Yêu Cầu Bảo Đảm Về Thực Hành Quyền Công Tố Đối Với Tội Giết Người

Chương 3

YÊU CẦU VÀ GIẢI PHÁP VỀ THỰC HÀNH QUYỀN

CÔNG TỐ ĐỐI VỚI TỘI GIẾT NGƯỜI CỦA VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN TỈNH ĐỒNG NAI

3.1 Yêu cầu bảo đảm về thực hành quyền công tố đối với tội giết người được thực hiện đúng pháp luật

Theo chỉ đạo của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân Tối cao được nêu ra tại Chỉ thị số 03/2020 ngày 03/4/2020 và Chỉ thị số 05/2020 ngày 27/4/2020 về việc tăng cường trách nhiệm công tố trong giải quyết các vụ án hình sự, đáp ứng yêu cầu đấu tranh phòng chống tội phạm. Đây cũng là chỉ đạo chung cho toàn ngành kiểm sát và đối với hoạt động thực hành quyền công tố các vụ án giết người cũng phải thực hiện theo chỉ đạo này. Cụ thể bám sát thực hiện có yêu cầu sau:

- Tăng cường đổi mới, nâng cao trách nhiệm công tố trong giải quyết các vụ án hình sự, thực hiện có hiệu quả các biện pháp chống oan, sai trong tố tụng hình sự, bảo đảm việc truy cứu trách nhiệm hình sự đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, không làm oan người vô tội hoặc bỏ lọt tội phạm. Người đứng đầu phải chịu trách nhiệm về chất lượng, hiệu quả thực hành quyền công tố trong giải quyết các vụ án hình sự, nâng cao chất lượng công tác quản lý điều hành; xây dựng lề lối làm việc khoa học; tăng cường vai trò của cấp phó, gắn trách nhiệm của cấp phó với hiệu quả công tác thuộc lĩnh vực được phân công phụ trách; Kiểm sát viên phải nâng cao trách nhiệm, chủ động hơn, sâu sát hơn, toàn diện hơn khi thực hành quyền công tố trong quá trình giải quyết vụ án, từ giai đoạn xác minh tố giác, tin báo tội phạm và kiến nghị khởi tố, đến giai đoạn khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử các vụ án hình sự.

- Trong giai đoạn xác minh tố giác, tin báo tội phạm và kiến nghị khởi tố phải phối hợp chặt chẽ với Cơ quan có thẩm quyền điều tra, kiểm sát chặt chẽ

100% tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố do Cơ quan có thẩm quyền điều tra thụ lý, giải quyết. Nâng cao trách nhiệm trong việc xét, phê chuẩn áp dụng các biện pháp ngăn chặn, các biện pháp cưỡng chế, chủ động đề ra các yêu cầu xác minh để làm rò sự việc, kiên quyết yêu cầu hoặc trực tiếp quyết định hủy bỏ các quyết định không khởi tố vụ án hình sự không đúng pháp luật của Cơ quan điều tra; tăng cường trực tiếp xác minh tố giác theo quy định tại khoản 3, Điều 145 Bộ luật tố tụng hình sự khi phát hiện vi phạm pháp luật nghiêm trọng hoặc có dấu hiệu bỏ lọt tội phạm.

- Trong giai đoạn khởi tố, điều tra vụ án, phải nắm chắc tiến độ điều tra vụ án, chủ động đề ra yêu cầu điều tra chính xác để hỗ trợ Điều tra viên thu thập chứng cứ làm rò vụ án; thận trọng khi xét, phê chuẩn các lệnh, quyết định tố tụng. Trường hợp người bị bắt, người bị khởi tố không nhận tội hoặc tài liệu chứng cứ có mâu thuẫn, thì phải trực tiếp lấy lời khai, hỏi cung bị can trước khi phê chuẩn, bảo đảm chống oan hoặc bỏ lọt tội phạm; thực hiện nghiêm và đầy đủ biện pháp trực tiếp kiểm sát khi Điều tra viên tiến hành các hoạt động đối chất, nhận dạng, nhận biết giọng nói, thực nghiệm điều tra, khám xét. Kiểm sát chặt chẽ và tuân thủ nghiêm túc việc hỏi cung bị can, lấy lời khai có ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh tại trụ sở Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát các cấp và các cơ sở giam giữ; chấp hành nghiêm quy định việc đóng dấu bút lục tài liệu, chứng cứ theo quy định tại khoản 5, Điều 88 Bộ luật tố tụng hình sự 2015; chủ động thực hiện các hoạt động số hóa hồ sơ vụ án theo quy định ở những nơi có đủ điều kiện; tăng cường kiểm sát chặt chẽ việc quyết định đình chỉ điều tra (miễn trách nhiệm hình sự hoặc do hành vi không cấu thành tội phạm), kiên quyết yêu cầu hoặc trực tiếp hủy bỏ Quyết định đình chỉ không đúng pháp luật của Cơ quan điều tra.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 82 trang tài liệu này.

