Các Điều Kiện Dạy Học Môn Vật Lí Theo Hướng Tăng Cường Kĩ Năng Thực Hành

1.4.3. Các điều kiện dạy học môn Vật lí theo hướng tăng cường kĩ năng thực hành

Cơ sở vật chất và các thiết bị dạy học trong trường học là điều kiện, là phương tiện thiết yếu để tổ chức quá trình dạy học cho HS. Nhà trường có đủ diện tích mặt bằng theo quy định, có cảnh quan môi trường sạch sẽ, phòng học xây dựng đúng quy định, có trang thiết bị kỹ thuật đồng bộ để phục vụ cho dạy và học ở tất cả các môn học, thư viện đủ sách giáo khoa và các tài liệu tham khảo, có sân chơi, bãi tập, vườn trường... và được mua sắm, sửa chữa, bổ sung, kiểm tra kịp thời.

Đối với môn Vật lí, thiết bị dạy học là điều kiện tiên quyết quan trọng không thể thiếu trong quá trình dạy học. HT là người chịu trách nhiệm quản lý toàn diện về CSVC và thiết bị phục vụ cho dạy học bao gồm: Các loại máy, thiết bị, dụng cụ thí nghiệm, phòng bộ môn, phòng đa năng... để mỗi bài học là sự kết hợp giữa lý thuyết và thực hành để tổ chức dạy học hiệu quả.

Nhà trường cần tạo mọi điều kiện để giáo viên, học sinh có thể khai thác, sử dụng thiết bị thực hành thí nghiệm Vật lí, khuyến khích giáo viên, học sinh tự làm các thiết bị thí nghiệm để sử dụng trong dạy học và thường xuyên bồi dưỡng năng lực sử dụng thiết bị thí nghiệm thực hành cho giáo viên Vật lí, nhân viên thiết bị thí nghiệm để nâng cao hiệu quả của mỗi giờ thực hành, nâng cao kĩ năng thực hành cho học sinh.

1.5. Quản lý hoạt động dạy học môn Vật lí ở trường trung học phổ thông theo hướng tăng cường kỹ năng thực hành cho học sinh

Theo tài liệu SREM1, quản lý hoạt động dạy học trong nhà trường phổ thông bao gồm 2 hoạt động cốt yếu: quản lí hoạt động dạy và quản lí hoạt động học. Tuy nhiên, luận văn nghiên cứu quản lí dạy học môn Vật lý ở trường trung học phổ thông theo hướng tăng cường thực hành nên các yếu tố liên quan tới điều kiện dạy học môn Vật lý là rất quan trọng nên các yếu tố điều kiện dạy học cũng được đề cập tới trong phần này.

1.5.1. Quản lý hoạt động dạy môn Vật lí của giáo viên

- Xây dựng kế hoạch dạy học của nhà trường, tổ chuyên môn và giáo viên Vật lí

1 SREM (2010), Điều hành các hoạt động trong trường học, (Tài liệu dùng cho cán bộ quản lý trường phổ thông) NXB Hà Nội

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 138 trang tài liệu này.

Kế hoạch là chức năng đầu tiên trong quá trình quản lý, có vai trò quan trọng, định hướng cho toàn bộ quá trình quản lý. Kế hoạch nêu rõ mục tiêu, đơn vị, cá nhân thực hiện, thời gian và nguồn lực cần thiết để thực hiện kế hoạch, hình thức kiểm tra, đánh giá việc thực hiện kế hoạch.

Trong năm học, nhà trường xây dựng và triển khai thực hiện nhiều loại kế hoạch: kế hoạch chuyên môn chung, kế hoạch của bộ môn, kế hoạch của cá nhân. Công tác xây dựng và thực hiện các kế hoạch của nhà trường, tổ chuyên môn và giáo viên Vật lí cụ thể:

- Xây dựng và ban hành chương trình giáo dục nhà trường theo năm học kịp thời để tổ trưởng chuyên môn có căn cứ xây dựng kế hoạch hoạt động của tổ chuyên môn.

- Chỉ đạo tổ chuyên môn xây dựng và triển khai kế hoạch hoạt động của tổ chuyên môn để giáo viên có căn cứ xây dựng kế hoạch dạy học.

