Khái Quát Về Quá Trình Dạy Học Môn Toán Ở Trường Thcs

HĐDH môn Toán ở trường THCS tạo điều kiện cho HS nghiên cứu cơ sở của những môn học khác với sự phong phú và đa dạng của các bộ môn với khối lượng nội dung lớn và phức tạp hơn, hệ thống hơn ở bậc tiểu học, đáp ứng nhu cầu giáo dục toàn diện.

1.3.3.2. Khái quát về quá trình dạy học môn Toán ở trường THCS

Quá trình dạy học môn toán ở trường THCS bao gồm nhiều thành tố cấu trúc như mục đích và nhiệm vụ dạy học môn toán; nội dung dạy học môn toán; thầy với hoạt động dạy; trò với hoạt động học; phương pháp, phương tiện dạy học; kết quả dạy học môn toán. Quá trình này thể hiện qua toàn bộ hoạt động của giáo viên giảng dạy và học sinh học tập môn toán do giáo viên hướng dẫn nhằm giúp cho học sinh nắm vững hệ thống kiến thức, kỹ năng, kỹ xảo và trong quá trình đó phát triển được năng lực nhận thức, năng lực hành động, hình thành những cơ sở của thế giới quan khoa học mà mục tiêu môn toán THCS yêu cầu.

1.3.3.3. Khái quát về nội dung, phương pháp dạy học môn Toán theo chương trình giáo dục phổ thông mới

Nội dung chương trình môn Toán được tích hợp xoay quanh ba mạch kiến thức: Số và Đại số; Hình học và Đo lường; Thống kê và Xác suất và có cấu trúc dựa trên sự phối hợp cả cấu trúc tuyến tính với cấu trúc “đồng tâm xoáy ốc” (đồng tâm, mở rộng và nâng cao dần).

Mạch kiến thức Số và Đại số là cơ sở cho tất cả các nghiên cứu sâu hơn về Toán học, nhằm mục đích hình thành những công cụ toán học để giải quyết các vấn đề của Toán học, của các lĩnh vực khoa học khác có liên quan cũng như đạt được các kỹ năng thực hành cần thiết cho cuộc sống hằng ngày. Hàm số cũng là công cụ quan trọng cho việc xây dựng các mô hình toán học của các quá trình và hiện tượng trong thế giới thực. Một mục tiêu quan trọng của việc học Số và Đại số là tạo ra cho HS khả năng suy luận suy diễn, góp phần vào phát triển tư duy logic, khả năng sáng tạo toán học và việc hình thành khả năng sử dụng các thuật toán.

Mạch kiến thức Hình học và Đo lường là một trong những thành phần quan trọng nhất của môn Toán, rất cần thiết cho việc tiếp thu các kiến thức cụ thể về không gian và các kỹ năng thực tế thiết yếu. Hình học hình thành những công cụ nhằm mô tả các đối tượng, thực thể của thế giới xung quanh. Một mục tiêu quan trọng của việc học Hình học là tạo ra cho HS khả năng suy luận, kỹ năng thực hiện các chứng minh toán học, góp phần vào phát triển tư duy logic, khả năng sáng tạo toán học, trí tưởng tượng không gian và tính trực giác. Ngoài ra, Hình học còn góp phần giáo dục thẩm mỹ và nâng cao văn hoá toán học cho học sinh. Việc gắn kết Đo lường và Hình học sẽ tăng cường tính trực quan, thực tiễn của việc dạy học bộ môn Toán.

Mạch kiến thức Thống kê và Xác suất là một thành phần bắt buộc của môn Toán, góp phần tăng cường tính ứng dụng và giá trị thiết thực của giáo dục toán học. Thống kê và Xác suất tạo cho học sinh khả năng nhận thức và phân tích các thông tin được thể hiện dưới nhiều hình thức khác nhau, hiểu bản chất xác suất của nhiều sự phụ thuộc trong thực tế, hình thành sự hiểu biết về vai trò của thống kê như là một nguồn thông tin quan trọng về mặt xã hội, biết áp dụng tư duy thống kê để phân tích dữ liệu. Từ đó, nâng cao sự hiểu biết và phương pháp nghiên cứu thế giới hiện đại cho HS.

