Biện Pháp 5: Chỉ Đạo, Kiểm Tra Việc Đầu Tư, Mua Sắm, Sử Dụng Cơ Sở Vật

mà HS đã từng sử dụng; có đam mê, kiến thức, bộ môn và những vấn đề

muốn học.

- Cần đánh giá cách học của HS, việc xây dựng kế hoạch có phù hợp với sở trường và điều kiện của bản thân không, từ đó tìm ra được những thay đổi, điều chỉnh để việc học đạt hiệu quả hơn.

Trong quá trình dạy - tự học, để thể hiện có hiệu quả vai trò là người tổ chức, hướng dẫn, người cố vấn, trọng tài và là “người cổ vũ” thì GV phải cải tiến PPDH của mình theo hướng “dạy học tích cực - lấy HS làm trung tâm”; phải luôn quan tâm hàng đầu đến việc dạy cách học, chú trọng cá nhân hóa việc học, phát triển ở HS kỹ năng và năng lực học tập độc lập, tự tìm tòi, nghiên cứu. Tạo điều kiện để trò tự điều chỉnh hành vi và nhận thức của mình.

Để việc cải tiến phương pháp giảng dạy được tiến hành thường xuyên, có định hướng rõ ràng thì cần phải có các biện pháp tổ chức và quản lý thích hợp.

- Cần quán triệt trong tập thể CB, GV nhà trường về ý nghĩa và tầm quan trọng của việc đổi mới PPDH đối với việc nâng cao kết quả học tập của HS. Cải tiến PPDH theo hướng tích cực đang là vấn đề quan tâm của toàn ngành và toàn xã hội, nhằm bồi dưỡng cho HS năng lực tư duy sáng tạo, năng lực giải quyết vấn đề; làm cho lớp học trở thành nơi giao tiếp thường xuyên giữa trò và trò (dưới sự hướng dẫn của thầy) và giữa trò với thầy. HS không còn thụ động với việc truyền đạt kiến thức của thầy mà trở thành chủ thể của quá trình nhận thức; từ tìm hiểu, phân tích, xử lý để tìm ra “cái chưa biết”, tự tìm ra được kiến thức, chân lý.

- Cần phải kế thừa những yếu tố tích cực của PPDH truyền thống như: Thuyết trình, đàm thoại, trực quan…, mặt khác phải biết lựa chọn, áp dụng những yếu tố thích hợp của PPDH hiện đại để phát huy tính tích cực trong hoạt động nhận thức của HS, từng bước chuyển từ lối dạy thụ động, truyền thụ một chiều, thầy dạy trò ghi nhớ phổ biến thành “thầy dạy - trò tự học, tự nghiên cứu”, tạo ra năng lực tự học của HS.

- Cải tiến việc soạn bài: Nghiên cứu kỹ chương trình SGK, SGV, đảm bảo yêu cầu về mục tiêu, thời gian, phương pháp, phương tiện, hình thức kiểm tra (nếu có). Hệ thống câu hỏi phải đảm bảo vừa sức, có tính gợi mở, ngắn gọn, rõ ràng và kích thích được tư duy của HS.

- Đổi mới phương pháp truyền thụ kiến thức: Thay đổi dần phương pháp truyền thụ kiến thức, từ yêu cầu thấp đến yêu cầu cao đối với HS theo các mức độ từ nêu vấn đề và giúp đỡ HS cách thức tiến hành để giải quyết vấn đề đó (thông qua hệ thống câu hỏi gợi mở, yêu cầu HS phải trả lời); GV nêu vấn đề, HS tự tìm tòi, nghiên cứu (dưới sự hướng dẫn của GV) để giải quyết vấn đề GV nêu ra; HS tự nêu ra vấn đề trên cơ sở tự đọc SGK và đề xuất luôn phương pháp giải quyết vấn đề đó (mức độ này GV trở thành người tổ chức, hướng dẫn, trọng tài, cố vấn cho HS). Thực tế hiện nay cũng chỉ có một số GV áp dụng PPDH hai mức độ ban đầu.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 137 trang tài liệu này.

