Kiểm Tra, Đánh Giá Giáo Dục Kĩ Năng Sống Cho Học Sinh Thpt

không đồng thời. Có thời điểm người học quay ngược trở lại những thái độ, hành vi hoặc giá trị trước. Do đó, các nhà giáo dục cần kiên trì chờ đợi và tổ chức các hoạt động liên tục để học sinh duy trì hành vi và có thói quen mới; tạo động lực cho học sinh điều chỉnh hoặc thay đổi giá trị, thái độ và những hành vi trước đây còn lệch chuẩn, thích nghi hoặc chấp nhận các giá trị, thái độ và hành vi mới (Nguyễn Thanh Bình, 2015).

1.3.4. Nội dung giáo dục kĩ năng sống

Nội dung GD KNS cho HS trong nhà trường THPT tập trung vào các kĩ năng tâm lý – xã hội là những kĩ năng được vận dụng trong những tình huống hàng ngày để tương tác với người khác và giải quyết hiệu quả những vấn đề, những tình huống của cuộc sống. Việc hình thành những kĩ năng này không loại bỏ mà ngược lại phải gắn kết và song hành với việc hình thành các kĩ năng học tập (study skills) như: đọc, viết, tính toán, máy tính.

Theo công văn số 463/BGDĐT-GDTX của Bộ GD&ĐT ban hành ngày 28 tháng 1 năm 2015 về việc hướng dẫn triển khai thực hiện giáo dục KNS tại các cơ sở GDMN, GDPT, GDTX thì HS cấp THPT cần được trang bị kiến thức về các KNS cơ bản sau:

Kĩ năng ra quyết định và giải quyết vấn đề.

Trong cuộc sống hàng ngày, con người luôn phải đối mặt với những tình huống, những vấn đề cần giải quyết buộc chúng ta phải lựa chọn, đưa ra quyết định hành động.

Kĩ năng ra quyết định là khả năng của cá nhân biết quyết định lựa chọn phương án tối ưu để giải quyết vấn đề hoặc tình huống gặp phải trong cuộc sống một cách kịp thời.

Mỗi cá nhân phải tự mình ra quyết định cho bản thân; không nên trông chờ, phụ thuộc vào người khác; mặc dù có thể tham khảo ý kiến của những người tin cậy trước khi ra quyết định.

Kĩ năng ra quyết định rất cần thiết trong cuộc sống, giúp cho con người

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 136 trang tài liệu này.

có được sự lựa chọn phù hợp và kịp thời, đem lại thành công trong cuộc sống. Ngược lại, nếu không có kĩ năng ra quyết định, con người ta có thể có những quyết định sai lầm hoặc chậm trễ, gây ảnh hưởng tiêu cực đến các mối quan hệ, đến công việc và tương lai cuộc sống của bản thân; đồng thời còn có thể làm ảnh hưởng đến gia đình, bạn bè và những người có liên quan.

Kĩ năng giải quyết vấn đề là khả năng của cá nhân biết quyết định lựa chọn phương án tối ưu và hành động theo phương án đã chọn để giải quyết vấn đề hoặc tình huống gặp phải trong cuộc sống. Giải quyết vấn đề có liên quan tới kĩ năng ra quyết định và cần nhiều KNS khác như: Giao tiếp, xác định giá trị, tư duy phê phán, tư duy sáng tạo, tìm kiếm sự hỗ trợ, kiên định.

Kĩ năng tư duy phản biện và sáng tạo.

Kĩ năng tư duy phản biện và sáng tạo là khả năng phân tích một cách khách quan và toàn diện các vấn đề, sự vật, hiện tượng…xảy ra.

Tư duy sáng tạo là khả năng nhìn nhận và giải quyết vấn đề theo một cách mới, với ý tưởng mới, theo phương thức mới, cách sắp xếp và tổ chức mới; là khả năng khám phá và kết nối mối quan hệ giữa các khái niệm, ý tưởng, quan niệm, sự việc; độc lập trong suy nghĩ.

