Vai Trò Và Ý Nghĩa Của Việc Thiết Kế Bài Tập Lịch Sử Lớp 10 Trên Cơ Sở

hoàn thành nhiệm vụ chung. Hoạt động nhóm làm cho từng thành viên bộc lộ suy nghĩ, hiểu biết, thái độ của mình, phát triển tình bạn, ý thức tổ chức kĩ luật, tính tập thể, tinh thần tương trợ, hợp tác, ý thức cộng đồng, tạo không khí, niềm vui…”[5,tr.13].

Thứ tư, kiểm tra đánh giá một cách nghiêm tức, khoa học cần có sự kết hợp giữa GV đánh giá HS và HS tự đánh giá lẫn nhau bắt kịp với xu hướng đổi mới giáo dục toàn diện. “Tự đánh giá đúng và điều chỉnh hoạt động kịp thời là n ng lực rất cần cho sự thành đạt trong cuộc sống mà nhà trường phải trang bị cho học sinh [7, tr.20]. Hoạt động kiểm tra, đánh giá cần được thực hiện thường xuyên nhằm hướng tới rèn luyện và phát triển tư duy cho HS có hiệu quả.

Thứ n m, Sử dụng có hiệu quả ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy học giúp HS hứng thú hơn đối với môn LS. Thay vì giảng bài với phấn- bảng, đọc – chép, thì việc sử dụng phần mềm hỗ trợ powerpoint cho bài dạy sẽ tạo hứng thú cho HS. GV cung cấp cho HS tư liệu, tranh ảnh, phim ảnh,…nhằm đạt mục tiêu kiến thức, kĩ n ng và HS có thái độ tích cực hơn khi học LS.

Những định hướng trên là cơ sở để GV thiết kế kế hoạch bài học môn LS trong đó có thiết kế bài tập LS lớp 10 trên cơ sở vận dụng TĐTT cho HS THPT theo cách hợp lí, hiệu quả cao.

1.1.5. Vai trò và ý nghĩa của việc thiết kế bài tập Lịch sử lớp 10 trên cơ sở vận dụng thuyết đa trí tuệ cho HS THPT

Bài tập lịch sử có ý nghĩa quan trọng, là phương tiện để hoàn thành quá trình dạy học một cách tích cực, chủ động, thông minh, sáng tạo. Trong dạy học lịch ở trường THPT cần phải đồng thời thực hiện các mục tiêu về kiến thức, kĩ n ng, thái độ, n ng lực. Một n ng lực là tổ hợp kiến thức, kĩ n ng và thái độ mà một người cần vận dụng để thực hiện một nhiệm vụ trong bối cảnh thực và có nhiều biến động. Như vậy kiến thức là cơ sở hình thành n ng lực, là nguồn lực để người học tìm ra các giải pháp tối ưu nhằm thực hiện nhiệm vụ hoặc có cách ứng xử phù hợp trong bối cảnh phức tạp. Trong dạy học Lịch sử, sử dụng hiệu quả bài tập sẽ góp phần trong trọng trong việc củng cố kiến thức, rèn luyện kĩ n ng, hình thành thái độ và phát triển n ng lực đặc biệt là n ng lực vận dụng kiến thức.

Đối với việc cung cấp tri thức lịch sử

Chúng ta đều biết đặc điểm nổi bật của kiến thức lịch sử là tính không lặp lại, việc nhận thức lịch sử thường diễn ra một lần và không quay trở lại. Sử dụng bài tập có tác dụng lớn trong việc giúp các em khắc sâu kiến thức. Thông qua các bài tập học sinh bắt buộc phải đào sâu kiến thức, làm bài tập là một quá trình để các em tái tạo lại kiến thức minh đã học giúp các em hiểu sâu, nhớ kĩ hơn vấn đề đã được truyền tải. Qua việc làm bài tập các em còn được bổ sung kiến thức mới.

Đối với việc phát hiện kĩ năng

Đối với môn lịch sử, rèn luyện kĩ n ng là một trong những nhiệm vụ quan trọng nhằm thực hiện mục tiêu “học đi đôi với hành". Hiện nay nhiều người vẫn cho rằng học lịch sử không cần thực hành, cũng không cần rèn luyện câu v n, bài viết mà chỉ cần học thuộc lòng, ghi nhớ bản chất của các sự kiện, hiện tượng lịch sử. Thực tế dạy học lịch sử, bằng nhiều cách khác nhau trong đó việc sử dụng bài tập lịch sử sẽ rèn cho học sinh rất nhiều các kĩ n ng:

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 135 trang tài liệu này.

