Phương Pháp Và Hình Thức Giáo Dục Kỹ Năng Tự Chủ Cho Học Sinh Người Dân

số đã phân tích ở trên, nội dung giáo dục kỹ năng tự chủ cho học sinh THCS người dân tộc thiểu số bao gồm những khía cạnh sau đây:

- Giáo dục học sinh về khả năng tự nhận thức và tự đánh giá đúng bản thân

mình.

- Giáo dục học sinh về ý thức của bản thân trong hành động, hoạt động.

- Giáo dục học sinh biết xác định mục tiêu và kiên định với mục tiêu trong

hoạt động.

- Giáo dục học sinh biết nỗ lực ý chí để vượt qua khó khăn trong những tình huống nhất định.

- Giáo dục học sinh biết điều khiển, điều chỉnh các diễn biến tâm lý của bản thân trong hoạt động.

- Giáo dục học sinh biết tạo ra hứng thú, xúc cảm cho bản thân một cách tích cực trong hoạt động.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 134 trang tài liệu này.

- Giáo dục cho học sinh biết cách giao tiếp, xử lý tình huống phù hợp với hoàn cảnh và đối tượng giao tiếp.

Những nội dung trên không phải được áp dụng một cách máy móc mà phải được chuyển hóa vào các hoạt động trong nhà trường một cách linh hoạt và sáng tạo với những nội dung cụ thể trong hoạt động.

1.3.2.3. Phương pháp và hình thức giáo dục kỹ năng tự chủ cho học sinh người dân tộc thiểu số ở trường THCS

a. Phương pháp giáo dục kỹ năng tự chủ cho học sinh người dân tộc thiểu số ở trường THCS

- Phương pháp khích lệ, động viên: Phương pháp này nhằm khích lệ học sinh chủ động tự giác tham gia các hoạt động của nhà trường, chủ động tự tin trong giáo tiếp và bày tỏ quan điểm, thể hiện nhu cầu, mong muốn và năng lực của bản thân trong mọi hoạt động học tập, lao động và các hoạt động ngoại khóa để hình thành kỹ năng tự chủ.

- Phương pháp thuyết phục học sinh có niềm tin vào chính mình, thuyết phục học sinh theo những định hướng giáo dục căn bản mà nhà trường đã đề ra mà bản thân học sinh chưa hiểu, chưa tích cực tham gia. Thuyết phục học sinh suy nghĩ và hành động theo chuẩn mực xã hội để các em có cơ hội hình thành phẩm chất tốt và lối sống lành mạnh, vượt qua được những cám dỗ và khó khăn thử thách trong cuộc sống.

- Phương pháp nêu gương: Giáo viên sử dụng những tấm gương của cá nhân, tập thể để giáo dục, kích thích học sinh học tập và làm theo tấm gương mẫu mực đó. Phương pháp nêu gương có giá trị to lớn trong việc phát triển nhận thức và tình cảm ngưỡng mộ, mong muốn được làm theo cho học sinh, đặc biệt giúp học sinh nhận thức rõ ràng hơn về động lực và quyết tâm học tập, hành động của bản thân.

- Phương pháp đóng vai: Giáo viên tổ chức cho học sinh nhập vai vào nhân vật trong những tình huống mà giáo dục kỹ năng tự chủ đưa ra để các em bộc lộ nhận thức, thái độ, hành vi ứng xử một cách chủ động.

- Phương pháp trò chơi: Tổ chức cho học sinh thực hiện những thao tác hành động, lời nói phù hợp với nội dung giáo dục kỹ năng tự chủ thông qua những trò chơi cụ thể. Từ đó, hình thành khả năng tự nhận thức, tự giải quyết vấn đề và chủ động giao tiếp hòa nhập với bạn bè.

- Phương pháp dự án: Là phương pháp trong đó người học sinh thực hiện nhiệm vụ học tập tích hợp, có sự kết hợp giữa lý thuyết và thực tiễn, giữa giáo dục nhận thức với giáo dục các phẩm chất nhân cách cho học sinh. Thực hành nhiệm vụ này người học được rèn luyện tính tự lập cao, từ việc xác định mục đích, lập kế hoạch 35 hành động đến việc thực hiện dự án với nhóm bạn bè, tự kiểm tra, đánh giá quá trình và kết quả thực hiện.

