Hát Iếu Là Những Lời Chia Tay Xót Xa, Day Dứt Giữa Những Người Yêu Nhau.

Anh xin lấy bông hoa về ngắm Anh xin lấy cây hoa về trồng.

[40.Tr.62]

Đó là nỗi nhớ mong khắc khoải trong tình yêu gắn bó khi xa cách dù chỉ một giờ; Nhân vật trữ tình đã gửi nỗi niềm đó qua những tiếng ve rừng than vọng nghìn tiếng “Nghìn thiêng mèng loọng” để bày tỏ nỗi lòng:

Đông luông đảy nghìn thiêng mèng loọng Toọng pi bấu lìa noọng thắc giờ

Điếp căn mắc thảy thân tờ khát Thương căn ná chắc piai mừa rườn. Rừng đua rộn tiếng ve kêu

Anh chẳng muốn vắng em một giờ Nhớ nhau trong lòng thêm vương vấn

Thương nhau chẳng muốn bước về nhà.

[40.Tr.54]

Hay đó là tâm trạng của nhân vật trữ tình trằn trọc suốt đêm không ngủ được vì nhớ người yêu:

Trở về dưới mắc dây Trở lên trên mắc núi

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 168 trang tài liệu này.

Trở lên mây mắc gối trên đầu Trở giấc ngủ mắc nhớ người yêu.

[8.Tr.54]

Còn đây lại là lời hứa nếu được kết duyên họ sẽ dành cho người mình yêu thương tất cả những gì tốt đẹp nhất như lời hát của chàng trai:

Được em, anh cho em ngồi cửa sổ ngắm gương Không cho xuống ruộng lầy tháng năm trời nắng Được em, anh cho em ngồi cửa sổ làm nàng Không cho em đi mãi trên đường ta áo rách.

Với cô gái:

Được anh, cày gãy em không kêu

Thiếu gì gỗ khắp mường rừng núi Được anh, bát vỡ em không phiền Thiếu chi người bán hàng đầy chợ.

[8.Tr.56]

Tâm tình chân thành, nồng thắm của các chàng trai cô gái Tày được bộc lộ ở nhiều cung bậc khác nhau. Đó còn là những câu hát mang âm hưởng mạnh mẽ, kiên quyết vượt qua mọi gian khổ khó khăn để cùng nhau “định duyên”:

Áo thắt lưng sửa soạn Dao buộc hông ta đi Lên trên mới thong thả Đi nữa mới bình yên

Lên trên mới thanh nhàn phú quý Lên trên mới định nơi quê nhà

[8: 55]

Đôi khi còn cầu mong để xum họp đôi lứa:

Lạy trời thêm lạy mây

Lạy cho nước lũ muộn đổ phai Cho cá được chung dòng suối ở Cho hai ta được xum họp sớm trưa

[8.Tr. 61]

Thậm chí tình yêu của họ được ví như hồn vía luôn luôn gắn với cơ thể con người như hạt cơm dính trên môi “Khảu chắp pín pác”:

Mặt khảu chắp pín pác giá mang Khoăn pi dú tẳư càng kin đởi

(Hạt cơm dính môi đừng nguyền rủa Vía anh ở dưới cằm cùng ăn).

[8.Tr.59]

Hay:

Về thôi ôi về thôi

Trai hai mươi ta xuống Gái mười lăm ta về Vía ơi về vía ơi

Vía quay về với mình

Vía yêu người thiên cung về ta Vía yêu người thiên nga về anh [8.Tr.55]

Rồi họ nguyện cùng nhau gắn bó trong cuộc sống, cùng nhau chung tay chèo lái con thuyền hạnh phúc dù bằng phẳng hay chông chênh. Họ nguyện cùng nhau chung lòng nếu không vượt được qua sóng gió họ sẽ chìm cùng con thuyền nguyện ước để được tiếng đồng lòng thuỷ chung bên nhau:

Cùng dậy thêm cùng ngồi Cùng ngồi thêm cùng đi

Cùng vào chiếc thuyên trôi ta bơi Chiếc thuyền đứt đôi, đứt ba ta chèo Chèo không được cùng chìm

Rơi sóng nước ta cùng được tiếng

[8.Tr.62]

Hay những câu: Hai ta cùng chịu khó lấy nhau

Lấy nhau không lo chết đói

Còn cái thuổng hai thước đào mài Soỏng mài đặt bên sườn

Soỏng củ đặt trên đầu Ngủ một giấc sẽ nhai Dính răng ta sẽ xỉa

Mới phải đạo vợ chồng gian khổ

[8.Tr.58]

Trước mắt của họ dù là khó khăn gian khổ nhưng đã yêu nhau họ quyết cùng nhau vượt qua mọi trở ngại dù đó là dốc cao vực sâu giữa đại ngàn:

Ngắm đến dốc to đại ngàn

Hai bên núi đá nghiêng xuống che Đôi ta cùng đi qua không được Dốc nhỏ đi quanh về co

Dốc này đi uốn về khúc

Hai tay níu gốc cây to lên dốc Leo dốc không kêu nặng, kêu mệt Dốc này leo cả đời thêm sức

Leo dốc không kêu ca

Dốc này lên bình an thiên hạ

[4.Tr. 71]

Sức mạnh của tình yêu luôn luôn là một con số bí ẩn, bao chàng trai cô gái người Tày dù trong cuộc sống có nhiều vất vả, khó khăn nhưng tâm hồn của họ thì đẹp đẽ như bông hoa giữa núi ngàn. Qua những khúc hát giao duyên biểu hiện tình yêu giao ước kết duyên sâu nặng lúc thì nhẹ nhàng sâu lắng, lúc thì mạnh mẽ kiên quyết của người Tày; Chúng ta thấy được tâm hồn họ mộc mạc, chân thành nồng thắm biết bao trong cuộc sống lao động, môi trường thiên nhiên còn khắc nghiệt...Với các chàng trai cô gái Tày nơi đây trong tình yêu thuở ban đầu gặp gỡ cho đến lúc giao ước kết duyên tình cảm sâu nặng đều chân thật, mộc mạc và mãnh liệt đắm say không kém tình yêu của các chàng trai cô gái người Dao, người Kinh. Có thể nói sự mộc mạc, chân thành, tâm hồn phóng khoáng rộng mở và bản tính mạnh mẽ như cây đa vững chãi ngàn năm đã góp phần làm nên bản sắc của người Tày Bắc Quang trong những khúc Hát Iếu giao duyên.

2.1.3. Hát Iếu là những lời chia tay xót xa, day dứt giữa những người yêu nhau.

Đến được với tình yêu gắn bó trọn đời bên nhau nên vợ thành chồng là điều các chàng trai cô gái luôn mong ước. Song không phải đôi trai gái nào cũng đi hết con đường tình yêu trọn vẹn ấy. Dù có yêu nhau tha thiết, mãnh liệt đến dường nào nhưng vì một trở ngại nào đó mà họ không đến được với nhau thì buồn đau nào kể xiết. Do đó ta thấy trong lời Hát Iếu giao duyên của những người yêu nhau không đến được với nhau không còn mang tâm trạng vui nhộn, đằm thắm như trước nữa; Thay vào đó là lời hát chia tay xót xa day dứt không nguôi với tâm trạng khổ đau, trách móc, tủi hờn khi lỗi duyên.

Đây là nỗi lòng của nhân vật trữ tình chia tay nhau (chuà piac) ngay trong buổi đầu yêu thương nhưng vẫn lưu luyến, nhớ nhung da diết qua màn đêm sương lạnh “Trang khừn tốc mươi”:

Pạu căn pay kỷ hâng chùa piac Y như nộc kin mác chập căn

Mất mác nộc mừa lằng lẹo quẹnh Trang khừn tốc mươi lẹng còi thương (Bạn nhau chưa bấy lâu chia tay Như chim tìm quả mới gặp

Hết quả chim tìm tổ vắng tanh

Đêm nhớ nhau qua màn sương lạnh).

[8.Tr.27)

Khi tình yêu chia cách cũng làm thổn thức lòng người yêu giống như bông hoa Mạ trên núi đá nở sắc vàng tươi “ Phống nả đán cản lương” nhưng trơ chọi một mình gặm nhấm nỗi đơn lẻ. Và anh cùng em kết duyên (Pi kết noọng) chỉ giữa hai mùa hoa ấy:

Bióc mạ phống nả đán cản lương Pi kết nọng chiêng thoong mùa bióc

bạn:

Củ lin oóc ngoại nooc lừm ngay

Pi kết noọng pay quay nhằng chứ mí chứ quén căn chiêng nứt dú noọng puồn Puồn lai dú là cần là bản

Lồm pặt cải toong héo lừ thâng Puồn lai dú là cần là mường

Lồm pặt băư chỉa lài lương lừ lot. Hoa mạ nở trên núi cọng vàng (Anh yêu em giữa mùa hoa nở Bước chân dời tay nhau quên ngay

Đêm ngày anh còn nhớ hay không nhớ Quen nhau từng nét ở em buồn

Buồn lắm ở mỗi người một bản Gió thổi tàu lá héo bâng khuâng Buồn lắm ở mỗi mường một người Gió thổi bức thư tình khó tới).

