Cấu Trúc Và Biểu Hiện Của Hứng Thú Cấu Trúc Của Hứng Thú:

Giờ học Giáo dục thể chất:

Giờ học chính khóa là hình thức cơ bản của GDTC, được tiến hành theo kế hoạch đào tạo chung của Nhà trường. Giờ học TDTT chính khóa có những đặc điểm chung của hình thức lớp - bài với dấu hiệu quan trọng nhất là nhà sư phạm trực tiếp điều khiển và TCHĐ dạy học. Nhiệm vụ trọng tâm của các giờ học GDTC là trang bị tri thức chuyên môn, hình thành kỹ năng, kỹ xảo vận động cần thiết cho cuộc sống và cho hoạt động thể thao. [27], [30].

Luật Thể dục, Thể thao quy định: GDTC là môn học chính khoá thuộc chương trình giáo dục nhằm cung cấp kiến thức, kỹ năng vận động cơ bản cho người học thông qua các bài tập và trò chơi vận động, góp phần thực hiện mục tiêu GD toàn diện.

Giờ học thể dục trong trường học các cấp chính là hiện thân của giờ học GDTC chính khóa. Đây là hình thức cơ bản nhất của công tác GDTC được tiến hành trong các nhà trường. Nó có ý nghĩa quan trọng trong việc quản lý và GD người học. Giờ học thể dục trong các trường học có nhiệm vụ trọng tâm là trang bị tri thức chuyên môn, hình thành kỹ năng, kỹ xảo vận động cần thiết cho cuộc sống và hoạt động thể thao. Giờ học chính khóa với ưu điểm là được tổ chức chặt chẽ và có tính thống nhất cao theo kế hoạch đào tạo, theo thời khóa biểu của nhà trường và theo giáo án của giáo viên. Các giờ học được tiến hành trên sân tập của nhà trường với các lớp học có số lượng học sinh, sinh viên tương đối ổn định và tương đồng về lứa tuổi.[28].

Hoạt động thể thao ngoại khóa:

Hoạt động thể thao ngoại khóa đáp ứng nhu cầu tập luyện, giải trí ngoài giờ học chính khóa của một bộ phận học sinh sinh viên với mục đích và nhiệm vụ là góp phần phát triển năng lực thể chất một cách toàn diện, nâng cao thành tích thể thao cũng như giao lưu, giải trí của học sinh sinh viên. Giờ học ngoại khoá nhằm củng cố và hoàn thiện các bài học chính khoá và được tiến hành vào giờ tự học của học sinh sinh viên, hay dưới sự hướng dẫn của giáo viên TDTT,

hướng dẫn viên. Ngoài ra còn các hoạt động thể thao ngoài giờ học bao gồm: Luyện tập trong các câu lạc bộ, các giải thi đấu trong và ngoài trường được tổ chức hàng năm, các bài tập thể dục vệ sinh chống mệt mỏi hàng ngày, cũng như giờ tự luyện tập của học sinh sinh viên, phong trào tự tập luyện rèn luyện thân thể. Hoạt động ngoại khoá với chức năng là động viên lôi kéo nhiều người tham gia tập luyện các môn thể thao yêu thích, góp phần nâng cao sức khoẻ phục vụ học tập và sinh hoạt. [27], [30].

Hoạt động thể thao ngoại khóa cho sinh viên các trường cao đẳng, đại học có vai trò rất lớn đối với công tác GDTC nói riêng cũng như GD nói chung:

Hỗ trợ cho giờ học chính khóa và thỏa mãn nhu cầu vận động cho sinh viên. Hiện nay đa số các trương trình đào tạo đại học đều thực hiện chương trình GDTC chính khóa trong 3 học kỳ với tổng khối lượng từ 90 đến 120 tiết, mỗi tuần 1 buổi, mỗi buổi từ 2 đến 3 tiết. Đối với bậc cao đẳng là 1 đến 2 học kỳ với tổng khối lượng từ 60 đến 90 tiết, mỗi tuần 1 buổi, mỗi buổi từ 2 đến 3 tiết. Do vậy, nếu chỉ GDTC qua giờ học chính khóa thì hiệu quả sẽ không cao, không đáp ứng được nhu cầu vận động của sinh viên;