Qua việc làm BTLS giúp học sinh rèn luyện kĩ n ng ghi nhớ, tái tạo sự kiện, hiện tượng lịch sử. Trên cơ sở, phát triển kĩ n ng phân tích, so sánh, khái quát hóa, nhận xét, rút ra bài học kinh nghiệm từ những sự kiện, hiện tượng, nhân vật. Kĩ n ng ứng dụng kiến thức lịch sử để giải quyết những vấn đề thực tiễn trong cuộc sống, hay các vấn đề thời sự đang diễn ra trong nước và thế giới.

BTLS rèn luyện học sinh kĩ n ng khai thác lược đồ, bản đồ, tranh ảnh lịch sử, phim tư liệu lịch sử. Kĩ n ng khai thác Internet, khả n ng sử dụng phân mềm dạy học như sơ đồ tư duy, Powerpoint để trình bày nội dung lịch sử.

Ngoài ra BTLS còn giúp HS kĩ n ng làm việc nhóm, kĩ n ng chia sẻ thông tin, kĩ n ng trình bày, lập luận. Đồng thời, thể hiện chính kiên của mình về một nội dung kiến thức lịch sử bằng ngôn ngữ viết.

Đối với việc giáo dục thái độ

Ở trường phổ thông lịch sử là môn có lợi thế trong việc giáo dục học sinh tình yêu quê hương, lòng tự hào dân tộc, niềm tin vào cuộc sống, vào CNXH, có thái độ trân trọng những di sản v n hóa, lịch sử, có thái độ tích cực, trách nhiệm với đất nước và cộng đồng, ý chí vươn lên trong cuộc sống. Theo Thái Duy Tuyên, bài tập là một phương tiện giáo dục tốt. Thế mạnh của bài tập là rèn luyện ý chí và niêm tin vào khoa học, vào sức mạnh của bản thân. Niềm tin này có được là do quá trình

độc lập vận dụng kiến thức đã giúp các em giải quyết đúng đắn vấn đề đặt ra . Làm bài tập có tác dụng rèn luyện ý chí và tính kiên trì vượt khó. Qua việc giải quyết bài tập, học sinh liên tiếp gặp phải khó kh n và chỉ những em nào không ngại gian khổ, kiên nhẫn suy nghĩ tìm tòi mới giải quyết thành công . Bài tập chính là phương tiện giúp học sinh rèn luyện ý chí và tính kiên trì, vượt khó làm cho chúng trở thành tập quán trong hoạt động hàng ngày của các em, BTLS không chỉ giúp học sinh củng cố kiến thức mà còn giúp các em có thái độ thẳng thắn dứt khoát khi nhìn nhận đánh giá vấn đề, nhân vật, hiện tượng lịch sử. Hình thành thái độ cảm phục trước những thành quả đạt được của cha ông, giúp bồi đắp nên những tình cảm cao đẹp cho các em, khiến các em thêm tự hào về quê hương dân tộc từ đó hình thành thái độ nhận thức và hành động đúng đắn hơn trong tình hình chính trị đầy biến động ngày nay.

Đối với việc phát triển n ng lực

Bài tập là một yếu tố vô cùng quan trọng trong quá trình dạy học . Đối với GV, bài tập là thành tố điều khiển quá trình dạy học. Đối với HS, bài tập là nhiệm vụ cần phải thực hiện, là một phần nội dung học tập. Vì thế, bài tập đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển n ng lực học sinh:

Bài tập t ng cường n ng lực tái hiện sự kiện, hiện tượng, nhân vật lịch sử. N ng lực thực hành bộ môn : quan sát, đọc và trình bày diễn biến trên bản đồ, lược đó, lập bảng niên biểu.

Thông qua việc làm bài tập n ng lực so sánh, phân tích, khái quát hóa các van de lịch sử, n ng lực vận dụng, liên hệ kiến thức lịch sự đã học để giải quyết vấn đề thực tiễn đặt ra sẽ được t ng cường. Như vậy việc dạy sử dụng bài tập lịch sự để phát triển n ng lực vận dụng kiến thức cho học sinh là một trong nhiều yếu tố cua quá trình đổi mới phương pháp dạy học nói chung và dạy học môn lịch sử nói riêng. Nếu chúng ta áp dụng hiệu quả phương pháp này có thể giúp nâng cao n ng lực, tư duy cho học sinh giúp học sinh không chỉ có kiến thức mà còn có kĩ n ng, kĩ xảo phát huy tối đa n ng lực bản thân trong học tập cũng như trong thực tế đời sống . Việc sử dụng bài tập lịch sử trong quá trình dạy và học bộ môn đặc biệt là các bài tập giúp phát triển n ng lực vận dụng kiến thức còn giúp thay đổi cách phương pháp tiến hành giờ dạy. Từ đó làm t ng tính hấp dẫn cho bài học, thu hút sự chú ý của học sinh, giúp các em học tập môn lịch sử một cách say mê, tích cực và chủ động hơn, hình thành khả n ng tự học lâu dài cho các em. Sử dụng bài tập phát triển n ng

