Các Tiêu Chí Đánh Giá Phát Triển Du Lịch Bền Vững

tham gia vào hoạt động du lịch, góp phần ngày càng nhiều vào tăng trưởng và phát triển kinh tế của địa phương và của đất nước.

- Sự phát triển bền vững du lịch về xã hội

Để đảm bảo phát triển du lịch bền vững về xã hội, phát triển du lịch cần tạo ra ngày càng nhiều việc làm với thu nhập ngày càng cao cho người lao động trong ngành du lịch và cư dân tham gia vào hoạt động du lịch, góp phần xóa đói giảm nghèo và bền vững, giải quyết tốt các vấn đề xã hội nảy sinh trong quá trình phát triển du lịch, bảo tồn, tôn tạo và tăng cường quảng bá các giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể …

- Sự phát triển bền vững du lịch về môi trường

Để phát triển du lịch bền vững về môi trường cần đảm bảo khai thác, sử dụng hợp lý và lâu dài các tài nguyên thiên nhiên, cải tạo và bảo vệ môi trường sinh thái, kiểm soát những tác động có hại tới môi trường tự nhiên, luôn làm cho môi trường thân thiện, xanh, sạch, đẹp.

1.2.4.2. Các tiêu chí đánh giá phát triển du lịch bền vững

- Nhóm tiêu chí về kinh tế

+ Chỉ tiêu về khách du lịch

Khách du lịch là yêu tố quyết định trong việc tạo nên “cầu” du lịch, là một trong những chỉ tiêu quan trọng nhất để đánh giá sự phát triển của một điểm, một vùng và của toàn bộ ngành du lịch. Chỉ tiêu về khách du lịch cho biết nhiều thông tin và là thước đo của sự phát triển du lịch, của sự nối tiếp và sức hấp dẫn của tài nguyên du lịch, của khả năng đáp ứng các nhu cầu của du khách...Phát triển du lịch bền vững thể hiện ở sự tăng trưởng liên tục thông qua các chỉ tiêu số lượt khách, chất lượng nguồn khách, thời gian lưu trú bình quân, mức chi bình quân của khách, khả năng thanh toán, số khách quay trở lại, mức độ hài lòng của du khách...

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 136 trang tài liệu này.

+ Chỉ tiêu về doanh thu và GDP du lịch

Kinh tế du lịch phát triển bền vững đòi hỏi có tăng trưởng cao, liên tục, ổn định và dài hạn hướng tới mục tiêu là tăng doanh thu, lợi nhuận và đóng góp vào ngân sách nhà nước. Doanh thu của ngành du lịch phụ thuộc rất lớn vào chỉ tiêu khách du lịch và chất lượng sản phẩm du lịch, chất lượng phục vụ du lịch. Cơ cấu doanh thu du lịch cũng phản ánh mức độ phát triển bền vững của du lịch thông qua mức chi tiêu hàng ngày của du khách.

Sự phát triển và gia tăng liên tục của chỉ tiêu GDP của ngành du lịch cho thấy sự phát triển cũng như vị trí của ngành du lịch trong nền kinh tế quốc dân. Chỉ tiêu này càng ổn định và tăng cao theo thời gian cho thấy kinh tế du lịch ngày càng phát triển gắn với mục tiêu phát triển bền vững.

+ Chỉ tiêu hệ thống cơ sở vật chất kỷ thuật của ngành du lịch

Đó là toàn bộ các cơ sở hạ tầng, phương tiện vật chất kỷ thuật do Nhà nước, doanh nghiệp, các tổ chức và cá nhân làm du lịch tạo ra để khai thác, sử dụng tài nguyên du lịch, các sản phẩm dịch vụ và hàng hóa cung cấp nhằm thỏa mãn nhu cầu khác nhau của du khách.

Hệ thống cơ sở vật chất kỷ thuật phải đảm bảo phù hợp với đặc trưng của dịch vụ du lịch, đồng thời phải phù hợp với đặc thù tài nguyên du lịch tại khu vực đó. Ngoài ra tính đa dạng, phong phú, hiện đại của cơ sở vật chất kỷ thuật sẽ tạo nên sự hấp dẫn, thỏa mãn hài lòng của du khách. Muốn vậy cần phải có sự quan tâm đầu tư đúng mức của nhà nước, doanh nghiệp, các tổ chức, cá nhân làm du lịch.

+ Tỷ lệ hàng hóa địa phương trong tổng giá trị hàng hóa tiêu dùng cho khách du lịch

Tiêu chí này đánh giá khả năng tham gia vào hoạt động kinh tế du lịch của các ngành kinh tế và các sản phẩm địa phương vùng du lịch, góp phần tăng thu nhập, tạo việc làm, đồng thời đánh giá sự phát triển bền vững của du lịch.