Nghỉ ngơi tích cực sau các hoạt động học tập: Hoạt động học tập của sinh viên yêu cầu khả năng lao động trí óc cao. Lao động trí óc với cường độ cao, kéo dài sẽ dẫn đến căng thẳng trí óc, mệt mỏi và giảm trí nhớ và khả năng làm việc. Trong trường hợp này, các hoạt động TDTT như là biện pháp nghỉ ngơi tích cực và nâng cao khả năng lao động trí óc của sinh viên, nó có thể được thực hiện trước, trong và sau thời gian lao động trí óc. Hoạt động TDTT hợp lý có tác dụng nâng cao tính ổn định, sự chịu đựng trước những yếu tố căng thẳng, đề phòng trạng thái mệt mỏi quá độ của quá trình học tập đặc biệt là trong các kỳ thi. Qua đó giúp sinh viên cân bằng được tâm lý và tổ chức được cuộc sống một cách lành mạnh. [27];

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 101 trang tài liệu này.

Vui chơi, giải trí lành mạnh: Vui chơi, giải trí lành mạnh là nhu cầu chính đáng của tất cả mọi người, trong đó có sinh viên. Cùng với sự phát triển, thì

môi trường xã hội ngày càng phức tạp, các tệ nạn xã hội ngày càng gia tăng. Những mặt trái của xã hội phát triển luôn cám dỗ và tác động trực tiếp đến thanh thiếu niên. Hoạt động thể thao ngoại khóa được tổ chức phong phú, đa dạng là một công cụ rất hiệu quả trong việc lôi cuốn, thu hút sinh viên vào hoạt động vui chơi, giải trí lành mạnh cũng như hướng sinh viên vào các hoạt động tích cực, tránh xa tệ nạn xã hội;

Rèn luyện kỹ năng sống: Hoạt động TDTT ngoại khóa tạo cho sinh viên cơ hội gặp gỡ, giao tiếp và tương tác với các cá nhân, tập thể qua đó giúp họ rèn luyện kỹ năng giao tiếp, ứng xử, tự tin, dũng cảm cũng như kỹ năng phối hợp với các cá nhân, tập thể khác trong các hoạt động qua đó phát triển tâm lý, nhân cách của mình. Việc tham gia vào các hoạt động tập thể, đặc biệt là các hoạt động ngoại khóa nói chung và thể thao nói riêng là cơ hội rất tốt để thể hiện vai trò cũng như trách nhiệm của cá nhân trong tập thể, trong cộng đồng. Góp phần xây dựng nên một xã hội phát triển tích cực, hội nhập.

1.2. Lý luận chung về hứng thú

1.2.1. Khái niệm chung và đặc điểm của hứng thú

* Khái niệm chung về hứng thú

Các nhà tâm lý học Mác-xit coi hứng thú không phải là cái trừu tượng vốn có trong mỗi cá nhân mà là kết quả của sự hình thành và phát triển nhân cách cá nhân, nó phản ánh một cách khách quan thái độ đang tồn tại ở con người. Thái độ đó xuất hiện là do kết quả của sự ảnh hưởng qua lại giữa điều kiện sống và hoạt động của mỗi cá nhân. Nguyên nhân gây ra hứng thú rất đa dạng khiến cho khái niệm hứng thú có nhiều cách giải thích và được xét theo nhiều khía cạnh khác nhau (khía cạnh nhận thức; theo sự lựa chọn của cá nhân đối với thế giới khách quan; theo khía cạnh gắn với nhu cầu). Họ đã nghiên cứu hứng thú theo quan điểm duy vật biện chứng đã chỉ ra tính chất phức tạp của hứng thú, xem xét hứng thú trong mối tương quan với các thuộc tính khác của nhân cách (nhu cầu, xúc cảm, ý chí, trí tuệ …).