- Xây dựng mối quan hệ hợp tác thầy - trò, trò - trò: Thay đổi dần mối quan hệ thầy trò trong khi lên lớp, tạo ra bầu không khí lao động hợp tác, tạo hứng thú học tập cho HS, tạo điều kiện cho các em suy nghĩ nhiều hơn, thảo luận được nhiều hơn, chuyển từ việc tiếp thu kiến thức thụ động thành chủ động. Tổ chức cho HS được trao đổi với nhau trong nhóm những nội dung phù hợp, qua đây HS có thể giải quyết các khúc mắc mà vì lý do thời gian, hoặc tâm lý các em chưa thể giải đáp được.

- Thực hiện dạy học phân hóa cá thể trong từng tiết học: Mỗi HS là một thế giới riêng biệt, với các đặc điểm tâm sinh lý khác nhau, điều kiện hoàn cảnh, sở trường, nguyện vọng, ý chí khác nhau. Do vậy cần chú ý tới cá biệt hóa quá trình dạy học tức là phân chia HS theo đặc điểm, khả năng khác nhau để có cách dạy thích hợp, đảm bảo việc tiếp thu kiến thức được dễ dàng.

- Tổ chức các hoạt động học tập phong phú: Do HS DTTS dễ tiếp thu kiến thức theo hình thức “vừa học vừa chơi”, qua hoạt động tập thể, hội thi, hoạt động ngoại khóa nên GV cần quan tâm đến việc tổ chức các hình thức học tập thông qua các hoạt động khác nhau của nhóm, của lớp, của trường.

- Hướng dẫn bài tập tự học ở nhà: Sau mỗi tiết học GV phải có một thời gian thích hợp củng cố kiến thức và hướng dẫn đọc bài ở nhà (bao gồm các câu hỏi lý thuyết và các loại bài tập, sau đây gọi là bài tập tự học (BTTH)).

+ Do đặc điểm tâm sinh lý của HS DTTS, ý thức tự giác chưa cao, chưa có “chiến lược học tập” rõ ràng, nếu không có yêu cầu cụ thể của GV thì các em sẽ không biết học gì, học như thế nào trong thời gian ở nhà. BTTH sẽ tạo điều kiện thuận lợi để phát triển tư duy độc lập, sáng tạo cho HS; tập cho các em làm quen với HĐTH, giáo dục ý thức trách nhiệm và giúp đỡ cho các em chiếm lĩnh được kiến thức, kỹ năng theo yêu cầu bài học.

+ Khi giao BTTH cho HS cần chú ý: BTTH cần thiết cho tất cả các môn; do trình độ HS khác nhau nên việc ra BTTH phải chú ý đến nhiều loại, có dễ, có khó để kích thích được tính tích cực, độc lập, sáng tạo của tất cả các đối tượng trong lớp. BTTH phải phù hợp mục đích và nhiệm vụ của bộ môn, phù hợp với nội dung chương trình và quỹ thời gian, vốn hiểu biết của HS và phát triển theo hướng mức độ khó ngày càng cao. BTTH phải diễn tả tối thiểu tường minh ra vở để GV có thể kiểm tra, kiểm soát được.

+ GV cần nắm vững BTTH với các dạng cơ bản: BTTH củng cố kiến thức, BTTH rèn luyện kỹ năng, BTTH mở rộng đào sâu kiến thức, BTTH lĩnh hội tri thức mới, BTTH tìm tòi sáng tạo.

3.2.3.3. Điều kiện thực hiện biện pháp

- Sự chỉ đạo sát sao của Phòng GD&ĐT về công tác chuyên môn, thống nhất xây dựng và triển khai tập huấn đổi mới PPDH đến CB, GV.

- BGH nhà trường cần có sự định hướng, khuyến khích GV tự học, tự bồi dưỡng năng lực chuyên môn; tổ chức chuyên đề, sinh hoạt chuyên môn theo hướng đổi mới PPDH, linh hoạt để phù hợp với điều kiện nhà trường và đối tượng HS.

- Đòi hỏi người GV phải có năng lực sư phạm, tích cực nghiên cứu, học tập, cập nhật thông tin thường xuyên và hơn nữa, là tình cảm nghề nghiệp, là sự gần gũi, hiểu biết, cảm thông và sẻ chia với HS DTTS.

- HS biết tự đánh giá khả năng học tập của bản thân, biết hợp tác tích cực với thầy cô trong các giờ học.