- Trong giai đoạn truy tố, phải phúc tra lại các chứng cứ, tài liệu trong hồ sơ vụ án, đánh giá chính xác, khách quan cả chứng cứ buộc tội và chứng cứ gỡ tội. Trước khi quyết định việc truy tố, nếu cần thiết thì trực tiếp hỏi

cung bị can, ghi lời khai người làm chứng, người bị hại, trực tiếp xem xét các dấu vết, vật chứng; nâng cao chất lượng bản Cáo trạng bảo đảm việc truy tố bị can phải đúng người, đúng tội danh, đúng tính chất mức độ hành vi phạm tội và đúng thời hạn luật định;

- Trong giai đoạn xét xử vụ án, kiểm sát viên phải có dự kiến các nội dung cần xét hỏi, xây dựng kế hoạch tranh luận, đối đáp tại phiên tòa và dự thảo bàn luận tội ngay từ giai đoạn chuẩn bị xét xử. Tại phiên tòa phải chủ động xét hỏi, tranh luận làm rò các tình tiết của vụ án, khi tranh luận cần lưu ý đưa ra những chứng cứ tài liệu và lập luận để đối đáp đầy đủ các ý kiến của bị cáo, người bào chữa và những người tham gia tố tụng khác tại phiên tòa.

- Nâng cao trách nhiệm, nắm chắc đầy đủ quản lý chặt chẽ các vụ án, bị oan, bị cáo đã tạm đình chỉ, thường xuyên rà soát, xử lý kịp thời bảo đảm khi có căn cứ phục hồi hoặc đình chỉnh vụ án thì xử lý, giải quyết theo đúng quy định pháp luật.

- Quá trình tăng cường trách nhiệm công tố trong giải quyết các vụ án hình sự phải kịp thời phát hiện các trường hợp bức cung, nhục hình và xử lý nghiêm theo pháp luật; bảo đảm và tạo điều kiện cho người bào chữa và người tham gia tố tụng khác nghiên cứu hồ sơ và thực hiện quyền bào chữa; tôn trọng và xem xét đầy đủ, kịp thời ý kiến của người bào chữa và của người tham gia tố tụng khác; Kịp thời phát hiện những vi phạm pháp luật của những người có thẩm quyền tố tụng trong quá trình tuân thủ Bộ luật tố tụng hình sự để ban hành kiến nghị, kháng nghị khắc phục bảo đảm cho các hoạt động tư pháp được tuân thủ nghiêm chỉnh; tăng cường thực hiện quyền kháng nghị, đặc biệt là kháng nghị ngang cấp.

Quá trình tăng cường trách nhiệm công tố trong giải quyết các vụ án hình sự phải kịp thời phát hiện các trường hợp bức cung, nhục hình và xử lý nghiêm theo pháp luật; bảo đảm và tạo điều kiện cho người bào chữa và người tham gia tố tụng khác nghiên cứu hồ sơ và thực hiện quyền bào chữa; tôn trọng và xem xét đầy đủ, kịp thời ý kiến của người bào chữa và của người

tham gia tố tụng khác; kịp thời phát hiện những vi phạm pháp luật của những người có thẩm quyền tố tụng trong quá trình tuân thủ Bộ luật Tố tụng hình sự để ban hành kiến nghị, kháng nghị khắc phục bảo đảm cho các hoạt động tư pháp được tuân thủ nghiêm chỉnh; tăng cường thực hiện quyền kháng nghị, đặc biệt là kháng nghị ngang cấp.

