Hát Iếu Là Những Lời Ca Ngợi Cuộc Sống, Thiên Nhiên Gần Gũi Giàu Đẹp.

Giữa thuyền tựa bàn hạc tiên chầu Dầm thuyền tựa quân Minh quét nước

Cột buồm thuyền tựa bản thẳm người xa Mái thuyền tựa chiếc muôi che nắng Mái chèo tựa quét nước thiên lý đi về Quạt nước tựa mưa gió phong ba

Phải không có phải không

Nếu đúng noọng khẽ nói khẽ khuyên răn Nếu đúng noọng sẽ đến chơi nơi này

Để anh được tựa cửa đại hàm ơn.

[40.Tr.44]

Những bài Iếu đố là những bài hát thể hiện niềm lạc quan yêu đời. Trong tình yêu của những chàng trai cô gái Tày, họ cùng nhau hát những bài hát đố để thử tài, trí thông minh, sự nhanh nhẹn tinh nhạy trong việc nắm bắt các hiện tượng sự vật xung quanh cuộc sống của mình thật sâu sắc.

2.2.3. Hát Iếu là những lời ca ngợi cuộc sống, thiên nhiên gần gũi giàu đẹp.

Tình yêu cuộc sống tươi đẹp, ấm no đầy đủ là niềm mong mỏi, là ước mơ khát khao cháy bỏng đời thường mà họ luôn luôn mong muốn có được. Tuy nhiên, trong cuộc sống không phải tất cả mọi điều đều thực hiện được và chỉ có lời ca tiếng hát khi được cất cao lên tâm hồn họ cảm thấy mình như đang sống giữa cuộc đời tươi đẹp ấy. Các chàng trai cô gái Tày trong tình yêu thuở ban đầu cũng đều mong muốn, ước ao có được cuộc sống trên bản làng trù phú, ruộng nương nhiều, lợn gà đầy chuồng, thóc lúa đầy kho…; Để rồi họ cùng nhau ngắm, cùng nhau trông, cùng nhau ca hát những khúc nhạc đồng quê giàu đẹp, những thành quả tự bàn tay lao động mà mình xây đắp nên.

Ví dụ đây là một bài hát ngắm mường mà chàng trai cất lên lời ca ca ngợi: Rơi xuống mường anh xem mường bốn phương

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 168 trang tài liệu này.

Rơi xuống mường anh ngắm mường bản lạ

Mường người rộng bao la

Tứ phương rồng chầu về uốn khúc Có bạch hổ chầu phục về mường Mường người về rải thơm quảng đại Bách hoa nở lai láng bằng an

Vạn vật tụ hai hàng lao xao

Núi cao kéo xung quanh bách vận Bốn phương mưa thuận gió hoà Mường người có cầu vồng uốn khúc Đông và tây rất nhiều đường đi

Y như hoa rải khắp mặt đường Thứ nhất là nơi đất lành chim đậu Thứ nhì có trai gái làng rất đẹp

Chủ nhà không mời mọi người tự đến Đến đây tôi viết bài ca ngợi ca.

[40.Tr.42]

Hay: Bản này thật to đẹp rộng dài

Bản này quang đãng bằng an

Mọi thứ ong bướm trong rừng cất tiếng gọi thương Cánh đồng này đất vàng thóc tốt

Trâu ở đồng này đến hàng trăm hàng ngàn…

[40.Tr.60]

Nhà sàn là một trong những kiến trúc đẹp của dân tộc Tày, ở đó là cả một không gian văn hoá đa dạng và phong phú. Những bài hát ngợi ca về nhà sàn vẫn luôn vang lên trong tiếng hát của các chàng trai cô gái:

Tôi ngợi ca cầu thang Bậc nhất là chữ thánh Bậc nhị là chữ vương Bậc ba chữ an nhàn

Bậc tư là phú quý

Bậc năm thành nguyệt hoa Bậc sáu kề bậc bảy

Thang nhà ai đẹp quá

[40.Tr.25]

Ngoài những bài hát ngợi ca về cuộc sống, sự nghiệp sáng tạo của con người như một bản làng, một cánh đồng, một con suối nhỏ...chúng ta còn thấy được vẻ đẹp của thiên nhiên hiện lên trong khúc ca Iếu. Đó là hệ thống những bài hát ngắm đến bãi soi, bãi cát, ngắm cau, ngắm vườn, ngắm ruộng, ngắm ao, ngắm núi, ngắm rừng, gắm hoa…Đây là bài hát ngắm bãi soi, bãi cát:

Ngắm đến bãi soi bướm biến hình Ngắm đến bãi cát bướm nhiều vô kể Bãi này trâu ăn cỏ

Bãi này ngựa kéo quân.