3.2.4. Biện pháp 4: Tổ chức thực hiện việc nâng cao vai trò của các chủ thể quản lý hoạt động tự học, hoàn thiện biện pháp quản lý trong nhà trường nhằm hướng tới chất lượng và hiệu quả hoạt động tự học, xây dựng không khí học tập trong toàn trường

3.2.4.1. Mục tiêu và ý nghĩa của biện pháp

Xác định rõ vai trò và trách nhiệm của đội ngũ trong quản lý HĐTH để tổ chức thực hiện đúng mục đích, yêu cầu của hoạt động; giúp đội ngũ nhận thức được “đổi mới PPDH phù hợp đối tượng” là động lực để thúc đẩy hoạt động học - tự học của HS, qua đó thống nhất trong quan điểm, đồng bộ trong hoạt động nâng cao chất lượng dạy học theo hướng tích cực hóa hoạt động học tập của HS.

Các biện pháp quản lý trong nhà trường được hoàn thiện, tác động đến cả thầy và trò, từ đó kích thích hứng thú học tập, tạo niềm tin trong HS. Nâng cao hiệu quả quản lý nhà trường trong hai hoạt động trọng tâm: quản lý nâng cao chất lượng đội ngũ và chất lượng dạy học.

3.2.4.2. Nội dung và cách thức thực hiện

a) Bồi dưỡng cho đội ngũ giáo viên

- Lập kế hoạch thực hiện, chỉ đạo tổ chức bồi dưỡng đầu năm học. Tăng cường lý luận dạy học và định hướng đúng cho GV trong việc đổi mới PPDH phù hợp với đối tượng HS dân tộc.

- Tổ chức các chuyên đề, thảo luận và rút kinh nghiệm, thống nhất trong

đội ngũ.

- Xây dựng quy chế chuyên môn theo đặc điểm từng trường.

- Tổ chức dạy học phân hóa theo hai mức: Phụ đạo cho HS trung bình, yếu, kém và bồi dưỡng nâng cao cho HS khá, giỏi; thông qua hoạt động này để giao nhiệm vụ tự học sát với đối tượng và mục tiêu.

- Có kế hoạch kiểm tra, đánh giá của nhà trường, của tổ bộ môn, thu nhận thông tin phản hồi để điều chỉnh hoặc tác động thích hợp với những chuyển biến từ đội ngũ GV và HS.

b) Quản lý hoạt động học tập trên lớp

- HS khi lên lớp phải hoàn thành tốt các bài tập, các vấn đề mà GV đưa ra, giao cho HS tự đọc, tự học ở nhà từ những tiết trước. Ngoài ra, HS cần xem trước bài sẽ học và đặt câu hỏi về những kiến thức mới trong SGK.

- HS phải tập trung nghe, ghi chép các nội dung chủ yếu, cơ bản, chấp hành sự hướng dẫn và điều khiển của GV khi học trên lớp. Tích cực phát biểu ý kiến đối với các vấn đề hay câu hỏi mà GV đưa ra.

- Tăng thời gian trao đổi giữa GV và HS trong giờ học trên lớp để người học phát huy tính tích cực sẽ có tác dụng tốt đến hiệu quả tự học (100% ý kiến GV cho rằng đây là biện pháp có hiệu quả).

- GV cần kết hợp những nội dung cơ bản, chủ yếu từ SGK và thực tế xung quanh để tác động tích cực đến người học.

- Tăng cường các hình thức kiểm tra, đánh giá trong giờ học; động viên, khuyến khích kịp thời HS, tổ, nhóm khi lên lớp. Duy trì nền nếp đánh giá nhận xét lớp học trong sổ ghi đầu bài và rút kinh nghiệm sau mỗi giờ học, tuần học.

- Học sinh có mặt trước giờ học 15 phút để cùng nhau trao đổi bài và chuẩn bị giờ học chính thức (trong một tuần có thể dành vài buổi cho việc sinh hoạt tập thể như: tập hát, đọc báo, kể chuyện….). Không nên duy trì hình thức cán sự bộ môn lên bảng ghi lại tất cả các bài tập về nhà, mà nên tổ chức trao đổi theo từng nhóm (mỗi nhóm có một vài em học khá giỏi).

