Về Quản Lý Hoạt Động Nghiên Cứu Khoa Học Của Học Sinh Ở Các Trường Trung

nhìn chung, hoạt động nghiên cứu khoa học của học sinh ngày càng phát triển và chất lượng hơn, đã có nhiều công trình dự thi đạt giải cao, đồng thời tạo một sân chơi khoa học lý thú, hấp dẫn có tác động tích cực đến phong trào nghiên cứu khoa học trong các nhà trường.

Học sinh thể hiện hứng thú trong nghiên cứu với nhiều lĩnh vực khác nhau, trong đó có cả những lĩnh vực nghiên cứu mới, đòi hỏi yêu cầu cao. Đã có những lĩnh vực nghiên cứu vừa căn cứ trên hứng thú của các em vừa được lựa chọn nghiên cứu nhiều.

Đội ngũ giáo viên tham gia hướng dẫn học sinh thực hiện các đề tài nghiên cứu khoa học giàu kinh nghiệm trong giảng dạy và nghiên cứu, có nhiều kĩ năng được đánh giá ở mức độ Tốt. Đây là điều kiện thuận lợi góp phần tạo nên chất lượng các đề tài nghiên cứu của học sinh.

- Hạn chế:

Vẫn còn có một bộ phận học sinh và giáo viên chưa nhận thức được đầy đủ về ý nghĩa của hoạt động nghiên cứu khoa học đối với sự phát triển các năng lực của học sinh.

Trong quá trình thực hiện đề tài nghiên cứu, dưới sự hướng dẫn của giáo viên, học sinh vẫn gặp những khó khăn nhất định như kinh nghiệm và kĩ năng nghiên cứu còn nhiều hạn chế, điều kiện về cơ sở vật chất phục vụ cho việc nghiên cứu của các em chưa đa dạng.

Đối với giáo viên, trong quá trình hướng dẫn học sinh cũng gặp phải những khó khăn như: thiếu thời gian hướng dẫn, thiếu nguồn ý tưởng, tiêu chuẩn đánh giá công trình nghiên cứu của học sinh chưa rõ ràng...đã ảnh hưởng không nhỏ đến việc thực hiện hoạt động này của học sinh.

Vẫn còn một số giáo viên còn hạn chế về kĩ năng hướng dẫn học sinh nghiên cứu khoa học. Do đó giáo viên cần được bồi dưỡng thường xuyên hơn nhằm nâng cao chất lượng nghiên cứu khoa học cho học sinh trong mỗi nhà trường.

2.5.1. Về quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của học sinh ở các trường trung học cơ sở thành phố Cẩm Phả‌

- Ưu điểm:

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 135 trang tài liệu này.

Hầu hết cán bộ quản lý đều đã nhận thức được tính thiết thực của hoạt động nghiên cứu khoa học đối với học sinh.

Trong quá trình thực hiện các nội dung quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của học sinh THCS, đội ngũ cán bộ quản lý nhà trường đã thực hiện nghiêm túc, thường xuyên việc quản lý hoạt động này. Điều đó thể hiện ở việc lập kế hoạch, tổ chức thực hiện, chỉ đạo thực hiện và kiểm tra, đánh giá hoạt động nghiên cứu khoa học của học sinh THCS các trường trên địa bàn.

- Hạn chế:

Trong quá trình thực hiện các nội dung quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của học sinh THCS vẫn còn nhiều nội dung thực hiện ở mức độ chưa cao hoặc rất ít thực hiện do đó hiệu quả quản lý hoạt động này chưa cao. Chẳng hạn như:

Việc khảo sát nhu cầu nghiên cứu khoa học của học sinh, làm cơ sở lập kế hoạch quản lý còn thực hiện ít.

Việc xây dựng cơ chế phối hợp giữa các bộ phận liên quan để tổ chức, sắp xếp hoạt động hướng dẫn nghiên cứu khoa học cho học sinh cũng chưa thực hiện được nhiều.

Bên cạnh đó, trong công tác chỉ đạo, việc chỉ đạo bồi dưỡng năng lực, quy trình tiến hành đề tài còn thực hiện rất hạn chế. Việc chỉ đạo giáo viên triển khai kế hoạch nghiên cứu khoa học tới học sinh toàn trường, học sinh lớp chủ nhiệm còn không tiến hành thường xuyên.