Kĩ năng tư duy sáng tạo giúp con người tư duy năng động với nhiều sáng kiến và óc tưởng tượng; biết cách phán đoán và thích nghi; có tầm nhìn và khả năng suy nghĩ rộng hơn các người khác, không bị bó hẹp vào kinh nghiệm trực tiếp đang trải qua; tư duy minh mẫn và khác biệt.

Tư duy sáng tạo là một KNS quan trọng bởi vì trong cuộc sống con người thường xuyên bị đặt vào những hoàn cảnh bất ngờ hoặc ngẫu nhiên xảy ra. Khi gặp những hoàn cảnh như vậy đòi hỏi chúng ta phải có tư duy sáng tạo để có thể ứng phó một cách linh hoạt và phù hợp.

Kĩ năng giao tiếp và hợp tác

Kĩ năng giao tiếp là khả năng có thể bày tỏ ý kiến của bản thân theo hình thức nói, viết hoặc sử dụng ngôn ngữ cơ thể phù hợp với hoàn cảnh và văn

hóa, đồng thời biết lắng nghe, tôn trọng ý kiến người khác ngay cả khi bất đồng quan điểm. Bày tỏ ý kiến bao gồm cả bày tỏ về suy nghĩ, ý tưởng, nhu cầu, mong muốn và cảm xúc, đồng thời nhờ sự giúp đỡ và sự tư vấn cần thiết.

Kĩ năng giao tiếp giúp con người biết đánh giá tình huống giao tiếp và điều chỉnh cách giao tiếp một cách phù hợp, hiệu quả, cởi mở bày tỏ suy nghĩ, cảm xúc nhưng không làm hại gây tổn thương cho người khác. Kĩ năng này giúp chúng ta có mối quan hệ tích cực với người khác. Kĩ năng giao tiếp là yếu tố cần thiết cho nhiều kĩ năng khác như bày tỏ sự cảm thông, thương lượng, hợp tác, tìm kiếm sự giúp đỡ, giải quyết mâu thuẫn, kiếm soát cảm xúc. Người có kĩ năng giao tiếp tốt biết dung hòa đối với mong đợi của những người khác, có cách ứng xử khi làm việc cùng và ở cùng với những người khác trong một môi trường tập thể, quan tâm đến những điều người khác quan tâm và giúp họ có thể đạt được những điều họ mong muốn một cách chính đáng.

Kĩ năng hợp tác là khả năng cá nhân biết chia sẻ trách nhiệm, biết cam kết và cùng làm việc có hiệu quả với những thành viên khác trong nhóm. Có kĩ năng hợp tác là một yêu cầu quan trọng đối với người công dân trong một xã hội hiện đại. Kĩ năng hợp tác còn giúp cá nhân sống hài hòa và tránh xung đột trong quan hệ với người khác (Nguyễn Công Khanh, 2013).

Kĩ năng tự nhận thức và sự cảm thông

Kĩ năng tự nhận thức là khả năng con người hiểu về chính bản thân mình như: cơ thể, tư tưởng, các mối quan hệ xã hội của bản thân; biết nhìn nhận, đánh giá đúng về tiềm năng, tình cảm, sở thích, thói quen, điểm mạnh, điểm yếu,…của bản thân mình; quan tâm và luôn ý thức được mình đang làm gì, kể cả nhận ra lúc bản thân đang cảm thấy căng thẳng (Nguyễn Công Khanh, 2013).

Tự nhận thức là một KNS rất cơ bản của con người, là nền tảng để con

người giao tiếp, ứng xử phù hợp và hiệu quả với người khác cũng như để có thể cảm thông được với người khác. Ngoài ra, có hiểu đúng về mình, con người mới có thể có những quyết định, những sự lựa chọn đúng đắn, phù hợp với khả năng của bản thân, với điều kiện thực tế và yêu cầu xã hội. Ngược lại, đánh giá không đúng về bản thân có thể dẫn con người đến những hạn chế, sai lầm, thất bại trong cuộc sống và trong giao tiếp với người khác.

