Hát Iếu Là Những Lời Ca Ngợi Cuộc Sống Hòa Bình, Xây Dựng Chủ Nghĩa Xã Hội.

Nghĩa tình dân Đảng luôn luôn bền chặt gắn bó, chính ân tình đó đã tạo nên niềm tin yêu tất thắng trong lòng dân:

Chim én bay trên trời chào xuân Bướm lượn đó đây chào hoa thắm Bản vui mừng Tổ quốc hoà bình Mừng Đảng bao nghĩa tình sâu nặng

Ơn Đảng người thật biết thương thân Ơn Bác sinh nên cuộc đời mới

Muôn cây được cao lớn thành rừng Cũng nhờ ánh mặt trời soi sáng

Tin đồn khắp bản dưới mường trên Mỗi người mỗi cười vui kiến thiết

Mừng Đảng mừng nghị quyết mùa xuân Mừng nước mừng toàn dân hạnh phúc.

[9.Tr.57]

Trong Hát Iếu bên cạnh những lời ca ngợi Đảng quang vinh, vĩ đại còn những lời ngợi ca người đã sáng lập ra Đảng cộng sản - Bác Hồ. Ngay từ những ngày đầu Bác ra đi tìm đường cứu nước với những gian nan vất vả, khó khăn đến ngày Bác tìm được chân lý đều được khắc họa trong lời ca Iếu. Đây là hình ảnh Bác được nhắc đến trong nhiều bài hát “Nhớ thương Bác Hồ”:

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 168 trang tài liệu này.

Tinh mơ thấy nắng sáng trên đồi Con nhớ thương Bác Hồ xưa ấy Nhớ Bác hồi còn trẻ còn xuân Một mình đi thâu đêm tìm nắng

[9.Tr.36]

Rồi Bác đi:

Bác đi sang nhiều nước nhiều châu Lênh đênh trên con tàu biển cả Bác đã thấy nhiều nơi xót thương

Cũng như cảnh Đông Dương Châu Á

[9.Tr.37]

Trên hành trình ra đi của mình, Bác đã gặp nhiều hoàn cảnh sống khác nhau và Bác nhận ra một chân lí dù ở đâu trên trái đất này người dân lao động vẫn là những người nghèo khổ nhất.Và người đã tìm:

Bác tìm từng miếng đất ươm mầm Chòng chành như thuyền bè giữa biển Có đất không có nơi làm vườn

Có người không có nhà nói chuyện

Bí mật đi tìm gọi nhau về

Bác gieo từng gói “mầm” cách mạng Từ mảnh đất Hương Cảng lửa nung Bác trồng cây thành rừng cho đất nước.

[9.Tr.38]

Sau Người đã trở về nước:

Bác về với Tổ quốc mến thương Mưa gió còn bốn phương mù mịt Bác đã cùng đồng chí đồng bào

Nhen nhóm nên phong trào chống Pháp.

[9.Tr.39]

Bác đã đặt nền móng vững chắc cho Tổ quốc đánh đuổi mọi lũ Đế quốc xâm lăng; Chưa kịp chứng kiến giang sơn của mình thống nhất, Người đã vội ra

đi để lại “muôn vàn tình thương cho chúng con”, những lời ca “Iếu” cũng nghẹn ngào tiếng khóc thương Người:

Hoa tàn còn để quả trên cây Bác đi Bác còn lo cho hậu thế Bác viết lời di chúc tình thương

Như ngọc để đầu giường sáng mãi.

[9.Tr.40]

Và trong lòng họ hình ảnh vị lãnh tụ vĩ đại vẫn luôn in dấu không bao giờ nhạt phai với lòng tôn kính, biết ơn vô hạn:

Có Đảng mới có cánh đồng xanh Có Bác mới có chồi cây mới

Mọi ngày ăn hai bữa không quên Muôn đời còn chịu ơn Đảng Bác.

[9.Tr.53]

Những lời Hát Iếu của người Tày Bắc Quang trong giai đoạn hiện đại có thêm sự thay đổi mới về chủ đề, đó là chủ đề ca ngợi Đảng, Bác Hồ, ca ngợi sự nghiệp anh hùng của cả dân tộc Việt Nam. Do vậy, Hát Iếu cũng chứa dựng những tư tưởng, tình cảm lớn của thời đại.

2.3.2. Hát Iếu là những lời ca ngợi cuộc sống hòa bình, xây dựng chủ nghĩa xã hội.

Đất nước được hoà bình, thống nhất, toàn thể dân tộc có được cuộc sống độc lập tự do, trong niềm vui chung ấy, khắp các bản làng của người Tày, người Mông, người Dao… rộn vang tiếng hát ca xây dựng bản làng quê hương giàu đẹp của mình.Trong lời ca “Iếu” cũng vang lên những giai điệu vui tươi, khoẻ khoắn phản ánh và ngợi ca cuộc sống được thay da đổi thịt ấy. Đây là khúc ca trông bản mường vui tươi, no đủ sau giải phóng:

Nhà ai nấy thóc lúa đầy bồ Đảng lo không cho dân đói khổ

Máy điện cùng máy hát có đủ Lại thêm cả viô cũng chiếu Mọi nhà đều hăng say làm ăn Xoá đói và giảm dần dân số Sinh đẻ theo phân bố chỉ tiêu

Dù giàu nghèo cũng chỉ hai con [40.Tr .59]

Hay ta bắt gặp những câu hát về cuộc sống của người dân Yên Bình (một xã thuộc huyện Bắc Quang) có được cuộc sống mới sau khi đánh đuổi được quân thù ra khỏi quê hương:

Từ đó về trời đất Yên Bình

Sáng lên dưới mặt trời Cách Mạng Tiếng Iếu còn vang vọng trong người Từ đây ta cùng nhau lượn Iếu

Ruộng nương cũng đã xanh về dần

Suối nước đã tới ngày trong vắt.[9.Tr. 53]

Cả niềm vui nho nhỏ từ khi bản ta có trạm xá cũng vang lên trong lời ca Iếu:

Từ ngày có trạm xá dân y

Tuy rằng việc thuốc men còn thiếu Nhưng về chuyện ốm đau chết oan Ta đã thấy giảm hơn xưa ấy

Phụ nữ đến ở cữ đầu tiên Sắp nở vẫn cười tươi roi rói Vì em được ơn nữ hộ sinh

Ngày đêm cô nhiệt tình chăm sóc.[9.Tr.58]

Những sự kiện từ nhỏ đến lớn đều được họ ngợi ca với niềm vui tràn ngập. Xe về Vĩnh phúc - Đồng Yên là lời ca như thế:

Hôm nay làm nắm cơm đi bộ

Thấy đường xe tôi tưởng đường tiên Xe về Vĩnh Phúc - Đông Yên

Pá Tao, Nà Búng, Bến Kiềng, Ba Lê

Nào ai ra Vĩnh tuy mua vải Hãy cùng nhau bước vội lên xe Xe đi qua dốc Nà Mè

Qua động Khuổi Niếng qua đồi Bình Long

Đường này mới khai thông năm ngoái Mồ hôi trên cỏ chưa khô

Mỗi ngày thấy bóng ô tô

Còn ngỡ nai hoẵng qua đồi cây xanh.[9.Tr.62]

Để bảo vệ cuộc sống bình yên của mình, chúng ta không chỉ đấu tranh về mọi mặt trong chiến tranh ác liệt mà ngay cả khi hoà bình vẫn phải nêu cao tinh thần đấu tranh đó. Chẳng hạn như việc chống lại bệnh quan liêu, tham nhũng:

Anh em hỡi trông ngắm rừng xanh Có thấy bệnh quan liêu không đấy Nếu thấy ta phải bảo nhau ngay

Cương quyết chống bệnh đây kịch liệt.

[9.Tr. 61]

Căn bệnh này chẳng làm được gì có lợi cho dân:

Quan liêu làm cho ta đắng cay Việc nhà và việc dân việc nước

Quan liêu họ chẳng giúp chẳng lo Chỉ mồm hét bô bô vang dậy

Quan liêu làm chẳng nổi việc dân

Quan liêu làm chẳng nên việc nước Quan liêu chỉ bút sách ngồi biên

Mơ ước làm nàng tiên đại khái.[9.Tr. 61]

Hay: Tham nhũng được tiền của lắm thay Nhưng lương tâm đã bay biến mất Mỗi ngày mỗi tổn thất lòng dân

Cũng tại chuyện cá nhân “mọt mối”.[9.Tr. 64]

Trong Hát Iếu vang lên tiếng nói phải kiên quyết loại trừ nó để mỗi cá nhân và cộng đồng trong sạch, vững mạnh trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ chủ nghĩa xã hội:

Quan liêu bị ngăn cách đi xa

Bản mường khắp đó đây mới vững Người người sống bên nhau mến thương Mọi việc sẽ làm nên tốt.[9.Tr. 61]

Và tiếng Iếu vẫn ngân vang trong lòng người yêu nước tinh thần bảo vệ sự trong sạch của lương tâm :

Hỡi những người yêu nước thương dân Hãy gạt chuyện cá nhân đi nhé

Mọi người mọi ăn ở chính tâm

Mới đúng người Tiên đời mới.[9.Tr. 64]

Có thể nói, một bộ phận lời ca trong Hát Iếu đã phản ánh một cách chân thực tâm tư, tình cảm, trạng thái của đồng bào mình trong sự đổi mới của thời đại. Đặc biệt là phản ánh được chủ đề ca ngợi Đảng, Bác Hồ, ca ngợi sự nghiệp anh hùng Cách mạng và ca ngợi cuộc sống tươi đẹp của cả dân tộc Việt Nam. Do vậy mà những bài Hát Iếu cũng mang những tư tưởng, tình cảm lớn của

thời đại. Hơn nữa đây là việc làm thiết thực đóng góp cho công cuộc bảo lưu, gìn giữ vốn dân ca cổ truyền của địa phương mình.