Ngoài ra, trong kiểm tra, đánh giá hoạt động nghiên cứu khoa học của học sinh, việc xây dựng tiêu chí kiểm tra, đánh giá hoạt động nghiên cứu khoa học của học sinh cũng như phối hợp các lực lượng liên quan cùng tham gia kiểm tra, đánh giá cũng chưa thực hiện nhiều. Quá trình theo dõi, giám sát, đánh giá thường xuyên quá trình hướng dẫn của giáo viên và thực hiện đề tài của học sinh

Có một số yếu tố chủ quan và khách quan ảnh hưởng khá lớn đến việc quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của học sinh, hai yếu tố có ảnh hưởng lớn bao gồm: cơ sở vật chất phục vụ cho hoạt động nghiên cứu khoa học và năng lực quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của đội ngũ cán bộ quản lý.

Tóm lại, trước những vấn đề thực trạng nêu trên mỗi nhà trường cần phát huy những ưu điểm đã có và từng bước khắc phục những hạn chế trong hoạt động nghiên cứu khoa học của học sinh. Đối với đội ngũ cán bộ quản lý nhà trường cần xây dựng những biện pháp cụ thể, phù hợp với thực tế nhà trường nhằm phát huy ưu điểm và khắc phục những điều chưa làm được và hoàn thiện cho tốt và có hiệu quả.

Kết luận chương 2‌

Trên cơ sở nghiên cứu thực trạng hoạt động nghiên cứu khoa học và quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của học sinh ở các trường THCS thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh, chúng tôi nhận thấy đa số cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh đều nhận thức được vai trò và ý nghĩa của hoạt động nghiên cứu khoa học của học sinh tại các trường THCS.

Học sinh các trường THCS thành phố Cẩm Phả tham gia vào nhiều lĩnh vực nghiên cứu khác nhau, trong đó có nhiều lĩnh vực mới. Học sinh và giáo viên cũng gặp phải những khó khăn nhất định trong quá trình thực hiện nghiên cứu khoa học. Nhiều kĩ năng thực hiện đề tài nghiên cứu khoa học của học sinh vẫn còn hạn chế.

Cán bộ quản lý nhà trường đã thể hiện rõ vai trò của mình trong công tác quản lý: Lập kế hoạch, tổ chức triển khai, chỉ đạo thực hiện và kiểm tra đánh giá việc thực hiện hoạt động nghiên cứu khoa học của học sinh. Tuy nhiên, việc thực hiện một số nội dung trong chỉ đạo và kiểm tra, đánh giá hoạt động nghiên cứu khoa học của học sinh vẫn chưa thường xuyên nên hiệu quả quản lý chưa cao. Điều đó thể hiện ở một số nội dung như: Việc khảo sát nhu cầu nghiên cứu khoa học của học sinh, làm cơ sở lập kế hoạch quản lý; Việc xây dựng cơ chế phối hợp giữa các bộ phận liên quan để tổ chức, sắp xếp hoạt động hướng dẫn nghiên cứu khoa học cho học sinh cũng chưa thực hiện được nhiều; Việc chỉ đạo bồi dưỡng năng lực, quy trình tiến hành đề tài còn thực hiện rất hạn chế; Việc chỉ đạo giáo viên triển khai kế hoạch nghiên cứu khoa học tới học sinh toàn trường, học sinh lớp chủ nhiệm; Việc xây dựng tiêu chí kiểm tra, đánh giá hoạt động nghiên cứu khoa học của học sinh cũng như phối hợp các lực lượng liên quan cùng tham gia kiểm tra, đánh giá ...

Có nhiều yếu tố khách quan, chủ quan khác nhau ảnh hưởng đến hoạt động quản lý nghiên cứu khoa học của học sinh ở các trường THCS trên địa bàn thành phố Cẩm Phả. Nổi bật lên trong số các yếu tố đó là: cơ sở vật chất phục vụ cho hoạt động nghiên cứu khoa học và năng lực quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của đội ngũ cán bộ quản lý. Vì vậy, để nâng cao hiệu quả quản lý cần xây dựng và thực hiện nhiều biện pháp khác nhau một cách đồng bộ.