[4.Tr.18]

Rồi ngắm đến con suối nhỏ:

Suối nhỏ suối cá khuy Suối dài suối mỏ tôm

Tôm thấy nước trong tôm uống Tôm thấy nước trong tôm tắm Tôm đội giáo lên đầu

Tôm kéo rác dưới nước

Anh như người suối trong được vui.

[40.Tr.42]

Có rất nhiều bài Hát Iếu về các loài hoa, từ hoa phặc phiền, hoa mạ… trên núi đá cao, rừng sâu đến hoa muống, hoa mơ, hoa ké…giản dị bên vườn nhà, tất cả các loài hoa tạo nên sắc màu đa dạng như chính tâm hồn người Tày trong cuộc sống; Họ gửi gắm vào đó tâm sự, nỗi lòng thầm kín của mình trong mỗi lời ca về hoa. Đây là lời ca về hoa ké, một loài hoa ít được chú ý tới:

Hoa ké nở xoè mặt đất anh ơi Hẹn nhau về gặp lại

Vợ anh ngồi nhòm ngó Thân em là hoa lài như cỏ

Thành nụ rồi chắc nở được không

[40.Tr.50]

Các loài hoa cùng sánh bên nhau trông thật đẹp mắt:

Tháng giêng sánh tháng hai Hoa vông sánh hoa dâu da đất Tháng hai sánh tháng ba

Hoa cam sánh hoa quýt Tháng ba sánh tháng tư Lả ly sánh ba cạnh…

[40.Tr.52]

Cái nhìn về thiên nhiên có tính chất ngợi ca này còn phảng phất những nét hồn nhiên của “thời thơ ấu nhân loại”, song cũng có những bài hát mang nét hùng tráng của anh hùng ca. Đó là bài hát về cây Lùng:

Ngắm đến cây Lùng ba mươi gậy Ngắm đến cây Lùng ba mươi cành Cành hướng bắc lá xanh

Cành hướng rừng xanh biếc Cành đi chợ Mường Khà Cành đi phương nước lặng Cành đi uống nước thôn Lâm Cành đi ruộng ngàn hái lúa Cành đi cùng bạn lấy kinh Cành đi Đông Minh chợ lớn

Cành đến vật vờ mường bạn Cành đi chầu hoa đa

Cành còn lại cùng em kết duyên định nhà.

[5. Tr.53]

Chúng ta cũng tìm thấy được vẻ đẹp của thiên nhiên trong khúc hát lượn của dân tộc Tày nơi khác:

Sông nước bên đường tôi xem cá “Lý ngư” tung tăng chật dòng xanh Đến đây mở hội vui sông cả

Bến nước những người đứng chật ghềnh Bóng hoa bóng người soi mặt nước Ngày xuân hoa nở đợi quả về

Tôi là người khác quê tạm ngắm.

[57.Tr.178)

Tất cả những cảnh, những vật quen thân, gần gũi của núi rừng trong Hát Iếu đều được ngợi ca và đem lại cho con người những cảm xúc say sưa. Từ những bài hát ngợi ca bản làng, cánh đồng, con suối…đến các loài hoa, loài bướm, loài cây…đã tạo nên một bức tranh sinh động về cuộc sống đa sắc màu của người Tày nơi đây. Thiên nhiên mang vẻ đẹp khoẻ khoắn, tươi non tràn đầy nhựa sống, không đẽo gọt, chau chuốt, nó tồn tại như những gì vốn có giữa đại ngàn của tự nhiên. Tâm hồn họ luôn rộng mở, gần gũi với thiên nhiên và quyết tâm sáng tạo để xây dựng cuộc sống ấm no hạnh phúc.

2.3. Hát Iếu là những lời ca ngợi Đảng, Bác và cuộc sống mới.

Bên cạnh sự tiếp tục về mặt nội dung cũ thì Hát Iếu trong thời hiện đại đã có sự chuyển biến về nội dung tư tưởng tình cảm, phản ánh đúng tinh thần của thời đại lịch sử với nhiều chủ đề khác nhau, song nổi bật nhất vẫn là chủ đề

ca ngợi Đảng, Bác Hồ, ca ngợi sự nghiệp anh hùng vĩ đại của cả dân tộc Việt Nam trong hai cuộc đấu tranh, kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ. Trong đề tài này chúng tôi mới chỉ tập hợp được một số chủ đề về Đảng, Bác Hồ và cuộc sống mới.

