Phát Huy Vai Trò Chủ Thể Giáo Dục Của Nhà Trường Trong Giáo Dục Giá Trị Văn

internet chủ yếu là giới trẻ với độ tuổi từ 15 đến 24, trong đó một phần lớn là giới SV… Đa số người sử dụng internetcó trình độ đại học/cao đẳng với tỉ lệ 46%, người dùng internet là sinh viên/học sinh chiếm 33% [70].

Đây là một diễn đàn xã hội rộng lớn của giới trẻ, vì vậy giáo dục GTVT tinh thần TTDT cho SV không thể đứng ngoài lĩnh vực này mà cần phải thông qua kênh thông tin quan trọng này. Đây là nhiệm vụ có tầm cỡ lớn lao, có tính chiến lược, đương nhiên hệ thống giáo dục Đảng, Nhà nước, trực tiếp là Bộ Giáo dục, đào tạo, Trung ương Đoàn, Hội SV Việt Nam... phải tích cực vào cuộc. Vấn đề có thể là không mới, nhưng cách thức tư duy, phương pháp tổ chức chiếm lĩnh trận địa tư tưởng trên Internet thì mãi vẫn là mới. Đối với các trường cao đẳng, đại học phải xem Website nhà trường là một kênh tuyên truyền, giáo dục GTVT tinh thần TTDT hữu ích. Cần vận động SV có khả năng tham gia vào các nhóm nòng cốt của Đoàn, Hội SV để tham gia các diễn đàn, các sinh hoạt offline, gặp gỡ các bloger, các cư dân trẻ trên mạng Internet, các câu lạc bộ, fan hâm mộ... để tiếp cận, tìm hiểu tâm tư nguyện vọng và gửi các nội dung thông điệp giáo dục GTVT tinh thần TTDT đến tất cả SV.

Các phương tiện thông tin đại chúng với những ưu thế đặc biệt đã thực sự là một công cụ tuyên truyền giáo dục truyền thống có hiệu quả cao. Mỗi người, nếu có ý thức trong đời sống sinh hoạt thường ngày của mình sẽ được tiếp cận với các phương tiện thông tin đại chúng một cách trực tiếp, cập nhật, phong phú, đa dạng, sinh động, dễ dàng. Thông qua các phương tiện thông tin đại chúng mọi người dân có thể hiểu biết những vấn đề cần quan tâm, những điều cần phải làm. Các phương tiện thông tin đại chúng còn là kênh phê phán những biểu hiện trái với thuần phong mỹ tục, với giá trị truyền thống dân tộc, coi thường pháp luật, qua đó giúp cho mỗi con người biết điều chỉnh hành vi. Vì thế, việc tuyên truyền, giáo dục GTVH tinh thần TTDT cho SV thông qua các phương tiện thông tin đại chúng là rất cần thiết.

Ngoài các phương thức trên còn phải kể đến phương thức giáo dục GTVH tinh thần TTDT thông qua hoạt động của tổ chức đoàn, hội sinh viên. Vấn đề này sẽ được đề cập đến ở giải pháp sau, bởi từ góc nhìn chủ thể giáo dục để phân tích ta sẽ thấy rõ hơn việc phát huy vai trò của tổ chức đoàn, hội SV thông qua hoạt động này. Như vậy, đa dạng hóa phương thức giáo dục GTVH tinh thần TTDT sẽ tạo được sức mạnh cộng hưởng từ nhiều kênh giáo dục tác động đến sự hình thành, phát triển nhân cách SV Việt Nam hiện nay.

4.2.2. Phát huy vai trò chủ thể giáo dục của nhà trường trong giáo dục giá trị văn hóa tinh thần truyền thống dân tộc với việc hình thành, phát triển nhân cách sinh viên hiện nay

Nói NCSV hiện nay “có vấn đề” cũng có hai mặt, đó là tự ý thức và được giáo dục ý thức. Theo đó, mặt thứ hai của NCSV “có vấn đề” là nguyên nhân chủ yếu. Bởi SVchưa được giáo dục đầy đủ, giáo dục hiệu quả để có ý thức về GTVH tinh thần TTDT để có tác động, ảnh hưởng tích cực đến NCSV. Vấn đề đặt ra hiện nay, chúng ta cần phải nâng cao hơn nữa cả về nhận thức, tầm nhìn, chiến lược giáo dục về bảo tồn và phát huy bản sắc dân tộc.

