Một Số Vấn Đề Cơ Bản Về Quản Lí Hoạt Động Bồi Dưỡng Năng Lực Dhth Cho

- Có hiểu biết sâu về dạy học tích hợp, cụ thể: người GV phải hiểu rõ bản chất của DHTH; các cách tích hợp, các mức độ tích hợp (dọc, ngang; theo nội dung/ chủ đề; liên môn, xuyên môn, đa môn…).

- Để có nănglực dạy học tích hợp giáo viên cần có các kỹ năng sau:

+ Có kỹ năng xác định chủ đề/ hoặc nội dung tích hợp; kỹ năng khai thác những nội dung, yếu tố có mối liên hệ gắn kết gần gũi với nội dung bài học.

+ Thiết kế được các kế hoạch dạy học theo hướng tích hợp (về nội dung, về hoạt động…).

+ Biết lựa chọn các phương pháp, cách thức dạy học tích hợp để giúp HS tự cập nhật, đổi mới tri thức, phát triển năng lực sáng tạo và giải quyết vấn đề phức hợp, đồng thời chuyển tải nội dung giáo dục tới HS một cách sinh động, tự nhiên, nhẹ nhàng, hấp dẫn.

+ Thực hiện tốt quá trình dạy học tích hợp ở trên lớp cũng như ở ngoài lớp học (thư viện, sân trường, công viên, bảo tàng, di tích lịch sử văn hóa, nhà máy…) với những phương pháp, kỹ thuật, phương tiện dạy học và hình thức tổ chức dạy học đa dạng phong phú.

+ Có kỹ năng khai thác, sử dụng các kênh thông tin một cách hiệu quả, nhất là qua Internet để làm cho nội dung bài giảng phong phú, đa dạng.Tạo điều kiện cho HS được học tập qua các nguồn học liệu đa dạng, phong phú trong xã hội. Từ đó phát triển năng lực tự học và chuẩn bị tâm thế cho học tập suốt đời của HS.

+ Có kỹ năng giải quyết vấn đề cũng như các tình huống nảy sinh trong dạy học theo hướng tích hợp.

+ Có khả năng gắn lý thuyết với thực hành. Bản chất của dạy tích hợp là tổ chức dạy học kết hợp giữa dạy lý thuyết và thực hành trong một nội dung bài học. Do đó GV phải có được khả năng cần thiết này.

1.2.6. Bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp cho GV

Bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp cho giáo viên là công việc của nhà quản lí. Đó là cách thức tác động của nhà quản lí đến người giáo viên, giúp họ nâng cao nhận thức, kiến thức chuyên môn, cách thức xây dựng và phương pháp tổ chức hoạt động dạy học tích hợp, cách thức khai thác thông tin phục vụ giảng dạy, cách thức kiểm tra đánh giá học sinh theo hướng dạy học tích hợp.

Hoạt động bồi dưỡng năng lực DHTH cho GV THPT bao gồm:

* Nội dung bồi dưỡng năng lực DHTH cho GV các trường THPT gồm các nội dung sau:

Năng lực hiểu biết về dạy học tích hợp

Một người có năng lực trong lĩnh vực hoạt động nào đó phải có kiến thức về lĩnh vực đó. Tri thức và những hiểu biết về DHTH, hiểu biết các chủ đề tích hợp trong dạy học giúp GV thực hiện một mục tiêu “kép” trong dạy học, vừa đảm bảo cung cấp tri thức khoa học cơ bản của môn học, vừa tích hợp giáo dục các nội dung khác.

Năng lực hiểu biết về DHTH của GV thể hiện ở nhận thức đúng về các nội dung sau: Sự cần thiết phải tích hợp trong dạy học; ý nghĩa vai trò của tích hợp trong dạy học; các quan điểm về sự tích hợp trong các môn học; mục đích của DHTH; phương pháp của dạy học tích hợp; hình thức tích hợp trong dạy học; các nguyên tắc tích hợp các môn học,...

Để có năng lực hiểu biết về DHTH, người GV cần có các yếu tố : Nhu cầu về sự mở rộng tri thức, tầm hiểu biết, và kỹ năng để thỏa mãn nhu cầu đó, thường xuyên tự học, tự bồi dưỡng để bổ sung hoàn thiện tri thức của mình.

Năng lực phát hiện, xác định mức độ tích hợp, phân loại và sắp xếp các chủ đề cần tích hợp trong chương dạy học

Đây là năng lực hoạt động trí tuệ của GV khi đứng trước yêu cầu của DHTH, nó đòi hỏi phải huy động khả năng tư duy tích cực và sáng tạo nhằm phát hiện, phân loại và sắp xếp các chủ đề tích hợp trong chương trình dạy học, xác định mức độ tích hợp phù hợp (tích hợp, liên hệ, lồng ghép) cho từng nội dung cụ thể trong bài học.