lực vận dụng kiến thức đưa các bài học lịch sử đến gần với thực tế tránh lối học gạo, kinh viện khiến môn lịch sử trở nên sơ cứng như một môn học đóng kín bởi các hiện tượng, sự kiện trong quá khứ. Nếu vận dụng khéo léo sẽ giúp môn học trở nên sinh động, mang hơi thở của cuộc sống hiện đại vì vậy sẽ gần gũi và hữu ích hơn. Bài tập vận dụng kiến thức nếu được sử dụng hợp lý sẽ giúp các em hình thành và phát triển n ng lực vận dụng kiến thức vào đời sống một yêu cầu cao nhất mà quá trình dạy học hướng tới. Như vậy sử dụng bài tập phát triển n ng lực vận dụng kiến thức có ý nghĩa vô cùng quan trọng không chỉ với việc học tập trong bộ môn mà còn với quá trình phát triển tư duy, n ng lực của học sinh nói chung.

1.1.6. Quy trình thiết kế bài tập Lịch sử lớp 10 trên cơ sở vận dụng thuyết đa trí tuệ cho HS ở trường THPT

Cách thức để phát triển một loại trí thông minh nào đó, cần phải trải qua các bước cụ thể sau: Thứ nhất, cần loại bỏ các trở ngại trên bước đường phát triển tiềm n ng. Thứ hai, cần cọ sát với các phương pháp để hiện thực hóa tiềm n ng vốn có bằng cách chủ động tiếp cận hoặc làm việc với người giỏi, đọc sách, nghiên cứu chuyên sâu một lĩnh vực nào đó có hiệu quả cao. Đồng thời, cần có sự cam kết của cá nhân để phát triển tài n ng.

Trên cơ sở nghiên cứu về TĐTT của Howard Gardner, khóa luận chỉ ra quy trình các bước để thiết kế bài tập LS như sau:

Bước 1: Khảo sát trí thông minh của HS theo TĐTT

Bước 2: Tổng hợp, xử lí kết quả khảo sát.

Bước 3: Thiết kế BTLS

Bước 4: Thu thập ý kiến phản hồi từ GV-HS

Bước 5: Đánh giá cải tiến.

Bước 1: Khảo sát trí thông minh của HS theo TĐTT (Thiết kế phiếu khảo sát và tiến hành khảo sát HS).

Trên cơ sở nghiên cứu về khái niệm, đặc điểm và cách thức phát triển trí thông minh theo TĐTT của Howard Gardner và tham khảo các mẫu kiểm tra trắc nghiệm, khóa luận đề xuất thiết kế phiếu khảo sát trí thông minh của HS. Thời gian hoàn thiện bài khảo sát kéo dài khoảng 20 phút.

Bước 2: Tổng hợp, xử lí kết quả khảo sát (Từ kết quả khảo sát tiến hành xử lí, phân tích để đưa ra đánh giá bước đầu và phân loại trí thông minh của HS thành các nhóm,….).

Việc tổng hợp, xử lí kết quả ngay sau khi tiến hành khảo sát là cơ sở dữ liệu quan trọng để đề xuất thiết kế bài tập LS trên cơ sở vận dụng TĐTT cho HS THPT. Quy trình xử lí số liệu được tiến hành một cách khoa học, chuẩn xác qua ứng dụng google from.

Bước 3: Sau khi phát hiện được trí thông minh nổi trội ở từng đối tượng HS, GV bắt tay vào thiết kế bài tập LS trên cơ sở vận dụng TĐTT cho HS THPT.