Chương 3‌

BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CỦA HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THÀNH PHỐ CẨM PHẢ,‌‌‌

TỈNH QUẢNG NINH

3.1. Các nguyên tắc xây dựng biện pháp‌

3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính khoa học‌

Các biện pháp được đề xuất phải có tính chính xác, khách quan, dựa trên cơ sở lí luận và thực tiễn về quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của học sinh.

Các biện pháp quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của học sinh ở các trường THCS trên địa bàn thành phố Cẩm Phả cần phải được xây dựng dựa trên các cơ sở khoa học, đặc biệt là lý luận khoa học quản lý, vận dụng những thành tựu của nhiều ngành khoa học khác nhau như: Giáo dục học, xã hội học, điều khiển học. Ngoài ra, các biện pháp được thực hiện cũng cần dựa trên khoa học tâm lý về học sinh lứa tuổi THCS.

3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi‌

Các biện pháp được đề xuất cần phải dựa trên cơ sở thực tiễn (trực trạng đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh, điều kiện cơ sở vật chất, kinh phí,…) của nhà trường, phải dễ thực hiện, dễ vận dụng vào thực tiễn, đồng thời khi thực hiện phải mang lại hiệu quả cao hơn các biện pháp đã áp dụng trước đó. Đây là điều kiện tiên quyết để các biện pháp này thực sự có ý nghĩa đối với việc nâng cao hiệu quả và chất lượng công tác quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của học sinh.

3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ‌

Tính đồng bộ thể hiện ở việc các biện pháp đưa ra phải có mối quan hệ biện chứng, liên kết, tác động hỗ trợ lẫn nhau trong một chỉnh thể thống nhất nhằm thực hiện tốt việc quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của học sinh ở các trường THCS.

Các biện pháp đề xuất phải nằm trong một chỉnh thể, biện pháp này là cơ sở, biện pháp kia là điều kiện thúc đẩy, hỗ trợ lẫn nhau, tất cả các biện pháp phối hợp thành một hệ thống trong mối liên hệ chặt chẽ, nhằm đạt được mục đích cuối cùng là nâng cao hiệu quả và chất lượng công tác quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của học sinh.

Các biện pháp cần phải được xây dựng một cách có hệ thống, quy trình thực hiện phải có tính liên hoàn nhằm đảm bảo phát huy được sức mạnh tổng hợp của các cơ quan, đoàn thể trong và ngoài nhà trường. Nguyên tắc này cũng đòi hỏi nhà trường, gia đình và xã hội phải liên kết, phối hợp chặt chẽ và thống nhất cả về mục đích, nội dung và hình thức tổ chức hoạt động.

3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả‌

Các biện pháp phải phù hợp cho việc quản lý tổ chức hoạt động nghiên cứu khoa học của học sinh THCS đồng thời phải thiết thực phục vụ cho đổi mới giáo dục hiện nay ở trường THCS nhằm phát triển năng lực của học sinh đáp ứng yêu cầu xã hội về nguồn nhân lực và đáp ứng nhu cầu hoàn thiện nhân cách của học sinh.

3.2. Biện pháp quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học của học sinh ở các trường trung học cơ sở thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh‌

3.2.1. Tổ chức bồi dưỡng nhận thức cho cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh, phụ huynh học sinh các trường THCS thành phố Cẩm Phả về hoạt động nghiên cứu khoa học‌

a. Mục tiêu

Nhằm nâng cao nhận thức về hoạt động nghiên cứu khoa học của học sinh làm cho cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh và phụ huynh hiểu rõ tầm quan trọng và trách nhiệm của mình trong thực hiện các hoạt động nghiên cứu khoa học.

Giúp giáo viên nhận thức rõ về nội dung, hình thức tổ chức và yêu cầu về năng lực cần có của người giáo viên để tổ chức hoạt động nghiên cứu khoa học cho học sinh. Theo đó, giáo viên sẽ chủ động đổi mới tổ chức hoạt động để nâng cao hiệu quả hoạt động nghiên cứu khoa học.

b. Nội dung và cách thức thực hiện

* Đối với đội ngũ giáo viên

- Lãnh đạo nhà trường thực hiện việc tuyên truyền trong các buổi sinh hoạt chuyên môn để giáo viên thấy rõ tầm quan trọng của hoạt động nghiên cứu khoa học đối với học sinh; tổ chức tập huấn bồi dưỡng cho cán bộ, giáo viên về cách thức hướng dẫn, tổ chức cho học sinh nghiên cứu khoa học.