Muốn làm được điều đó, người GV phải nắm vững nguyên tắc tích hợp các môn, nắm vững kiến thức bài dạy, nắm vũng chủ đề, nội dung giáo dục, biết lựa chọn và tổ chức sắp xếp các tri thức, phân tích, tổng hợp, hệ thống hoá kiến thức một cách logic, khoa học và sáng tạo để gây hứng thú cho HS trong quá trình dạy học. Đây là thành phần năng lực cần thiết trong cấu trúc năng lực DHTH.

Năng lực lập kế hoạch dạy học tích hợp

Lập kế hoạch DHTH là quá trình xác định những mục tiêu của DHTH và phương thức tốt nhất để đạt được những mục tiêu đó. Kế hoạch DHTH thể hiện rõ mục

tiêu, nội dung, phương pháp dạy học phù hợp với đặc thù môn học, đặc điểm HS và môi trường giáo dục, phối hợp hoạt động học với hoạt động dạy theo hướng phát huy tính tích cực nhận thức của HS. Do đó năng lực lập kế hoạch DHTH là khả năng của người GV xác định được kế hoạch phù hợp với các đặc điểm của DHTH, là điểm hội tụ của nhiều yếu tố như tri thức về DHTH, kỹ năng, kỹ xảo, kinh nghiệm trong DHTH.

Năng lực vận dụng các phương pháp trong dạy học tích hợp

Năng lực vận dụng phương pháp trong DHTH là khả năng đối với những hành động có kế hoạch, định hướng mục đích trong việc giải quyết các nhiệm vụ và vấn đề của DHTH. Việc thực hiện có hiệu quả kỹ năng giảng dạy trên lớp là điều kiện cơ bản để hình thành năng lực dạy học của GV.

Trong DHTH, với mục đích “hình thành năng lực của người học” người GV phải có khả năng vận dụng các phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động và sáng tạo của HS, phát triển năng lực tự học và tư duy của HS. Phương pháp dạy học theo quan điểm phát triển năng lực không chỉ chú ý tích cực hoá HS về hoạt động trí tuệ mà còn chú ýrèn luyện năng lực giải quyết vấn đề gắn với những tình huống của cuộc sống và nghề nghiệp, đồng thời gắn hoạt động trí tuệ với hoạt động thực hành, thực tiễn. Tăng cường việc học tập trong nhóm, đổi mới quan hệ GV - HS theo hướng cộng tác có ý nghĩa quan trọng nhằm phát triển năng lực xã hội.

Năng lực sử dụng thiết bị và các phương tiện trong dạy học tích hợp

Đây là năng lực không thể thiếu được của GV ở bất cứ cấp học nào trong giai đoạn hiện nay. Thiết bị và phương tiện vừa là yếu tố điều kiện tốt để phục vụ cho giảng dạy và học tập, đồng thời cũng là yếu tố kích thích tư duy sáng tạo, nghiên cứu cho GV và HS. Người GV phải có khả năng sử dụng thiết bị và các phương tiện dạy học để làm tăng hiệu quả của DHTH. Năng lực tổ chức, điều khiển hoạt động học tập của học sinh trong dạy học tích hợp.

Trong quá trình DHTH, hoạt động dạy của GV đóng vai trò chủ đạo thể hiện ở chổ người thầy xác định mục tiêu, nội dung dạy học, thiết kế và tổ chức hoạt động, dự kiến các tình huống có thể xảy ra và phương hướng, cách thức giải quyết tương ứng…nhằm tổ chức, hướng dẫn, điều khiển hoạt động học chủ động, tích cực, tự giác của HS theo mục tiêu dạy học. Kết quả của quá trình DHTH phụ thuộc lớn vào việc

GV tổ chức các hoạt động giáo dục , bởi vì HS không chỉ là khách thể trong hoạt động dạy mà còn là chủ thể trong hoạt động học.

Năng lực kiểm tra, đánh giá trong dạy học tích hợp

Năng lực đánh giá giúp cho GV nắm được trình độ và khả năng tiếp thu bài của HS để xác nhận kết quả của một hoạt động để bổ sung điều chỉnh trong dạy học. Để tạo được uy tín trước học sinh, người GV phải có quan điểm đánh giá khách quan, chính xác và công bằng. Thái độ và hành vi trung thực, khách quan của nhà giáo dục một mặt đảm bảo các yêu cầu của nhiệm vụ giáo dục mặt khác tạo ra sức cảm hóa lớn đối với người học kể cả đánh giá thành công hay hạn chế của HS. Khả năng đánh giá đúng của GV đối với người học sẽ tác động mạnh mẽ đến kết quả tự học và kết quả rèn luyện đạo đức cho HS và bản thân GV, sử dụng kết quả kiểm tra đánh giá để điều chỉnh hoạt động dạy và học. Theo quan điểm DHTH nhằm phát triển năng lực của người học, việc đánh giá kết quả học tập không lấy việc kiểm tra khả năng tái hiện kiến thức đã học làm trung tâm của việc đánh giá. Đánh giá kết quả học tập cần chú trọng khả năng vận dụng sáng tạo tri thức trong những tình huống ứng dụng khác nhau.

