĩnh kỹ thuật động tác, thể hiện ở việc: giảng dạy một động tác kỹ thuật nào đó thì yếu lĩnh kỹ thuật (điểm rơi) nằm ở giai đoạn nào trong các giai

đoạn thực hiện kỹ thuật động tác. Việc xác định này rất quan trọng, nó

giúp học sinh thực hiện một cách nhanh chóng, chính xác, an toàn một kỹ thuật nào đó và phân biệt được với các kỹ thuật động tác đã học và sẽ học.

Cũng như thao.

giúp học sinh nâng cao thành tích khi tập luyện và thi đấu thể

Kỹ năng dự kiến các hình thức tổ chức tập luyện, đội hình tổ chức làm mẫu, giảng giải, tập luyện. Sau khi dự kiến đội hình tổ chức tập luyện, giáo

viên cần xác định trong các đội hình dự

kiến đó sẽ

lựa chọn đội hình tập

luyện nào hợp lý nhất. Bởi vì, việc lựa chọn đội hình tập luyện nào chính thức cho bài giảng tùy thuộc vào nội dung giảng dạy, tình hình cụ thể của lớp học (Sĩ số học sinh, giới tính, trình độ nhận thức của học sinh) kinh nghiệm giảng dạy của giáo viên và điều kiện cơ sở vật chất hiện có của nhà trường.

Để có được kỹ

năng này đòi hỏi

giáo viên nắm chắc nội dung bài giảng,

những điều kiện để thực hiện bài giảng, linh hoạt trong phương pháp tổ chức giờ học, tập luyện. Do đặc thù của một giờ học giáo dục thể chất, điều kiện giảng dạy (hình thức tổ chức) chủ yếu là ngoài trời hoặc không gian tương đối rộng, sẽ bị ảnh hưởng, tác động rất nhiều bởi ngoại cảnh như: Hướng gió, âm thanh, ánh sáng chói… Vì vậy, giáo viên tìm hiểu, dự kiến và xác định trước đội hình khi giáo viên lên lớp tổ chức học tập, tập luyện, để đạt được hiệu quả cao nhất, hạn chế tới mức thấp nhất những tác động tiêu cực của ngoại cảnh. Thể hiện ở việc: Giáo viên sắp xếp, tổ chức đội hình tập luyện hợp lý, khoa học một cách nhanh chóng, linh hoạt, mọi học sinh đều có thể quan sát một cách tốt nhất…

Kỹ năng soạn giáo án. Đây là kỹ năng rất quan trọng. Bởi vì, soạn giáo án chính là việc thiết kế về nội dung, phương pháp và dự kiến các tình huống dạy học. Việc soạn giáo án đòi hỏi giáo viên hiểu biết chắc chắn về nội dung, đồng thời phải có khả năng tưởng tượng sư phạm về tiến trình diễn biến của giờ dạy. Bao gồm các hoạt động cụ thể như sau: Xác định cấu trúc, lập tiêu đề và dự kiến phân bố thời gian cho từng phần, từng bước