- Đảm bảo đủ thời gian quy định cho một tiết học (45 phút), và thời gian nghỉ giữa hai tiết, có như vậy HS mới đủ điều kiện tâm sinh lý để tiếp thu tốt bài học.

c) Phát huy tính tích cực của HS trong giờ học

- HS phải chăm chú nghe giảng, ghi chép bài đầy đủ, hăng hái phát biểu xây dựng bài. Theo ý kiến của GV trong trường thì việc chú ý nghe giảng, hay phát biểu xây dựng bài có tác động tốt tới hiệu quả tự học. GV kết hợp việc giảng dạy bài mới, kiểm tra bài cũ và động viên những em tích cực phát biểu

xây dựng bài bằng cách cho điểm (lấy điểm kiểm tra miệng). Giữ gìn trật tự, không làm việc riêng.

d) Đảm bảo các điều kiện cho giờ học

- Phải đảm bảo các điều kiện phục vụ học tập như: Tập giấy nháp (bắt buộc phải có), sách, vở, dụng cụ học tập, giấy kiểm tra. Lớp học sạch sẽ, thoáng mát, đủ ánh sáng, bảng đen đảm bảo tiêu chuẩn, bàn ghế ngay ngắn…

đ) Giáo viên bộ môn quản lý tiết học

- Ở mỗi tiết học, GV bộ môn phải chịu trách nhiệm trước nhà trường trong việc quản lý và tổ chức lớp học. GV cần nắm được số HS vắng mặt, bao quát được trật tự trong lớp, xây dựng và duy trì nền nếp học tập.

e) Quản lý hoạt động học tập ngoài giờ lên lớp của học sinh

- Nhà trường phải kết hợp chặt chẽ với hội cha mẹ HS để quản lý HS học tập ngoài những buổi đến trường. GVCN quản lý việc học tập của HS lớp mình phụ trách thông qua đội ngũ cán bộ lớp, sự theo dõi của mình và sự trao đổi với GVBM. GVCN lớp tăng cường kiểm tra việc thực hiện kế hoạch học tập của HS tại nhà, kết hợp với PHHS giám sát việc thực hiện kế hoạch thời gian biểu nhằm tạo thành nếp học có hiệu quả cho HS. Khi thực hiện theo đúng kế hoạch do HS tự lập nên và tự đánh giá kết quả học tập của mình. Mỗi HS cần có sổ ghi kết quả học tập, tự phân tích lý do chưa đạt kết quả tốt, có kế hoạch phấn đấu cho từng môn học.

- Hoạt động ngoài giờ lên lớp là không bắt buộc, nhưng sẽ mở rộng tầm hiểu biết và đào sâu tri thức của từng HS. Hoạt động này có thể thực hiện bằng những hình thức như: Tổ chức toạ đàm, thảo luận chuyên đề theo từng môn học hay chuyên đề về phương pháp học tập của HS: Giới thiệu sách tham khảo của từng môn trong thư viện… Khuyến khích HS học mọi lúc, mọi nơi, mọi cách, mọi nội dung.

- Phối hợp hoạt động của các tổ chức nhằm thúc đẩy việc học tập của HS như giao lưu văn hoá, tọa đàm, thăm quan, trao đổi kinh nghiệm học tập với những HS học tốt trong và ngoài nhà trường để thu hút các em vào hoạt động học tập.

3.2.4.3. Điều kiện thực hiện biện pháp

- Được sự đồng thuận của Phòng GD&ĐT về công tác bồi dưỡng, mời chuyên gia, đầu tư nội dung và kinh phí thực hiện. Đảm bảo chế độ ngoài giờ cho GV thực hiện nhiệm vụ trực quản lý tự học cho HS hoặc cho công tác quản sinh (với trường nội trú, bán trú).

- Có biện pháp quản lý đội ngũ tốt, phân công nhiệm vụ đúng người,

đúng việc và làm đúng yêu cầu.

- Động viên, khuyến khích, khen thưởng kịp thời; công bằng trong quản lý, phân công; quy định rõ đối với đội ngũ về định mức làm việc trong các buổi trực và trách nhiệm của GV.

- Thực hiện nghiêm túc quy chế chuyên môn, đảm bảo tính dân chủ, thống nhất, xây dựng các biện pháp quản lý phù hợp với đặc điểm tình hình nhà trường và đối tượng HS.

