Nghiên Cứu Tổng Quan Về Kinh Tế, Xã Hội Của Chlb Đức (1990

NỘI DUNG

Chương 1

TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI

1.1. Nghiên cứu tổng quan về kinh tế, xã hội của CHLB Đức (1990 – 2015)

1.1.1. Công trình của các nhà nghiên cứu trong nước

Về chính sách kinh tế, xã hội: Từ sau khi thống nhất đến năm 2015, tình hình kinh tế, xã hội của CHLB Đức đã trải qua rất nhiều biến động, bên cạnh quá trình tăng trưởng là những giai đoạn thăng trầm do khủng hoảng trong nước và bên ngoài. Chính vì vậy, Đức đã có những điều chỉnh trong chính sách phát triển toàn diện đất nước. Các nhà nghiên cứu Việt Nam khi nghiên cứu về nước Đức sau năm 1990, cũng đã có những nghiên cứu về chính sách phát triển kinh tế, xã hội của CHLB Đức nhưng chưa nhiều.

Năm 2000, tác giả An Mạnh Toàn đã giới thiệu trên tạp chí Nghiên cứu châu Âu, số 4, công trình: Tìm hiểu những định hướng chiến lược phát triển và cạnh tranh kinh tế của Cộng hòa Liên bang Đức hiện nay. Tác giả đã giới thiệu chiến lược phát triển kinh tế, xã hội của chính phủ Đức được đặt tên là “Khởi hành và đổi mới – con đường của nước Đức đi vào thế kỉ XXI”. Các khía cạnh trong chiến lược phát triển của Đức được đề cập bao gồm: Tập trung chú ý tăng trưởng kinh tế là nhiệm vụ hàng đầu trong bất kỳ hoàn cảnh nào; thực hiện đổi mới trên tất cả các lĩnh vực của đời sống – xã hội; tích cực và khẩn trương tìm mọi biện pháp để giảm bớt gánh nặng thất nghiệp và giải quyết công ăn việc làm; xây dựng nền kinh tế thị trường xã hội – sinh thái và xã hội dịch vụ phù hợp với sinh thái; chú trọng hơn nữa tới khoa học, công nghệ và chất lượng sản phẩm Đức, đảm bảo vị thế cạnh tranh trên thị trường trong nước và thế giới; chú ý giáo dục, đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực đủ đáp ứng đòi hỏi mới của thời đại toàn cầu hóa ngày càng tăng. Một nghiên cứu của tác giả Kim Quốc Chính: Một số nội dung chương trình cải cách kinh tế - xã hội năm 2010 của Cộng hòa Liên bang Đức, Tạp chí kinh tế và dự báo, Số 387, năm 2005. Bài viết tóm tắt những nét cơ bản về chương trình cải cách kinh tế đến năm 2010 (Agenda 2010) của CHLB Đức.

Tiêu biểu nhất phải kể đến công trình do TS.Đặng Minh Đức làm chủ biên Điều chỉnh chính sách phát triển của CHLB Đức sau khủng hoảng tài chính và suy thoái kinh tế toàn cầu, được Nxb Khoa học xã hội công bố năm 2013. Với nguồn tư liệu phong phú, các tác giả đã phân tích những nhân tố tác động đến sự điều chỉnh chính sách kinh tế, xã hội của Đức sau khủng hoảng toàn cầu năm 2008 – 2009. Một nội dung rất có giá trị trong công trình chính là các chính sách của Đức sau khi điều chỉnh trên tất cả các lĩnh vực kinh tế, xã hội và chính trị. Công trình cũng cung cấp một hệ thống bảng số liệu về nợ công, GDP, thương mại, tỉ lệ thất nghiệp… ở Đức trước và sau khủng hoảng kinh tế.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 215 trang tài liệu này.

Cùng đề cập đến sự chuyển đổi của chính sách phát triển kinh tế, xã hội của Cộng

hòa Liên bang Đức là công trình do PGS.TS Nguyễn An Hà làm chủ biên là: Điều chỉnh chính sách phát triển của một số quốc gia chủ chốt châu Âu giai đoạn khủng hoảng tài chính và suy thoái kinh tế toàn cầu, Nxb Khoa học xã hội, năm 2013. Nội dung của công trình là sự phân tích sâu sắc tác động của cuộc khủng hoảng tài chính kinh tế năm 2008 – 2009 đến các quốc gia châu Âu trong đó có Cộng hòa Liên bang Đức. Đứng trước những khó khăn chung, CHLB Đức đã đưa ra sự điều chỉnh chính sách kịp thời để không rơi vào khủng hoảng trầm trọng, giữ được sự ổn định và phát triển.