Hoạt động trải nghiệm Toán học: Thực hiện các đề tài, dự án học tập về Toán, đặc biệt là các đề tài và các dự án về ứng dụng Toán học trong thực tiễn; Tổ chức các trò chơi toán học, câu lạc bộ toán học, diễn đàn, hội thảo, cuộc thi về Toán; Ra báo tường về Toán; Tham quan các cơ sở đào tạo và nghiên cứu Toán học, giao lưu với học sinh có năng khiếu toán và các nhà Toán học,... Những hoạt động đó sẽ giúp học sinh vận dụng những tri thức, kiến thức, kỹ năng, thái độ đã được tích luỹ; giúp học sinh bước đầu xác định được năng lực, sở trường của bản thân nhằm định hướng và lựa chọn nghề nghiệp; tạo dựng một số năng lực cơ bản cho người lao động tương lai và người công dân có trách nhiệm.

Về phương pháp dạy học:

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 141 trang tài liệu này.

PPDH môn toán đổi mới theo hướng phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, chú ý nhu cầu, năng lực nhận thức, cách thức học tập khác nhau của từng cá nhân HS; tổ chức quá trình dạy học theo hướng kiến tạo, trong đó HS được tham gia tìm tòi, phát hiện, suy luận giải quyết vấn đề; hướng dẫn HS đi từ cụ thể đến trừu tượng, từ dễ đến khó. Bên cạnh việc coi trọng tính logic của khoa học Toán học như một khoa học suy diễn, cần chú ý cách tiếp cận dựa trên vốn kinh nghiệm và sự trải nghiệm của các em.

Theo hướng đổi mới nói trên, nên quan tâm tới một số PPDH tích cực trong môn Toán dưới đây:

+ Dạy học vấn đáp, đàm thoại

Vấn đáp, đàm thoại là phương pháp trong đó GV đặt ra những câu hỏi để HS trả lời, hoặc có thể tranh luận với nhau và với cả GV, qua đó HS lĩnh hội được nội dung bài học môn Toán. Phương pháp này là tăng cường hình thức hỏi

- đáp, đàm thoại giữa GV và HS, rèn cho HS bản lĩnh tự tin, khả năng diễn đạt một vấn đề trước tập thể. Muốn thực hiện điều đó, đòi hỏi GV phải xây dựng được hệ thống câu hỏi phù hợp với yêu cầu bài học, hấp dẫn, sát đối tượng, xác định được vai trò chức năng của từng câu hỏi, mục đích hỏi, các yếu tố kết nối các câu hỏi, thứ tự hỏi. GV cũng cần dự kiến các phương án trả lời của HS để có thể chủ động thay đổi hình thức, cách thức, mức độ hỏi, có thể dẫn dắt qua các câu hỏi phụ tránh đơn điệu, nhàm chán, nặng nề, bế tắc; tạo hứng thú học tập của HS và tăng tính hấp dẫn của giờ học môn Toán. Có ba mức độ: vấn đáp tái hiện, vấn đáp giải thích - minh họa và vấn đáp tìm tòi.

+ Dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề

PPDH phát hiện và giải quyết vấn đề trong dạy học môn Toán, vừa giúp HS nắm được tri thức mới, vừa giúp HS nắm được phương pháp chiếm lĩnh tri thức đó, phát triển tư duy tích cực sáng tạo, được chuẩn bị một năng lực: phát hiện kịp thời và giải quyết hợp lí các tình huống có vấn đề. Dạy học phát hiện và

giải quyết vấn đề không chỉ giới hạn ở phạm trù PPDH môn Toán, nó đòi hỏi cải tạo nội dung, đổi mới cách tổ chức quá trình dạy học môn Toán trong mối quan hệ thống nhất với PPDH môn Toán.