Tiểu kết

Tìm hiểu về một số nội dung trong lời Hát Iếu chúng tôi nhận thấy: Cộng đồng dân tộc Tày Bắc Quang - Hà Giang đã xây dựng cho mình một kho tàng vô cùng phong phú, đa dạng về lời hát giao duyên của tình yêu đôi lứa thuở ban đầu với những lời ca tỏ tình thiết tha, chân thành, nồng thắm; Lời giao ước, kết duyên tình cảm sâu nặng và cả những lời ca chia tay day dứt, xót xa hay cách ứng xử trong tình yêu…Tất cả đã tạo nên sắc màu tâm trạng trong tâm hồn của bao người yêu Hát Iếu. Sắc màu ấy cũng tạo nên nét đẹp riêng, dấu ấn riêng của đồng bào người Tày Bắc Quang, trong tình yêu không chỉ là sự chân thành, tha thiết, nồng thắm mà tình yêu đó cần phải được xây đắp, thực hiện lời hứa, giao ước kết duyên sâu nặng nên vợ thành chồng sống trăm năm hạnh phúc. Quyết tâm đồng cam cộng khổ, cùng nhau vượt qua mọi trở ngại gian khó và dành cho người mình yêu tất cả những gì tốt đẹp nhất mà mình có thể đem lại. Tuy nhiên thực tế cuộc sống không thuận theo mong ước của họ nên vì một lẽ nào đó mà các chàng trai, cô gái Tày không cùng nhau đi trọn con đường màu hồng mơ ước ấy. Song chia tay nhau không có nghĩa là cắt đứt mọi mối quan hệ, họ vẫn dành cho nhau những tình cảm đẹp đẽ, quan tâm đến cuộc sống, hạnh phúc của nhau, lo lắng, khuyên răn, nhắn nhủ nhau. Do đó mà hạnh phúc, khổ đau trong tình yêu với đủ mọi cung bậc cảm xúc, tâm trạng luôn luôn tồn tại trong cuộc sống lứa đôi. Đó cũng là một thực tế của đời sống tâm hồn mà họ đã gửi gắm qua lời ca tiếng hát giao duyên của Hát Iếu về chủ đề tình yêu đôi lứa.

Hát Iếu giao duyên còn là biểu hiện của tình yêu nam nữ người Tày Bắc Quang luôn gắn bó với khung cảnh bản làng, điều kiện sống, lao động sinh hoạt và gắn với truyền thống văn hoá phong tục, tập quán, tín ngưỡng tâm linh. Có thể nói rằng ngoài nhu cầu biểu hiện, trao đổi tình cảm lứa đôi, thì chính môi

trường sống với những nét đặc trưng về văn hoá tinh thần, phong tục tập quán cùng với môi trường lao động là nguồn gốc, nơi lưu giữ, phát sinh những khúc Hát Iếu của đồng bào Tày nơi đây. Đó cũng là nét bản sắc riêng của người Tày Bắc Quang trong sự so sánh với các làn điệu dân ca của các dân tộc anh em khác trong cộng đồng các dân tộc Việt Nam.

Bước sang giai đoạn hiện đại, Hát Iếu vẫn tồn tại và phản ánh các khía cạnh của đời sống xã hội, trong đó nổi bật lên là những lời ngợi ca Đảng, Bác Hồ và cuộc sống mới - cuộc sống hoà bình, độc lập tự chủ. Thể hiện được tư tưởng, tình cảm mang tính thời đại của lịch sử xã hội.

Từ đó, chúng ta nhận thấy rằng Hát Iếu là những lời ca giao duyên có nội dung phong phú, đa dạng, phản ánh được bức tranh chân thực và sinh động về tâm hồn con người trong cuộc sống. Đặc biệt là khía cạnh tình yêu đôi lứa thuở ban đầu với mọi cung bậc, sắc thái tình cảm được biểu hiện sâu sắc nhất. Đồng nhất với lời ngợi ca:

“Người Tày nói rằng chỉ riêng những câu lượn của họ đã nhiều hơn sao trên trời, và ý tứ của nó cũng nhiều hơn nước chảy. Đó là những lời từ gió mà ra thành tiếng, vọng vào núi, rền vào đá, thấm vào cây để đồng vọng, để lan toả mọi buồn vui khổ sướng của cõi người. Người Tày nói rằng người thì có hạn nhưng tiếng Sli, tiếng lượn của họ thì đông như rừng”., [58.Tr.195]:

Tiếng hát giao duyên của mỗi dân tộc đều có những sắc thái riêng, điều đó là dễ hiểu bởi môi trường sinh hoạt, môi trường lao động, phong tục tập quán và truyền thống tín ngưỡng của họ khác nhau. Hát Iếu của người Tày Bắc Quang cũng có những nét độc đáo riêng so với các dân tộc Tày ở nơi khác, đặc biệt là về giai điệu, tiết tấu. Do điều kiện thời gian còn hạn hẹp và vốn hiểu biết còn hạn chế nên trong đề tài này chúng tôi mới chỉ khái quát được vài nét riêng, sơ lược trong nội dung của làn điệu dân ca địa phương mà chưa đi sâu vào việc so sánh trên phương diện rộng lớn như so sánh giữa Hát Iếu ở Bắc Quang - Hà Giang với Hát Iếu ở các vùng khác và so với các loại hình dân ca của các dân tộc anh em.