- Chỉ tiêu về xã hội

+ Du lịch tạo việc làm, tăng thu nhập và tham gia xóa đói giảm nghèo

Chỉ tiêu này thể hiện ở số lượng việc làm do du lịch tạo ra, ở sự tăng trưởng về thu nhập và mức sống của những người tham gia vào hoạt động du lịch và của cộng đồng cư dân địa phương có hoạt động du lịch, ở sự đóng góp của du lịch vào xóa đói giảm nghèo ở địa phương. Chỉ tiêu này cũng được thể hiện ở tình hình an ninh, chính trị, trật tự an toàn xã hội nơi có hoạt động du lịch.

Một chỉ tiêu quan trọng đánh giá sự phát triển du lịch bền vững về xã hội là số lượng các tài nguyên du lịch nhân văn được bảo tồn và tôn tạo.

+ Chỉ tiêu về bảo vệ môi trường tự nhiên

Thuộc nhóm này có 2 nhóm chỉ tiêu đánh giá quan trọng nhất là:

* Tỷ lệ các tài nguyên du lịch thiên nhiên được khai thác và bảo tồn.

* Tỷ lệ các điểm du lịch có xử lý, thu gom rác thải.

1.2.5. Các yếu tố tác động đến du lịch bền vững

1.2.5.1. Các nguồn lực phát triển du lịch

*) Tài nguyên du lịch

- Tài nguyên du lịch tự nhiên

Bao gồm các thành phần của tự nhiên, các thể tổng hợp tự nhiên và các hiện tượng đặc sắc của tự nhiên. Tài nguyên du lịch tự nhiên bao gồm các hệ sinh thái tự nhiên chứa đựng những cảnh quan đặc sắc và đa dạng sinh thái, đa dạng sinh học, các cấu trúc vật chất vốn có của tự nhiên, chứa đựng những yếu tố kích thích hiểu biết, sự hiếu kỳ và tâm lý chinh phục tự nhiên của du khách. Tài nguyên thiên nhiên là tiềm năng phát triển du lịch sinh thái, du lịch mạo hiểm, thám hiểm, nghiên cứu khoa học, thể thao, nghỉ dưỡng...

- Tài nguyên du lịch nhân văn

Bao gồm các di tích lịch sử, văn hóa, lễ hội, làng nghề, phong tục tập quán, ẩm thực, nghệ thuật, các công trình đương đại, các sự kiện... là những

cái do con người tạo nên phục vụ cho các loại hình du lịch văn hóa, du lịch cộng đồng và các hoạt động văn hóa khác...

*) Nguồn nhân lực cho phát triển du lịch

- Bất cứ hoạt động nào cũng đều không thể tách rời con người, con người là yếu tố quyết định việc thành công hay thất bại của hoạt động. Hoạt động của ngành du lịch không thể là ngoại lệ, chính nhờ lực lượng lao động lành nghề du lịch mới phát triển du lịch theo hướng bền vững, đem lại lợi ích kinh tế và hiệu quả xã hội. Ngành du lịch không chỉ yêu cầu về số lượng, mà còn yêu cầu cao về chất lượng đội ngũ nhân viên nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của du khách. Nguồn nhân lực là một dạng tài nguyên to lớn và quan trọng để phát triển du lịch bền vững, thể hiện:

- Tính đặc biệt của sản phẩm du lịch đòi hỏi phải coi trọng và tăng cường phát triển nguồn nhân lực. Vì ngành du lịch là một ngành cung cấp sản phẩm phi vật chất, thông qua dịch vụ để cung cấp nhằm thỏa mãn nhu cầu du khách. Để cung cấp dịch vụ tốt cho du khách, không ai khác chính là người làm du lịch. Nếu không có nguồn nhân lực (trực tiếp và gián tiếp), các điểm, khu du lịch khó xây dựng được hình ảnh đẹp đối với du khách. Đối với khách du lịch, lao động ngành du lịch là cầu nối giữa họ với cảnh quan thiên nhiên, văn hóa, tập quán, ẩm thực địa phương và trong nhiều trường hợp, sự cảm tình của du khách đối với một địa điểm du lịch, một địa phương chịu sự chi phối quyết định của đội ngũ lao động ngành du lịch.

- Đặc điểm thứ hai của sản phẩm du lịch là loại dịch vụ “mặt đối mặt”, vì vậy đặt ra yêu cầu cao đối với lực lượng lao động du lịch. Mặt khác, khách du lịch đến từ khắp nơi, nhu cầu phong phú, đa dạng, tập quán và sở thích khác nhau, dẫn đến cách thức phục vụ khác nhau, không như những công nghệ sản xuất có sẵn. Do vậy, yêu cầu nhân viên phải có trình độ, khả năng, thái độ và có sự thích ứng nhanh.

