Biểu Đồ Phân Tích Ipa Các Yếu Tố Liên Quan Đến Du Lịch Cộng Đồng

- Tạo ra thu nhập và việc làm, góp phần xoá đói giảm nghèo cho CĐDC: phân tích các số liệu thống kê cho thấy số lao động tại các điểm DLCĐ ở Hoà Bình, Điện Biên và Sơn La chiếm khoảng 10-17% so với tổng số lao động trong lĩnh vực du lịch, riêng ở Lai Châu số lao động DLCĐ chỉ chiếm 2,6%. Điều này là phù hợp bởi DLCĐ ở Lai Châu hầu như chưa phát triển [49, 60]. Bên cạnh đó, tốc độ gia tăng số lao động ở các điểm DLCĐ nhìn chung cao hơn tốc độ gia tăng số lao động trong lĩnh vực du lịch ở các địa phương Tây Bắc [3], phù hợp với xu hướng gia tăng khách du lịch đến các điểm DLCĐ.

Sự PTDLCĐ vùng Tây Bắc những năm qua đã góp phần tăng thu nhập và đóng góp vào nỗ lực xoá đói giảm nghèo của địa phương. Tại Bản Lác (Mai Châu, Hoà Bình), kết quả điều tra năm 2019 của Viện Nghiên cứu Phát triển Du lịch cho thấy, ở Bản Lác, có 74,58% người dân đã tham gia cung cấp các dịch vụ phục vụ khách du lịch, thu nhập từ hoạt động du lịch đạt khoảng 3-5 triệu đồng/người [15, 60]. Đây là một trong những yếu tố góp phần giảm số hộ nghèo ở Bản Lác còn 2% năm 2019 so với 60% năm 1993 [23]. Tại Bản Áng (huyện Mộc Châu, tỉnh Sơn La), số hộ nghèo trong bản hiện đã giảm xuống 6,2% so với 17% năm 2010, do phần lớn số hộ tham gia hoạt động du lịch và có mức thu nhập trung bình và khá [61]. Ở nhiều điểm DLCĐ khác trong vùng, mặc dù mức độ phát triển khác nhau, nhưng nhìn chung đều có những đóng góp đáng kể vào sinh kế người dân [23, 43].

Bên cạnh những đóng góp vào tăng trưởng kinh tế, tạo ra thu nhập và việc làm, góp phần xoá đói giảm nghèo cho CĐDC, sự PTDLCĐ có đóng góp nhất định vào bảo vệ tài nguyên, bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa bản địa [62]. Sự phát triển của DLCĐ đã đem lại cơ hội phục hồi, phát triển các nghề truyền thống; khôi phục các phong tục và các nét sinh hoạt văn hóa cộng đồng…[50, 61].

Để làm rõ hơn các yếu tố tác động đến PTDLCD các tỉnh vùng Tây Bắc, luận án đã thực hiện điều tra xã hội học đối với khách du lịch đã từng đi du lịch đến các điểm DLCĐ ở ít nhất một trong ba tỉnh Hoà Bình, Sơn La và Điện Biên. Kết quả điều tra 10 yếu tố có ảnh hưởng đến PTDLCĐ ở 3 tỉnh Hòa Bình, Sơn La và Điện Biên cho kết quả như sau (xem bảng 3.2).

Bảng 3.2. Kết quả đánh giá của khách du lịch về một số yếu tố ảnh hưởng đến phát triển du lịch cộng đồng ở một số tỉnh vùng Tây Bắc

STT

Các yếu tố	Mức độ quan trọng	Mức độ thực hiện
Các yếu tố	Mức độ quan trọng	Hoà Bình	Sơn La	Điện Biên	Trung bình
1	Giao thông đến các điểm du lịch cộng đồng	4,30	3,50	3,10	3,10	3,20
2	Cảnh quan, môi trường (rác thải, nước thải, không khí…)	4,21	3,50	3,50	3,50	3,50
3	An ninh, an toàn tại các điểm du lịch cộng đồng	4,20	4,00	4,00	4,00	4,00
4	Sự thân thiện của người dân địa phương	4,22	4,10	4,00	4,00	4,00
5	Phong tục tập quán, văn hóa truyền thống của bản /làng	4,32	3,50	3,40	3,40	3,40
6	Kỹ năng làm du lịch của người dân tại các điểm du lịch	4,30	3,40	3,30	3,10	3,30
7	Dịch vụ lưu trú và ăn uống tại điểm du lịch	4,22	3,80	3,50	3,30	3,50
8	Các hoạt động trình diễn văn hóa địa phương, bán hàng thủ công	4,31	3,40	3,30	3,20	3,30
9	Trực tiếp trải nghiệm cuộc sống của cộng đồng (trồng trọt, thu hoạch, làm đồ thủ công, nấu ăn…)	4,30	3,31	3,45	3,20	3,30
10	Hướng dẫn viên địa phương	3,30	3,00	3,10	3,00	3,00

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 169 trang tài liệu này.