Về mặt khái niệm: Hứng thú là một thái độ đặc biệt của cá nhân đối với đối tượng, thể hiện ở sự chú ý tới đối tượng, khao khát đi sâu nhận thức đối tượng và thích thú được thỏa mãn với đối tượng.

Ngày nay, các nhà tâm lý học đã đưa ra định nghĩa tương đối hoàn chỉnh về hứng thú: “Hứng thú là thái độ lựa chọn đặc biệt của cá nhân đối với đối tượng nào đó, vừa có ý nghĩa đối với cuộc sống, vừa có khả năng đem lại khoái cảm cho cá nhân trong quá trình hoạt động”. Theo đó, hứng thú thể hiện mối quan hệ giữa chủ thể với thế giới khách quan, giữa đối tượng với nhu cầu, xúc cảm, tình cảm của chủ thể hoạt động…

Khác với nhu cầu. Một sự vật, hiện tượng nào đó chỉ có thể trở thành đối tượng của hứng thú khi chúng thoả mãn 2 điều kiện sau đây:

- Thứ nhất: Có ý nghĩa với cuộc sống của cá nhân, điều kiện này quyết định nhận thức trong cấu trúc của hứng thú, đối tượng nào càng có ý nghĩa lớn đối với cuộc sống của cá nhân thì càng dễ dàng tạo ra hứng thú. Muốn hình thành hứng thú, chủ thể phải nhận thức rõ ý nghĩa của đối tượng với cuộc sống của mình, nhận thức càng sâu sắc và đầy đủ càng đặt nền móng vững chắc cho sự hình thành và phát triển của hứng thú.

- Thứ hai: Có khả năng mang lại khoái cảm cho cá nhân. Trong quá trình hoạt động với đối tượng, hứng thú quan hệ mật thiết với với nhu cầu. Khoái cảm nảy sinh trong quá trình hoạt động với đối tượng, đồng thời chính khoái cảm có tác dụng thúc đẩy cá nhân tích cực hoạt động, điều đó chứng tỏ hứng thú chỉ có thể hình thành và phát triển trong và thông qua quá trình hoạt động của cá nhân.

Hứng thú của cá nhân được hình thành trong hoạt động và sau khi đã được hình thành chính nó quay trở lại thúc đẩy cá nhân hoạt động. Vì lý do trên hứng thú tạo nên ở cá nhân khát vọng tiếp cận và đi sâu vào đối tượng gây ra nó, khát vọng này được biểu hiện ở chỗ cá nhân tập trung chú ý cao độ vào đối tượng làm cho mình hứng thú, do đó tích cực hóa hoạt động của con người theo

hướng phù hợp với hứng thú dù phải vượt qua muôn ngàn khó khăn người ta vẫn thấy thoải mái và thu được hiệu quả cao… [8][32]

* Đặc điểm của hứng thú

Như đã nói ở trên, hứng thú là nét biểu hiện của xu hướng cá nhân, điều đó được thể hiện qua các đặc điểm sau:

- Tính hạn chế của hứng thú bởi một phạm vi khá hẹp các kiến thức và hình thức hoạt động. Chẳng hạn như hứng thú với một lĩnh vực nào đó (thể thao) và hứng thú với một chuyên môn hẹp của nó (một môn thể thao cụ thể, một công việc hoặc một hoạt động cụ thể trong lĩnh vực thể thao).

- Cụ thể hóa mục đích và thao tác hoạt động nhiều hơn so với bình thường.

- Tích cực hóa không chỉ các quá trình nhận thức mà cả những nỗ lực sáng tạo của con người trong lĩnh vực mà họ hứng thú.

- Thỏa mãn cảm xúc đặc biệt nhằm thích ứng lâu dài một hoạt động tương ứng. Thông thường người ta không hiểu đúng bản chất của hứng thú và chỉ coi nó là sự thích thú bề ngoài cũng như sự tò mò hiếu kì. Thực chất, hứng thú chân chính chỉ xuất hiện khi có: những cảm xúc có được trong lĩnh vực mình quan tâm; hoạt động thực tiễn trong lĩnh vực đó; sự thỏa mãn cảm xúc mà con người tiếp nhận được do có những kiến thức và có hình thức hoạt động trên.