2.3.1. Hát Iếu là những lời ca ngợi, bày tỏ niềm vui từ khi có Đảng và Bác Hồ.

Đảng ra đời như một mốc son chói lọi đưa cả dân tộc Việt Nam bước ra khỏi cuộc sống tăm tối, mịt mùng. Có thể nói, khắp nơi đều vang tiếng ngợi ca ánh sáng của Đảng: “Vầng dương loé sáng khi khắp nơi ta có Đảng, bóng tối lui dần tiếng chim vui hót vang”, những ca từ được nhạc sĩ Phạm Tuyên viết trong ca khúc: “Đảng đã cho ta một mùa xuân”, đã phản ánh được tâm trạng vui tươi, náo nức khắp non sông đất nước khi Đảng ra đời. Đảng đem lại mùa xuân cho đất trời và mùa xuân trong lòng người. Những lời ca trong Hát Iếu cũng rộn vang tâm trạng đó từ khi Đảng:

Không lo nữa không lo anh chị em ơi Không lo chi suốt đời vất vả

Đường ta lên phía trước đẹp tươi Cả nước đang chuyển mình đổi mới

Nắng xuân đã đuổi hết mây mưa Hoa đào gọi mùa xuân đến cửa Làm ăn chẳng lo muộn đêm ngày Đời nay mới là đời hoa thắm…

[9.Tr.54]

Hay: Đảng ta là một Đảng mến thương Tỏa sáng khắp Đông dương, thế giới Đã thu được tháng lợi lớn lao

truân:

Hoa nở sắp đủ bông trên cành.

Con đường mà Đảng đến được với vinh quang cũng trải qua nhiều gian

Chặng đường bốn mươi năm buồn vui Đảng chịu biết bao điều cay đắng Dong duổi đi khuyên nhắc đồng bào Mới dựng nên phong trào cách mạng Đảng ta nay đã đông vững vàng

Đủ sức mà đập tan Đế Quốc

Mừng Đảng mừng cả nước sang xuân Sáng chói theo mặt trời đang mọc

[9.Tr.47]

Đảng là niềm tin sáng chói, dẫn đường chỉ lối cho toàn thể các dân tộc

anh em vững bước đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác, quyết tâm đập tan lũ quân xâm lược để giải phóng mình:

Nhờ những người yêu nước thương dân Đảng ta đã làm nên mọi việc

Từ những trận Xô Viết Nghệ An Về tới trận Điện Biên toàn thắng

Đảng ta đã đứng dậy ngoan cường Dẫm nát lũ tanh hôi bọ xít

Đốt cháy mọi mồ ma trên đồng Cắt xích thả chân tay người khổ.

[9.Tr.44]

Sau chiến thắng Điện Biên Phủ 1954, miền Bắc được giải phóng nhưng miền Nam ruột thịt vẫn trong cảnh xiềng xích của Đế quốc. Là người con dân tộc Tày không chịu đứng yên để quân giặc cướp nước, họ đã gửi tâm tình, niềm

tin của mình vào sự lãnh đạo của Đảng. Tấm lòng đó được biểu hiện qua những lời ca trong Hát Iếu:

Hay những câu:

Còn phương Nam nửa nước chưa yên Vườn hoa còn côn trùng quấy phá Lửa nóng còn rát mặt bao người

Trái tim còn cách ngăn đôi ngả Nam - Bắc cùng một Đảng một thân Giờ đây chịu cách ngăn sao được Bác Hồ cầm bó đuốc soi chung Toàn Đảng đã sáng lòng việc đó.

[9.Tr.45]

Miền Bắc đã kiến thiết đẹp tươi Miền Nam còn lầm than tăm tối

Hiền Lương còn đôi bến vui - buồn Xây đời chưa đẹp đời với hoa

Đại hội Đảng toàn quốc thứ ba

Chỉ đường cho Bắc - Nam thương nhớ Miền Bắc cứ kiến thiết thật hay

Miền Nam cầm dao phay đuổi giặc

Giặc Mỹ dù ăn cướp thêm quân Đảng ta vẫn cứu dân bằng được Bom Mỹ dù thiêu cháy Trương Sơn

Không thiêu được lòng dân theo Đảng.

[9.Tr. 56-57]