Ghi chú: thang điểm 5 (trong đó: 1-Rất kém, 5- Rất tốt; mức độ quan trọng: 1-Rất không quan trọng, 5- Rất quan trọng)

Nguồn: Điều tra khách du lịch của nghiên cứu sinh

Từ kết quả khảo sát cho thấy, có nhiều yếu tố là quan trọng đối với khách du lịch, tuy nhiên, mức độ thực hiện trong thực tế ở các địa phương là thấp. Giao thông đến các điểm du lịch cộng đồng luôn là yếu tố quan trọng đối với PTDLCĐ [120, 165], tuy nhiên, khách du lịch đánh giá không cao về hiện trạng giao thông

đến các điểm DLCĐ ở 3 địa phương (mức điểm 3,2/5). Điều này cũng phù hợp bởi do địa hình núi cao, trải rộng, điều kiện giao thông đi lại giữa nhiều điểm DLCĐ rất khó khăn, đặc biệt ở Sơn La và Điện Biên.

Tương tự như yếu tố về hạ tầng, kỹ năng làm du lịch của người dân tại các điểm du lịch là yếu tố quan trọng, ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm du lịch [31, 120, 165], tuy nhiên, điểm đánh giá của khách du lịch chỉ là 3,3/5. Đây có thể coi là hạn chế và cũng là thách thức với PTDLCĐ. Nhiều điểm DLCĐ không thành công thời gian qua một phần cũng là do yếu tố này. Người dân làm du lịch còn thiếu kỹ năng, kiến thức căn bản trong phục vụ du khách [23, 61]. Mặc dù về bản chất, DLCĐ mang lại cơ hội để khách trải nghiệm đời sống của CĐDC ở các vùng khó khăn về kinh tế, điều kiện sống còn nhiều thiếu thốn. Tuy nhiên, việc trải nghiệm đời sống của CĐDC vẫn phải tuân thủ những yêu cầu nhất định, nhất là vấn đề vệ sinh môi trường. Đây là điều cần chú ý đối với các địa phương Tây Bắc bởi tầm quan trọng của yếu tố môi trường tại các điểm DLCĐ được đánh giá ở mức 4,2/5, trong khi giá trị thực tế được đánh giá khoảng 3,5/5 ở cả 3 địa phương.

Kết quả điều tra cũng cho thấy, mặc dù đã có nhiều sản phẩm thu hút khách du lịch, tuy nhiên, việc khai thác các giá trị văn hoá đặc trưng cũng như bảo tồn các giá trị này vẫn còn ở mức khiêm tốn, thể hiện ở kết quả đánh giá mức độ quan trọng/mức độ thực tế của ba yếu tố “Phong tục tập quán, văn hóa truyền thống của bản /làng”, “Trực tiếp trải nghiệm cuộc sống của cộng đồng“ và “Các hoạt động trình diễn văn hóa địa phương, bán hàng thủ công“ là 4,3/3,4, 4,3/3,3, 4,3/3,3. Việc chưa khai thác tốt các yếu tố trên làm cho các sản phẩm chưa thực sự hấp dẫn, tác động trở lại tới việc lôi cuốn du khách khi mục đích của du khách tới những điểm DLCĐ là để khám phá sự nguyên bản, nét đặc sắc và độc đáo của văn hóa bản địa [61, 97]. Những hạn chế nêu trên tác động đến mức độ hài lòng của khách DLCĐ ở cả 3 địa phương vùng Tây Bắc, và được đánh giá chưa cao (xem hình 3.2 trang 87).

Trên cơ sở kết quả từ điều tra du khách, luận án đã xây dựng biểu đồ phân tích IPA đối với 10 yếu tố có ảnh hưởng đến PTDLCĐ ở 3 tỉnh Hòa Bình, Sơn La và Điện Biên (xem hình 3.3).

