Nội Dung Quản Lí Dạy Học Môn Toán Theo Định Hướng Phát Triển Năng Lực Hs

Toán: SGK, tài liệu dạy học và học môn Toán, … Hiện nay, CNTT và truyền thông cũng được sử dụng như công cụ dạy học đã phát huy hiệu quả to lớn đến kết quả và mục tiêu dạy học như: Máy tính nối mạng Internet, các phần mềm Toán học, sử dụng máy trình chiếu đa năng, bảng tương tác (Smartboard), thiết kế giáo án điện tử, …

Về hình thức tổ chức dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS cần thông qua các hoạt động sau: (a) Hoạt động trải nghiệm (khởi động); (b) Hoạt động hình thành kiến thức; (c) Hoạt động luyện tập; (d) Hoạt động vận dụng; (e) Hoạt động bổ sung (mở rộng).

*(a) Hoạt động trải nghiệm (khởi động).

Kết quả cần đạt:

- Kích thích tính tò mò và khơi dậy niềm tin hứng thú của HS về chủ đề sẽ học: HS cảm thấy vấn đề nêu lên tự tin và rất gần gũi với mình.

- Không khí lớp học nhẹ nhàng, HS phấn khởi, chờ đợi, thích thú.

- Phát huy sự tò mò khám phá và huy động vốn hiểu biết, kinh nghiệm có sẵn của HS để chuẩn bị học bài mới.

- HS trải qua tình huống có vấn đề, trong đó chứa đựng những nội dung kiến thức, những thao tác, kĩ năng để làm tiền đề vào kiến thức mới.

Cách làm:

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 190 trang tài liệu này.

- Đặt câu hỏi: Tổ chức trò chơi, đố vui, kể chuyện, đặt một tình huống,… Có thể thực hiện với toàn lớp, nhóm nhỏ hoặc cá nhân từng HS.

- Tổ chức các hình thức trải nghiệm gần gũi với HS. Có thể thực hiện toàn lớp, nhóm nhỏ hoặc cá nhân từng HS.

- Đưa ra các câu hỏi gợi mở, câu hỏi phân tích, đánh giá để giúp HS tái hiện được tiến trình phân tích và rút ra bài học.

- Có thể sử dụng các hình thức thảo luận cặp đôi, thảo luận theo nhóm, hoặc các hình thức sáng tạo khác nhằm kích thích trí tò mò, khám phá tìm tòi, của HS. Nên soạn những câu hỏi thích hợp giúp HS đi vào tiến trình phân tích thuận lợi và hiệu quả.

*(b) Hoạt động hình thành kiến thức

Kết quả cần đạt:

- HS rút ra được kiến thức cơ bản, khái niệm hay quy tắc lý thuyết, thực hành mới.

- Nếu là một dạng Toán mới thì HS phải nhận biết được dấu hiệu, đặc điểm và nêu được các bước giải dạng Toán này.

*(c) Hoạt động luyện tập.

Kết quả cần đạt:

- HS nhớ lại cơ bản một cách vững chắc; làm được các bài tập áp dụng dạng cơ bản theo đúng quy trình.

- HS biết chú ý tránh những sai lầm điển hình thường mắc trong quá trình giải bài Toán dạng cơ bản.

Cách làm:

- Thông qua việc giải những bài tập rất cơ bản để HS rèn luyện việc nhận dạng, áp dụng các bước giải và công thức cơ bản. GV quan sát giúp HS nhận ra khó khăn của mình, nhấn mạnh lại quy tắc, thao tác, cách thực hiện.

- Đưa một số dạng bài tập với mức độ khó dần lên phù hợp với khả năng của HS. GV tiếp tục giúp các em giải quyết khó khăn bằng cách liên hệ lại với các quy tắc, công thức, cách làm, thao tác cơ bản đã rút ra ở trên.

- Có thể giao một số bài tập áp dụng cho cả lớp, cho từng cá nhân, hoặc theo nhóm: theo cặp đôi, theo bàn, theo tổ HS.

*(d) Hoạt động vận dụng:

Kết quả cần đạt:

- HS củng cố, nắm vững các nội dung kiến thức trong bài đã học.