Để tự nhận thức đúng về bản thân cần phải được trải nghiệm qua thực tế, đặc biệt là giao tiếp với người khác.

Thể hiện sự cảm thông là khả năng có thể hình dung và đặt mình trong hoàn cảnh của người khác, giúp chúng ta hiểu và chấp nhận người khác vốn là những người rất khác mình, qua đó chúng ta có thể hiểu rõ cảm xúc và tình cảm của người khác và cảm thông với hoàn cảnh hoặc nhu cầu của họ.

Kĩ năng này có ý nghĩa quan trọng trong việc tăng cường hiệu quả giao tiếp và ứng xử với người khác; cải thiện các mối quan hệ giao tiếp xã hội, đặc biệt trong bối cảnh đa văn hóa, đa sắc tộc. Kĩ năng thể hiện sự cảm thông cũng giúp khuyến khích thái độ quan tâm và hành vi thân thiện, gần gũi với những người cần sự giúp đỡ (Nguyễn Công Khanh, 2013).

Kĩ năng quản lí cảm xúc và đương đầu với áp lực

Kiểm soát cảm xúc là khả năng con người nhận thức rõ cảm xúc của mình trong một tình hống nào đó và hiểu được ảnh hưởng của cảm xúc đối với bản thân và đối với người khác thế nào, đồng thời biết cách điều chỉnh và thể hiện cảm xúc một các phù hợp. Kĩ năng xử lý cảm xúc còn có nhiều tên gọi khác như: xử lý cảm xúc, kiềm chế cảm xúc, làm chủ cảm xúc, quản lí cảm xúc. Kĩ năng quản lí cảm xúc và đương đầu với áp lực là khả năng con người bình tĩnh, sẵn sàng đón nhận những tình huống căng thẳng như là một phần tất yếu của cuộc sống, là khả năng nhận biết sự căng thẳng, hiểu được nguyên nhân, hậu quả của căng thẳng, cũng như biết cách suy nghĩ và ứng phó một cách tích cực khi bị căng thẳng (Nguyễn Công Khanh, 2013).

Kĩ năng tự học

Kĩ năng tự học là khả năng thực hiện một hệ thống các thao tác tự tổ chức, tự điều khiển hoạt động trên cơ sở vận dụng các kinh nghiệm có liên quan đến hoạt động đó thông qua những nội dung công việc cụ thể.

Mọi việc sẽ dễ dàng hơn nếu người học xác định được mục tiêu, nội dung và phương pháp học. Muốn vậy, người học phải xây dựng được kế hoạch học tập. Trên cơ sở bộ khung đã được thiết lập đó, người học có thể tiếp cận và chiếm lĩnh tri thức một cách dễ dàng.

Khi người học tự đánh giá được kết quả học tập của mình, người học sẽ tự đánh giá được năng lực học tập của bản thân, hiểu được cái gì mình làm được, cái gì mình chưa làm được để từ đó có hướng phát huy hoặc khắc phục.

1.3.5. Phương pháp giáo dục kĩ năng sống

Phương pháp giáo dục là cách tác động qua lại giữa nhà giáo dục và người được giáo dục, trong đó nhà giáo dục giữ vai trò chủ đạo nhằm thực hiện tốt các nhiệm vụ giáo dục đề ra. Tùy từng đối tượng để áp dụng phương pháp giáo dục nhằm mang lại hiệu quả cao nhất.

HĐGDKNS cho HS có thể được tiến hành bằng nhiều phương pháp, hình thức khác nhau. Dưới đây là một số phương pháp, hình thức thông dụng: (Nguyễn Công Khanh, 2013).

- Thông qua dạy học các môn học trong chương trình đào tạo chính khóa: chương trình đào tạo chính khóa cho HS THPT có những nét đặc thù riêng so với các bậc học khác. Theo đó, HS THPT được học các môn học mà qua đó sẽ giúp cho HS tiếp cận được các thông tin, giúp HS biết cách sử dụng mạng xã hội, khai thác thông tin, tiếp cận các kĩ năng cơ bản, am hiểu về tình hình chính trị, pháp luật trong xã hội có những phức tạp đa chiều như hiện nay.

- Thông qua môn học KNS chính khóa của trường: Đây là con đường thuận lợi nhất giúp HS nắm bắt kiến thức về KNS một cách đầy đủ và có hệ thống. Việc các cơ sở giáo dục THPT hiện nay đang coi trọng định hướng

nghề nghiệp và cho phép HS có nhiều cơ hội thực hành, sớm tiếp cận với thực tiễn nghề nghiệp từ khi chưa ra trường sẽ tạo ra một thế hệ HS có những điểm chung như: năng động, tự tin, giàu khả năng phản biện, có lý tưởng làm việc, khởi nghiệp mạnh mẽ… Hình thức này yêu cầu phải có được sự đồng ý của cơ quan quản lí về mặt chuyên môn của nhà trường thể hiện bằng khung chương trình học tập.

- Thông qua các hoạt động ngoại khóa: KNS không chỉ đóng khung trong các giờ dạy trên lớp mà còn phải thực hiện thông qua các hoạt động ngoại khóa và các phong trào. Hình thức này nhằm thu hút đông đảo các lực lượng xã hội khác tham gia cùng HS, có tính chất thực tế, nhằm làm phong phú thêm những kiến thức mà HS thu nhận được qua sách vở ở trường. Hình thức này gồm các hoạt động sau:

+ Tổ chức thi viết bài, sáng tác thơ văn, vẽ tranh biếm họa, các hoạt động văn nghệ, thể dục thể thao có nội dung về KNS.

+ Tổ chức các Trung tâm tư vấn trong trường với các hình thức tư vấn trực tiếp, tư vấn gián tiếp qua các phương tiện (báo chí, đài, thư, truyền hình, điện thoại …).

+ Tổ chức các buổi tọa đàm, diễn đàn để các chuyên gia về KNS nói chuyện, trao đổi với HS nhằm giúp họ tháo gỡ thắc mắc và chia sẻ những suy nghĩ … để tạo ra cho HS có thái độ đối xử thân thiện, tích cực với các hoàn cảnh cụ thể. Từ đó giúp HS rút ra bài học cho chính mình.

- Thông qua các hoạt động xã hội: hoạt động xã hội là môi trường phổ biến rộng rãi kiến thức về KNS, GD KNS cho HS thông qua các hoạt động tập thể. Đó là các hình thức: sinh hoạt lớp, sinh hoạt đoàn thể… HS sẽ có nhiều cơ hội giao lưu, trao đổi nhằm nâng cao kiến thức về KNS.

- Thông qua sinh hoạt các câu lạc bộ của trường: nhà trường và các phòng chức năng tổ chức thành lập ra một nhóm có nhiều HS tham gia, sinh hoạt theo chủ đề. Trong các cơ sở giáo dục có những câu lạc bộ theo các chủ

điểm như: văn nghệ, thể thao.

- Thông qua các khóa tập huấn, sinh hoạt chuyên đề của trường: có thể tổ chức các khóa tập huấn nhằm giúp cho HS nắm bắt và thực hiện được các kĩ năng cần thiết cho học tập, cho cuộc sống…mà trước đó HS chưa làm được.

- Thông qua hình thức tự giáo dục của cá nhân HS: như các hoạt động giáo dục khác, GD KNS sẽ thành công nếu người được giáo dục, HS tích cực, chủ động tự rèn luyện, tự giáo dục. Bản thân HS phải tích cực, có ý thức tự giáo dục mình thì mới đạt được hiệu quả cao.