- Phương pháp khen thưởng, trách phạt. Đây là phương pháp vừa khích lệ, động viên học sinh với những cố gắng và thành tích đã đạt được. Đồng thời phải chịu trách nhiệm về những hành vi chưa đạt chuẩn của bản thân mình gây ra.

b. Hình thức giáo dục kỹ năng tự chủ cho học sinh người dân tộc thiểu số ở trường THCS

Ở trường THCS việc giáo dục kỹ năng tự chủ cho học sinh người dân tộc thiểu số diễn ra theo những hình thức sau đây:

- Giáo dục kỹ năng tự chủ thông qua các chương trình giáo dục chính khóa thông qua các môn học: Giáo dục thông qua các môn học đặc biệt thông qua môn học xã hội, có thể dạy tiến hành lồng ghép hoặc dạy học tích hợp, điều đó phụ thuộc vào thực tế kế hoạch giảng dạy và công tác giảng dạy của giáo viên.

+ Chú trọng đến việc hình thành và phát triển các kĩ năng tự chủ cho học sinh người dân tộc thiểu số trong học tập như: quan sát, nêu nhận xét, thắc mắc, đặt câu hỏi và diễn đạt hiểu biết của bản thân trong tự nhiên và trong xã hội. Đặc biệt môn học giúp học sinh xây dựng các quy tắc giữ vệ sinh, an toàn cho bản thân, gia đình và cộng đồng; yêu gia đình, quê hương, trường học và có thái độ thân thiện với thiên nhiên.

+ Cùng với kiến thức cơ bản về con người, về tự nhiên- xã hội, việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh qua môn tự nhiên và xã hội sẽ góp phần không chỉ khắc sâu thêm các kiến thức của môn học mà còn hình thành thái độ và hành vi tích cực, phù hợp, cần thiết giúp học sinh có thể ứng xử có hiệu quả các tình huống thực tế trong cuộc sống.

- Giáo dục kỹ năng tự chủ qua các hoạt động ngoại khóa: Đây là một hình thức giáo dục mở, học sinh có thể chủ động thông qua đó tích cực tiếp thu kiến thức và vận dụng vào thực tiễn.

- Giáo dục kỹ năng tự chủ thông qua các hoạt động của Đoàn thanh niên, các chương trình hoạt động có định hướng, các hoạt động ngoài giờ lên lớp: Đây là hình thức giáo dục hiệu quả giúp cho học sinh hình thành kỹ năng giao tiếp, ứng xử, giúp cho học sinh trở nên năng động hơn trong cuộc sống.

- Giáo dục kỹ năng tự chủ thông qua các hoạt động phối hợp giữa nhà trường với các lực lượng khác trong xã hội: Huy động nguồn lực xã hội để giáo dục tốt cho các em từ nhà trường đến gia đình và ngoài xã hội

Các hình thức giáo dục kỹ năng tự chủ cho học sinh người dân tộc thiểu số nêu trên phải gắn với từng nội dung và mục tiêu cụ thể. Nó sẽ phản ánh quy mô, địa điểm và thành phần học sinh tham gia vào thực hiện nội dung giáo dục đó. Như vậy hình thức giáo dục kỹ năng sống sẽ giúp xác định một đơn vị giáo dục được thực hiện ở đâu, quy mô như thế nào, thành phần học sinh dân tộc thiểu số tham gia có thể là nhóm hoặc cá nhân.

Các hình thức giáo dục kỹ năng tự chủ khác nhau tùy thuộc vào mục tiêu và nội dung giáo dục, mối quan hệ giáo dục có tính tập thể hay cá nhân, mức độ tính tự lực trong hoạt động nhận thức của học sinh, sự chỉ đạo thực hiện chuyên biệt của giáo viên đối với hoạt động học tập của học sinh, chê độ thực hiện, địa điểm và thời gian giáo dục.

Ngoài ra, hình thức giáo dục kỹ năng tự chủ cho học sinh người dân tộc thiểu số đòi hỏi phải gắn liền với đổi mới, sáng tạo trong giáo dục. Đồng thời, gắn liền với đặc thù phong tục tập quán và lối sống của địa phương, dân tộc nơi mà các em đang sinh sống.