- HS biết vận dụng kiến thức đã học vào hoàn cảnh sống, đặc biệt trong những tình huống gắn với thực tế đời sống hàng ngày.

- Thấy tự tin khi lĩnh hội và vận dụng kiến thức mới vào cách làm bài.

- HS thực hành, vận dụng từng phần, từng đơn vị kiến thức cơ bản của nội dung bài đã học.

- GV giúp HS nắm bắt được ý nghĩa thực tế của các tri thức Toán học, từ đó

khắc sâu kiến thức đã học.

- Khuyến khích HS diễn đạt theo ngôn ngữ, cách hiểu. Khuyến khích HS tập phát biểu, tập diễn đạt bước đầu có lý lẽ, có lập luận một cách logic.

*(e) Hoạt động bổ sung (mở rộng):

- Khuyến khích HS tiếp tục tìm hiểu và mở rộng kiến thức, để được hài lòng và hiểu rằng ngoài những kiến thức được học trong nhà trường còn rất nhiều điều cần phải tiếp tục học.

- Giao cho HS những nhiệm vụ bổ sung và hướng HS tìm các nguồn tài liệu khác để mở rộng kiến thức đã học, cung cấp cho HS các nguồn sách tham khảo và nguồn tài liệu trên mạng.

- Hướng dẫn HS thực hiện nhiệm vụ theo nhóm, đồng thời yêu cầu HS làm các bài tập định hướng năng lực.

Thứ tư: Đánh giá kết quả học tập của HS.

Về đánh giá năng lực cũng phải thông qua đánh giá khả năng vận dụng

kiến thức và kĩ năng thực hiện nhiệm vụ của HS trong các loại tình huống phức tạp khác nhau nhưng tập trung vào năng lực thực tế và sáng tạo.

(iii) Giai đoạn đánh giá cải tiến, bao gồm các bước cơ bản là: Thứ nhất: Lưu giữ hồ sơ tài liệu.

Thứ hai: Lập kế hoạch đánh giá cải tiến sau 1 bài, 1 chương, 1 học kì và sau 1 năm học.

Những tư liệu làm cơ sở cho việc xây dựng kế hoạch đánh giá cải tiến có thể là: Quan sát, đánh giá của chính GV; đánh giá của đồng nghiệp sau dự giờ; Đánh giá của CBQL trường, tổ chuyên môn; thông tin phản hồi từ phía HS về hoạt động dạy học; Thông tin phản hồi từ các bài kiểm tra - đánh giá HS thực hiện trong quá trình dạy học; Kết quả học tập của HS sau 1 học kỳ, sau 1 năm học, …

Trong hoạt động dạy của mình, GV có thể vận dụng quan điểm hoạt động để gợi nên vấn đề, phát triển và giải quyết vấn đề, trang bị, củng cố, mở rộng tri thức, rèn luyện các hoạt động trí tuệ, rèn luyện kỹ năng, bồi dưỡng năng lực phẩm chất cho HS.

Người GV, với vai trò chủ đạo, người thiết kế, tổ chức các hoạt động nhận thức cho người học, hỗ trợ HS tự giác và tích cực lĩnh hội tri thức. Chú trọng sự phát triển khả năng giải quyết vấn đề, khả năng giao tiếp, phương pháp và kỹ thuật dạy học tích cực; các PPDH thí nghiệm, thực hành cần xác định: Giúp HS tự giác, tích cực lĩnh hội tri thức, chú trọng hơn đến năng lực giải quyết vấn đề, khả năng giao tiếp, trao đổi, chia sẻ, hợp tác, tạo ra các tình huống học tập sao cho hấp dẫn, vừa sức để có thể đánh giá và có thông tin phản hồi về năng lực người học (Nguyễn Ngọc Bảo và Trần Kiểm, 2008).

b. Hoạt động học tập của HS theo định hướng phát triển năng lực HS ở trường THCS

Hoạt động học tập của HS theo định hướng phát triển năng lực được thực hiện một cách tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo dưới sự hướng dẫn và tổ chức sư phạm của thầy nhằm đạt được mục tiêu dạy học, hình thành các năng lực riêng ở môn Toán.