Hình 3.3. Biểu đồ phân tích IPA các yếu tố liên quan đến du lịch cộng đồng

ở một số tỉnh vùng Tây Bắc

Nguồn: Điều tra khách du lịch của nghiên cứu sinh

Từ các biểu đồ phân tích IPA có thể thấy:

- Các yếu tố được đánh giá cao và cần duy trì ở cả 3 tỉnh là an toàn (A) và sự thân thiện của CĐDC (T).

- Những yếu tố còn hạn chế, cần được chú ý là giao thông đến các điểm DLCĐ (G), môi trường tự nhiên (M), phong tục tập quán (P), và kỹ năng làm du lịch của CĐDC (K).

Những điểm tích cực, những tồn tại (thể hiện qua kết quả đánh giá trên biểu đồ IPA) và các dấu hiệu không bền vững của phát triển DLCĐ trình bày ở trên là kết quả của hoạt động QLNN đối với PTDLCĐ, được trình bày ở nội dung sau.

3.2. Phân tích thực trạng quản lý nhà nước đối với phát triển du lịch cộng

đồng ở một số tỉnh vùng Tây Bắc, Việt Nam

3.2.1. Tổ chức thực chiến lược/quy hoạch phát triển du lịch của quốc gia; xây dựng và tổ chức thực hiện chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển du lịch cộng đồng của địa phương

3.2.1.1. Tổ chức thực hiện chiến lược/quy hoạch phát triển du lịch của quốc gia

Về thực hiện các chủ trương chung của Đảng, Nhà nước về PTDL, những năm qua, các tỉnh vùng Tây Bắc đã ban hành các kế hoạch cụ thể để phổ biến, triển khai, cụ thể:

Tỉnh Hòa Bình đã ban hành Kế hoạch thực hiện Chương trình hành động số 15-CTr/TU ngày 22/9/2017 của Tỉnh ủy, thực hiện Nghị quyết số 08-NQ/TW ngày 16/01/2017 của Bộ Chính trị về phát triển du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn. Nội dung kế hoạch đã nhấn mạnh đến việc PTDLCĐ với nhiều hỗ trợ cụ thể về đầu tư hạ tầng, XTQB, đào tạo nhân lực… tại KDLQG hồ Hòa Bình, Mai Châu… Hòa Bình cũng đã lập Đề án “Cơ cấu lại ngành du lịch đáp ứng yêu cầu phát triển thành ngành kinh tế mũi nhọn của tỉnh Hòa Bình”, trong đó PTDLCĐ được ưu tiên với nhiều nội dung hỗ trợ cụ thể, đặc biệt khuyến khích hình thành những hợp tác xã DLCĐ... [44]

Thực hiện Nghị quyết số 08-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn và Nghị quyết 103/NQ-CP của Chính phủ về chương trình hành động Nghị quyết số 08-NQ/TW, Sơn La đã ban hành Chương trình hành động số 12/CTr-TU ngày 02/8/2017 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy Sơn La; UBND tỉnh Điện Biên ban hành Kế hoạch 3786/KH-UBND ngày 27 tháng 12 năm 2017. Theo đó, các chương trình, kế hoạch tập trung vào nội dung liên quan đến xây dựng và nâng cao chất lượng của các điểm DLCĐ.

Triển khai các kế hoạch nêu trên, Tỉnh ủy, UBND các tỉnh vùng Tây Bắc đã chỉ đạo Sở VHTTDL phối hợp các ngành và địa phương thông qua nhiều hình thức để tổ chức tuyên truyền, phổ biến nội dung các chương trình hành động của

địa phương cùng với các chủ trương chung của Đảng, Nhà nước về PTDL đến CĐDC, doanh nghiệp, cán bộ các cơ quan QLNN [3], qua đó, nhận thức của các đối tượng tham gia PTDL, PTDLCĐ nhìn chung được nâng lên [3, 23, 60].