- Tốc độ phát triển của ngành du lịch ngày càng tăng do nhu cầu du lịch ngày càng cao, đòi hỏi chất lượng phục vụ ngày càng cao, vì vậy cần có đội ngũ nhân viên làm du lịch với số lượng và chất lượng phù hợp.

- Sự phát triển ngày càng cao của khoa học công nghệ đòi hỏi đội ngũ nhân viên du lịch có trình độ ngày càng cao, nhất là hướng đến dịch vụ du lịch hiện đại. Mặt khác, trong xu thế hội nhập, tính cạnh tranh ngày càng cao và quyết liệt, vì vậy quyết định sự sống còn, khả năng cạnh tranh là trình độ của lực lượng lao động trong ngành du lịch.

- Vì vậy, chất lượng và số lượng đội ngũ quản lý, nhân viên, người lao động là yếu tố quyết định đối với việc phát triển du lịch theo hướng bền vững.

*) Vốn đầu tư cho phát triển du lịch

Để phát triển cần phải có nhiều nguồn lực, trong đó nguồn lực về vốn đóng một vai trò hết sức quan trọng. Để phát triển du lịch bền vững, vốn là một điều kiện không thể thiếu.

Vốn được dùng để đầu tư kết cấu hạ tầng kỷ thuật và hạ tầng xã hội phục vụ cho phát triển du lịch và nhu cầu du khách; dùng để đầu tư chỉnh trang các điểm, khu du lịch, tôn tạo các di tích lịch sử cách mạng, di tích văn hóa, du lịch tâm linh, mở ra các Tour, tuyến du lịch và đầu tư phát triển các sản phẩm du lịch, các làng nghề truyền thống phục vụ du lịch. Ngoài ra, vốn còn được dùng để tuyên truyền, quảng bá du lịch, đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ quản lý, nhân viên và người lao động phục vụ du lịch và phục vụ công tác quản lý du lịch, đầu tư bảo vệ môi trường du lịch.

Ngân sách Nhà nước cần dùng một tỷ lệ thích đáng để đầu tư phát triển du lịch, đặc biệt là tập trung đầu tư những lĩnh vực có quy mô lớn như kết cấu hạ tầng kinh tế xã hội, của lĩnh vực đầu tư không sinh lời hoặc sinh lời ít hoặc không có khả năng sinh lời lớn, các lĩnh vực dịch vụ cung cấp và các lĩnh vực tư nhân không muốn đầu tư. Mặt khác, cần đẩy mạnh xã hội hóa nguồn vốn

đầu tư của phát triển du lịch, kêu gọi sự đầu tư của các tổ chức và cá nhân tham gia đầu tư phát triển du lịch nhằm giảm bớt gánh nặng ngân sách và tăng được nguồn vốn cho đầu tư phát triển du lịch bền vững.

*) Cơ sở hạ tầng cho phát triển du lịch

Đầu tư cơ sở hạ tầng và xây dựng thể chế chính sách là hai biện pháp đặc biệt quan trọng để phát triển du lịch theo hướng bền vững. Kết cấu hạ tầng đồng bộ, hiện đại và thuận tiện sẽ là môi trường thuận lợi làm thỏa mãn các nhu cầu, sở thích đa dạng của du khách, làm hài lòng du khách, do đó sẽ tăng khả năng lưu trú và chi tiêu của du khách làm tăng doanh thu, lợi nhuận của ngành du lịch, đồng thời góp phần thúc đẩy các ngành kinh tế khác cùng phát triển.

Mặt khác, trên cơ sở hạ tầng kinh tế và xã hội được đầu tư, phát triển sẽ góp phần kêu gọi, thu hút các nhà đầu tư trong và ngoài nước đến đầu tư phát triển kinh tế, trong đó có đầu tư phát triển du lịch, dịch vụ, tạo môi trường thuận lợi cho phát triển du lịch bền vững.

Đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng kinh tế và xã hội cần phải có nguồn vốn lớn, ít khả năng sinh lời hoặc thu hồi vốn chậm, vì vậy, ngân sách Nhà nước cần dùng một tỷ lệ thích đáng để đầu tư cho lĩnh vực này.

1.2.5.2. Tình hình an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội

Mục đích của du khách là nghỉ ngơi, tham quan, tìm hiểu, giải trí...do đó khách du lịch sẽ không lựa chọn những khu vực đang xảy ra chiến tranh, xung đột vũ trang, trật tự an toàn xã hội không bảo đảm hoặc có dịch bệnh xảy ra...Vì vậy:

- An ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội được giữ vững. Hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý Nhà nước trên lĩnh vực du lịch, dịch vụ được tăng cường, nhất là các khu, điểm, tuyến du lịch quan trọng và mùa du lịch, những ngày du lịch đông du khách.

