Giáo dục ý thức chủ quyền biển, đảo cho học sinh trong dạy học lịch sử Việt Nam ở trường Trung học phổ thông thực nghiệm tại các tỉnh Duyên hải Nam Trung Bộ

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI

HỒ VĂN TOÀN

GIÁO DỤC Ý THỨC CHỦ QUYỀN BIỂN, ĐẢO

CHO HỌC SINH TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ VIỆT NAM Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

(Thực nghiệm tại các tỉnh Duyên hải Nam Trung Bộ)

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

HÀ NỘI - 2020

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI

HỒ VĂN TOÀN

GIÁO DỤC Ý THỨC CHỦ QUYỀN BIỂN, ĐẢO

CHO HỌC SINH TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ VIỆT NAM Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

(Thực nghiệm tại các tỉnh Duyên hải Nam Trung Bộ)

Chuyên ngành: LL&PPDH bộ môn Lịch sử

Mã số: 9.14.01.11

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

1. PGS.TS. TRỊNH ĐÌNH TÙNG 2. TS. ĐOÀN VĂN HƯNG

HÀ NỘI - 2020

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan bản luận án này là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi. Các trích dẫn khoa học và tài liệu tham khảo trong luận án là trung thực. Các kết quả nghiên cứu của luận án chưa từng được công bố trong một công trình nào khác.

Tác giả luận án

Hồ Văn Toàn

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU 1

1. Tính cấp thiết của đề tài 1

2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3

3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3

4. Cơ sở phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 4

5. Giả thuyết khoa học 5

6. Đóng góp của luận án 5

7. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài 5

8. Cấu trúc của luận án 6

Chương 1. TỔNG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN

QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI 7

1.1. Những nghiên cứu về chủ quyền biển, đảo 7

1.1.1. Tài liệu của các tác giả nước ngoài 7

1.1.2. Tài liệu của các tác giả trong nước 9

1.2. Những nghiên cứu về giáo dục học sinh nói chung, giáo dục ý thức chủ quyền biển, đảo nói riêng 17

1.2.1. Tài liệu của các tác giả nước ngoài: 17

1.2.2. Tài liệu của các tác giả trong nước 19

1.3. Nhận xét chung các công trình đã công bố, những vấn đề luận án kế thừa và tiếp tục nghiên cứu 27

1.3.1. Nhận xét kết quả các công trình đã công bố 27

1.3.2. Những vấn đề luận án kế thừa 28

1.3.3. Những vấn đề đặt ra tiếp tục nghiên cứu 29

Chương 2. VẤN ĐỀ GIÁO DỤC Ý THỨC CHỦ QUYỀN BIỂN, ĐẢO CHO HỌC SINH TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ Ở TRƯỜNG TRUNG

HỌC PHỔ THÔNG - LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN 30

2.1. Cơ sở lý luận 30

2.1.1. Quan niệm về giáo dục ý thức chủ quyền biển, đảo cho học sinh 30

2.1.2. Định hướng của Đảng, Nhà nước, Bộ Giáo dục và Đào tạo về giáo dục

nói chung và giáo dục ý thức chủ quyền biển, đảo nói riêng 32

2.1.3. Bộ môn lịch sử với việc giáo dục ý thức chủ quyền biển, đảo cho học sinh ở trường THPT 35

2.1.4. Nội dung giáo dục ý thức chủ quyền biển, đảo cho học sinh trong dạy

học lịch sử ở trường THPT 43

2.1.5. Vai trò, ý nghĩa của việc giáo dục ý thức chủ quyền biển, đảo cho học

sinh trong DHLS ở trường THPT 54

2.2. Cơ sở thực tiễn 55

2.2.1. Đặc điểm tình hình biển, đảo Việt Nam hiện nay 55

2.2.2. Thực tiễn việc giáo dục ý thức chủ quyền biển, đảo cho học sinh trong

dạy học lịch sử ở trường THPT 57

2.2.3. Những vấn đề cần giải quyết để khắc phục thực trạng 64

Chương 3. CÁC BIỆN PHÁP GIÁO DỤC Ý THỨC CHỦ QUYỀN BIỂN, ĐẢO CHO HỌC SINH TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ VIỆT NAM Ở

TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 67

3.1. Một số yêu cầu khi tiến hành giáo dục ý thức chủ quyền biển, đảo cho

học sinh trong dạy học lịch sử Việt Nam ở trường THPT 67

3.2. Các biện pháp giáo dục ý thức chủ quyền biển, đảo cho học sinh trong dạy học bài lịch sử nội khóa 70

3.2.1. Hướng dẫn HS khai thác những kiến thức lịch sử phản ánh về chủ quyền biển, đảo trong sách giáo khoa 71

3.2.2. Hướng dẫn HS khai thác và sử dụng các nguồn tư liệu gốc phản ánh về

chủ quyền biển, đảo 74

3.2.3. Hướng dẫn HS khai thác đồ dùng trực quan để lĩnh hội kiến thức về

chủ quyền biển, đảo 80

3.2.4. Hướng dẫn HS khai thác các mẩu chuyện lịch sử để hiểu rõ ý chí bảo

vệ chủ quyền biển, đảo của quân dân ta 86

3.2.5. Khai thác và sử dụng kiến thức liên môn về chủ quyền biển, đảo 90

3.2.6. Hướng dẫn HS tự học, tự nghiên cứu về chủ quyền biển, đảo 95

3.3. Các biện pháp giáo dục ý thức chủ quyền biển, đảo cho học sinh thông qua hoạt động ngoại khóa 99

3.3.1. Tổ chức diễn đàn kết hợp giao lưu, nói chuyện với học sinh về chủ quyền biển, đảo Tổ quốc 102

3.3.2. Sưu tầm tư liệu để triển lãm, kết hợp với tổ chức cuộc thi tìm hiểu về

chủ quyền biển, đảo Tổ quốc 104

3.3.3. Sử dụng kiến thức liên môn để tổ chức dạ hội lịch sử về chủ đề biển,

đảo Tổ quốc 110

3.3.4. Tổ chức tham quan, trải nghiệm tại di tích, bảo tàng, nhà truyền thống

về biển, đảo kết hợp với hoạt động công ích 111

Chương 4. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM 114

4.1. Những tiêu chí đánh giá “ý thức chủ quyền biển, đảo” của học sinh 114

4.1.1. Các tiêu chí đánh giá định lượng 114

4.1.2. Các tiêu chí đánh giá định tính 115

4.2. Thực nghiệm sư phạm 121

4.2.1. Mục đích, đối tượng và giáo viên thực nghiệm sư phạm 120

4.2.2. Nội dung và phương pháp thực nghiệm sư phạm 122

4.2.3. Kết quả thực nghiệm sư phạm 125

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ 147

CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐỀ TÀI 149

TÀI LIỆU THAM KHẢO 150

PHỤ LỤC

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

Chữ viết tắt	Chữ được viết tắt
1	BCH	Ban Chấp hành
2	BGH	Ban Giám hiệu
3	DHLS	Dạy học lịch sử
4	ĐC	Đối chứng
5	GD & ĐT	Giáo dục và Đào tạo
6	GDCD	Giáo dục công dân
7	GDQP	Giáo dục quốc phòng
8	GV	Giáo viên
9	HĐNK	Hoạt động ngoại khóa
10	HS	Học sinh
11	LSVN	Lịch sử Việt Nam
12	Nxb	Nhà xuất bản
13	PT	Phổ thông
14	SGK	Sách giáo khoa
15	TH	Tiểu học
16	THCS	Trung học cơ sở
17	THPT	Trung học phổ thông
18	TN	Thực nghiệm
19	TNSP	Thực nghiệm sư phạm
20	TT & TT	Thông tin và Truyền thông