Vấn đề cốt yếu của phương pháp là thông qua quá trình gợi ý, dẫn dắt, nêu câu hỏi, giả định, GV tạo điều kiện cho HS tranh luận, tìm tòi, phát hiện vấn đề thông qua các tình huống có vấn đề. Các tình huống này có thể do GV chủ động xây dựng, cũng có thể do logic kiến thức của bài học môn Toán tạo nên. Cần trân trọng, khuyến khích những phát hiện của HS, tạo cơ hội, điều kiện cho HS thảo luận, tranh luận, đưa ra ý kiến, nhận định, đánh giá cá nhân (có thể không đúng hoặc khác với sự chuẩn bị của GV), giúp HS tự giải quyết vấn đề để chủ động chiếm lĩnh kiến thức.

+ Dạy học hợp tác trong nhóm nhỏ

PPDH hợp tác trong nhóm nhỏ giúp các thành viên trong nhóm chia sẻ các băn khoăn, kinh nghiệm của bản thân, cùng nhau xây dựng nhận thức mới. Bằng cách nói ra những điều đang nghĩ, mỗi người có thể nhận rõ trình độ hiểu biết của mình về chủ đề nêu ra, thấy mình cần học hỏi thêm những gì. Bài học trở thành quá trình học hỏi lẫn nhau không phải chỉ là sự tiếp nhận thụ động từ GV.

Thành công của bài học phụ thuộc vào sự nhiệt tình tham gia của mọi thành viên, vì vậy phương pháp này còn được gọi là phương pháp cùng tham gia, nó như một phương pháp trung gian giữa sự làm việc độc lập của từng HS với sự việc chung của cả lớp. Trong hoạt động nhóm, tư duy tích cực của HS phải được phát huy và quan trọng là phương pháp này rèn luyện năng lực hợp tác giữa các thành viên. Cần tránh khuynh hướng hình thức và đề phòng lạm dụng, cho rằng tổ chức hoạt động nhóm là dấu hiệu tiêu biểu nhất của đổi mới PPDH môn Toán, hoạt động nhóm càng nhiều thì chứng tỏ PPDH môn Toán càng đổi mới… Trong dạy học, linh hoạt trong việc vận dụng các phương pháp, kỹ thuật

dạy học tích cực. Tuỳ theo mục tiêu, nội dung, đối tượng và điều kiện cụ thể mà có những hình thức tổ chức dạy học thích hợp như học cá nhân, học nhóm; học

trong lớp, học ngoài lớp, tránh rập khuôn, máy móc. Kết hợp các hoạt động dạy học trong lớp học với hoạt động thực hành trải nghiệm, vận dụng kiến thức toán học vào thực tiễn.

1.4. Nội dung quản lí hoạt động dạy học môn Toán ở trường THCS đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông

1.4.1. Quản lý việc thực hiện nội dung, chương trình dạy học môn Toán đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông

Thực hiện nội dung chương trình môn toán nhằm đáp ứng mục tiêu dạy học bộ môn đã được quy định trong chương trình giáo dục phổ thông là yêu cầu bắt buộc đối với mỗi GV toán của các nhà trường. Đây là quy định của Bộ GD&ĐT và mang tính pháp lệnh của Nhà nước. Vì vậy, mọi GV toán nói chung, GV toán ở trường THCS nói riêng phải xây dựng kế hoạch giảng dạy bộ môn chi tiết, thường xuyên cho cả năm học.

Kế hoạch dạy học môn Toán của mỗi GV phải dựa trên việc xác định mục tiêu dạy học môn Toán trong năm học, cụ thể là chỉ tiêu của từng lớp mà họ được giao phụ trách dạy. Điều này phải dựa trên trình độ năng lực dạy học của GV và kết quả khảo sát chất lượng môn Toán ở các lớp học mà họ được giao từ đầu năm.

CBQL giúp GV dạy môn Toán xác định đúng chất lượng HS đối với môn Toán đầu năm, cùng với GV xây dựng chỉ tiêu năm học cho từng khối lớp. Quan trọng hơn, CBQL cùng với GV dạy môn Toán tìm ra các biện pháp để giúp đạt được chỉ tiêu đã xây dựng cho từng lớp, khối lớp trong năm học.