[40.Tr.50-51]

Tình yêu chia li của chàng trai cô gái Tày được ví như đôi én ương lạc

Én ương biết bay lạc phương nào Để anh ở chỗ nào trọn vẹn

Bạn nhau chưa kịp quen đã lìa

Chọn được vợ được chồng lại phải chia tay

[5.Tr.117]

Và đây là nỗi lòng giao ước kết duyên của chàng trai cô gái song tình

yêu của họ cũng không vượt qua được trở ngại nên đành chia tay nhau trong dòng nước mắt, dòng nước mắt ấy chảy xuống làm ướt bao nhiêu chiếc gối hoa trong đêm:

Nước cạn bỏ bãi cát bên bờ

Nhớ bạn giữa canh khuya gà gáy Sao khuất làn mây trắng đi nằm Nước mắt rơi gối hoa giàn giụa [8.Tr.44]

Hay: Hoa Phặc Phiền nở trên đá cuống đen Chiều đến có đôi ương vỗ cánh

Hai tin người mặt đá mong mỏi Hai hồn ước lấy nhau chẳng được Đêm nằm khóc thầm vùi trên gối Gửi lời cho giấc ngủ rạng sáng Nhìn thấy trời cao trên không trung Trời ơi giúp hai người ta với

[5.Tr.120]

Lời nhắn lúc chia tay của cô gái với người thương cũng chứa đựng bao ân tình tha thiết, luyến lưu làm cho tâm trạng của người nghe thêm vương vấn:

Ở lại nhé đôi đũa cây mun Ở lại nhé núi cao cây kín Én nhạn bay rợp núi cao

Chiếc còn bay khoảnh khắc nắng chói Hàng năm không thấy mặt bảy thương Gió xiêu trời hoàng hôn hãy nhớ

Chỉ còn cuốn trong cuộn

Hãy nhớ lời vô duyên em nhắn

Nước mắt lưng tròng hãy quyên nhau…

[5.Tr. 128]

Hay: Hãy ở nhé cục đá dưới nước Hãy ở nhé cục đá đen dưới sàn

Cá chơi không đúng thời cá đi Bỏ mình nước quẩn quanh tự trôi

[5.Tr.125]

Ta cũng bắt gặp nỗi đau của chàng trai Tày trong khúc Lượn cọi khi mất người yêu như một vết thương lòng đồng vọng:

Mất em biết làm sao em hỡi

Ngóng trông chốn đào tiên ngàn dặm Trông bốn mùa tứ quý lập xuân

Một mình anh sầu lòng than vãn Hỡi ôi thương trong bụng mà đau.

[50.Tr.519]

Nỗi buồn khi phải chia tay trong tình yêu của những chàng trai cô gái Tày Bắc Quang có day dứt, xót xa nhưng trong nỗi buồn đau ấy chúng ta thấy hiện lên vẻ đẹp vị tha. “Thương căn mí au đảy căn lỳ giá”, nhưng có con ta sẽ gả cho nhau để lấy tiếng cho tình nghĩa “ thoong thinh làu”. Họ biết trân trọng nhau nghĩ cho nhau và vì cuộc sống hạnh phúc riêng tư của nhau:

Thương căn mí au căn đảy lỳ giá Mì luc còi khai khá hẳư căn Khai khá mừa vằn lăng au tiểng

Au tiểng đởi thoong làu pi noọng. (Không lấy được nhau thì thôi nhé Có con ta sẽ gả cho nhau

Gả con để ngày sau lấy tiếng

Lấy tiếng với tình nghĩa mai sau).

[40.Tr.58]

Khúc hát trong tình yêu thuở ban đầu của các chàng trai cô gái Tày Bắc Quang mang nhiều tâm trạng và cảm xúc đa dạng. Đó là niềm vui xốn sang bâng khuâng thuở ban đầu với những lời bày tỏ mộc mạc, chân thành, nồng