1.4. Hiệu trưởng trường THCS với vai trò quản lý giáo dục kỹ năng tự chủ cho học sinh người dân tộc thiểu số

1.4.1. Chức năng, nhiệm vụ của hiệu trưởng trường THCS

Tại Điều 19 Thông tư số 12/2011/TT-BGDĐT Ban hành điều lệ trường trung học cơ sở, trung học phổ thông và trường phổ thông có nhiều cấp học [17] Quy định hiệu trưởng trường THCS có chức năng, nhiệm vụ như sau:

- Xây dựng, tổ chức bộ máy nhà trường;

+ Quyết nghị về mục tiêu, chiến lược, các dự án, kế hoạch và phương hướng phát triển của nhà trường;

+ Quyết nghị về quy chế hoặc sửa đổi, bổ sung quy chế tổ chức và hoạt động của nhà trường để trình cấp có thẩm quyền phê duyệt;

+ Quyết nghị về chủ trương sử dụng tài chính, tài sản của nhà trường;

+ Giám sát việc thực hiện các quyết nghị của Hội đồng trường, việc thực hiện quy chế dân chủ trong các hoạt động của nhà trường; giám sát các hoạt động của nhà trường.

- Xây dựng quy hoạch phát triển nhà trường; xây dựng và tổ chức thực hiện kế hoạch nhiệm vụ năm học; báo cáo, đánh giá kết quả thực hiện trước Hội đồng trường và các cấp có thẩm quyền;

- Thành lập các tổ chuyên môn, tổ văn phòng và các hội đồng tư vấn trong nhà trường; bổ nhiệm tổ trưởng, tổ phó; đề xuất các thành viên của Hội đồng trường trình cấp có thẩm quyền quyết định;

- Quản lý giáo viên, nhân viên; quản lý chuyên môn; phân công công tác, kiểm tra, đánh giá xếp loại giáo viên, nhân viên; thực hiện công tác khen thưởng, kỉ luật đối với giáo viên, nhân viên; thực hiện việc tuyển dụng giáo viên, nhân viên; ký hợp đồng lao động; tiếp nhận, điều động giáo viên, nhân viên theo quy định của Nhà nước;

- Quản lý học sinh và các hoạt động của học sinh do nhà trường tổ chức; xét duyệt kết quả đánh giá, xếp loại học sinh, ký xác nhận học bạ, ký xác nhận

hoàn thành chương trình tiểu học cho học sinh tiểu học (nếu có) của trường phổ thông có nhiều cấp học và quyết định khen thưởng, kỷ luật học sinh;

- Quản lý tài chính, tài sản của nhà trường;

- Thực hiện các chế độ chính sách của Nhà nước đối với giáo viên, nhân viên, học sinh; tổ chức thực hiện quy chế dân chủ trong hoạt động của nhà trường; thực hiện công tác xã hội hoá giáo dục của nhà trường;

- Chỉ đạo thực hiện các phong trào thi đua, các cuộc vận động của ngành; thực hiện công khai đối với nhà trường;

- Được đào tạo nâng cao trình độ, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ và hưởng các chế độ, chính sách theo quy định của pháp luật.

- Giữ vững khối đoàn kết nhất trí trong tập thể học sinh và giáo viên trong trường. Động viên, khen thưởng kịp thời những người đạt được thành tích tốt.

- Luôn kiểm tra, giám sát, uốn nắn kịp thời những sai sót để điều chỉnh công việc chung.

- Động viên, phối hợp các lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường vào mục đích giáo dục chung.

- Thực hiện quy chế dân chủ cơ sở và tạo điều kiện cho các tổ chức chính trị xã hội trong nhà trường hoạt động nhằm nâng cao chất lượng giáo dục;

- Thực hiện xã hội hoá giáo dục, phối họp tổ chức, huy động các lực lượng xã hội cùng tham gia hoạt động giáo dục, phát huy vai trò của nhà trường đối với cộng đồng.

Như vậy, chức năng và nhiệm vụ của người hiệu trưởng vô cùng quan trọng, Hiệu trưởng có vai trò định hướng toàn bộ quá trình phát triển giáo dục của nhà trường. Để đáp ứng xu hướng giáo dục hiện đại thì chức năng và nhiệm vụ của người hiệu trưởng càng được phát huy, phải cải tiến phương pháp quản lý, dân chủ hóa nhà trường, tổ chức xây dựng kế hoạch, chỉ đạo thực hiện, kiểm tra giám sát. Đồng thời, phải phát huy cao độ tính tích cực của đội ngũ giáo viên, huy động các nguồn lực giáo dục để đảm bảo về cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học để đảm bảo hoạt động dạy và học trong nhà trường đạt được mục tiêu đề ra.

1.4.2. Nội dung quản lý giáo dục kỹ năng tự chủ cho học sinh người dân tộc thiểu số ở trường THCS

a. Lập kế hoạch quản lý giáo dục kỹ năng tự chủ cho HS người dân tộc

thiểu số

Quy trình quản lý giáo dục kỹ năng này cũng như quy trình quản lý hoạt động giáo dục ở các lĩnh vực khác. Để quản lý tốt hoạt động giáo dục kỹ năng tự chủ cho học sinh người dân tộc thiểu sô, khi xây dựng kế hoạch, người Hiệu trưởng cần lưu ý:

- Xây dựng kế hoạch quản lý giáo dục kỹ năng tự chủ cho HS người DTTS theo năm, theo chương trình hoạt động.

- Chuẩn bị điều kiện cơ sở vật chất và nguồn nhân lực phục vụ quá trình giáo dục HS người DTTS.

- Tổ chức thực hiện kế hoạch giáo dục HS người DTTS.

- Kiểm tra đánh giá, rút kinh nghiệm sau khi tổ chức các hoạt động giáo dục kỹ năng tự chủ cho HS người DTTS.

- Tuyên dương hoặc phê bình các cá nhân, tập thể trong quá trình triển khai hoạt động giáo dục kỹ năng tự chủ cho HS người DTTS.

Để việc xây dựng kế hoạch giáo dục được tốt hiệu trưởng phải dựa trên cơ sở tình hình cụ thể của học sinh dân tộc thiểu số, đội ngũ giáo viên trường mình trong năm học, của địa phương mà trường đóng để định ra nội dung, yêu cầu, biện pháp cho thích hợp. Việc nắm tình hình thực tế đội ngũ giáo viên và học sinh, phải bao gồm tình hình có tính chất thường xuyên, lâu dài, phổ biến và tình hình có tính chất thời sự, tình hình cá biệt, có thể ảnh hưởng tiêu cực ít nhiều đối với tập thể học sinh dân tộc thiểu số trong nhà trường.

Lập kế hoạch quản lý giáo dục kỹ năng tự chủ là một phương pháp tiếp cận hợp lý để đạt mục tiêu đã định từ trước, hơn nữa đây là phương pháp tiếp cận không tách rời khỏi môi trường và những điều kiện đặc thù của học sinh dân tộc thiểu số.

Lập kế hoạch quản lý giáo dục kỹ năng tự chủ phải đưa ra được kế hoạch nội dung hoạt động, những biện pháp chính, hình thức hoạt động, lực lượng tiến hành, phương pháp kiểm tra, đánh giá đối với học sinh người dân tộc thiểu số.

Lập kế hoạch quản lý giáo dục kỹ năng tự chủ cho học sinh người dân tộc thiểu số cần đảm bảo được các nội dung cơ bản sau:

- Dự báo mục tiêu chất lượng cần đạt tới.

- Mô hình hóa nội dung công việc.

- Lựa chọn giải pháp tối ưu.

- Phân công người thực hiện và thời gian hoàn thành.

b. Tổ chức thực hiện giáo dục kỹ năng tự chủ cho HS người dân tộc thiểu số

Khi tổ chức thực hiện giáo dục kỹ năng tự chủ cho HS người DTTS, Hiệu trưởng trường THCS cần lưu ý các khía cạnh sau:

- Tổ chức cho đội ngũ giáo viên và các bộ phận chức năng khác, tăng cường chất lượng chuyên môn.

- Xây dựng khối đoàn kết nhất trí cao, tạo môi trường giáo dục thuận lợi cho việc giáo dục kỹ năng tự chủ.

- Xây dựng kế hoạch hoạt động cho học sinh một cách cụ thể theo từng thời điểm trong năm.

- Triển khai chương trình xây dựng và phát triển các cơ sở vật chất thiết bị trường học.