3.2. Các giải pháp bảo đảm áp dụng pháp luật trong thực hành quyền công tố đối với tội giết người của Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Đồng Nai trong thời gian tới

Qua tổng kết công tác kiểm sát 5 năm từ 2016-2020 của VKSND tỉnh Đồng Nai, có thể nhận thấy trong thời gian tới, tình hình tội phạm trên địa bàn tỉnh Đồng Nai sẽ không suy giảm về số lượng và tiếp tục có chiều hướng diễn biến phức tạp, tội phạm có xu hướng trẻ hóa, tính chất nghiêm trọng không giảm, thủ đoạn ngày càng tinh vi hơn dẫn đến nhiều khó khăn trong công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm nói chung. Bên cạnh đó, mặt trái của nền kinh tế thị trường tác động không nhỏ đến việc thực hành nhiệm vụ của những người tiến hành tố tụng, thời gian gần đây, vi phạm trong hoạt động tố tụng có xu hướng tăng cao.

Một số giải pháp nâng cao chất lượng công tác thực hành quyền công tố đối với tội giết người của Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Đồng Nai

3.2.1. Đẩy mạnh việc giải thích, hướng dẫn áp dụng pháp luật

- Theo yêu cầu của cải cách tư pháp, hệ thống pháp luật nói chung phải được xây dựng hoàn chỉnh, đồng bộ, rò ràng, minh bạch, dễ hiểu, dễ vận dụng; xu hướng là giảm văn bản hướng dẫn, tăng tính cụ thể của luật; trong thời gian tới việc tăng cường giải thích, hướng dẫn áp dụng pháp luật cần được giải quyết một cách kịp thời. Nội dung của các quy phạm pháp luật được hiểu rò ràng, thống nhất, giúp nhận thức đúng đắn về pháp luật, nâng cao hiểu biết pháp luật, đảm bảo pháp luật nghiêm chỉnh, thống nhất; quyền lợi ích chính đáng của người dân được bảo vệ

Thực tế cho thấy, hoạt động giải thích, hướng dẫn áp dụng pháp luật của ngành Kiểm sát và các cơ quan nhà nước ở trung ương trong thời gian qua chưa được tăng cường, còn bộc lộ nhiều hạn chế, bất cập nên đã không đáp ứng được yêu cầu của thực tiễn thực thi pháp luật. Tác giả đề xuất các cấp Trung ương một số nội dung sau:

- UBTVQH cần kịp thời ban hành văn bản giải thích pháp luật, ban hành các văn bản dưới luật, tạo cơ sở áp dụng pháp luật hữu hiệu, hạn chế việc lúng túng khi vận dụng các quy định của pháp luật..

- Tăng cường phối hợp giữa các cơ quan tư pháp ở trung ương trong việc ban hành các thông tư liên tịch để hướng dẫn đối với các cơ quan tư pháp cấp dưới trong việc áp dụng pháp luật; hạn chế văn bản hướng dẫn của từng ngành vì rất dễ dẫn đến tình trạng cùng một vấn đề nhưng mỗi ngành lại hướng dẫn một đường lối xử lý khác nhau, gây khó khăn cho việc áp dụng pháp luật.

- Các cơ quan trung ương cần thường xuyên có văn bản hướng dẫn thi hành pháp luật, hướng dẫn thi hành BLHS, BLTTHS để có cơ sở áp dụng đồng bộ, thống nhất. Các văn bản hướng dẫn thi hành luật cần thường xuyên cập nhật, điều chỉnh các văn bản pháp luật hết hiệu lực hoặc còn hiệu lực thi hành.

3.2.2 Đẩy mạnh chất lượng, vai trò, năng lực của cán bộ, kiểm sát viên làm công tác thực hành quyền công tố các vụ án giết người

- Hoàn thiện bộ máy phòng nghiệp vụ (Phòng 2), trong đó tập trung bổ nhiệm đầy đủ các chức danh lãnh đạo phòng, lãnh đạo Viện phụ trách phòng, các cán bộ, kiểm sát viên có kinh nghiệm trong lĩnh vực kiểm sát án hình sự.