Chương trình dạy học môn Toán phải thể hiện mục tiêu, quan điểm, chuẩn kiến thức, kỹ năng, gợi ý cần thiết về phương pháp, PTDH môn Toán và kiểm tra đánh giá kết quả học tập môn Toán của HS. Quản lý chương trình dạy học môn Toán là nhiệm vụ của CBQL. HĐDH môn Toán phải thực hiện theo đúng yêu cầu tiến độ chương trình. CBQL phải điều khiển HĐDH môn Toán theo yêu cầu, nội dung và hướng dẫn của chương trình môn Toán.

Trong quá trình quản lý kế hoạch, chương trình dạy học môn Toán, CBQL cần huy động các thành viên trong bộ máy quản lý nhà trường, phân công, theo dõi nắm tình hình thực hiện kế hoạch, chương trình hàng tuần, hàng tháng thông qua kiểm tra lịch báo giảng, sổ đầu bài, dự giờ, thời khóa biểu… Điều quan trọng là phải tiến hành phân tích các thông tin thu được, để có thể đánh giá được việc thực hiện kế hoạch, chương trình dạy học môn Toán sau những lần tổng hợp theo dõi định kỳ tuần, tháng. Từ đó có thể đưa ra những biện pháp quản lý phù hợp, giúp GV thực hiện đúng và đủ chương trình, kế hoạch dạy học môn Toán theo quy định.

1.4.2. Quản lý phân công công tác giảng dạy cho giáo viên Toán đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông

Năng lực chuyên môn của từng GV chính là căn cứ quan trọng nhất để phân công dạy học môn Toán. Do đó, khi phân công dạy học môn Toán cho GV, người CBQL nên xem xét năng lực thực tế của từng người, cũng như triển vọng phát triển và những hạn chế của GV, để có sự lựa chọn phù hợp.

CBQL cần xác định các hình thức phân công dạy học môn Toán: chuyên dạy một khối lớp trong nhiều năm hay dạy mỗi năm một khối lớp hoặc mỗi năm dạy nhiều khối lớp. Bên cạnh đó, cần định ra chuẩn phân công dạy học môn Toán phù hợp đó là: yêu cầu của HĐDH môn Toán, năng lực và sở trường, thâm niên nghề nghiệp, hoàn cảnh gia đình và nguyện vọng cá nhân cũng như nguồn đào tạo.

Quản lý việc phân công dạy học môn Toán bằng cách xây dựng qui trình phân công và biện pháp thích hợp đảm bảo nguyên tắc tập trung dân chủ:

+ Hiệu trưởng thống nhất với phó hiệu trưởng chuyên môn về mục đích, yêu cầu và chuẩn phân công giảng dạy môn Toán…

+ Hiệu trưởng phổ biến mục đích yêu cầu, chuẩn, dự kiến phương hướng phân công, quy trình phân công trong Hội đồng sư phạm. Hiệu trưởng cùng phó

hiệu trưởng dự kiến trước việc phân công căn cứ vào thực lực đội ngũ GV Toán và yêu cầu thực tế của nhà trường.

+ Thảo luận dự kiến phân công dạy học môn Toán trong Hội nghị liên tịch mở rộng của trường, hướng dẫn tổ trưởng tổ chức thảo luận trong tổ và giải thích, thuyết phục, điều chỉnh nếu cần thiết.

+ Hiệu trưởng ra quyết định phân công và ghi vào sổ phân công, kết hợp phân công các mặt hoạt động khác để cân đối lao động của GV.

+ Xem xét lại để kịp thời điều chỉnh sự phân công cho hợp lý hơn trong quá trình quản lý HĐDH môn Toán .