Tích cực học tập thể hiện ở chỗ: Hưởng ứng và thấy rõ bổn phận thực hiện những yêu cầu đặt ra trong tình huống học tập; chịu khó suy nghĩ trả lời câu hỏi, tự giác thực hiện các hoạt động dưới sự hướng dẫn của thầy, cô giáo để có được những tri thức mới, nhận thức mới và kỹ năng mới; đồng thời quyết tâm hoàn thành công việc của mình, hợp tác cùng bạn học để hoàn thành mục tiêu học tập (Bộ GD & ĐT, 2011).

Tính tích cực thể hiện ở tính chuyên cần trong hành động và tính sâu sắc trong các hoạt động trí tuệ; thể hiện trong việc tìm kiếm, xử lý thông tin và vận dụng chúng vào giải quyết các nhiệm vụ học tập, liên hệ với thực tiễn cuộc sống; thể hiện trong sự tìm tòi, khám phá những vấn đề mới có tính sáng tạo của mỗi cá nhân (Đặng Quốc Bảo và Nguyễn Khắc Hưng, 2004).

Tính tích cực, tự giác, chủ động của HS trong hoạt động học tập không chỉ là làm theo những gì đã được định sẵn, những gì được GV yêu cầu mà hơn thế, mỗi HS còn biết xây dựng cho riêng mình về kế hoạch nhiệm vụ học tập và thực hiện tốt theo kế hoạch. Đây còn là điều kiện cần để sáng tạo. Những biểu hiện của tính sáng tạo trong hoạt động học tập như: Biết nhìn nhận một số vấn đề dưới nhiều góc độ khác nhau; biết đặt ra những giả thuyết khi phải xử lý một tình huống; không máy móc áp

dụng những quy tắc phương pháp đã biết, những gì đã có vào những tình huống mới. Ngoài ra, nó còn thể hiện ở sự tập trung chú ý vào các vấn đề đang học; ở sự tự nguyện tham gia xây dựng bài (trả lời các câu hỏi và yêu cầu hoạt động của thầy); hăng hái tham gia thảo luận, tranh luận với bạn học, với thầy những suy nghĩ về nội dung học tập và đạt được kết quả học tập tối ưu nhất.

Để HS thực hiện một cách tích cực, tự giác, tự tin, chủ động và sáng tạo trong hoạt động học tập. Người GV dạy môn Toán THCS cần phải nắm vững lý luận dạy học bộ môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS cùng với trình độ chuyên môn về Toán học phải vững vàng, đồng thời hiểu rõ đối tượng HS của mình trong quá trình dạy học: Xây dựng những quy định về nề nếp, kỷ luật trong học tập; giáo dục ý thức, thái độ học tập tích cực cho các em; bồi dưỡng phương pháp học tập (PPHT) tích cực cho HS; phối hợp các lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường, quản lí hoạt động học tập của HS nhằm đạt kết quả dạy học mong muốn.

1.4. Nội dung quản lí dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS ở trường THCS‌

1.4.1. Quản lí việc thực hiện mục tiêu dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS ở trường THCS‌

Mục tiêu của dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS ở các trường THCS nhằm đảm bảo về chất lượng đầu ra của việc dạy học, thực hiện mục tiêu phát triển toàn diện các phẩm chất nhân cách và chú trọng vào năng lực vận dụng tri thức trong những tình huống thực tiễn nhằm chuẩn bị cho con người năng lực giải quyết các tình huống trong cuộc sống và nghề nghiệp (Bộ GD & ĐT, 2014).

1.4.2. Quản lí việc thực hiện nội dung chương trình môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS ở trường THCS‌

Thực hiện nội dung chương trình môn Toán nhằm đáp ứng mục tiêu dạy học bộ môn đã được quy định trong chương trình giáo dục phổ thông là yêu cầu bắt buộc đối với mỗi GV dạy môn Toán của các nhà trường. Đây là quy định của Bộ GD & ĐT và mang tính pháp lệnh của Nhà nước. Vì vậy, tất cả GV dạy môn Toán nói chung và GV dạy môn Toán ở trường THCS nói riêng đều phải xây dựng được kế hoạch giảng dạy bộ môn chi tiết, thường xuyên cho cả năm học, thông qua góp ý của tổ chuyên

môn và được sự phê duyệt của HT. CBQL nhà trường theo dõi, đánh giá việc thực hiện nội dung chương trình của GV hàng tuần, hàng tháng thông qua hệ thống quản lí chuyên môn như: Thực hiện thời khóa biểu, kế hoạch giảng dạy; ghi chép sổ đầu bài, sổ gọi tên, ghi điểm; dự giờ thăm lớp,…