- Xác định vị trí, mục tiêu về kiến thức, kĩ n ng, thái độ cho bài học

Quy trình thiết kế bài tập cần xác định đúng vị trí, mục tiêu về kiến thức kĩ n ng thái độ. Đây là điều kiện c n bản để GV nắm rõ hướng thiết kế và là cơ sở để cải tiến ở các bài tập khác. GV cần gắn mục tiêu với kiến thức, kĩ n ng, thái độ với việc thúc đẩy sự phát triển của một trí thông minh nào đó. Đặc biệt, khi GV đã lựa chọn kĩ n ng sử dụng tranh ảnh, tổ chức họp báo, tham gia trò chơi, hoạt động nhóm,…đều liên quan trực tiếp tới việc phát triển trí thông minh nhất định như trí thông minh âm nhạc, trí thông minh vận động,…

- Xây dựng nguồn tài liệu tham khảo

Nguồn tài liệu tham khảo đóng vai trò quan trọng khẳng định chất lượng bài tập, thiết kế bài tập đạt hiệu quả ở mức nào và HS phát triển được trí thông minh ưu việt của mình hay không. Tài liệu tham khảo là sách báo, sách chuyên khảo, tạp chí, bài phỏng vấn, phim tư liệu,…GV hoàn toàn có thể thiết kế phim, tổ chức họp báo, học theo dự án, bảo tàng ảo,…Dưới sự hướng dẫn của GV, HS chủ động hoàn thiện sản phẩm phục vụ học tập, tích cực tiếp nhận tri thức và phát triển trí thông minh của bản thân.

- Lựa chọn hình thức tổ chức lớp học: Đổi với bài tập trên lớp, GV có thể tổ chức buổi họp báo, học xemina, học dự án, học theo góc, mô hình lớp học đảo ngược,...Đổi với bài tập để rèn kĩ n ng tự học cho HS ở nhà, GV nên thiết kế BTLS trên ứng dụng Kahoot, edmodo, google from, phiếu học tập,…Giờ học có thành công hay không? HS có phát triển được trí tuệ ưu việt? HS có hứng thú với học Lịch sử hay không phụ thuộc rất lớn vào hình thức tổ chức, không khí lớp học. GV cần theo dõi diễn biến của từng đối tượng HS qua các hoạt động để đánh giá hứng thú của HS và yêu cầu HS tự chọn đ ng kí BTLS.

- Chuẩn bị phương tiện hỗ trợ cho các hoạt động như máy chiếu, bảng, sơ đồ,…Bên cạnh, các trường được đầu tư về cơ sở vật chất hiện đại thì vẫn tồn tại một số nơi thiếu thốn thiết bị dạy học, chưa có phòng học chuyên dụng. GV cần phải chủ động mượn hoặc tự thiết kế đồ dung dạy học.

- Lựa chọn hình thức kiểm tra đánh giá mức độ hiệu quả mà mục tiêu bài học đặt ra. Thiết kế BTLS hướng tới sự phát triển trí thông minh nổi trội ở HS nên cần có sự đánh giá tương xứng, nhịp nhàng và linh hoạt. HS hoàn thiện

BTLS không chỉ là tham gia cho đủ hoạt động của bài học, điều quan trọng là GV cần đưa ra những nhiệm vụ cụ thể cho cá nhân hoặc nhóm. Hình thức thể hiện cần phong phú, đa dạng, linh hoạt. Khi tiến hành hoạt động nhóm, HS cần tích cực tham gia, qua đó HS với HS, GV với HS hiểu nhau hơn. Các bài kiểm tra ở trên lớp, cần thiết kế đẹp mắt, tạo sức hút với HS và đáng chú cần bám sát mục tiêu bài học.

- Viết giáo án thiết kế BTLS là sự tổng hợp quá trình từ khảo sát trí thông minh HS, tổng hợp xử lí số liệu, xác định mục tiêu bài học, hình thức tổ chức, phương pháp kiểm tra đánh giá,…Giáo án cần chỉ rõ được ý tưởng và quy trình của các hoạt động, đặc biệt toàn bộ quá trình sử dụng BTLS trên cơ sở vận dụng TĐTT cho HS THPT cần hướng tới phát triển và điều chỉnh trí thông minh của từng đối tượng HS.

Bước 4: Thu thập ý kiến phản hồi từ GV – HS để có sự điều chỉnh phù hợp nhất. Cách thức duy nhất để thu lại kết quả phản hồi thì GV cần tiến hành cho HS làm bài kiểm tra ngắn, phiếu khảo sát, phiếu điều tra,…Những trao đổi kịp thời giữa GV với HS đặc biệt, GV chủ nhiệm, nhà trường là việc cần thiết để uốn nắn các em.