1.2.2. Cấu trúc và biểu hiện của hứng thú Cấu trúc của hứng thú:

Cấu trúc của hứng thú được tiến sĩ tâm lý học N.G.Mavôzôva đưa ra và nhận được sự tán thành của nhiều nhà tâm lý học. Cấu trúc này căn cứ theo 3 biểu hiện sau:

- Cá nhân hiểu rõ được đối tượng đã gây ra hứng thú;

- Cá nhân có cảm xúc dương tính sâu sắc với đối tượng gây ra hứng thú do cảm nhận được ý nghĩa của đối tượng với bản thân;

- Tiến hành những hành động tích cực để vươn tới chiếm lĩnh đối tượng.

Nghĩa là hứng thú liên quan đến việc người đó có xúc cảm, tình cảm thực sự với đối tượng mà mình muốn chiếm lĩnh, có niềm vui tìm hiểu và nhận thức đối tượng, có động cơ trực tiếp xuất phát từ bản thân hoạt động, tự nó lôi cuốn, kích thích hứng thú, những động cơ khác không trực tiếp xuất phát từ bản thân hoạt động chỉ có tác dụng hỗ trợ cho sự nảy sinh và duy trì hứng thú chứ không xác định bản chất hứng thú.

Ở một mức độ nhất định thì khi thích thú một đối tượng nào đó, con người đều muốn hiểu biết nó kỹ hơn, sâu sắc hơn. Do đó, không có yếu tố nhận thức thì không thể có hứng thú. Ngược lại, hứng thú là một điều kiện để nhận thức đối tượng một cách cơ bản hơn, sâu sắc hơn. Thái độ xúc cảm với đối tượng là một dấu hiệu quan trọng của hứng thú. Bản thân nhận thức không thể tạo nên hứng thú, mà phải có sự kết hợp chặt chẽ giữa nhận thức và thái độ xúc cảm. Và cũng không phải bất kỳ thái độ cảm xúc nào cũng gây nên hứng thú. Niềm vui nhất thời trong chốc lát chưa phải là biểu hiện của hứng thú ổn định mà “chỉ có những biểu hiện của cảm xúc tích cực, bền vững của cá nhân đối với đối tượng mới có thể trở thành một dấu hiệu, một mặt không thể thiếu được của hứng thú". Hứng thú là nguồn kích thích mạnh mẽ, bền vững tới tính tích cực của cá nhân. Nguồn kích thích này làm các quá trình tâm lý diễn ra khẩn trương căng thẳng, hoạt động trở nên say mê và đem lại hiệu quả cao. Hứng thú còn góp phần tạo động lực vượt qua được khó khăn trở ngại gặp phải trong quá trình hoạt động.

Hứng thú là sự kết hợp giữa nhận thức - xúc cảm - hành động. Mặt nhận thức chỉ là sự hiểu biết của con người đối với đối tượng, mặt hành vi là chỉ hình thức biểu hiện bên ngoài, còn nội dung tâm lý của hứng thú được thể hiện qua xúc cảm tình cảm của cá nhân với đối tượng. Nghĩa là phải có sự kết hợp giữa sự hiểu biết về đối tượng với sự thích thú với đối tượng và tính tích cực hoạt động với đối tượng.

Ba thành tố trên có quan hệ chặt chẽ với nhau trong hứng thú cá nhân. Để có hứng thú đối với đối tượng nào đó cần phải có các yếu tố trên. Nó có quan hệ mật thiết với nhau, tương tác lẫn nhau, trong cấu trúc hứng thú, sự tồn tại của từng mặt riêng lẻ không có ý nghĩa đối với hứng thú, không nói lên mức độ của hứng thú. [8]

Biểu hiện của hứng thú:

Từ những định nghĩa cũng như cách phân chia các thành phần cấu trúc của hứng thú mà có nhiều quan điểm khác nhau về những biểu hiện về hứng thú của con người. Mỗi quan điểm đều có cơ sở lý luận và ưu nhược điểm. Theo tiến sĩ tâm lý học N.G.Mavôzôva và nhiều nhà tâm lý khác, hứng thú biểu hiện ở 3 mặt nhận thức – xúc cảm – hành động.