1.4.3. Quản lý việc xây dựng kế hoạch giảng dạy của giáo viên Toán đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông

Tạo điều kiện cho GV phát huy khả năng tự chủ của mình trong việc xây dựng chương trình dạy học. Yêu cầu tổ chuyên môn triển khai tới GV nguyên tắc cấu tạo chương trình, nội dung và phạm vi kiến thức của từng môn học dựa trên khung chương trình về mặt nội dung, số tiết của tất cả các môn học theo quy định của Bộ GD&ĐT. Yêu cầu GV dạy đủ, dạy đúng và coi trọng tất cả các môn học theo chương trình dạy học, nghiêm cấm việc cắt xén, dồn ép bài học, thêm bớt tiết học với bất cứ môn học nào, lớp học nào, dưới bất kỳ hình thức nào, không được tùy tiện thay đổi, thêm bớt làm sai lệch chương trình dạy học (nếu có thay đổi, bổ sung phải theo hướng dẫn của Bộ GD&ĐT, Sở GD&ĐT, Phòng GD&ĐT) và phải được sự đồng ý của BGH.

Tổ chức hoạt động đánh giá và tự đánh giá (định kỳ, không định kỳ, bất thường) trong đội ngũ GV về kết quả thực hiện chương trình dạy học đã quy định. Sử dụng thời khóa biểu; các hồ sơ như: kế hoạch giảng dạy; lịch báo giảng; giáo án; sổ đầu bài như là công cụ để theo dõi để điều khiển và kiểm soát tiến độ thực hiện chương trình dạy học. Kịp thời điều chỉnh những sai phạm trong quá trình thực hiện chương trình dạy học để rút kinh nghiệm và đánh giá chung trong toàn trường.

1.4.4. Quản lý việc soạn bài và chuẩn bị giờ lên lớp của giáo viên Toán đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông

Việc chuẩn bị bài lên lớp là một khâu hết sức quan trọng trong quá trình DH. Sự thành công của bài dạy được thể hiện rất nhiều ở giai đoạn này.

Chuẩn bị chu đáo theo đúng kế hoạch bài dạy của GV theo chương trình SGK, tài liệu tham khảo, phương tiện phục vụ hoạt động DH, hình thức tổ chức hoạt động DH.

Chuẩn bị chi tiết cho từng bài dạy, tiết dạy với công việc là soạn giáo án, chuẩn bị cơ sở phương tiện DH thích hợp, xử lý tốt các tình huống sư phạm.

Soạn bài: Trên cơ sở sách giáo khoa, sách hướng dẫn, với những điều kiện, phương tiện DH xây dựng bài soạn. Đây được coi là "bản thiết kế kĩ thuật" cho một tiết lên lớp. Việc soạn bài và chuẩn bị lên lớp trong đó dạy học theo chủ đề, và dạy học tích hợp, liên môn và đặc biệt là sử dụng các PPDH tích cực là yêu cầu đổi mới trong bối cảnh hiện nay. Do đó, GV phải được tìm hiểu và áp dụng các văn bản chỉ đạo mới nhất của ngành để thực hiện nghiêm túc.

Để QL tốt việc thiết kế bài dạy,chuẩn bị giờ lên lớp của giáo viên, hiệu trưởng giao cho tổ chuyên môn triển khai tới toàn bộ giáo viên trong tổ các văn bản chỉ đạo mới nhất của ngành về yêu cầu thiết kế bài dạy và chuẩn bị bài dạy. Giáo án có thể soạn tay hoặc đánh máy; có ngày soạn (đánh máy), ngày dạy (viết bằng tay). Giáo án thể hiện được rõ hoạt động dạy của thầy, hoạt động học của trò và cách tổ chức các hoạt động dạy học. Bài soạn cần tích hợp nội dung bảo vệ môi trường và tích hợp các kiến thức liên môn nhưng không quá tải đối với học sinh.

Tích cực kiểm tra việc soạn bài, lịch báo giảng, sổ đầu bài của GV. Thông qua báo cáo thường kỳ của tổ, nhóm chuyên môn, thông qua ý kiến của GV chủ nhiệm, GV bộ môn, phụ huynh HS và phỏng vấn HS, kiểm tra vở ghi của HS để tìm hiểu đánh giá việc thực hiện chương trình, duy trì nề nếp hoạt động DH.