1.4.3. Quản lí hoạt động giảng dạy của GV theo định hướng phát triển năng lực HS ở trường THCS‌

Hoạt động giảng dạy của thầy là hoạt động chủ đạo trong quá trình dạy học, quản lí hoạt động này bao gồm những nội dung cơ bản là: Quản lí việc phân công chuyên môn cho GV; quản lí việc xây dựng và thực hiện kế hoạch giảng dạy chương trình Toán THCS; quản lí việc chuẩn bị lên lớp của GV, hoạt động dự giờ và kiểm tra chuyên môn; quản lí hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của HS, thực hiện quy định hồ sơ chuyên môn của GV; quản lí công tác bồi dưỡng GV.

a. Quản lí việc phân công chuyên môn cho giáo viên

Việc phân công chuyên môn cho GV thực chất là công tác tổ chức, cán bộ trong nhà trường. Do đó, HT cần quán triệt quan điểm phân công chuyên môn theo chuyên môn gốc đã được đào tạo, theo yêu cầu để nâng cao chất lượng và đảm bảo quyền lợi học tập của HS. Trong điều kiện tình hình của đội ngũ GV hiện nay, với năng lực đội ngũ không đồng đều nên việc phân công giảng dạy sao cho phù hợp với từng GV, theo các yêu cầu của công việc và nguyện vọng cá nhân không phải là điều dễ dàng. Điều đó đòi hỏi sự phân công phải đảm bảo hài hòa giữa việc cân đối số tiết thực dạy và số tiết làm công tác kiêm nhiệm, đảm bảo tương đối công bằng về khối lượng công việc của từng GV.

b. Quản lí việc chuẩn bị giờ lên lớp của giáo viên

Kết quả của quá trình dạy học nói chung, đối với môn Toán và cụ thể từng chủ đề, tiết học nói riêng đều phụ thuộc rất lớn ở khâu chuẩn bị cho giờ lên lớp của GV. Trong quá trình chuẩn bị thể hiện ở một số công việc cụ thể là: Soạn giáo án, chuẩn bị PTDH, đồ dùng dạy học cần thiết.

Giáo án soạn của GV phải đảm bảo theo đúng theo kế hoạch dạy học đã được phê duyệt. Bài soạn phải đảm bảo theo đúng yêu cầu đặc trưng bộ môn, bám sát chuẩn kiến thức kỹ năng, thể hiện rõ mục tiêu, nội dung, PPDH sẽ được sử dụng,

PTDH môn Toán tối thiểu cần có. Đồng thời phải nêu rõ từng hoạt động của thầy và của trò. Cụ thể các hình thức kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của HS, định hướng hình thành phát triển năng lực nào cho HS thông qua hoạt động học tập.

Thông qua việc ký duyệt giáo án, CBQL đánh giá thực hiện công tác chuẩn bị giờ lên lớp của GV. CBQL nhà trường, tổ chuyên môn thường xuyên kiểm tra, theo dõi và điều chỉnh sai lệch, thiếu sót, tạo mọi điều kiện giúp cho GV chuẩn bị tốt những quy định theo quy chế chuyên môn trước khi lên lớp.

GV phải xác định việc chuẩn bị giờ lên lớp chu đáo là nề nếp chuyên môn, là cơ sở quyết định cho thành công của giờ lên lớp.

c. Quản lí nề nếp giảng dạy trên lớp của GV

Hoạt động dạy học nói chung và hoạt động dạy học môn Toán nói riêng ở trường THCS hiện nay được thực hiện chủ yếu bằng hình thức dạy và học trên lớp với những giờ trên lớp và hệ thống bài học cụ thể. Chính vì vậy, trong quá trình quản lí hoạt động dạy học, CBQL nhà trường phải có những biện pháp tác động cụ thể, linh hoạt và khoa học để nâng cao chất lượng giờ lên lớp của GV (Bernd Meier và Nguyễn Văn Cường, 2014).

d. Quản lí hoạt động dự giờ và kiểm tra chuyên môn

Một nét đặc thù cơ bản trong quản lí nhà trường là có hoạt động dự giờ, rút kinh nghiệm sư phạm và kiểm tra chuyên môn.

Đối với công tác kiểm tra chuyên môn, cần phải xây dựng được kế hoạch đồng bộ cho cả năm học, triển khai thực hiện cụ thể từng tuần, từng tháng.

Đối với hoạt động dự giờ và rút kinh nghiệm sư phạm cần tổ chức thực hiện tốt theo quy định chuyên môn, có nề nếp và theo từng tổ chuyên môn.

Đây là hoạt động thường xuyên, nghiêm túc, thực chất không riêng gì CBQL mà kể cả mọi GV bộ môn đều phải thực hiện để không ngừng nâng cao tay nghề, cải thiện chất lượng giảng dạy. Vì vậy, CBQL cần quan tâm quản lí tốt hoạt động này nhằm thúc đẩy GV luôn đầu tư phát triển nghề nghiệp của mình.

e. Quản lí hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của HS

Quản lí tốt hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của HS, qua đó HT nhà trường sẽ nắm được kết quả thực tế của hoạt động dạy học, chất lượng dạy học bộ

môn. Nó là cơ sở để đánh giá hiệu quả của quá trình dạy học. Trên cơ sở đó, GV có kế hoạch cải tiến hoạt động giảng dạy của mình; HT nhà trường có biện pháp quản lí hoạt động dạy học hữu hiệu hơn nhằm giúp HS đạt được mục tiêu học tập (Nguyễn Công Khanh (Chủ biên), Đào Thị Oanh và Lê Mỹ Dung, 2014).

Quản lí hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của HS phải đạt được những yêu cầu cơ bản sau:

Thực hiện đúng, đủ, nghiêm túc tất cả các văn bản hướng dẫn về kiểm tra, đánh giá HS theo quy định của Bộ GD & ĐT; quy chế chuyên môn trong nhà trường về kiểm tra, đánh giá; định kỳ tổ chức kiểm tra chất lượng (mỗi học kỳ ít nhất 02 lần) nhằm đánh giá kết quả học tập của HS; thực hiện đánh giá đảm bảo công bằng, khách quan và phản ánh chính xác kết quả học tập của từng HS, chú trọng đến năng lực cá nhân, khuyến khích HS thể hiện cá tính và năng lực bản thân.

Hiệu trưởng nhà trường xây dựng quy trình quản lí chất lượng dạy học, kế hoạch theo dõi, kiểm tra thường xuyên việc thực hiện quy định chuyên môn của từng GV về kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của HS.

g. Quản lí thực hiện quy định hồ sơ chuyên môn của GV

Hồ sơ chuyên môn của GV phản ánh nội dung công việc mà GV đó được phân công giảng dạy và đang thực hiện nhiệm vụ được phân công. Nội dung thể hiện trong hồ sơ chuyên môn, phần nào là cơ sở để đánh giá, ghi nhận sự chuẩn bị, đầu tư cho chuyên môn của GV đó.

Hồ sơ chuyên môn của GV cũng là phương tiện phản ánh quá trình quản lí hoạt động của GV có tính khách quan và cụ thể. Quản lí tốt hồ sơ chuyên môn giúp cho HT nhà trường nắm chắc, cụ thể hơn việc thực hiện nhiệm vụ chuyên môn của GV.

Xây dựng nề nếp thực hiện quy định về hồ sơ chuyên môn của GV, các quy định về từng loại hồ sơ là yêu cầu cụ thể mà HT nhà trường phải đặt ra cho GV thực hiện ngay từ đầu năm học.

Hồ sơ chuyên môn của GV dạy môn Toán phải bao gồm tối thiểu các loại sau: Kế hoạch giảng dạy; Kế hoạch cá nhân; Kế hoạch tự học, tự bồi dưỡng; Kế hoạch khác (nếu có); giáo án bộ môn; tài liệu giảng dạy, tài liệu tham khảo, chuẩn kiến thức