Lý Luận Về Đội Ngũ Giáo Viên Chủ Nhiệm Lớp Ở Thpt

Theo Đại từ điển tiếng Việt: “Giáo viên là người dạy học ở bậc phổ thông hoặc tương đương”, “Chủ nhiệm là người đứng đầu và chịu trách nhiệm chính một số tổ chức”. Thuật ngữ “giáo viên chủ nhiệm” là một từ ghép được hình thành từ hai từ “giáo viên” và “chủ nhiệm”. Như vậy có thể hiểu rằng: giáo viên chủ nhiệm là một trong những người dạy học của lớp, là người quản lý và chịu trách nhiệm chính về lớp đó.

Theo tác giả Phạm Viết Vượng: “Trong nhà trường, đơn vị tổ chức cơ bản để giảng dạy và học tập là lớp học. Để quản lý trực tiếp một lớp học nhà trường cử ra những giáo viên giỏi, giàu nhiệt tình để làm chủ nhiệm lớp. Giáo viên chủ nhiệm ở trường phổ thông là người thay mặt Hiệu trưởng quản lý toàn diện một lớp học” (Phạm Viết Vượng, 2008).

Trong “Điều lệ trường trung học cơ sở, THPT và trường phổ thông có nhiều cấp học” của Bộ GD&ĐT ban hành kèm thông tư số 12/2011/TT-BGDĐT ngày 28/02/2011, tại điều 30 có quy định nhà trường, gồm: hiệu trưởng, phó hiệu trưởng, giáo viên bộ môn, giáo viên làm công tác Đoàn thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh,… giáo viên làm tổng phụ trách Đội thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh,… giáo viên làm công tác tư vấn cho học sinh” và tại điều 31 quy định giáo viên có 7 nhiệm vụ và giáo viên chủ nhiệm còn có thêm 5 nhiệm vụ (Bộ Giáo dục và đào tạo, 2007).

Như vậy, tuy các văn bản, điều lệ, quy chế của ngành GD&ĐT về giáo dục phổ thông tuy không nêu rõ khái niệm giáo viên chủ nhiệm qua những cách diễn đạt trong các văn bản đó nhưng ta có thể khái quát rằng: Giáo viên chủ nhiệm là một trong các giáo viên bộ môn dạy tại một lớp học, được hiệu trưởng phân công làm nhiệm vụ quản lý, phối hợp với các lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường thực hiện các hoạt động giáo dục nhằm thúc đẩy sự tiến bộ của tập thể lớp, của các thành viên trong lớp học đó, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện đối với học sinh.

1.2.2.2. Đội ngũ GVCN lớp ở trường THPT

Xét theo nghĩa tổng quát, đội ngũ là một khối đông người được tập hợp và tổ chức thành một lực lượng để cùng thực hiện một hay nhiều chức năng, có cùng nghề nghiệp hoặc không những cùng chung một mục đích và cùng hướng tới mục đích đó. Từ đó, nếu ta tập hợp các GVCN lớp lại thành một tổ chức hoạt động theo một qui định chặt chẽ, phát huy mạnh mẽ công tác giáo dục học sinh, giúp GVCN nâng cao tay nghề, thành công hơn trong thực thi nhiệm vụ thì chúng ta có một “đội ngũ giáo viên chủ nhiệm lớp”.

Như vậy, đội ngũ GVCN lớp là tập hợp các giáo viên làm công tác chủ nhiệm lớp, được tổ chức thành một lực lượng hoạt động có kế hoạch, theo nội quy, quy đinh cụ thể, cùng chung một nhiệm vụ quản lý, giáo dục học sinh nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện của nhà trường.

2.2.3. Quản lý đội ngũ GVCN lớp ở trường THPT

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 183 trang tài liệu này.

Từ khái niệm quản lý, đội ngũ GVCN lớp đã trình bày ở trên, có thể hiểu: Quản lý đội ngũ GVCN lớp là những tác động có ý thức, có định hướng, có kế hoạch của chủ thể quản lý (Hiệu trưởng, phó Hiệu trưởng) đến “Đội ngũ GVCN lớp” để vận hành và phát huy tối ưu nguồn lực của đội ngũ GVCN lớp nhằm đạt được mục tiêu giáo dục của nhà trường.