- Cán bộ quản lý nhà trường cần khuyến khích động viên đội ngũ giáo viên tham gia vào các hoạt động nghiên cứu, tạo điều kiện để giáo viên được vận dụng kiến thức đã học vào hoạt động thực tế tại nhà trường.

* Đối với học sinh

Thực hiện biện pháp này, lãnh đạo nhà trường tiến hành các công việc sau:

- Tổ chức tuyên truyền rộng rãi mục đích, ý nghĩa của công tác nghiên cứu khoa học cho học sinh THCS và các quy định, hướng dẫn của Bộ GD&ĐT về cuộc thi khoa học kỹ thuật trong năm học đến học sinh thông qua các buổi chào cờ, sinh hoạt lớp.

- Chỉ đạo giáo viên thực hiện lồng ghép, tuyên truyền, phổ biến hoạt động nghiên cứu khoa học cho học sinh thông qua các hoạt động ngoại khóa; diễn đàn khoa học, khoa học vui...; Tạo điều kiện để học sinh được vận dụng kiến thức đã học vào hoạt động nghiên cứu khoa học trong nhà trường phổ thông. Thành lập các câu lạc bộ: Khoa học vui, câu lạc bộ STEM…

- Tổ chức cho học sinh tham gia các hoạt động giáo dục theo chủ điểm như: trải nghiệm tham quan hoạt động cuộc thi khoa học cấp Thành phố, cấp Tỉnh… giúp học sinh có thêm những hiểu biết về yêu cầu của cuộc thi; tham quan các nhà máy, xí nghiệp, khu chế xuất công nghệ cao...trên địa bàn thành phố Cẩm Phả nhằm giúp các em nảy sinh ý tưởng và những sáng tạo trong khoa học.

* Đối với cha mẹ học sinh

Lãnh đạo các trường trung học cơ sở thực hiện các công việc sau:

- Trực tiếp hoặc chỉ đạo giáo viên tuyên truyền về ý nghĩa, lợi ích của hoạt động nghiên cứu khoa học cho phụ huynh thông qua các buổi hội thảo, tọa đàm, họp phụ huynh.

- Mời đại diện cha mẹ học sinh cùng tham gia các hoạt động trải nghiệm, tham quan các sản phẩm nghiên cứu khoa học của học sinh.

c. Điều kiện thực hiện biện pháp

- Cán bộ quản lý nhà trường cần nhận thức đúng đắn và thấy được tầm quan trọng của hoạt động nghiên cứu khoa học của học sinh. Trên cơ sở đó thực hiện lập kế hoạch cụ thể cho việc bồi dưỡng về nhận thức cho cán bộ, giáo viên, phụ huynh và học sinh.

- Giáo viên phải nhận thức đúng về hoạt động nghiên cứu khoa học và có kế hoạch tuyên truyền để các lực lượng cùng tham gia vào hoạt động này.

- Có nguồn kinh phí để thực hiện việc truyền thông, tổ chức các lớp tập huấn bồi dưỡng nghiệp vụ về nghiên cứu khoa học.

3.2.2. Tổ chức bồi dưỡng năng lực hướng dẫn học sinh nghiên cứu khoa học cho đội ngũ giáo viên các trường trung học cơ sở trên địa bàn thành phố Cẩm Phả‌

a. Mục tiêu

Bồi dưỡng cho đội ngũ giáo viên có thêm những kiến thức, kĩ năng cần thiết để hướng dẫn học sinh nghiên cứu khoa học nhằm nâng cao năng lực nghiên cứu khoa học cho các em học sinh; Khắc phục những khó khăn của giáo viên trong quá trình hướng dẫn học sinh nghiên cứu khoa học.

b. Nội dung và cách thực hiện

Thực hiện biện pháp này, lãnh đạo nhà trường tiến hành các công việc sau:

- Thực hiện tìm hiểu, khảo sát nhu cầu bồi dưỡng nâng cao năng lực khoa học của đội ngũ cán bộ, giáo viên. Từ đó lập danh sách và tiến hành chia nhóm bồi dưỡng theo các tiêu chí khác nhau. Việc làm này cần được thực hiện vào đầu năm học để lãnh đạo nhà trường kịp thời xây dựng kế hoạch bồi dưỡng giáo viên cho phù hợp.