- Tổ chuyên môn hướng dẫn, chỉ đạo giáo viên Vật lí xây dựng kế hoạch dạy học theo hướng tăng cường kỹ năng thực hành cho học sinh, lập kế hoạch sử dụng thiết bị thí nghiệm thực hành trong năm học.

- Triển khai, động viên, đôn đốc tổ chuyên môn, giáo viên thực hiện hiệu quả kế hoạch đề ra.

- Kiểm tra, giám sát việc dạy học của giáo viên theo đúng kế hoạch đã xây dựng, có điều chỉnh, bổ sung (nếu cần thiết).

- Phân công giáo viên dạy học môn Vật lí ở trường phổ thông theo hướng tăng cường kỹ năng thực hành

Phân công giảng dạy cho giáo viên thực chất là việc sắp xếp giáo viên giảng dạy đúng năng lực, sở trường của mình... Hiệu trưởng cần biết được năng lực, điểm mạnh, điểm yếu, hoàn cảnh của từng giáo viên để sử dụng họ, tạo cho họ niềm tin trong nghề nghiệp. Để phân công giảng dạy cho giáo viên mang lại hiệu quả, Hiệu trưởng cần đề ra các biện pháp thích hợp và xây dựng quy trình phân công thể hiện được sự dân chủ trong nhà trường nhưng vẫn đảm bảo nguyên tắc tập trung dân chủ trong việc phân công giáo viên.

Phân công giảng dạy cho giáo viên cần: Xây dựng kế hoạch phân công giáo viên cụ thể, rõ ràng, hợp lí; Phân công giáo viên dựa trên các yếu tố: năng lực chuyên môn, đề nghị của tổ chuyên môn, nguyện vọng của giáo viên; Chỉ đạo, bố trí giáo viên trên cơ sở đảm bảo cơ số giờ và tạo điều kiện để giáo viên phát huy tốt nhất năng lực của mình; Thường xuyên đánh giá năng lực của giáo viênđể có thông tin điều chỉnh phân

công cho phù hợp (khi thấy cần thiết); Thu thập thông tin từ học sinh để điều chỉnh phân công phù hợp (khi thấy cần thiết).

- Quản lý việc soạn bài, chuẩn bị giờ lên lớp của giáo viên

Soạn bài là khâu quan trọng nhất trong việc chuẩn bị của giáo viên cho giờ lên lớp. Tuy nó chưa dự kiến hết các tình huống trong quá trình lên lớp, nhưng soạn bài thực sự là lao động sáng tạo của từng giáo viên. Nó thể hiện sự suy nghĩ, lựa chọn, quyết định của giáo viên về nội dung, PPDH, hình thức lên lớp phù hợp với đối tượng học sinh và đúng với yêu cầu của chương trình.

Việc chuẩn bị bài lên lớp quyết định đến chất lượng giờ dạy và chất lượng quá trình dạy học. Việc giáo viên chuẩn bị cho các giờ lên lớp là việc quan trọng nhất trong quy trình lao động sư phạm.

Hiệu trưởng quan tâm đến chất lượng giờ lên lớp thì trước tiên phải quan tâm đến chất lượng việc chuẩn bị giờ lên lớp của giáo viên. Sự chuẩn bị của giáo viên càng chu đáo thì kết quả dạy học càng cao. Quản lý việc chuẩn bị giờ lên lớp của giáo viên là một hoạt động quản lý cần thiết để nâng cao chất lượng dạy học.

- Quản lý giờ dạy trên lớp của giáo viên

Giờ lên lớp là hình thức tổ chức cơ bản và chủ yếu nhất của quá trình dạy học trong nhà trường để thực hiện mục tiêu cấp học.

Để bảo đảm được những yêu cầu quản lý giờ lên lớp, Hiệu trưởng cần xây dựng và quy định rõ chế độ thực hiện và kiểm tra sử dụng thời khoá biểu nhằm kiểm soát các giờ lên lớp, duy trì nền nếp dạy học, điều khiển nhịp điệu dạy học và tạo nên bầu không khí sư phạm trong nhà trường.