3.2.5. Biện pháp 5: Chỉ đạo, kiểm tra việc đầu tư, mua sắm, sử dụng cơ sở vật chất có hiệu quả, tạo môi trường và điều kiện thuận lợi nhằm đáp ứng hoạt động tự học của học sinh

3.2.5.1. Mục tiêu và ý nghĩa của biện pháp

- CSVC là một trong những yếu tố quan trọng quyết định chất lượng giáo dục. Thực tiễn cho thấy, sự thành công trong giáo dục của các nước trên thế giới bắt nguồn từ sự nhận thức đúng vai trò, vị trí của giáo dục đối với sự phát triển quốc gia. Do vậy, cần đầu tư kinh phí cho giáo dục để đổi mới hệ thống CSVC - kỹ thuật của nhà trường, mà bản chất là đổi mới về điều kiện và phương pháp giảng dạy, học tập.

- Các thiết bị kỹ thuật của nhà trường có vai trò làm cầu nối giữa kiến thức và thực tiễn, giữa việc học tập đi đôi với thực hành; qua đó tính tích cực, tính tự giác của người học được phát huy, làm cho quá trình nhận thức trở nên tự nhiên và sâu sắc.

Với vai trò quan trọng như đã nêu trên, tăng cường CSVC, trang thiết bị phù hợp, sử dụng đúng mục đích và tạo điều kiện cho HS tự học, phải được xem là một đòi hỏi có tính khách quan, là yêu cầu mà nhà trường cần phải giám sát thực hiện nếu muốn thực hiện nhiệm vụ, sứ mệnh của mình.

3.2.5.2. Nội dung và cách thức thực hiện

a) Khai thác các phương tiện và các điều kiện hiện có

- Phương tiện, thiết bị dạy học bao gồm những phương tiện, đồ dùng dạy học như: Sách, thiết bị thí nghiệm tranh, ảnh, mô hình, mẫu vật, các thiết bị kỹ thuật, máy chiếu, radio, catset, máy vi tính, máy chiếu bản trong, máy chiếu qua đầu… Đó là những nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng quá trình đào tạo, là những phương tiện mà GV và HS sử dụng để nâng cao hiệu quả truyền thụ và lĩnh hội kiến thức, rèn luyện kỹ năng, kỹ xảo. Để quản lý và sử dụng có hiệu quả các phương tiện cần phải căn cứ vào kế hoạch, nội dung, chương trình đào tạo; lập kế hoạch khai thác sử dụng tốt các thiết bị, đồ dùng dạy học. Sử dụng phương tiện dạy học phải đúng lúc, đúng mức và thời gian hợp lý, bảo quản đi đôi với khai thác, sử dụng, nhất là để HS sử dụng trong học tập.

- Bố trí lịch thực hành trên các phương tiện kỹ thuật (máy vi tính), thí nghiệm và thực hành môn học theo phương châm lý thuyết gắn với thực hành để nâng cao chất lượng học tập của HS và đúng phân phối chương trình. Với mỗi HS phải có góc học tập, đảm bảo thời gian tự học theo kế hoạch, có đầy đủ đồ dùng học tập, có kế hoạch cho HS được làm thí nghiệm và sử dụng thiết bị dạy học tại phòng thí nghiệm nhà trường.

b) Các biện pháp bổ sung phương tiện và tạo điều kiện

- SGK, tài liệu học tập cần cung ứng đủ và kịp thời ngay từ đầu năm học. Các trường thành lập tủ sách dùng chung để giải quyết khó khăn cho những đối tượng chính sách, học sinh thuộc diện hộ đói, hộ nghèo, gia đình vùng sâu, vùng xa được hỗ trợ SGK.

- Hàng năm có kế hoạch bổ sung sách tham khảo cho thư viện để tạo điều kiện cho GV và HS mượn, nâng cao chuyên môn và nghiên cứu sâu về môn mình phụ trách; mở rộng kiến thức, phục vụ cho các kỳ thi mà HS phải trải qua.

- Lập kế hoạch mua sắm bộ thiết bị thí nghiệm chuẩn theo danh mục tối thiểu của Bộ GD&ĐT để phục vụ cho các bài thực hành trong phân phối