- Hiệu trưởng nhà trường trực tiếp xây dựng kế hoạch bồi dưỡng cho đội ngũ giáo viên trong đó xác định rõ nội dung, hình thức, phương pháp, thời gian bồi dưỡng, thời lượng các khóa, lớp bồi dưỡng mà nhà trường sẽ tổ chức. Đây là việc làm cần thiết và có ý nghĩa quan trọng đối với cán bộ quản lý nhà trường. Theo đó, các khóa, lớp tập huấn được tổ chức sẽ đáp ứng được nguyện vọng cũng như có sự tham gia đầy đủ của đội ngũ giáo viên. Thông qua các lớp bồi dưỡng, giáo viên được trực tiếp học hỏi và trao đổi những vấn đề cơ bản liên quan đến tổ chức hoạt động nghiên cứu khoa học của học sinh THCS.

- Thực hiện đa dạng các hình thức bồi dưỡng như: Mời các chuyên gia ở các trường đại học, các viện nghiên cứu hoặc các giáo viên có nhiều kinh nghiệm trong hướng dẫn học sinh nghiên cứu khoa học về trao đổi, giải đáp những băn khoăn trong quá trình thực hiện nghiên cứu khoa học và hướng dẫn học sinh nghiên cứu khoa học. Mời cán bộ ở phòng, sở GD&ĐT, sở tài nguyên & môi trường...tham gia chia sẻ các vấn đề liên quan đến tổ chức nghiên cứu khoa học của học sinh.

- Tăng cường giao lưu, trao đổi, học hỏi kinh nghiệm tổ chức hoạt động nghiên cứu khoa học cho học sinh giữa các đơn vị trường THCS trên địa bàn.

- Khuyến khích giáo viên hoạt động tự bồi dưỡng, tự học bằng các nguồn tài liệu tham khảo và sưu tầm hoặc qua các kênh nghiên cứu khác.

c. Điều kiện thực hiện biện pháp

- Cán bộ quản lý và giáo viên cần nhận thức rằng năng lực hướng dẫn học sinh nghiên cứu khoa học có vai trò quyết định đến chất lượng và kết quả nghiên cứu khoa học của học sinh.

- Cán bộ quản lý có kế hoạch bồi dưỡng năng lực nghiên cứu khoa học cho giáo viên ngay từ đầu năm học; chỉ đạo sát sao công việc, thường xuyên kiểm tra, đôn đốc, nhắc nhở giáo viên tự bồi dưỡng.

- Cán bộ quản lý nhà trường cần quan tâm tổ chức các lớp tập huấn bồi dưỡng theo chuyên đề, hay tổ chức các hội thảo nhằm nâng cao năng lực tự nghiên cứu cho giáo viên theo hướng tích cực hoá hoạt động tự học, tự nghiên cứu của học sinh.

3.2.3. Bám sát mục tiêu hoạt động nghiên cứu khoa học của học sinh khi lập kế hoạch và tổ chức triển khai thực hiện ở các trường THCS‌

a. Mục tiêu

Lập kế hoạch quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học một cách khoa học, bám sát mục tiêu của hoạt động này có vai trò quan trọng giúp định hướng rõ ràng, thông tin đầy đủ để giáo viên, học sinh biết, chủ động sắp xếp thực hiện các công việc có lộ trình nhằm đạt mục tiêu, đồng thời tạo cơ sở để thực hiện được các biện pháp quản lý tiếp theo; Giúp học sinh tích cực, chủ động trong quá trình nghiên cứu, nắm vững quy trình nghiên cứu khoa học, có kỹ năng thực hiện một đề tài nghiên cứu khoa học cụ thể; giúp các giáo viên tham gia hướng dẫn khoa học hình dung, nắm rõ các công việc cần thực hiện, thời gian hoàn thành, sản phẩm đạt được để hoạt động nghiên cứu khoa học của học sinh đạt được tiến độ, hiệu quả...

b. Nội dung và cách thực hiện

Tiến hành biện pháp này, lãnh đạo nhà trường cần:

- Xây dựng kế hoạch hoạt động nghiên cứu khoa học của học sinh dựa trên kế hoạch chiến lược phát triển nhà trường, kế hoạch hoạt động năm, trên cơ sở các kế hoạch của Bộ, Sở, Phòng giáo dục.