- Quản lý thực hiện quy định về hồ sơ giáo viên

Hồ sơ chuyên môn của giáo viên là một trong những cơ sở pháp lý để nói lên việc thực hiện nền nếp chuyên môn, việc chuẩn bị, đầu tư cho công việc của giáo viên. Tuy nhiên, không thể coi hồ sơ chuyên môn của giáo viên đồng nghĩa với năng lực giảng dạy của giáo viên trên lớp.

Hồ sơ của giáo viên phục vụ cho hoạt động dạy học bao gồm: Giáo án (bài soạn); sổ dự giờ, sổ chủ nhiệm (đối với giáo viên làm công tác chủ nhiệm lớp), sổ công tác; sổ báo giảng; kế hoạch dạy học; Các loại sách: sách giáo khoa, sách giáo viên, phân phối chương trình các tài liệu tham khảo…

Trong quá trình quản lý, Hiệu trưởng cần hướng dẫn cụ thể yêu cầu của từng loại hồ sơ, cùng với Phó Hiệu trưởng chuyên môn và Tổ trưởng chuyên môn thường

xuyên kiểm tra bằng nhiều hình thức khác nhau để kịp thời điều chỉnh những sai lệch trong hoạt động dạy và học.

- Quản lý việc bồi dưỡng đội ngũ giáo viên

Bồi dưỡng đội ngũ giáo viên đạt được những tiêu chí về năng lực dạy học đã quy định trong Chuẩn nghề nghiệp giáo viên THPT, bao gồm việc bồi dưỡng thường xuyên theo chương trình của Bộ GD - ĐT, theo hình thức bồi dưỡng tại trường hoặc tham gia các lớp bồi dưỡng do cấp trên tổ chức, bồi dưỡng nâng cao trình độ nhằm chuẩn hoá đội ngũ giáo viên, bồi dưỡng nâng chuẩn... Quản lý việc sử dụng và bồi dưỡng đội ngũ giáo viên có vai trò quan trọng. Vì vậy Hiệu trưởng phải có kế hoạch, chủ động trong việc bồi dưỡng giáo viên, nhằm từng bước nâng cao trình độ và năng lực sư phạm cho giáo viên đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục.

* Quản lý đổi mới phương pháp dạy học

Đổi mới phương pháp dạy học là một yêu cầu bắt buộc đối với mỗi người giáo viên khi đứng trên bục giảng. Đối với môn Vật lí, đổi mới phương pháp dạy học nhằm phát huy tính chủ động, tích cực, sáng tạo của học sinh trong quá trình học tập từ đó giúp cho học sinh rèn luyện được khả năng tự học, tự nghiên cứu và chủ động vận dụng kiến thức lý thuyết vào thực tiễn.

Đổi mới phương pháp dạy học không có nghĩa là loại bỏ các phương pháp truyền thống để thay bằng các phương pháp hoàn toàn mới. Đổi mới phương pháp dạy học phải được hiểu là sự vận dụng phối hợp một cách hợp lý, khoa học các phương pháp dạy học trong đó đặc biệt chú ý sử dụng các phương tiện dạy học hiện đại có ứng dụng của công nghệ thông tin phù hợp với từng bài dạy để phát huy tối đa tính chủ động, tích cực học tập của học sinh. Do đó Hiệu trưởng phải có các biện pháp cụ thể trong công tác quản lý:

+ Chỉ đạo, tổ chức hội nghị chuyên đề về đổi mới phương pháp dạy học theo từng tổ bộ môn.

+Tổ chức hội thảo về đổi mới phương pháp dạy học trong toàn trường.

+ Tổ chức hội thi giảng theo tinh thần đổi mới phương pháp dạy học trong toàn trường.

+ Tổ chức kiểm tra đánh giá giờ dạy của giáo viên theo yêu cầu của đổi mới phương pháp dạy học

Để quản lý tốt việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh Hiệu trưởng

cần:

+ Tổ chức cho giáo viên được học tập, quán triệt các yêu cầu đổi mới về kiểm tra đánh giá: đổi mới đồng bộ cả về nội dung, hình thức, chấm chữa, kết hợp đánh giá của thầy và tự đánh giá của trò.