- Đảm bảo an toàn tuyệt đối về tính mạng, sức khỏe và tài sản của khách du lịch.

- Không có các tệ nạn xã hội và các hiện tượng côn đồ, lừa gạt, xin đểu, chèo kéo, ép giá, tăng giá...tạo môi trường thân thiện, lành mạnh và sự yên tâm, niềm tin cho du khách.

- Xử lý kịp thời, có hiệu quả những tình huống phát sinh làm ảnh hưởng đến an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, đảm bảo an toàn tuyệt đối cho du khách.

- Thu hút sự tham gia đông đảo, nhiệt tình của cư dân địa phương, những người quản lý và người kinh doanh du lịch, dịch vụ vào việc bảo vệ an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội và bảo vệ môi trường du lịch.

1.2.5.3. Trình độ phát triển kinh tế - xã hội

Phát triển kinh tế có vai trò tiền đề cho phát triển du lịch bền vững.

- Sự phát triển kinh tế trước hết thể hiện ở tăng trưởng kinh tế cao và ổn định trong dài hạn. Đây là tiền đề quan trọng nhất để tăng nhu cầu du lịch trong dân cư và đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội phục vụ phát triển du lịch, đầu tư cho bảo vệ môi trường trong phát triển du lịch.

- Sự phát triển kinh tế thể hiện ở sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng giảm dần tỷ lệ của nông nghiệp trong GDP cũng như trong lực lượng lao động của nền kinh tế, tăng dần tỷ trọng của các ngành công nghiệp và dịch vụ. Đây là điều kiện quan trọng cho sự phát triển du lịch bền vững bởi chỉ có như vậy mới đảm bảo sự tăng trưởng kinh tế ổn định, đảm bảo lực lượng lao động cho phát triển du lịch. Sự phát triển của các loại thị trường: Thị trường hàng hóa và dịch vụ, tiêu dùng; thị trường lao động; thị trường khoa học – công nghệ; thị trường tài chính; thì trường bất động sản… là yếu tố bảo đảm cho ngành du lịch phát triển ổn định.

- Năng lực hội nhập kinh tế quốc tế nói chung, hội nhập thị trường du lịch quốc tế nói riêng cũng là một yếu tố phản ánh trình độ phát triển của nền kinh tế. Du lịch không thể phát triển bền vững nếu không hội nhập vào thị trường du lịch quốc tế nhằm thu hút vốn đầu tư nước ngoài phát triển du lịch, thu hút khách du lịch quốc tế và đưa khách du lịch ra nước ngoài.

Đồng thời, xã hội phát triển giúp con người có ý thức rõ ràng hơn về ý nghĩa của việc đi du lịch cũng như ý thức sâu sắc hơn trong việc bảo tồn, xây dựng và phát triển môi trường du lịch, tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển du lịch bền vững.

1.2.5.4. Vai trò của nhà nước trong phát triển du lịch bền vững

Thể hiện ở những nội dung sau:

- Ban hành pháp luật về du lịch với quan điểm phát triển du lịch bền vững.

- Xây dựng chiến lược phát triển du lịch hướng đến sự bền vững.

- Ban hành các chính sách phát triển du lịch. Cùng với Luật Du lịch, các chính sách phát triển du lịch là cơ sở pháp lý cho việc thực hiện mục tiêu phát triển du lịch bền vững. Để đảm bảo du lịch phát triển bền vững, cần phải có các chính sách phát triển du lịch hợp lý, thể hiện được tầm nhìn chiến lược, phát huy được tiềm năng, thế mạnh thu được lợi ích kinh tế, nâng cao đời sống nhân dân, bảo vệ được tài nguyên môi trường.

Các chính sách phát triển du lịch có tính độc lập tương đối với các chính sách phát triển kinh tế - xã hội khác. Trong nhiều trường hợp chính sách phát triển du lịch nằm trong các chính sách phát triển kinh tế - xã hội khác như: chính sách cơ cấu nền kinh tế (ngành kinh tế, thành phần kinh tế, vùng kinh tế), chính sách phát triển thị trường, chính sách hội nhập quốc tế, chính sách thu hút đầu tư trong và ngoài nước…

1.2.5.5. Sự tham gia của cộng đồng địa phương

Phát triển du lịch bền vững chỉ có thể thực hiện được khi có sự tham gia ủng hộ của cộng đồng, đem lại lợi ích cho cộng đồng. Bản chất của vấn đề