Đội ngũ GVCN lớp là tổ chức có nhiều người nên bản chất của quản lý đội ngũ chính là quản lý nhân sự và quản lý hoạt động của tổ chức đó. Theo lý thuyết quản lý đội ngũ, về quản lý nhân sự có các nội dung cần thực hiện như sau:

- Lập quy hoạch, tuyển chọn đội ngũ GVCN thông qua các hoạt động như dự báo về yêu cầu của đội ngũ GVCN, khảo sát thăm dò phẩm chất năng lực, xây dựng kế hoạch tạo nguồn GVCN, rà soát, lựa chọn, sắp xếp GV làm công tác chủ nhiệm sao cho đủ về số lượng, đảm bảo chất lượng và đồng bộ về cơ cấu.

- Phân công, bố trí sao cho hợp tình, hợp lý, đúng người, đúng việc, phát huy tối đa được năng lực sở trường của mỗi cá nhân.

- Chỉ đạo, điều hành hoạt động của đội ngũ GVCN lớp bao gồm hướng dẫn lập kế hoạch, hướng dẫn thực hiện kế hoạch, giám sát theo dõi, điều chỉnh sao cho các hoạt động đi đúng mục tiêu.

- Đào tạo bồi dưỡng đội ngũ GVCN lớp bao gồm các hoạt động xây dựng kế hoạch bồi dưỡng, tổ chức bồi dưỡng các phẩm chất, các kỹ năng, các kinh nghiệm, năng lực giao tiếp, năng lực sư phạm cho những người làm công tác chủ nhiệm.

- Quản lý các điều kiện hỗ trợ như đảm bảo chế độ chính sách cho đội ngũ GVCN lớp, xây dựng quy chế phối kết hợp các lực lượng trong và ngoài nhà trường, động viên khen thưởng kịp thời, đáp ứng đầy đủ cơ sở vật chất, hồ sơ sổ sách, các văn bản pháp lý,…

- Tổ chức kiểm tra, đánh giá nhằm phát hiện các ưu điểm, nhược điểm, các lệch lạc để có giải pháp điều chỉnh kịp thời như động viên, khen thưởng và xử phạt đúng đắn, công bằng, hoặc tìm thêm nguồn lực hỗ trợ, hoặc điều chỉnh, xây dựng lại cơ chế phối kết hợp sao cho có hiệu quả hơn nhằm đạt mục tiêu mà tổ chức đã đề ra.

Để thực hiện được các nội dung quản lí trên, cần xác định mục tiêu rõ ràng, phù hợp, kế hoạch thực hiện mục tiêu hợp lý, có tính khả thi, tập hợp, bố trí sắp xếp các công việc một cách khoa học, các tiêu chí, tiêu chuẩn phải cụ thể, đo đạc được một cách khách quan, công bằng, có phương án dự phòng khi các nhân tố bên trong và bên ngoài có sự thay đổi.

Hình thức quản lí đội ngũ là những biểu hiện bên ngoài của hoạt động quản lý, đó là cách tiến hành hoạt động quản lý của chủ thể quản lý đối với đội ngũ bị quản lý. Quản lý đội ngũ GVCN lớp có ba hình thức, đó là:

- Quản lý đội ngũ trực tiếp: Chủ thể quản lý không thông qua bộ phận hay cá nhân nào mà chính bản thân đứng ra thực thi các chức năng quản lý đối với đội ngũ được quản lý.

- Quản lý đội ngũ gián tiếp: Chủ thể quản lý thông qua bộ phận chức năng hay cá nhân được giao quyền, được ủy quyền thay mặt mình thực hiện các chức năng quản lý đối với đội ngũ bị quản lý.

Kết hợp giữa hình thức quản lý trực tiếp và quản lý gián tiếp: Tùy tình hình thực tế mà lãnh đạo nhà trường có thể giao quyền, ủy quyền thực hiện chức năng quản lí hoặc chủ thể quản lý có thể tham gia trực tiếp khi thấy cần thiết.

Tuy nhiên, các hình thức trên đều có những ưu điểm, nhược điểm khác nhau, không có một hình thức nào có vạn năng cả.

1.3. Lý luận về đội ngũ giáo viên chủ nhiệm lớp ở THPT

1.3.1. Vị trí, vai trò của giáo viên chủ nhiệm lớp

1.3.1.1. Vị trí của giáo viên chủ nhiệm lớp

Với mục tiêu đổi mới toàn diện GD của nước ta trong giai đoạn hiện nay thì vị trí của GVCN lớp càng quan trọng. GVCN lớp là người thay mặt HT quản lý HS của một tập thể lớp, GD các em phát triển toàn diện cả về trí dục, mỹ dục, đạo đức.

GVCN lớp trong trường THPT có vị trí cơ bản sau:

- GVCN lớp là người đứng đầu, chỉ huy, chịu trách nhiệm chính về mọi hoạt động và kết quả học tập, tu dưỡng rèn luyện của tập thể lớp cũng như từng thành viên của lớp. Tác giả Phạm Viết Vượng từng khẳng định: “GVCN lớp là nhân vật trung tâm, là linh hồn của lớp” (Phạm Viết Vượng, 2008).

- GVCN lớp là cầu nối đa chiều giữa HT với tập thể lớp, giữa HS, cha mẹ HS với các GVBM, giữa các thành viên trong lớp với nhà trường, với gia đình và các tổ chức XH trong và ngoài nhà trường. Trong vị trí này, người GVCN lớp có nhiệm vụ chuyển tải những kế hoạch, phương hướng hoạt động công tác của HT đến lớp mình phụ trách một cách sáng tạo, năng động. Đồng thời, GVCN kịp thời thông báo đến HT tình hình của lớp, các nhu cầu nguyện vọng của lớp cũng như của cha mẹ HS.

- GVCN lớp còn là cầu nối giữa GVBM và cha mẹ HS. GVCN lớp sẽ thay mặt gia đình HS truyền đạt đến GV bộ môn các tâm tư, nguyện vọng, đóng góp về xây dựng cách dạy, cách ứng xử sư phạm và làm công tác hòa giải khi có sự bất hòa giữa gia đình HS và các GVBM. Qua các phân tích trên, ta nhận thấy rằng GVCN lớp chính là hạt nhân để kết nối mối liên hệ giữa tập thể với HT, GVBM, CMHS và các đoàn thể trong trường và XH được minh họa theo sơ đồ sau:

Tập thể lớp

Nhà trường

GVCN

Thành viên của lớp

(HT, PHT, GVBM)

CMHS

Đoàn thể trong, ngoài trường

Sơ đồ 1.1. Giáo viên chủ nhiệm là cầu nối đa chiều‌

1.3.1.2. Vai trò của giáo viên chủ nhiệm lớp

Trong nhiều tác phẩm của các nhà chuyên môn về GD như tác giả Nguyễn Văn Lê, Hà Nhật Thăng, Phạm Viết Vượng, …đã nêu lên vai trò quan trọng của GVCN lớp như sau:

- GVCN lớp là người thay mặt HT quản lý và GD toàn diện HS một lớp học Lớp học là một đơn vị cơ bản trong hệ thống GD của nhà trường. GVCN lớp phụ

trách một lớp học, chịu trách nhiệm trước HT về trách nhiệm của HS lớp mình phụ trách. Một cách gián tiếp, GVCN lớp là nhà quản lý GD, quản lý và tổ chức GD HS. Vai trò quản lý của GVCN lớp thể hiện trong việc xây dựng và tổ chức thực hiện các kế hoạch GD, đôn đốc, kiểm tra và đánh giá kết quả học tập của và tu dưỡng của HS trong lớp. Công tác quản lý và GD HS của GVCN lớp được thể hiện cụ thể trong quản lý hồ sơ, sổ điểm, học bạ, quản lý tình hình học tập của lớp, theo dõi những chuyển biến tâm tư, nguyện vọng và tình cảm của mỗi HS, GD các em phát triển toàn diện.

- GVCN lớp là người xây dựng tập thể HS thành một khối đoàn kết, một tổ chức tự GD.

Tác giả Phạm Viết Vượng đã đề cập đến trong tác phẩm Giáo dục học: “GVCN lớp là linh hồn của lớp, bằng các biện pháp tổ chức, GD, bằng sự gương mẫu và quan

hệ tình cảm, GVCN lớp xây dựng khối đoàn kết trong tập thể, dìu dắt các em nhỏ cũng như con em mình trưởng thành theo từng năm, tháng” (Phạm Viết Vượng, 2008).

Quan điểm của tác giả Phạm Viết Vượng đánh giá rất cao vai trò xây dựng tập thể lớp của GVCN lớp. GVCN lớp là người cố vấn, hướng dẫn, điều khiển các hoạt động tập thể, tập hợp, xây dựng tổ chức tập thể HS thành một tập thể tự quản, biết đoàn kết, thương yêu giúp đỡ lẫn nhau phấn đấu thực hiện mục tiêu chung, giúp HS có ý thức và năng lực tham gia vào quá trình GD nhân cách của tập thể HS và của bản thân; Xây dựng tập thể gắn liền với việc GD toàn diện về trí tuệ, đạo đức, thẩm mỹ và thể chất cho người HS.

Trong quá trình xây dựng tập thể và GD toàn diện cho HS, GVCN lớp chỉ tham gia với tư cách là người cố vấn, hướng dẫn điều khiển các hoạt động tập thể và các thành viên trong tập thể, không làm thay cho HS.

- GVCN lớp là người tổ chức các hoạt động GD HS trong lớp

Trong quá trình học tập và rèn luyện bản thân ở môi trường học đường, HS tham gia rất nhiều hoạt động như: Các phong trào thi đua học tập, các hoạt động sinh hoạt đoàn thể, phong trào văn hóa, văn nghệ, thể thao,…Các hoạt động của lớp rất đa dạng và toàn diện, chúng sẽ hấp dẫn HS trong lớp tham gia vào các vị trí trong tập thể. Vai trò tổ chức của GVCN lớp thể hiện qua việc thành lập bộ máy tự quản lý lớp, phân công trách nhiệm cho từng cá nhân, tổ, nhóm. Đồng thời, GVCN tổ chức thực hiện các mặt hoạt động theo kế hoạch GD hàng năm, quán xuyến các hoạt động một cách cụ thể, chặt chẽ. Quán xuyến không có nghĩa là làm thay đổi đội ngũ cán bộ lớp mà phải bồi dưỡng, huấn luyện khả năng tự quản cho HS để các em tự quản lý và điều hành hoạt động tập thể của chính mình.

- GVCN lớp giữ vai trò cố vấn đắc lực cho hoạt động đoàn thể của học sinh trong

lớp

- GVCN lớp giữ vai trò là người cố vấn cho Ban chấp hành chi đoàn của lớp chủ

nhiệm ở trường THPT về việc lập kế hoạch và tổ chức các hoạt động theo tôn chỉ, mục đích của từng tổ chức, đồng thời kết hợp với các hoạt động GD trong kế hoạch của lớp sẽ đem lại hiệu quả cao.

- GVCN lớp giữ vai trò chủ đạo trong việc phối hợp với các lực lượng GD

- GVCN lớp là người thay mặt cho HT nhà trường liên kết các lực lượng GD ở địa phương, các tổ chức chính trị, XH để phối hợp và thống nhất trong công tác GD HS. Công tác GD chỉ có thể thành công khi GVCN lớp biết tập hợp, khai thác, phối hợp sức mạnh của các lực lượng GD.

- GVCN lớp là người chia sẻ, tư vấn học sinh

Đặc điểm tâm lý của học sinh khác nhau ở từng bậc học. Đối với học sinh bậc tiểu học, GVCN chăm lo cho các em từ việc học, vui chơi, giao tiếp, giáo dục đạo đức, nhân cách.. Đối với học sinh bậc trung học, đây là lứa tuổi nhạy cảm với nhiều biến đổi về tâm lý, nhu cầu mong muốn được tôn trọng, lắng nghe, Do đó, đòi hỏi GVCN không những phải thẩu hiểu, giúp đỡ, hướng dẫn các em đưa ra quyết định mà còn phải ứng xử sao cho khéo léo để tránh làm các em tổn thương.