+ Kiểm tra việc chấm trả bài của giáo viên, tiến độ cho điểm theo đúng quy định.

+ Tổ chức các kỳ kiểm tra theo đề chung toàn khối, toàn trường đối với tất cả các môn học qua đó đánh giá được kỹ năng làm bài của học sinh đồng thời cũng phản ánh được cách kiểm tra đánh giá của giáo viên trước đó.

* Quản lý đổi mới kiểm tra, đánh giá

Kiểm tra, đánh giá là một nội dung thể hiện rõ nhất công tác quản lý. Trong quản lý giáo dục nói chung, quản lý HĐDH nói riêng, kiểm tra, đánh giá là một trong những yếu tố quan trọng giúp cho sự phát triển, hoàn thiện công tác quản lý và nâng cao chất lượng, hiệu quả của giáo dục. Kiểm tra, đánh giá HĐDH của HT luôn gắn liền với hoạt động dạy của GV và hoạt động học của HS.

- Kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy của GV gồm kiểm tra chuyên đề, kiểm tra toàn diện với hình thức định kỳ và đột xuất được thể hiện trong kế hoạch kiểm tra nội bộ của trường, theo Thông tư số 39/2013/TT-BGDĐT ngày 05/12/2013 của Bộ GD&ĐT về việc hướng dẫn về thanh tra chuyên ngành trong lĩnh vực giáo dục.

- Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của HS là nhiệm vụ của GV và là một yếu tố của quá trình dạy học. Thông qua kết quả học tập của HS mà HT đánh giá được chất lượng dạy của GV. Chỉ đạo của Bộ GD&ĐT hiện nay tập trung vào những vấn đề chính sau đây:

+ Tiếp tục thực hiện nghiêm túc Thông tư 58/2011/TT-BGDĐT ngày 12/12/2011 của Bộ GD&ĐT về việc ban hành Quy chế đánh giá, xếp loại học sinh trung học cơ sở và trung học phổ thông.

+ Chú trọng đánh giá thường xuyên đối với tất cả HS: Đánh giá qua các hoạt động trên lớp; đánh giá qua hồ sơ học tập, vở học tập; đánh giá qua việc HS báo cáo kết quả thực hiện một dự án học tập, nghiên cứu khoa học, kỹ thuật, báo cáo kết quả thực hành, thí nghiệm; đánh giá qua bài thuyết trình (bài viết, bài trình chiếu, video clip,…) về kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập. Giáo viên có thể sử dụng các hình thức đánh giá nói trên thay cho các bài kiểm tra hiện hành.

+ Kết hợp đánh giá trong quá trình dạy học, giáo dục và đánh giá tổng kết cuối kỳ, cuối năm học. Xây dựng đề thi, kiểm tra theo ma trận. Đề kiểm tra bao gồm các câu hỏi, bài tập (tự luận hoặc/và trắc nghiệm) theo 4 mức độ yêu cầu: Nhận biết, thông

hiểu, vận dụng, vận dụng cao; 4 mức độ yêu cầu trong các bài kiểm tra trên nguyên tắc đảm bảo sự phù hợp với đối tượng HS và tăng dần tỉ lệ các câu hỏi, bài tập ở mức độ yêu cầu vận dụng, vận dụng cao.

+ Kết hợp một cách hợp lý giữa hình thức trắc nghiệm tự luận với trắc nghiệm khách quan, giữa kiểm tra lý thuyết và kiểm tra thực hành trong các bài kiểm tra; tiếp tục nâng cao yêu cầu vận dụng kiến thức liên môn vào thực tiễn; tăng cường ra các câu hỏi mở, câu hỏi liên hệ với các vấn đề thực tế,... nhằm phát triển năng lực HS.

- Thực hiện đổi mới kiểm tra, đánh giátheo chuẩn kiến thức, kĩ năng của môn học:

+ Giáo viên đánh giá sát đúng trình độ học sinh với thái độ khách quan, công minh và hướng dẫn học sinh biết tự đánh giá năng lực của mình.