- Làm tốt công tác tổ chức cán bộ, kiện toàn bộ máy, phân công phân

cấp hợp lý chính là nhằm phát huy tối đa hiệu quả, năng lực của đội ngũ cán bộ trong toàn ngành. Sắp xếp vị trí phù hợp với năng lực, chuyên môn của từng cán bộ, kiểm sát viên. Phân công kiểm sát viên thụ lý kiểm sát vụ án giết

người có năng lực phù hợp với tính chất mức độ, tính phức tạp của vụ án. Lãnh đạo Viện thường xuyên trao đổi với Thủ trưởng Cơ quan điều tra để kịp thời tháo gỡ, khắc phục vướng mắc của điều tra viên, kiểm sát viên khi đang thụ lý giải quyết vụ án.

- Báo cáo Viện kiểm sát Tối cao để được phân bổ biên chế còn thiếu không chỉ đủ số lượng mà còn đảm bảo về chất lượng. Tiếp tục công tác xây dựng, quy hoạch bồi dưỡng cán bộ chủ chốt, cán bộ nguồn được đào tạo cơ bản về trình độ chuyên môn nghiệp vụ, có đạo đức, yêu ngành nghề.

- Bổ sung thêm số lượng Kiểm sát viên Trung cấp có kinh nghiệm làm công tác kiểm sát án hình sự cho Phòng THQCT và kiểm sát điều tra, kiểm sát xét xử sơ thẩm vụ án hình sự (Phòng 2). Thực tế thì yêu cầu này là khó khả thi vì theo tinh thần của Trung ương về tinh giản biên chế, trong thời gian tới VKSND tỉnh Đồng Nai phải có kế hoạch sử dụng kiểm sát viên, lãnh đạo phụ trách phù hợp, đúng với sở trường, năng lực của từng kiểm sát viên.

- Cán bộ, KSV làm nhiệm vụ thực hành quyền công tố các vụ án giết người thường xuyên chịu áp lực lớn về tiến độ giải quyết án, về việc đấu tranh bược tội với bị can, bị cáo, cũng như có thể gặp phải những tiêu cực khác của xã hội. Trong điều kiện đó rất dễ làm cho người cán bộ bị áp lực thành tích dẫn đến điều tra, kiểm sát theo hướng buộc tội mà không xem xét đến các tình tiết gỡ tội hoặc có thể không có tội, một số tiêu cực khác tác động có thể làm người cán bộ bị dao động về tâm lý, làm thay đổi bản chất vụ án.

Trong những năm qua, ngành kiểm sát tỉnh Đồng Nai nói chung và tập thể cán bộ Phòng kiểm sát án trật tự xã hội (Phòng 2) nói riêng đều có không có lập trường chính trị vững vàng, không có cán bộ, kiểm sát viên biến chất, bị sa ngã trước những cám dỗ vật chất tầm thường dẫn đến vi phạm kỷ luật nghiệp vụ, vi phạm pháp luật.

- Yêu cầu về ý thức chính trị, phẩm chất đạo đức, bản lĩnh và trách nhiệm nghề nghiệp của đội ngũ cán bộ công chức của bộ máy nhà nước là

khách quan, cấp thiết.

Để thực hiện tốt nội dung này, cần đảm bảo các yêu cầu sau:

+ Tổ chức các lớp học tập, nghiên cứu rèn luyện phẩm chất chính trị, đạo đức cho cán bộ, KSV. Xin sự hổ trợ của cấp ủy địa phương về việc đào tạo lý luận chính trị từ trung cấp tới cao cấp để phục vụ nhiệm vụ bảo vệ chính trị, an toàn trật tự xã hội.

+ Hưởng ứng, tham gia các cuộc vận động, các cuộc thi nghiên cứu, tìm hiểu về chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh dưới nhiều hình thức.