* Phương pháp bồi dưỡng

Các phương pháp bồi dưỡng năng lực DHTH cho GV các trường THPT cần phù hợp với nội dung, đảm bảo yêu cầu nghiêm túc, hấp dẫn, thiết thực và hiệu quả. Ngoài việc tổ chức nghe giảng, cần phát triển các hình thức: thảo luận, đối thoại, thực hành thao giảng...

- Phương pháp diễn giảng.

- Phương pháp thảo luận.

- Phương pháp thực hành chuyên môn.

- Phương pháp tự bồi dưỡng, tự nghiên cứu.

* Hình thức bồi dưỡng

Hoạt động bồi dưỡng năng lực DHTH cho GV các trường THPT gồm 3 loại hình:

- Hoạt động bồi dưỡng chuẩn hoá và nâng chuẩn.

- Hoạt động bồi dưỡng thường xuyên theo quy định của Bộ GDĐT.

- Hoạt động tự bồi dưỡng của cá nhân.

Tương ứng với 3 loại hình bồi dưỡng nói trên là 3 hình thức bồi dưỡng sau:

- Bồi dưỡng tập trung: Bồi dưỡng theo khoá học hay theo từng đợt tại cơ sở đào tạo hay cơ sở bồi dưỡng GV.

- Bồi dưỡng tại chỗ: Tổ chức bồi dưỡng ngay tại trường THPT mà GV đang công tác.

- Bồi dưỡng từ xa: Thông qua các phương tiện công nghệ thông tin để hỗ trợ bồi dưỡng tạichỗ.

Lý luận về quản lý hoạt động bồi dưỡng

Xét về phương diện chức năng của người quản lí, để bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp lĩnh vực KHTN cho giáo viên THPT, hiệu trưởng phải thực hiện 4 chức năng: Xây dựng kế hoạch bồi dưỡng; Tổ chức triển khai thực hiện kế hoạch bồi dưỡng; Chỉ đạo hoạt động bồi dưỡng; Kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng.

Xây dựng kế hoạch bồi dưỡng: Là hoạch định các công việc cần thực hiện một cách chủ động và khoa học. Xây dựng kế hoạch là chức năng đầu tiên, giúp trù liệu cho việc thực hiện đạt kết quả tốt. Là chức năng quan trọng nhất của việc lãnh đạo, soạn thảo và thông qua những quyết định quản lý quan trọng nhất. Xây dựng kế hoạch bao gồm việc xác định mục tiêu, nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức bồi dưỡng, xác định từng bước đi, những điều kiện, phương tiện cần thiết trong một thời gian nhất định của hệ thống quản lý và bị quản lý trong nhà trường. Một tổ chức sư phạm, một tập thể lao động, một nhà trường, trong đó mọi thành viên phải liên kết với nhau cùng hoạt động thực hiện nhiệm vụ của tập thể mình và của bản thân mình. Nhiệm vụ cốt yếu của người quản lý là làm thế nào để mọi người biết nhiệm vụ của mình, biết phương pháp hoạt động nhằm thực hiện có hiệu quả mục tiêu của tổ chức. Đấy là chức năng lập kế hoạch của nhà quản lý.

Xây dựng kế hoạch là một quá trình gồm các bước: Dự báo, xác định mục tiêu, xây dựng kế hoạch thực hiện mục tiêu.

Tổ chức triển khai thực hiện kế hoạch bồi dưỡng: Là quá trình triển khai các kế hoạch, đó là các hoạt động được tiến hành sau khi kế hoạch đã được xây dựng nhằm thực hiện kế hoạch đã đề ra. Là hoạt động quản lý nhằm thiết lập một hệ thống các vị trí cho mỗi cá nhân và bộ phận sao cho các cá nhân và bộ phận đó có thể phối hợp với nhau một cách tốt nhất để thực hiện mục tiêu của kế hoạch bồi dưỡng.

Chỉ đạo hoạt động bồi dưỡng: Sau khi tổ chức triển khai thực hiện kế hoạch bồi dưỡng thì người quản lý cần phải chỉ đạo, điều hành công việc của các giáo viên, nhóm bộ môn, tổ chuyên môn. Điều khiển, chỉ đạo là quá trình tác động đến giáo viên sao cho họ tự nguyện và nhiệt tình phấn đấu để đạt được các mục tiêu đã đề ra, bao gồm các hoạt động chỉ đạo, điều hành, hướng dẫn, phối hợp ra lệnh và làm gương của người quản lý đối với các giáo viên, tổ chuyên môn. Chỉ đạo là quá trình tập hợp, liên kết các thành viên trong trường theo sát hoạt động của bộ máy, hướng dẫn, điều chỉnh công việc nhịp nhàng, động viên, khuyến khích, khen thưởng giáo viên nhằm đạt mục tiêu của việc bồi dưỡng.

Kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng: Kiểm tra trong quản lý là quá trình theo dõi giám sát, đánh giá diễn biến và kết quả đạt được của các hoạt động, đồng thời tiến hành các biện pháp sửa chữa, uốn nắn, khắc phục những sai lệch cần thiết. Kiểm tra có vai trò quan trọng trong quá trình quản lý, là nhu cầu cơ bản để hoàn thành các quyết định quản lý.Có thể nói rằng "không có kiểm tra là không có quản lý".

1.3. Một số vấn đề cơ bản về quản lí hoạt động bồi dưỡng năng lực DHTH cho giáo viên THPT

1.3.1. Tầm quan trọng của việc quản lí hoạt động bồi dưỡng năng lực DHTH cho giáo viên THPT

* Tầm quan trọng của hoạt động bồi dưỡng năng lực DHTH cho giáo viên THPT.

Hoạt động bồi dưỡng năng lực DHTH cho giáo viên THPT là vấn đề không thể thiếu trong mỗi nhà trường. Thực hiện tốt hoạt động này giúp GV:

Hiểu quan điểm đổi mới của Đảng, vận dụng vào thực tế công tác giảng dạy; Nhận thức được vai trò, chức năng, nhiệm vụ của mình trong công tác giáo dục; Có năng lực DHTH tốt, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục;

Có khả năng rèn luyện cho HS phát triển năng lực giải quyết vấn đề, sáng tạo và các năng lực cần thiết khác.

* Tầm quan trọng của việc quản lí hoạt động bồi dưỡng năng lực DHTH cho giáo viên THPT

Về phương diện quản lí, bồi dưỡng năng lực DHTH cho GV là công việc của nhà quản lí. Do vậy nếu hiệu trưởng nhà trường quan tâm, tâm huyết với vấn đề bồi dưỡng GV thì sẽ tổ chức các hoạt động bồi dưỡng GV đạt hiệu quả cao, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.

Quản lí tốt hoạt động bồi dưỡng năng lực DHTH cho giáo viên THPT sẽ giúp các nhà trường có đội ngũ GV vững vàng về chuyên môn, hoàn thành tốt các nhiệm vụ được giao, có khả năng đáp ứng được yêu cầu đổi mới của ngành giáo dục trong giai đoạn tới; giúp các nhà trường dự báo được nhu cầu về việc phải tiếp tục bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ của GV để có sự tham mưu kịp thời với các cấp lãnh đạo về công tác đào tạo, bồi dưỡng, tuyển dụng đội ngũ đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.

Quản lí tốt hoạt động bồi dưỡng năng lực DHTH cho giáo viên THPT sẽ giúp các nhà trường chủ động trong việc xây dựng, thực hiện kế hoạch, huy động các nguồn lực phục vụ công việc bồi dưỡng cho từng năm học; lựa chọn được các hình thức tổ chức bồi dưỡng phù hợp với nhu cầu của đội ngũ GV và tình hình thực tế nhà trường để việc bồi dưỡng đạt hiệu quả cao.

1.3.2. Qui định chung về cấu trúc chương trình các môn khoa học tự nhiên và yêu cầu về năng lực DHTH lĩnh vực KHTN đối với giáo viên THPT

1.3.2.1. Qui định chung về cấu trúc chương trình các môn khoa học tự nhiên cấp THPT

Để việc quản lí hoạt động bồi dưỡng năng lực DHTH lĩnh vực KHTN cho GV các môn KHTN có hiệu quả, người quản lí trước hết phải nắm được các qui định chung về phạm vi, cấu trúc chương trình, về chuẩn kiến thức kĩ năng, về thái độ, phương pháp và hình thức tổ chức các hoạt động giáo dục của cấp học đối với các môn KHTN.

Trong chương trình giáo dục THPT các môn KHTN gồm: Toán, Vật lí, Hoá học, Sinh học và KTCN.

Cấu trúc chương trình các môn KHTN ở trường THPT.

STT

Môn	Khối 10 (số tiết/tuần)	Khối 11 (số tiết/tuần)	Khối 12 (số tiết/tuần)
1	Toán	3	3,5	3,5
2	Vật lí	2	2	2
3	Hoá học	2	2	2
4	Sinh học	2	2	2
5	KTCN	0	1,5	1