+ Trong quá trình dạy học, cần kết hợp một cách hợp lí hình thức tự luận với hình thức trắc nghiệm khách quan trong kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh, chuẩn bị tốt cho việc đổi mới các kì thi theo chủ trương của Bộ Giáo dục và Đào tạo.

+Thực hiện đúng quy định của quy chế đánh giá, xếp loại học sinh học sinh trung học phổ thông do Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành, tiến hành đủ số lần kiểm tra thường xuyên, kiểm tra định kì, kiểm tra học kì cả lí thuyết và thực hành.

Thực hiện đổi mới kiểm tra, đánh giá cần: Phải có sự hướng dẫn, chỉ đạo chặt chẽ của các cấp quản lí giáo dục; Phải có sự hỗ trợ của đồng nghiệp, nhất là giáo viên cùng bộ môn; Cần lấy ý kiến xây dựng của học sinh để hoàn thiện phương pháp dạy học và kiểm tra, đánh giá; Đổi mới kiểm tra, đánh giá phải đồng bộ với các khâu liên quan và nâng cao các điều kiện bảo đảm chất lượng dạy học; Phát huy vai trò thúc đẩy đổi mới kiểm tra, đánh giá đối với đổi mới phương pháp dạy học; Phải đưa nội dung chỉ đạo đổi mới kiểm tra, đánh giá gắn với các phong trào khác trong nhà trường.

1.5.2. Quản lý hoạt động học môn Vật lí của học sinh

- Quản lý việc giáo dục phương pháp học tập cho học sinh

Phương pháp học tập là hệ thống các cách sử dụng hết sức quan trọng trong việc nâng cao chất lượng học tập của học sinh. Vì vậy, quản lý việc giáo dục phương pháphọc tập cho học sinh cần đạt được những yêu cầu sau:

+ Làm cho học sinh có kỹ năng chung của hoạt động học tập.

+ Làm cho học sinh có kỹ năng học tập phù hợp với bộ môn.

+ Giúp học sinh có phương pháp học tập trên lớp.

+ Giúp cho học sinh có phương pháp học tập ở nhà.

Để đạt được những yêu cầu trên, Hiệu trưởng phải tổ chức học tập nghiên cứu, bồi dưỡng để toàn thể giáo viên trong nhà trường nắm vững và thống nhất các phương pháp học tập và trách nhiệm của các đối tượng trong trường với việc hướng dẫn phương pháp học tập cho học sinh. Từ đó Hiệu trưởng lập kế hoạch chỉ đạo thực hiện và thường xuyên kiểm tra đôn đốc, điều chỉnh, uốn nắn kịp thời những biểu hiện sai lệch nhằm thực hiện có hiệu quả việc giáo dục phương pháp học tập cho học sinh.

- Quản lý hoạt động tự học, tự nghiên cứu của học sinh

Chỉ đạo GV trong việc giáo dục ý thức tự học, tự nghiên cứu của học sinh; Khuyến khích HS chủ độngchuẩn bị bài trước khi đến lớp; Tự học lý thuyết, tự làm các bài tập trong SGK; Chủ động, tích cực tham gia nhóm học tập, tự nghiên cứu; Sưu tầm các tài liệu học tập; Tự học qua internet...

- Quản lý nền nếp, thái độ học tập của học sinh

Nền nếp học tập sẽ quyết định nhiều đến kết quả học tập. Vì vậy, cần phải xây dựng và hình thành được những nền nếp học tập sau đây:

+ Phải xây dựng cho học sinh có tinh thần, thái độ học tập tốt, chuyên cần, chăm chỉ, có nền nếp học bài và làm bài đầy đủ.

+ Giúp học sinh có nền nếp thực hiện các hoạt độngvăn hóa ở trường cũng như ở nhà và nơi công cộng...

+ Nền nếp sử dụng, bảo quản và chuẩn bị đồ dùng học tập.

+ Xây dựng được nền nếp về khen thưởng và kỷ luật, chấp hành nền nếp, nội quy học tập cho học sinh.