+ Hàng năm đề ra các yêu cầu, nhiệm vụ của ngành kiểm sát, cụ thể hóa nhiệm vụ đến tập thể cán bộ Phòng kiểm sát án trật tự xã hội, các chỉ tiêu, mục tiêu phải phấn đấu như: chỉ tiêu trả hồ sơ điều tra bổ sung, chỉ tiêu lấy lời khai người bị tạm giữ trước khi phê chuẩn khởi tố, chỉ tiêu án oan sai, án bị hủy sửa,.... đảm bảo hạn chế thấp nhất các sai sót trong khi thực hiện nhiệm vụ.

+ Thường xuyên tổ chức sinh hoạt chính trị, giáo dục đạo đức đến cán bộ đảng viên. Thực hiện việc cam kết không vi phạm cũng như có biểu hiệu suy thóa đạo đức, chính trị, lối sống.

- Nghị quyết 08-NQ/TW ngày 2/10/2002 của Bộ Chính trị Ban Chấp hành TW Đảng đã đánh giá về công tác cán bộ của các CQTP là chưa đáp ứng được yêu cầu của tình hình hiện nay. Về số lượng, trình độ năng lực nghiệp vụ còn hạn chế nhất định. Do vậy, nâng cao trình độ năng lực chuyên môn nghiệp vụ cho cán bộ, KSV là việc làm cần thiết , để đạt dược cần phải thực hiện theo các hướng sau:

+ Cán bộ, KSV phải nhận thức đầy đủ chức năng, nhiệm vụ của ngành Kiểm sát, đặc biệt là chức năng, nhiệm vụ của thực hành quyền công tố nói chung và với các vụ án giết người nói riêng. Phát huy được tính độc lập, chủ động thực hiện chức năng, nhiệm vụ, bám sát các quy định của pháp luật, các chỉ thị của Ngành để đảm bảo việc xử lý người phạm tội đúng luật, không làm

oan người vô tội.

+ Cán bộ, KSV phải có thường xuyên học tập, nghiên cứu các văn bản pháp luật liên quan đến nhiệm vụ công việc mình được giao. Đảm bảo hoạt động thực hành quyền công tố phải đúng các quy định của Bộ luật TTHS. Đây là cơ sở tiền đề cho chất lượng THQCT, hiệu quả trong việc điều tra, truy tố, xét xử. Việc xảy ra oan sai, bỏ lọt tội phạm ở một số địa phương cũng một phần từ kiến thức pháp lý của người cán bộ còn hạn chế, nắm bắt các quy định của pháp luật và các văn bản hướng dẫn có liên quan chưa đầy đủ, chưa kịp thời.

Để đạt được những yêu cầu trên đòi hỏi mỗi cán bộ kiểm sát viên phải không ngừng rèn luyện về chính trị, phẩm chất đạo đức, lối sống, tự học tập để nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ. Mặt khác thực tế cho thấy việc học tập từ những lớp cán bộ đi trước, đặc biệt là những cán bộ có năng lực, dày dạn kinh nghiệm, có nhiệt huyết sẽ giúp cho các cán bộ trẻ, mới nhanh chóng thành thạo các kỹ năng nghiệp vụ, phương pháp làm việc khoa học do được tiếp thu không chỉ lý luận mà còn là vận dụng trực tiếp vào từng tình huống nghiệp vụ.

Để bảo đảm cho pháp luật được thi hành nghiêm chỉnh và thống nhất, không để lọt tội phạm và người phạm tội, đồng thời không làm oan người vô tội, kiểm sát viên được phân công làm nhiệm vụ phải thực hiện tốt các kỹ năng kiểm sát về thực hành quyền công tố các vụ án giết người sau:

- Thực hiện tốt công tác THQCT trong giải quyết các tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố đối với các vụ án giết người

Trong quá trình nghiên cứu hồ sơ vụ án. VKS kiểm sát chặt chẽ các chứng cứ, căn cứ trước khi phê chuẩn hoặc không phê chuẩn các biện pháp ngăn chặn, đảm bảo việc giam giữ hoặc không giam giữ đều có cơ sở pháp lý. Bên cạnh đó, theo quy định của BLTTHS và luật Tổ chức VKS thì KSV còn có quyền yêu cầu điều tra, xác minh tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị