Tổ chức hệ thống kiểm soát nội bộ trong các đơn vị dự toán trực thuộc Bộ Quốc phòng

bộ giáo dục và đào tạo

trường đại học kinh tế quốc dân

PHẠM BÍNH NGỌ

Tổ chức hệ thống kiểm soát nội bộ trong các đơn vị dự toán trực thuộc bộ quốc phòng

Chuyên ngành: Kế toán Kiểm toán và Phân tích Mã số: 62.34.30.01

luận án tiến sĩ kinh tế

người hướng dẫn khoa học:

1. GS.TS. NguyÔn Quang Quynh

2. PGS.TS. Đinh Trọng Hanh

Hà Nội, 2011

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan Luận án này là công trình của riêng tôi. Số liệu sử dụng trong Luận án là trung thực. Những kết quả của Luận án chưa từng được công bố trong bất cứ công trình nào khác.

LỜI CẢM ƠN

Tác giả xin bày tỏ sự biết ơn sâu sắc tới người hướng dẫn khoa học, đã nhiệt tình hướng dẫn Tác giả hoàn thành Luận án.

Tác giả xin bày tỏ sự cảm ơn Trường Đại học Kinh tế quốc dân, Viện Đào tạo Sau đại học Trường Đại học Kinh tế quốc dân, Khoa Kế toán đã giúp đỡ Tác giả trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu Luận án.

Tác giả xin trân trọng cảm ơn sự hỗ trợ quý báu trong quá trình thu thập tài liệu, trao đổi kinh nghiệm, góp ý sửa chữa Luận án của thủ trưởng phòng tài chính các đơn vị, Thủ trưởng Cục Tài chính - Bộ Quốc phòng, các chuyên gia kiểm toán tại Phòng Kiểm toán - Cục Tài chính.

Cuối cùng, Tác giả muốn bày tỏ lời cảm ơn tới toàn thể gia đình đã động viên, giúp đỡ Tác giả trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành Luận án.

MỤC LỤC

Trang

Lời cam đoan i

Lời cảm ơn ii

Mục lục iii

Danh mục chữ viết tắt vi

Danh mục sơ đồ, bảng vii

LỜI MỞ ĐẦU 1

Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ TỔ CHƯC HỆ

THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ TRONG CÁC ĐƠN VỊ DỰ TOÁN TRỰC 10

THUỘC BỘ QUỐC PHÒNG

1.1. Lý luận chung về tổ chức hệ thống kiểm soát nội bộ 10

1.1.1. Kiểm tra, kiểm soát trong quản lý 10

1.1.2. Bản chất hệ thống kiểm soát nội bộ 17

1.1.3. Tổ chức hệ thống kiểm soát nội bộ trong một đơn vị 26

1.2. Đặc điểm của đơn vị dự toán trực thuộc bộ quốc phòng với tổ chức hệ 28

thống kiểm soát nội bộ

1.2.1. Đặc điểm hoạt động và tổ chức quản lý của đơn vị dự toán trực thuộc 28 bộ quốc phòng với tổ chức hệ thống kiểm soát nội bộ

1.2.2. Đặc điểm tài chính của đơn vị dự toán trực thuộc bộ quốc phòng với 32 tổ chức hệ thống kiểm soát nội bộ

1.3. Kinh nghiệm quốc tế vể tổ chức kiểm soát ngân sách trong các đơn vị 42

quân đội

1.3.1. Khái quát chung về kiểm soát ngân sách quốc phòng ở một số quốc 42

gia

1.3.2. Một số bài học kinh nghiệm đối với tổ chức kiểm soát nội bộ trong 51

các đơn vị dự toán trực thuộc Bộ Quốc phòng Việt Nam

Kết luận Chương 1 53

Chương 2: THỰC TRẠNG TỔ CHỨC HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ

TRONG CÁC ĐƠN VỊ DỰ TOÁN TRỰC THUỘC BỘ QUỐC PHÒNG 55

VIỆT NAM

2.1. Đặc điểm đơn vị dự toán trực thuộc Bộ Quốc phòng Việt Nam với chọn mẫu 55

nghiên cứu

2.2. Tố chức hệ thống kiểm soát nội bộ trong các đơn vị dự toán trực thuộc Bộ 58

Quốc phòng

2.2.1. Môi trường kiểm soát 58

2.2.2. Hệ thống thống tin kế toán 88

2.2.3. Thủ tục kiểm soát 94

2.3. Đánh giá chung hệ thống kiểm soát nội bộ trong quản lý tài chính ở các đơn vị dự toán trực thuộc Bộ Quốc phòng

2.3.1. Ưu điểm trong tổ chức hệ thống kiểm soát nội bộ ở các đơn vị dự toán trực thuộc Bộ Quốc phòng

2.3.2. Một số hạn chế và nguyên nhân hạn chế của tổ chức hệ thống kiểm soát nội bộ trong các đơn vị dự toán trực thuộc Bộ Quốc phòng

115

119

Kết luận Chương 2 130

Chương 3. PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN TỔ CHỨC

HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ TRONG CÁC ĐƠN VỊ DỰ TOÁN TRỰC THUỘC BỘ QUỐC PHÒNG

3.1. Sự cần thiết và phương hướng hoàn thiện tổ chức hệ thống kiểm soát nội bộ trong các đơn vị dự toán trực thuộc Bộ Quốc phòng

3.1.1. Sự cần thiết hoàn thiện tổ chức hệ thống kiểm soát nội bộ trong các đơn vị dự toán trực thuộc Bộ Quốc phòng

3.1.2. Phương hướng hoàn thiện tổ chức hệ thống kiểm soát nội bộ trong các đơn vị dự toán trực thuộc Bộ Quốc phòng

3.2. Giải pháp hoàn thiện tổ chức hệ thống kiểm soát nội bộ trong các đơn vị dự toán trực thuộc Bộ Quốc phòng

3.2.1. Xác định mô hình tổ chức hệ thống kiểm soát nội bộ trong các đơn vị dự toán trực thuộc Bộ Quốc phòng

131

132

133

3.2.2. Tạo dựng môi trường kiểm soát vững mạnh 135

3.2.3. Hoàn thiện tổ chức hệ thống thông tin kế toán 150

3.2.4. Hoàn thiện thủ tục kiểm soát 161

3.2.5. Nâng cao chất lượng công tác kiểm tra tài chính đối với các đơn vị trực thuộc

166

3.3. Một số kiến nghị thực hiện giải pháp 167

3.3.1. Kiến nghị với Kiểm toán Nhà nước 167

3.3.2. Kiến nghị với Quốc hội 168

3.3.3. Kiến nghị với Bộ Quốc phòng 169

3.3.4. Kiến nghị với Cục Tài chính 171

Kết luận Chương 3 172

KẾT LUẬN 174

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO X

Phụ lục I: Danh sách đơn vị trực thuộc BQP và cơ cấu các đơn vị được điều tra Xvii

Phụ lục II: Câu hỏi điều tra và tổng hợp kết quả điều tra Xix

Phụ lục III: Hệ thống chứng từ kế toán xxxvi

Phụ lục IV: Hệ thống tài khoản kế toán xxxviii

Phụ lục V: Hệ thống sổ kế toán xxxxi

Phụ lục VI: Hệ thống báo cáo kế toán xxxixii

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

Chữ viết tắt Viết đầy đủ

I. Tiếng việt

BHXH Bảo hiểm xã hội

BHYT Bảo hiểm y tế

BQP Bộ Quốc phòng

CNVQP Công nhân viên quốc phòng

CS Chiến sĩ

HSQ Hạ sĩ quan

KSNB Kiểm soát nội bộ

KTNB Kiểm toán nội bộ

NSĐB Ngấn sách đảm bảo

NSNN Ngân sách nhà nước

NSQP Ngân sách Quốc phòng

NSSD Ngân sách sử dụng

QNCN Quân nhân chuyên nghiệp

TQTNS Tổng quyết toán ngân sách

TBKT Trang bị kỹ thuật

TSCĐ Tài sản cố định

VK Vũ khí

XDCB Xây dựng cơ bản

II. Tiếng Anh

AICPA Hiệp hội Kế toán viên công chứng Hoa Kỳ

AAA Hội Kế toán Hoa Kỳ

ASB Auditing Standard Board

IIA Hiệp hội Kiểm toán viên nội bộ

COBIT Control Objective For Information and Related Technology

COSO Committed Of Sponsoring Organization

IMA Hiệp hội Kế toán viên quản trị

INTOSAI Tổ chức quốc tế các cơ quan kiểm toán tối cao

ERM Enterprise Risk Management Framework

GAO Cơ quan Kiểm toán Nhà nước Hoa Kỳ

DANH MỤC SƠ ĐỒ

Số sơ đồ

Tên sơ đồ	Trang
Sơ đồ 1.1	Cơ cấu kiểm soát nội bộ theo COSO	16
Sơ đồ 1.2	Cơ cấu hệ thống kiểm soát nội bộ theo IFAC	24
Sơ đồ 1.3	Đơn vị dự toán trực thuộc bộ quốc phòng trong cơ cấu tổ chức	30
	quân đội
Sơ đồ 2.1	Đơn vị dự toán trực thuộc Bộ Quốc phòng trong cơ cấu tổ	64
	chức quân đội Việt Nam
Sơ đồ 2.2	Mô hinh tổ chức khối cơ quan Bộ Quốc phòng	65
Sơ đồ 2.3	Mô hinh tổ chức của quân khu	66
Sơ đồ 2.4	Mô hình tổ chức bộ máy của quân đoàn, quân binh chủng	67
Sơ đồ 2.5	Hệ thống cơ quan tài chính của các đơn vị dự toán trực thuộc	68
	BQP
Sơ đồ 2.6	Cơ cấu tổ chức của Phòng Tài chính các đơn vị	69
Sơ đồ 2.7	Trình tự lập dự toán ngân sách năm	74
Sơ đồ 2.8	Trình tự hạch toán kế toán theo Hình thức Nhật ký Sổ cái	92
	(Các đơn vị ghi thủ công)
Sơ đồ 2.9	Trình tự hạch toán kế toán theo Hình thức Nhật ký Sổ cái	92
	(Các đơn vị sử dụng Phần mềm kế toán)
Sơ đồ 2.10	Nội dung kiểm soát trên các yếu tố của hệ thống KSNB các	115
	đơn vị dự toán trực thuộc BQP (thực trạng)
Sơ đồ 3.1	Mô hình tổ chức hệ thống KSNB đơn vị dự toán trực thuộc	134
	BQP (đề xuất)