Nhiều nhà khoa học, nhiều công trình nghiên cứu đã đi đến một kết luận quan trọng, giáo dục nhà trường giữ vai trò trung tâm đối với sự hình thành và phát triển NCSV, nhân cách của những công dân có tri thức cao trong xã hội. Với vị thế như vậy, so với các tổ chức, thiết chế xã hội khác, nhà trường có vai trò hết sức quan trọng và có nhiều lợi thế trong công tác giáo dục GTVH tinh thần TTDT cho SV. Do đó, có thể xem phát huy vai trò chủ thể giáo dục của nhà trường là một giải pháp quan trọng trong hệ thống giải pháp giáo dục GTVH tinh thần TTDT góp phần hình thành phát triển NCSV Việt Nam, truyền thống và hiện đại.

Như đã xác định, chủ thể giáo dục nhà trường là người lãnh đạo, quản lý gồm Đảng uỷ và Ban giám hiệu, là người thầy, là tổ chức Đoàn thanh niên và Hội sinh viên. Ba chủ thể này nếu kết hợp tốt sẽ tạo nên tác động tích cực

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 192 trang tài liệu này.

đến SV. Mọi sự giáo huấn, lý thuyết đều không có giá trị nếu ba chủ thể trên không đồng hành cùng SV trong giáo dục GTVH tinh thần TTDT.

4.2.2.1. Phát huy vai trò của Đảng uỷ, Ban giám hiệu nhà trường trong lãnh đạo, chỉ đạo thực thi chủ trương chính sách của Đảng, pháp luật nhà nước về giáo dục giá trị văn hóa tinh thần truyền thống dân tộc

Thứ nhất, phát huy vai trò lãnh đạo của Đảng uỷ Nhà trường

Đảng ta đã chỉ rõ “Tất cả các đảng bộ, chi bộ ở cơ sở đều phải nắm vững và thực hiện đúng chức năng là hạt nhân lãnh đạo chính trị đối với chính quyền, đoàn thể, các tổ chức kinh tế, sự nghiệp, các mặt công tác và tầng lớp nhân dân ở cơ sở, nâng cao tính chiến đấu, khắc phục tính trạng thụ động, ỷ lại, buông lỏng vai trò lãnh đạo” [18, tr.142-143]. Đảng bộ các trường cao đẳng, đại học giữ vai trò lãnh đạo, chỉ đạo toàn diện mọi mặt công tác của nhà trường, là hạt nhân, nòng cốt trong quá trình xây dựng và phát triển nhà trường. Với vai trò đó, Đảng uỷ nhà trường phải phát huy được vai trò trách nhiệm trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo tổ chức, động viên tập thể cán bộ, công chức, giảng viên và SV không ngừng phấn đấu vươn lên để hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ chính trị được giao.

Đối với công tác giáo dục GTVH tinh thần TTDT, Đảng uỷ nhà trường phải quán triệt để cán bộ, đảng viên, công chức, giáo viên và SV nắm vững và chấp hành đúng đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước và nhiệm vụ của ngành, của nhà trường về giáo dục GTVH tinh thần TTDT. Tăng cường công tác giáo dục chính trị tư tưởng cho cán bộ, đảng viên, công chức, giảng viên nhà trường và SV. Nêu gương người tốt, việc tốt, lấy nhân tố tích cực đẩy lùi tiêu cực, phê phán, đấu tranh với những biểu hiện suy thoái tư tưởng, vi phạm chuẩn mực đạo đức xã hội, giáo dục nâng cao ý thức cảnh giác trước mọi âm mưu “diễn biến hoà bình” của các thế lực thù địch.

Chỉ đạo tổ chức các hoạt động kỷ niệm các ngày lễ lớn của đất nước, của ngành, của nhà trường để tăng cường giáo dục truyền thống. Chỉ đạo thực hiện có hiệu quả các cuộc vận động của Đảng, Nhà nước, nhất là đẩy mạnh

việc học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh. Chỉ đạo nhà trường và tổ chức Đoàn, Hội SV đẩy mạnh các hoạt động giáo dục GTVH tinh thần TTDT thành các phong trào mạnh mẽ, liên tục và toàn diện thu hút đông đảo cán bộ, đảng viên, công chức, giáo viên và SV tham gia.