Kết quả điều tra của luận án với 127 hộ gia đình tại các điểm DLCĐ có hoặc không tham gia các hoạt động du lịch cho thấy: yếu tố “Nhận thức chung của CĐDC đối với phát triển du lịch” được đánh giá ở mức 3,46 /5 (trung bình cho cả 3 tỉnh) (xem mục 6.4, phụ lục 6, phần phụ lục). Kết quả điều tra 25 doanh nghiệp đối với nội dung “Nhận thức của doanh nghiệp, cộng đồng đối với phát triển DLCĐ“ cho kết quả gần tương tự với đánh giá ở mức 3,42/5 (trung bình cho cả 3 tỉnh) (xem mục 6.5, phụ lục 6, phần phụ lục). Đây là mức đánh giá không cao và cần được lưu ý trong quá trình triển khai thực hiện các hoạt động về tuyên truyền, phổ biến và hướng dẫn.

Tổ chức thực hiện chiến lược, quy hoạch PTDL, PTDLCĐ:

Về chiến lược: theo Chiến lược phát triển du lịch Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030, SPDL tiêu biểu của vùng TDMNBB (trong đó có 4 tỉnh thuộc vùng Tây Bắc) là du lịch văn hóa, sinh thái gắn với tìm hiểu bản sắc văn hóa của đồng bào thiểu số. Quan điểm phát triển DLCĐ gắn với bản sắc văn hóa của người dân thiểu số vẫn được giữ nguyên trong Chiến lược phát triển du lịch Việt Nam đến năm 2030, trong đó xác định Sơn La, Điện Biên, Lào Cai và Hà Giang là 1 trong 7 khu vực động lực PTDL của quốc gia. 2 trong 4 trung tâm lưu trú của khu vực động lực này là Mộc Châu (Sơn La) và thành phố Điện Biên (Điện Biên). Về quy hoạch: triển khai Chiến lược phát triển du lịch Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030, nhiều quy hoạch đã được lập như: Quy hoạch tổng thể phát triển du lịch Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn 2030; Quy hoạch tổng thể phát triển du lịch Vùng Trung du miền núi Bắc Bộ đến năm 2020 [34]. Các quy hoạch đã nhấn mạnh và làm rõ định hướng PTDL của vùng Tây Bắc, nhấn mạnh hướng khai thác SPDL tiêu biểu của vùng là DLCĐ, xác định vùng Tây Bắc có 3 KDLQG làm căn cứ cho những địa phương điều chỉnh quy hoạch PTDL của mình.

Ở vùng Tây Bắc, hiện đã có Quy hoạch khu du lịch quốc gia Mộc Châu đến năm 2020, tầm nhìn 2030, Quy hoạch tổng thể phát triển Khu du lịch quốc gia Hồ Hòa Bình, tỉnh Hòa Bình đến năm 2030, Quy hoạch tổng thể phát triển Khu du lịch quốc gia Điện Biên Phủ-Pá Khoang, tỉnh Điện Biên đến năm 2020, tầm nhìn

đến năm 2030, Quy hoạch chung xây dựng Khu du lịch Quốc gia Mộc Châu đến năm 2030, Quy hoạch chung xây dựng Khu du lịch quốc gia Hồ Hòa Bình, tỉnh Hòa Bình đến năm 2035. Tất cả các quy hoạch này đều do Thủ tướng phê duyệt. Những quy hoạch trên đều nhấn mạnh định hướng PTDLCĐ ở vùng Tây Bắc với ưu tiên phát triển loại hình homestay ở các bản DLCĐ và phát triển các dịch vụ trải nghiệm cuộc sống của CĐDC tại các bản có tiềm năng trong khu vực được quy hoạch [37-39].

Nhằm triển khai Chiến lược và các quy hoạch nêu trên, Hòa Bình đã ban hành Kế hoạch thực hiện Chiến lược phát triển du lịch Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn đến 2030 và Kế hoạch số 36/KH-UBND ngày 07/4/2017 để thực hiện Quy hoạch tổng thể phát triển Khu du lịch quốc gia Hồ Hòa Bình, tỉnh Hòa Bình đến năm 2030; Sơn La có Kế hoạch số 2382/QĐ-UBND ngày 19/10/2015 triển khai thực hiện Quy hoạch tổng thể phát triển Khu du lịch quốc gia Mộc Châu, tỉnh Sơn La đến năm 2020, tầm nhìn 2030; Điện Biên có Kế hoạch số 2801/KH-UBND, ngày 26/09/2017 triển khai Quy hoạch tổng thể phát triển Khu du lịch quốc gia Điện Biên Phủ-Pá Khoang, tỉnh Điện Biên đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030. Việc triển khai những kế hoạch nêu trên đã góp phần cải thiện được hạ tầng, CSVCKTDL ở nhiều điểm du lịch, hỗ trợ PTDLCĐ trong khu vực quy hoạch [3].