Biểu hiện hứng thú của một cá nhân với đối tượng nào đó chính là: sự nhận thức đúng, đầy đủ về đối tượng; xúc cảm tích cực đối với đối tượng và cuối cùng là những hành động tích cực xoay quanh đối tượng đó nhằm chiếm lĩnh nó.

1.2.3. Mức độ và phân loại hứng thú Mức độ của hứng thú:

Việc phân chia các mức độ của hứng thú có một số quan điểm khác nhau như: Có tác giả thì phân chia làm 2 mức độ của hứng thú; Tác giả Nguyễn Thị Thu Cúc khi nghiên cứu về hứng thú học tập thì đưa ra 4 mức độ của hứng thú học tập…

Trong phạm vi đề tài này, chúng tôi đã tham khảo, tổng hợp kết quả nghiên cứu của các tác giả và phân chia mức độ của hứng thú thành 3 cấp độ. Theo nghiên cứu của chúng tôi cũng như sự đóng góp ý kiến của các chuyên gia thì sự phân chia này là phù hợp với việc sử dụng để đánh giá mức độ hứng thú của sinh viên với hoạt động GDTC và thể thao trong trường học. Đây cũng là nội dung nghiên cứu cơ bản của đề tài. Các mức độ của hứng thú được phân chia như sau:

- Hứng thú cao: Ở cấp độ này chủ thể có xúc cảm dương tính mạnh mẽ xuất phát từ nhận thức đúng và đủ về đối tượng. Xúc cảm này thúc đẩy mạnh mẽ chủ thể tích cực, chủ động đưa ra hành động để chiếm lĩnh đối tượng.

- Hứng thú (mức trung bình): Chủ thể có xúc cảm dương tính ở mức vừa phải với đối tượng; Có nhận thức đúng hoặc tương đối đúng, đủ về đối tượng; Có những hành động tích cực để chiếm lĩnh đối tượng nhưng chưa ở mức độ chủ động cao.

- Chưa (không) hứng thú. Chủ thể không có xúc cảm dương tính với đối tượng, chưa có nhận thức hoặc nhận thức sai về đối tượng. Do vậy chưa có hành động tích cực, chủ động để chiếm lĩnh đối tượng. Hoặc giữa 3 mặt xúc cảm - nhận thức - hành động chưa có sự tương quan, đồng bộ (VD: xúc cảm dương tính mạnh mẽ nhưng chưa hành động tích cực, hoặc hành động rất tích cực nhưng không xuất phát từ xúc cảm dương tính với đối tượng).

Phân loại hứng thú:

Có nhiều cách phân loại hứng thú khác nhau tùy theo góc độ (cơ sở) nghiên cứu:

Căn cứ vào mức độ hiệu lực của hứng thú có các loại sau:

- Hứng thú thụ động: Là loại hứng thú tĩnh quan, chỉ giới hạn ở việc con người tri giác (ngắm nhìn, nghe…) đối tượng gây nên hứng thú (VD: thích nghe nhạc, thấy khoái cảm khi xem tranh…). Hứng thú này không thể hiện tính tích cực để nhận thức sâu sắc, làm chủ đối tượng và hoạt động sáng tạo trong lĩnh vực này.

- Hứng thú tích cực: Được thể hiện ở chỗ chủ thể không dừng lại ở việc tri giác đối tượng mà còn chủ động hành động với mục đích chiếm lĩnh được đối tượng gây hứng thú. Đây là một trong những nguồn kích thích sự phát triển nhân cách, hình thành kỹ năng, kỹ xảo, năng lực và tính cách.

Căn cứ vào nội dung và chiều hướng của hứng thú ta có 5 loại sau:

- Hứng thú vật chất: có thể biểu hiện thành nguyện vọng như muốn có chỗ ở đầy đủ, tiện nghi, ăn ngon, mặc đẹp...