Bước 5: Đánh giá cải tiến: Sau mỗi giờ học áp dụng BTLS trên cơ sở vận dụng TĐTT cho HS THPT, GV cần nắm rõ được những thuận lợi, khó kh n để rút kinh nghiệm và cải tiến thêm. Sau khi rút kinh nghiệm, điều chỉnh GV đã tích lũy cho bản thân thêm vốn kinh nghiệm. Với các BTLS trên cơ sở vận dụng TĐTT, GV cần có sổ theo dõi sự chuyển biến, phát triển của trí thông minh của từng đối tượng HS.

1.2. Cơ sở thực tiễn

1.2.1. Thực trạng việc thiết kế bài tập Lịch sử lớp 1 trên cơ sở vận dụng thuyết đa trí tuệ cho S T PT

Trong guồng quay đổi mới phương pháp dạy học các bộ môn ở trường trung học phổ thông nói chung, môn học LS nói riêng những n m qua đã có dấu hiệu thay đổi nhất định, góp phần nâng cao chất lượng dạy học. Minh chứng điển hình như chương trình “Học Lịch sử thật tuyệt”, “Thầy cô chúng ta đã thay đổi”,…Tuy nhiên, những n m gần đây kết quả từ kì thi THPT Quốc gia của môn Lịch sử quá thấp đã thực sự gây “sốc” cho toàn xã hội. Thực trạng dạy học LS trở thành tâm điểm thảo luận trên các diễn đàn báo chí và các nhà koa học cũng như giáo viên bộ

môn. Nhiều câu hỏi đặt ra như: Vì sao học sinh chưa thực sự hứng thú khi học Lịch sử? Vì sao học sinh không nhớ được các sự kiện, nhân vật Lịch sử quan trọng? Phải ch ng thế hệ trẻ đang quay lưng với lịch sử dân tộc? Làm thế nào để thế hệ trẻ yêu thích lịch sử dân tộc?...

Việc tiến hành điều tra, khảo sát về thực trạng dạy học lịch sử nói chung, thực trạng của việc thiết kế bài tập Lịch sử lớp 10 trên cơ sở vận dụng thuyết đa trí tuệ cho HS THPT là rất cần thiết. Kết quả điều tra, khảo sát là cơ sở đưa ra những kết luận chung cũng như những yêu cầu đặt ra cần giải quyết nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn lịch sử.

Việc khảo sát, điều tra được tiến hành ở một số trường phổ thông thuộc 3 tỉnh, thành phố: Hà Nội, Bắc Ninh, Hưng Yên.

ề phương pháp tiến hành: Tiến hành qua phỏng vấn một số giáo viên, học sinh; điều tra, khảo sát bằng phiếu th m dò ý kiến 10 giáo viên và hơn 213 học sinh các trường ở địa bàn nêu trên.

Nội dung điều tra, khảo sát tập trung vào các vấn đề cơ bản sau: Tìm hiểu quan niệm của giáo viên về các vấn đề như:

Đánh giá về mức độ cần thiết của việc thiết kế bài tập Lịch sử lớp 10 trên cơ sở vận dụng thuyết Đa trí tuệ cho HS THPT? ; Mức độ thường xuyên thiết kế bài tập Lịch sử lớp 10 trên cơ sở vận dụng TĐTT cho HS THPT ; Các loại bài tập thầy (Cô), đã từng thiết kế bài tập Lịch sử lớp 10 trên cơ sở vận dụng thuyết đa trí tuệ cho HS; Đánh giá mức độ thuận lợi và khó kh n của việc thiết kế bài tập Lịch sử lớp 10 trên cơ sở vận dụng TĐTT cho HS THPT như thế nào?; Mục đích của việc thiết kế bài tập Lịch sử lớp 10 trên cơ sở vận dụng TĐTT cho HS THPT sẽ phát huy được trí thông minh; nếu áp dụng thiết kế BTLS lớp 10 trên cơ sở vận dụng thuyết đa trí tuệ cho HS THPT sẽ đạt hiệu quả ở mức nào?; Ý kiến đề xuất của Thầy (cô) về việc thiết kế BTLS lớp 10 trên cơ sở vận dụng TĐTT cho HS THPT hiện này? Đối với học sinh, nội dung điều tra, khảo sát tập trung vào tìm hiểu sở thích, thói quen, các tình huống thực tế cuộc sống nhằm phát hiện, phát huy trí thông minh đa dạng ở mỗi học sinh cũng như thấu hiểu tâm lí lứa tuổi học sinh THPT. Đặc biệt, sau giờ học thực nghiệm điều tra tập trung vào vấn đề loại bài tập học sinh hứng thú; loại bài tập đó giúp học sinh tích lũy được tri thức nào; Mức độ cần thiết của