Trong 5 năm (2015-2019), để triển khai những quy hoạch, Hòa Bình đã đầu tư gần 1000 tỷ đồng, chủ yếu cho những dự án nâng cấp, cải tạo hạ tầng giao thông, trong đó 756 tỷ đồng dành cho nâng cấp tuyến đường 435 từ thành phố đi Vịnh Ngòi Hoa (thuộc KDLQG Hồ Hòa Bình được định hướng phát triển DLCĐ). Cũng trong giai đoạn 2015-2019, Sơn La đã nâng cấp cải tạo và đầu tư hạ tầng mới ở khu vực thác Dải Yếm, bản Áng, bản Hua Tạt… là các địa điểm dự kiến PTDLCĐ trong phạm vi KDLQG Mộc Châu [3, 43].

3.2.1.2. Xây dựng và tổ chức thực hiện quy hoạch, kế hoạch phát triển du lịch cộng đồng của địa phương

Cũng như nhiều địa phương khác ở Việt Nam, các tỉnh ở vùng Tây Bắc chưa có quy hoạch riêng PTDLCĐ. Những nội dung về phát triển DLCĐ thường được bao gồm trong những quy hoạch PTDL của địa phương.

Các tỉnh ở vùng Tây Bắc đều đã có Quy hoạch tổng thể PTDL [41, 42, 46]. Các Quy hoạch này có ý nghĩa quan trọng đối với PTDL, làm cơ sở để quản lý và đầu tư PTDL. Nội dung các Quy hoạch nhìn chung phù hợp với định hướng phát triển KTXH, định hướng PTDL ở cấp quốc gia và vùng, thể hiện trong các quy hoạch như: “Quy hoạch tổng thể phát triển du lịch Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030”, “Quy hoạch tổng thể phát triển du lịch vùng trung du miền núi Bắc Bộ đến năm 2020”...

Năm 2014, Hòa Bình đã xây dựng “Quy hoạch tổng thể phát triển du lịch tỉnh Hòa Bình giai đoạn 2014-2020, tầm nhìn đến năm 2030”. Quy hoạch được phê duyệt theo Quyết định số 2060/QĐ-UBND ngày 11/12/2014. Quy hoạch này đề ra mục tiêu “tới năm 2020, du lịch Hòa Bình tiếp tục duy trì là ngành kinh tế chủ chốt của tỉnh; phấn đấu tới năm 2030 có hệ thống cơ sở vật chất, kỹ thuật đồng bộ, sản phẩm du lịch đa dạng, có thương hiệu và sức cạnh tranh, đạt chất lượng cao, thân thiện với môi trường, mang đậm đặc trưng văn hóa Hòa Bình, khiến Hòa Bình trở thành điểm thu hút của khu vực Trung du, miền núi phía Bắc và của cả nước”. Quy hoạch đặt mục tiêu “đến năm 2025 đạt gần 5 triệu lượt khách, đến năm 2030 đạt trên 7 triệu lượt với tổng thu từ du lịch đạt 5.364 tỷ đồng (năm 2025) và 10.927 tỷ đồng vào năm 2030”.

Một trong các quan điểm về PTDL được trình bày trong Quy hoạch là “chú trọng phát triển du lịch văn hóa, khai thác có hiệu quả giá trị các di sản văn hóa và bản sắc văn hóa các dân tộc, đặc biệt là dân tộc Mường để nâng cao tính đặc thù, độc đáo cho các sản phẩm du lịch”. Nội dung này chính là định hướng chính cho PTDLCĐ ở Hòa Bình. Nội dung về PTDLCĐ được trình bày chi tiết trong quy hoạch như: “Bảo tồn các xóm, bản còn lưu giữ được bản sắc văn hóa độc đáo các dân tộc trên địa bàn tỉnh Hòa Bình, xây dựng thành các SPDL phục vụ đón khách; lựa chọn xây dựng các xóm, bản hấp dẫn thu hút khách du lịch, mang lại thu nhập ổn định cho người dân; tiếp tục đầu tư xây dựng thêm một số điểm DLCĐ tiêu biểu của 4 vùng Mường (Bi - Vang - Thàng - Động); khuyến khích và tuyên truyền vận động người dân, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho người dân tham gia phát triển các sản phẩm DLCĐ, du lịch nông thôn…”.