Giáo dục nhân cách SV phải đi đôi với giáo dục nhân cách cho cán bộ, đảng viên, công chức, giảng viên nhà trường. Vì vậy việc tăng cường giáo dục GTVH tinh thần TTDT không chỉ có ý nghĩa tác động, ảnh hưởng đến nhân cách SV mà còn tác động, ảnh hưởng đến cả nhà trường. Cán bộ, đảng viên, công chức, giảng viên nhà trường có nhân cách tốt thì mới có thể nói giáo dục cho SV có nhân cách tốt. Mối quan hệ tương tác giữa cán bộ, đảng viên, công chức, giảng viên nhà trường với SV thể hiện cả về quyền lợi, nghĩa vụ, trách nhiệm với mỗi bên. Có thể là một sự tương tác tích cực hoặc tiêu cực, phản chiếu tích cực hoặc có thể phản cảm, phản tác dụng giáo dục. Vì vậy, Đảng ủy nhà trường cần quan tâm chỉ đạo thực hiện tốt quy chế dân chủ ở cơ sở, hướng dẫn, kiểm tra việc cán bộ, giảng viên nhà trường thực hiện chế độ tiếp xúc, đối thoại trực tiếp với SV. Trên cơ sở đó, chủ động nắm bắt tâm tư, tình cảm, dự báo diễn biến tư tưởng của cán bộ, giảng viên, SV để có biện pháp chỉ đạo kịp thời công tác chính trị tư tưởng trong nhà trường.

Tóm lại, vai trò của Đảng uỷ nhà trường trong giáo dục GTVH tinh thần TTDT cho SV là thể hiện ở khả năng bao quát, lãnh đạo,chỉ đạo định hướng, định hình cho môi trường giáo dục lành mạnh, ổn định và phát triển.

Thứ hai, phát huy vai trò Ban giám hiệu nhà trường trong quản lý điều hành thực thi chủ trương chính sách của Đảng, pháp luật nhà nước về giáo dục GTVH tinh thần TTDT góp phần hình thành, phát triển nhân cách SV.

Một trong những hạn chế của giáo dục Cao đẳng, Đại học được nêu trong Nghị quyết số 29-NQ/TW là:

...cơ chế quản lý của Nhà nước đối với hệ thống giáo dục cao đẳng, đại học và sự quản lý của các trường đại học, cao đẳng còn nhiều bất hợp lý kéo dài, chưa tạo ra động lực đủ mạnh để phát huy năng lực sáng tạo

và sự tự chịu trách nhiệm của đội ngũ giảng viên, các nhà quản lý và sinh viên để đổi mới mạnh mẽ, căn bản giáo dục đại học [21].

Ban giám hiệu các trường cao đẳng, đại học với tư cách chủ thể của các chủ thể giáo dục trong nhà trường với đầy đủ thẩm quyền, nghĩa vụ, trách nhiệm pháp lý được trao chính là người chịu trách nhiệm cao nhất về mọi hoạt động của nhà trường, trong đó có hoạt động giáo dục GTVH tinh thần TTDT. Trong giới hạn đề tài, giải pháp này xác định rõ vai trò quản lý điều hành của Ban giám hiệu nhà trường thực thi chủ trương chính sách của Đảng, pháp luật nhà nước là khâu then chốt quyết định đến chất lượng, hiệu quả giáo dục nói chung và giáo dục GTVH tinh thần TTDT trong nhà trường.

Nhiệm vụ của các trường cao đẳng, đại học là đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho đất nước, đối tượng đào tạo của nhà trường là SV, vì vậy công tác SV chiếm vị trí số một trong quản lý giáo dục của nhà trường. Nói đến kỷ cương, kỷ luật học đường là nói đến công tác SV với các yếu tố cần và đủ: hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật, các quy định của nhà trường về công tác SV; tổ chức thực hiện công tác SV đáp ứng yêu cầu đào tạo theo hệ thống tín chỉ như hiện nay; đổi mới hình thức, phương pháp công tác SV, tạo điều kiện để SV học tập và rèn luyện tốt; kiện toàn tổ chức bộ máy, nâng cao năng lực chuyên môn, nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ làm công tác SV. Nếu tuổi SV bắt đầu từ 18 nghĩa là cũng bắt đầu tuổi công dân. Vì thế, nếu trong các trường phổ thông, giáo dục công dân nhằm hướng dẫn, cổ vũ, động viên học sinh tôn trọng và cố gắng làm theo pháp luật thì trong các trường cao đẳng, đại học, giáo dục đạo đức công dân, tôn trọng quy chế, kỷ cương nhà trường, thượng tôn pháp luật nhà nước là điều bắt buộc. Nhà trường phải là hình mẫu thực hiện nhiệm vụ này.

Giáo dục GTVH tinh thần TTDT là một nội dung quan trọng trong công tác giáo dục chính trị tư tưởng cho SV cần phải được tiến hành thường xuyên. Hiệu trưởng là người trực tiếp thẩm định, phê duyệt kế hoạch, chỉ đạo tổ chức các hoạt động giáo dục GTVH tinh thần TTDT. Những phẩm chất tốt

đẹp trong GTVH tinh thần TTDT chỉ có thể đem lại hiệu ứng tác động tích cực tới nhân cách SV khi lãnh đạo nhà trường thực sự quan tâm đến quyền lợi chính đáng của SV. Vì vậy, lãnh đạo nhà trường phải chỉ đạo, kiểm tra thực hiện nghiêm túc, công bằng minh bạch việc đánh giá kết quả học tập, rèn luyện của SV; làm tốt công tác khen thưởng, kỷ luật, xét học bổng, xét các chế độ chính sách đối với SV. Định kỳ tổ chức đối thoại với SV, đáp ứng những yêu cầu, nguyện vọng chính đáng của SV.

Ban giám hiệu nhà trường cần phát huy vai trò “chủ thể của các chủ thể” trong chỉ đạo xử lý giải quyết tốt mối quan hệ phối hợp giáo dục GTVH tinh thần TTDT cho SV giữa nhà trường với gia đình và xã hội; kết hợp chặt chẽ giữa các biện pháp giáo dục, tuyên truyền và được thể hiện trên đa phương thức giáo dục GTVH tinh thần TTDT. Đây là yêu cầu nhiệm vụ đòi hỏi trách nhiệm cao của cả Ban giám hiệu nhà trường. Hiệu trưởng, người đứng đầu nhà trường phải là người chủ trì xây dựng và triển khai kế hoạch, đồng thời cũng là người chịu trách nhiệm cao nhất về hiệu quả, chất lượng giáo dục GTVH tinh thần TTDT của đơn vị mình.

4.2.2.2. Phát huy vai trò người thầy trong giáo dục giá trị văn hóa tinh thần truyền thống dân tộc

Phát huy vai trò người thầy trong giáo dục GTVH tinh thần TTDT thực chất là bàn về phẩm chất chính trị, tư tưởng, đạo đức nhân cách đối với người giảng viên. Đứng trên bục giảng đường đại học, người giảng viên có yêu nước, có lòng tự hào, tự tôn dân tộc, có ý thức trách nhiệm cao bảo vệ, giữ gìn và phát huy các giá trị truyền thống thì mới thực sự là người chuyển tải tâm hồn, cốt cách dân tộc Việt tới SV, đồng hành cùng SV đi trên con đường hướng tới nhân cách truyền thống và hiện đại.

Có thể thấy phẩm chất chuyên môn, đạo đức nhà giáo của giảng viên luôn đóng vai trò quyết định chất lượng dạy học, tạo uy tín cho môi trường giáo dục cao đẳng, đại học. Đạo lý làm thầy, làm trò là chuyện đã được thừa nhận như luật định của mọi thời đại. Trò luôn soi mình vào tấm gương lớn là người thầy, một mẫu hình, một niềm tin để mỗi SV có ý thức, ý muốn đổi

thay chính mình. Ngoài cổng trường SV luôn bắt gặp những mặt trái bon chen, vụ lợi, ích kỷ, bất công, nhưng khi hướng về nhà trường vẫn tồn tại trong lòng họ sự tôn thờ, kính trọng thầy cô giáo của mình.

Năng lực chuyên môn của giảng viên là phần được coi trọng nhiều nhất trong phẩm chất của người thầy. Nó được biểu hiện ở thái độ, kiến thức, kỹ năng, hành vi, động cơ hoặc các đặc điểm cá nhân khác có vai trò thiết yếu để hoàn thành công việc giảng dạy hoặc quan trọng hơn là có thể tạo ra sự khác biệt về hiệu quả công việc. Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI, chỉ rõ tầm quan trọng của đội ngũ giảng viên “xây dựng quy hoạch, kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục gắn với nhu cầu phát triển kinh tế-xã hội, bảo đảm an ninh, quốc phòng và hội nhập quốc tế... Giảng viên cao đẳng, đại học có trình độ từ thạc sỹ trở lên và phải được đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ sư phạm...” [21]. Đa phần các trường cao đẳng, đại học hiện nay đều đánh giá năng lực chuyên môn của giảng viên thông qua trình độ học vấn. Bởi, trình độ học vấn là một thước đo định lượng, đánh giá người nắm giữ bằng cấp đạt được tiêu chuẩn ở trình độ nhất định. Giảng viên giảng dạy các môn có nội dung tích hợp GTVH tinh thần TTDT ngoài phẩm chất chính trị theo yêu cầu, cần phải đạt chuẩn về bằng cấp chuyên môn, am hiểu sâu sắc kiến thức về văn hóa, lịch sử, truyền thống dân tộc. Nếu một giảng viên có năng lực tốt nhưng không được bồi dưỡng, không tự trau dồi một cách thường xuyên thì kiến thức của họ sẽ dần bị lạc hậu. Để làm tốt công tác này, một mặt Nhà nước phải thường xuyên quan tâm chăm lo công tác bồi dưỡng, đào tạo và đào tạo lại kiến thức cho đội ngũ giảng viên, mặt khác các giảng viên cần đầu tư thích đáng cả về thời gian lẫn công sức và sự nghiêm túc trong công việc. Nghiên cứu và hướng dẫn nghiên cứu khoa học là công việc mang tính chuyên nghiệp giúp người thầy tìm kiếm, phát hiện bồi dưỡng chuyên môn, năng lực thực hành cho SV, giúp SV rèn luyện tư duy và phương pháp luận sáng tạo. Hoạt động đi thực tế cần phải coi là một nhiệm vụ, giúp người giảng viên có những trải nghiệm hữu ích và giúp họ có những định hướng thực tế hơn trong mỗi bài giảng. Giáo dục GTVH tinh thần TTDT

là một lĩnh vực gần gũi, gắn bó với thực tiễn nhất, giảng viên sẽ trở nên giáo điều khi thiếu hiểu biết và kinh nghiệm cuộc sống.

Đối với người giảng viên, năng lực, bản lĩnh, tâm huyết của người thầy đứng trên bục giảng có tính chất quyết định đến hiệu quả, chất lượng của giờ học. Chính bởi vậy, người thầy phải biết huy động, chắt lọc vốn hiểu biết, vốn sống, tổng hợp tri thức và có cách chuyển tải phù hợp tới từng đối tượng SV “Phương pháp dạy học mới phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của người học; bồi dưỡng năng lực cho người tự học, khả năng thực hành, lòng say mê học tập và ý chí vươn lên” [58]. Mỗi vấn đề thầy nói ra phải rõ ràng sáng tỏ, vừa mang tính thời sự vừa gợi mở cho SV phát triển tư duy, điều đó mới thực sự gây được hứng thú đối với SV. Theo GS. Marc Jason Gilbert (Chủ tịch Hội Sử học thế giới) “khi dạy sinh viên không nên bắt các em học thuộc kiến thức mà quan trọng là ‘thách thức sinh viên với các quan điểm và góc nhìn khác nhau”, giúp họ hiểu các mối liên hệ của lịch sử văn hóa và kích thích niềm ham muốn tìm hiểu cội nguồn của người trẻ” [49]. Ví như, tinh thần yêu nước, lòng tự hào, tự tôn dân tộc trong mỗi con người được khái quát chỉ bằng một câu “Tôi tự hào là người Việt Nam” như đã gợi mở phép giải cho SV về bài toán giáo dục GTVH tinh thần TTDT.

Giáo dục GTVH tinh thần TTDT hướng tới đích hình thành, phát triển nhân cách SV truyền thống và hiện đại rất cần tính minh bạch, thuyết phục, cảm hóa trong sự giao thoa, tương tác giữa thầy và trò. Tôn sư trọng đạo là người học trò thì phải biết tôn trọng, lễ phép, kính trọng người thầy. Người thầy cũng phải tận tâm với việc dạy của mình và việc học của trò. Giải quyết tốt mối quan hệ tương tác giữa thầy và trò trong quá trình dạy học là điểm then chốt cho chất lượng giáo dục. Tuy nhiên, hai mặt hoạt động trên đây chưa đồng bộ đang là nguyên nhân làm suy giảm hiệu quả quá trình dạy học hiện nay. Việc dạy học chỉ quan tâm chủ yếu đến cách dạy học của thầy, còn cách học của trò ít được chú ý, thậm chí bị bỏ qua. Vậy phải hiểu truyền thống hiếu học, tôn sư trọng đạo nó không thuần túy mang tính đạo lý, đạo đức mà còn bao hàm tính minh bạch, hiệu quả trong giáo dục.