- Thông qua hoạt động trải nghiệm (HĐTN) của HS: các HĐTN mang tính đa dạng, phong phú, gắn với thực tiễn để trải nghiệm, thử sức; vừa củng cố các kiến thức đã học, vừa có cơ hội sáng tạo trong vận dụng do yêu cầu của các tình huống cụ thể. Chương trình HĐTN sẽ giúp nhà trường gắn liền với cuộc sống, xã hội, giúp HS phát triển hài hòa giữa thể chất và tinh thần.

1.3.6. Kiểm tra, đánh giá giáo dục kĩ năng sống cho học sinh THPT

Kiểm tra đánh giá là khâu quan trọng, kiểm tra là đối chiếu với kế hoạch để xác định đúng mức độ đạt được so với kế hoạch, phát hiện những sai lệch xem xét những gì đã đạt, chưa đạt, cùng nguyên nhân của chúng và những vấn đề mới nảy sinh trong thực tiễn để điều chỉnh cho kịp thời. Kiểm tra đánh giá thúc đẩy quá trình giáo dục phát triển (Nguyễn Công Khanh, 2013).

Kiểm tra đánh giá giáo dục KNS cần phải:

- Có công cụ đánh giá thích hợp nhằm đánh giá toàn diện, công bằng, trung thực, có khả năng phân loại, giúp GV và HS điều chỉnh kịp thời việc giáo dục KNS .

- Dựa vào chương trình, nội dung giáo dục KNS được xây dựng trong nhà trường.

- Phối hợp giữa đánh giá thường xuyên, đánh giá định kì và đánh giá quá trình; giữa đánh giá của GV và tự đánh giá của HS, giữa đánh giá của nhà

trường và đánh giá của gia đình, cộng đồng.

- Kết hợp các hình thức đánh giá nhằm phát huy những ưu điểm và khắc phục hạn chế của mỗi hình thức.

1.4. Quản lí hoạt động giáo dục kĩ năng sống cho học sinh THPT

1.4.1. Vai trò của quản lí hoạt động giáo dục kĩ năng sống cho học sinh THPT

Quản lí nâng hoạt động giáo dục KNS cho HS THPT là cách thức, con đường của chủ thể quản lí tác động vào khách thể quản lí nhằm thực hiện mục tiêu giáo dục đã đề ra một cách có chất lượng. Thực chất đó là tổng thể những cách thức tác động có hướng đích của chủ thể quản lí tác động đến nhận thức, tình cảm , hành vi của đối tượng quản lí nhằm làm thúc đẩy, kích thích họ thực hiện tốt nhiệm vụ được giao.

Mục tiêu của quản lí hoạt động giáo dục KNS cho HS là làm cho quá trình giáo dục KNS vận hành một cách thống nhất, đồng bộ, đạt hiệu quả cao góp phần nâng cao chất lượng GD toàn diện cho HS (Phạm Thị Nga, 2016).

Tóm lại, mục tiêu quản lí hoạt động GD KNS là nhằm huy động sự tham gia tích cực của các lực lượng tham gia GD KNS cho HS, huy động tối đa các lực lượng trong và ngoài nhà trường để GDKNS một cách có hiệu quả, đáp ứng mục tiêu giáo dục đặt ra.

1.4.2. Nội dung quản lí hoạt động giáo dục kĩ năng sống cho học sinh THPT

Trong nghiên cứu này, các nội dung quản lí được xác định chủ yếu theo tiếp cận các chức năng quản lí cơ bản. Theo đó, quản lí GDKNS cho HS THPT bao gồm các nội dung sau:

* Lập kế hoạch giáo dục KNS cho HS

Lập kế hoạch là chức năng cơ bản nhất trong các chức năng quản lí nhà trường, có ý nghĩa quyết định đến sự phát triển và tồn tại của mỗi tổ chức. Lập kế hoạch là quá trình thiết lập, dự tính một cách khoa học các mục tiêu,