Phối hợp các lực lượng giáo dục quản lý hoạt động học tập của học sinh

Hoạt động học tập của học sinh diễn ra trong không gian và thời gian tương đối rộng, bao gồm chủ yếu là học tập trên lớp và ở nhà. Vì vậy, Hiệu trưởng cần phải tổ chức phối hợp tốt giữa giáo viên chủ nhiệm, Đoàn thanh niên và gia đình học sinh, nhằm đưa hoạt động học tập của học sinh vào nền nếp chặt chẽ từ trong trường, lớp đến gia đình. Trong sự phối hợp này đặc biệt chú ý vai trò hoạt động của Đoàn thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh. Thông qua hoạt động tập thể, giúp các em phát huy vai trò tự giác tích cực, tự quản các hoạt động học tập của mình. Đồng thời thông qua hoạt động, cần động viên, khích lệ kịp thời tinh thần học tập tiến bộ của các em một cách thường xuyên nhằm thúc đẩy sự cố gắng vươn lên của các em, nâng cao chất lượng học tập theo yêu cầu, mục tiêu giáo dục.

1.5.3. Quản lý các điều kiện dạy học môn Vật lí

- Quản lý việc sử dụng CSVC và thiết bị giáo dục: Quản lý CSVC và thiết bị

giáo dục của nhà trường bao gồm quản lý nhiều mặt như quản lý đất đai, phòng học, quản lý đồ dùng và thiết bị dạy học, quản lý thư viện và quản lý phòng thí nghiệm. Các hoạt động quản ý chủ yếu:

+ Quản lý các hoạt động của thư viện và việc giới thiệu, sưu tầm, tra cứu các sách báo và các tài liệu khoa học khác.

+ Quản lý hoạt động của phòng thí nghiệm và việc tổ chức thựcnghiệm, thực hành trong HĐDH.

+ Quản lý hoạt động mua sắm, sử dụng, bảo quản đồ dùng và thiết bị dạy học.

+ Quản lý phòng học: Đảm bảo đủ chỗ ngồi theo quy chuẩn của cấp học, đủ ánh sáng, nhiệt độ và các phương tiện chống ồn, vệ sinh môi trường, trong đó chú trọng đến hoạt động mua sắm, trang bị, bảo quản nội thất các phòng học, phòng làm việc của GV, phòng sinh hoạt văn hóa, văn nghệ và thể thao.

- Quản lý việc xây dựng môi trường dạy học và giáo dục:

+ Phối hợp các tổ chức, đoàn thể và các lực lượng giáo dục trong trường để xây dựng tập thể sư phạm nhà trường thực sự đồng thuận với tôn chỉ“Học sinh là trung tâm”.

+ Thống nhất được mục tiêu và phương pháp giáo dục của nhà trường với gia đình và các lực lượng tham gia giáo dục khác trong xã hội để thực hiện hiệu quả chủ trương xã hội hóa giáo dục.

Về góc độ tổ chức, môi trường giáo dục có ý nghĩa quan trọng, giúp cho Nhà trường thích nghi với môi trường bên ngoài, tạo ra sự hoà hợp môi trường bên trong. Một tổ chức có nền văn hóa mạnh sẽ hội tụ được cái tốt, cái đẹp cho xã hội. Văn hóa nhà trường sẽ giúp cho nhà trường thực sự trở thành một trung tâm văn hóa giáo dục, bầu không khí đoàn kết, thân thiện, nhân ái sẽ tạo động lực cho mỗi cá nhân phát triển, phấn đấu hoàn thành nhiệm vụ.

Để xây dựng môi trường giáo dục, dạy học góp phần nâng cao chất lượng giáo dục của nhà trường thì mỗi nhà trường cần: Xây dựng đầy đủ cơ sở vật chất phục vụ hoạt động dạy học; Có đầy đủ các văn bản quy định, tài liệu hướng dẫn thực hiện chương trình giáo dục; Xây dựng văn hoá dạy học thể hiện ở các khía cạnh: Xây dựng môi trường sư phạm thân thiện, hợp tác, chia sẻ, dân chủ, công bằng, an toàn; Có quy định rõ ràng, hợp lý đối với việc dạy, việc học và thực hiện các nhiệm vụ khác của GV,