Qua phân tích vai trò của GVCN lớp, chúng ta có thể khái quát: Trong nhà trường THPT, GVCN lớp ra quyết định và chịu trách nhiệm hoàn toàn về các hoạt động của lớp mình. Hiệu quả công tác của người GVCN lớp được thể hiện chính trong các sản phẩm GD của mình. GVCN lớp cần rèn luyện cho mình những phẩm chất nhà giáo, năng lực chuyên môn, năng lực sư phạm để thực hiện tốt vai trò của người GVCN.

1.3.2. Chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, của GVCN lớp

1.3.2.1. Chức năng của GVCN lớp

“Công tác giáo viên chủ nhiệm” (Hà Nhật Thăng, 1998) GVCN lớp là người chịu trách nhiệm chính trong việc quản lý và tổ chức thực hiện việc GD nhân cách cho HS. Ngoài ra, GVCN lớp còn là một GV bộ môn. Vì vậy, ngoài chức năng giảng dạy như một GV bộ môn, người GVCN lớp ở trường THPT có ba chức năng cơ bản là chức năng quản lý, chức năng GD và chức năng đại diện.

Chức năng quản lý

GVCN lớp là người thay mặt HT làm nhiệm vụ quản lý toàn diện HS một lớp học. Thực hiện chức năng quản lý, bên cạnh quản lý về mặt hành chính như: số lượng HS, tên, tuổi, giới tính, nơi cư trú, học lực, đạo đức… đồng thời, GVCN còn quản lý con người về mặt tâm lý xã hội như tâm sinh lý của toàn bộ HS trong lớp: tính nết, cá tính, sở thích, năng khiếu, sở trường, sở đoản, điều kiện gia đình…

Muốn thực hiện chức năng QLGD toàn diện, GVCN phải có những kiến thức cơ bản về xã hội, về tâm lý học, giáo dục học và các kỹ năng sư phạm như: Kỹ năng tiếp cận HS, kỹ năng nghiên cứu tâm lý lứa tuổi, kỹ năng đánh giá năng lực lập kế hoạch và sự nhạy cảm sư phạm để có dự đoán đúng, chính xác phát triển nhân cách HS.

Trong chức năng này, cần đặc biệt quan tâm đến việc quản lý học tập và sự hình thành, phát triển nhân cách HS. Hai mặt trên có quan hệ hỗ trợ, tác động lẫn nhau, việc giáo dục đạo đức có hiệu quả tất yếu sẽ có tác dụng mạnh mẽ đến chất lượng văn hóa nhất là trong điều kiện hiện nay vấn đề tệ nạn xã hội đang thâm nhập sâu rộng vào các trường học.

Chức năng giáo dục

GVCN lớp trước hết phải là một nhà giáo dục, thông qua việc tổ chức các hoạt động của tập thể lớp để GD những phẩm chất, nhân cách của mỗi HS. Qua các hoạt động đa dạng và phong phú, GVCN xây dựng mối quan hệ tốt đẹp giữa HS và HS, giữa HS với những người khác, hướng vào việc hình thành cho HS những thói quen, hành vi phù hợp với các chuẩn mực đạo đức của xã hội.

Muốn thực hiện chức năng quản lý giáo dục toàn diện, GVCN lớp phải có những tri thức cơ bản về tâm lý học, giáo dục học và phải có hàng loạt kỹ năng sư phạm như: kỹ năng tiếp cận đối tượng HS, kỹ năng nghiên cứu tâm lý lứa tuổi, nghiên cứu xã hội, kỹ năng lập kế hoạch công tác chủ nhiệm lớp và phải có sự nhạy cảm sư phạm để có dự đoán đúng, chính xác sự phát triển nhân cách của HS, định hướng và giúp các em lường trước những khó khăn, thuận lợi, vạch ra những dự định để các em tự hoàn thiện về mọi mặt.

Chức năng đại diện

Người GVCN lớp đại diện cho Hiệu trưởng truyền đạt những yêu cầu đối với HS. GVCN lớp còn là đại diện cho quyền lợi chính đáng của HS trong lớp, bảo vệ HS một cách hợp pháp; Phản ánh kịp thời với Hiệu trưởng, các GVBM, với gia đình HS, các đoàn thể trong và ngoài nhà trường về những nguyện vọng chính đáng của HS và của tập thể lớp để cùng có các biện pháp giải quyết phù hợp, kịp thời, có tác dụng giáo dục.