- Có kế hoạch thực hiện xã hội hóa giáo dục bằng nhiều biện pháp nhằm huy động tối đa khả năng của nhân dân, các tổ chức chính quyền chung tay đóng góp xây dựng cơ sở vật chất của nhà trường để phục vụ tốt hơn cho giáo dục kỹ năng tự chủ.

- Phối hợp các lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường để triển khai giáo dục kỹ năng tự chủ cho HS người DTTS.

c. Chỉ đạo thực hiện giáo dục kỹ năng tự chủ cho học sinh người dân tộc thiểu số ở trường THCS

Thứ nhất: Hiệu trưởng chỉ đạo tổ chuyên môn thực hiện các nhiệm vụ sau:

- Xây dựng, triển khai, tổ chức thực hiện kế hoạch, kiểm tra, đôn đốc việc thực hiện giáo dục kỹ năng tự chủ cho học sinh người dân tộc thiểu số.

- Cử giáo viên tham gia đầy đủ các lớp tập huấn về giáo dục kĩ năng tự chủ cho học sinh.

- Phân công giáo viên tham gia dạy giáo dục kỹ năng tự chủ.

- Triển khai chuyên đề “Giảng dạy tích hợp giáo dục kĩ năng tự chủ cho học sinh người dân tộc thiểu số” trong giáo viên toàn trường.

- Chỉ đạo lồng ghép giảng dạy tích hợp Giáo dục kĩ năng tự chủ vào các môn học: Ngữ văn, Lịch sử, Sinh học, Địa lý, Giáo dục công dân, Hoạt động ngoài giờ lên lớp và các hoạt động ngoại khóa,…

- Đầu tư mua sắm trang thiết bị, tài liệu, sách giáo khoa phục vụ cho dạy và học kỹ năng tự chủ.

- Tạo điều kiện thuận lợi để giáo viên - học sinh tổ chức tham gia các hoạt động trải nghiệm, sáng tạo, rèn kỹ năng tự chủ cơ bản cho học sinh, thông qua đó hình thành các giá trị sống, kỹ năng sống tích cực.

- Đề xuất, xây dựng kế hoạch, tổ chức các hoạt động ngoại khóa để thực hiện mục tiêu giáo dục kỹ năng tự chủ cho học sinh người dân tộc thiểu số.

- Kiểm tra, giám sát việc thực hiện giáo dục tự chủ cho học sinh người dân tộc thiểu số.

Thứ hai: Hiệu trưởng chỉ đạo giáo viên bộ môn

- Chỉ đạo dạy tích hợp nội dung giáo dục kỹ năng tự chủ cho học sinh người dân tộc thiểu số vào nội dung các môn học (Giáo dục công dân, Địa lý, Ngữ văn, Sinh họ, Thể dục) theo tài liệu hướng dẫn của Bộ Giáo dục và Đào tạo phát hành.

- Chỉ đạo tham gia công tác xã hội, công tác đoàn thể trong nhà trường.

- Chỉ đạo tham gia công tác nâng cao trình độ chuyên môn, kỹ năng nghề nghiệp. Thứ ba: Hiệu trưởng chỉ đạo giáo viên chủ nhiệm lớp và các tổ chức Đoàn,

đội.

- Nghiên cứu học sinh học sinh người dân tộc thiểu số về: số lượng, chất

lượng học tập, đặc điểm lứa tuổi, đặc điểm cá biệt, quá trình học tập từ tiểu học, những ưu điểm, nhược điểm, thực trạng về tính chuyên cần, về phương pháp học tập, kết quả học tập. Từ kết quả này để phân loại học sinh theo trình độ năng lực, ý thức học tập, thói quen hành vi… để có biện pháp giáo dục thích hợp.

- Tổ chức dạy - học vào các tiết chào cờ, sinh hoạt cuối tuần, Phối hợp tổ chức các đợt thi đua nhân dịp các ngày lễ lớn với các hình thác hoạt động hấp dẫn.

- Phối hợp tổ chức sinh hoạt tập thể; sinh hoạt lớp, sinh hoạt đoàn, thực chất là phát huy tinh ý thức trách nhiệm và thần sáng tạo của các đoàn thể và từng cá nhân tham gia thực hiện các mục tiêu giáo dục chung, để không chồng chéo, trùng lặp các công việc của lớp, đoàn thể, không gây khó khăn cho học sinh người dân tộc thiểu số.