Sự phát triển kinh tế, xã hội của CHLB Đức từ đầu thế kỉ XXI không chỉ chịu tác động của cuộc khủng hoảng tài chính, kinh tế toàn cầu mà còn phải hứng chịu cuộc khủng hoảng nợ công ở châu Âu. Vì vậy, năm 2016, PGS.TS Đinh Công Tuấn đã làm chủ biên công trình nghiên cứu là “Tác động của cuộc khủng hoảng nợ công tới thể chế kinh tế, chính trị của Liên minh châu Âu (EU)”, Nxb Khoa học xã hội. Các nhà nghiên cứu đã phân tích sự điều chỉnh chính sách phát triển ứng phó với khủng hoảng nợ công của Đức. Các chính sách này đã trở thành điển hình trong các biện pháp thoát ra khỏi khủng hoảng. Nhờ vậy, CHLB Đức tiếp tục dẫn dắt các quốc gia châu Âu.

Đối với chiến lược phát triển bền vững, kinh tế xanh đã được nêu lên trong các công trình: Khung phát triển bền vững của Cộng hoà Liên bang Đức, Tạp chí nghiên cứu phát triển bền vững, số 3, năm 2005 của Vũ Quế Hương; Đặc biệt là Kinh tế xanh ở CHLB Đức và một số bài học rút ra, của Trung tâm thông tin – tư liệu (2017),Viện nghiên cứu quản lí kinh tế trung ương đã khái quát về chiến lược kinh tế xanh của CHLB Đức. Công trình của Trung tâm thông tin – tư liệu đã khái quát chiến lược, chính sách, chương trình, kế hoạch hành động của chính phủ Đức để phát triển bền vững và xây dựng nền kinh tế xanh. Một phần nhỏ trong công trình cũng được dành để nêu lên các kết quả đạt được từ các chính sách phát triển của CHLB Đức.

Nhìn chung, ở Việt Nam chưa có nhiều các công trình chuyên khảo về chính sách phát triển kinh tế, xã hội của CHLB Đức từ năm 1990 đến năm 2015.

Về tình hình kinh tế, xã hội: Trong các nghiên cứu về chính sách kinh tế, xã hội của CHLB Đức từ 1990 – 2015 cũng đã phần nào nêu lên tình hình, thực trạng phát triển kinh tế cũng như các vấn đề xã hội của Đức. Tuy nhiên, cũng có những nghiên tập trung vào phân tích tình hình và thực trạng của nền kinh tế, xã hội của Đức.

Một tác phẩm được xuất bản thành sách đó là: Nền kinh tế thị trường xã hội xuất bản năm 1992, Nxb Sự thật, Hà Nội. Do xuất bản ngay sau khi nước Đức được thống nhất nên công trình vẫn chưa phân tích được nhiều về tình hình kinh tế, xã hội Đức sau năm 1990.

Tác giả An Mạnh Toàn đã có nghiên cứu: Cộng hoà Liên bang Đức sau 9 năm tái thống nhất đất nước, tạp chí Nghiên cứu châu Âu, số 1/1999. Khi đề cập đến tình hình kinh tế, xã hội của 9 năm sau khi thống nhất, tác giả chú ý đến khắc họa sự chênh lệch trong phát triển của Đông Đức và Tây Đức.

Mô hình nhà nước kinh tế thị trường xã hội lại là nội dung nghiên cứu trong: Những đặc trưng cơ bản của mô hình kinh tế thị trường xã hội Đức của Đỗ Hồng Huyền, tạp chí Nghiên cứu châu Âu số 5/2001; Mô hình thể chế kinh tế thị trường xã hội của Cộng hòa liên bang Đức của An Như Hải, tạp chí châu Á Thái Bình Dương số 25/2006. Đây là nội dung nghiên cứu đã được một số học giả Việt Nam lựa chọn. Qua đó, những đặc trưng có bản, các biểu hiện của nhà nước Đức đã được nêu lên.

Trong quá trình nghiên cứu về tình hình kinh tế, xã hội nói thì vấn đề phát triển kinh tế xanh, phát triển bền vững của CHLB Đức từ đầu thế kỉ XX cũng được chú ý. Các nghiên cứu bao gồm: Một chương trình rộng lớn về hiện đại hóa môi trường sinh thái của CHLB Đức cho thế kỉ XXI, tạp chí Nghiên cứu châu Âu, Số 1/2000 của An Mạnh Toàn; Xây dựng kinh tế xanh - Kinh nghiệm của Cộng hòa Liên bang Đức và bài học cho Việt Nam của Vũ Thị Thanh Xuân, tạp chí Nghiên cứu châu Âu, Số 4/2016; Phát triển bền vững theo vùng lãnh thổ: kinh nghiệm từ Cộng hòa Liên bang Đức, tạp chí Nhân lực khoa học xã hội, số 7/2017 của hai tác giả Phạm Thị Hạnh; Trần Việt Anh.

1.1.2. Công trình học của các nhà nghiên cứu nước ngoài

1.1.2.1. Các nhà nghiên cứu Đức

Từ năm 1990 đến năm 2015 là một giai đoạn lịch sử rất đặc biệt của nước Đức. Vì vậy, ngay từ đầu những năm 1990 đến nay, đã có rất nhiều những nghiên cứu về kinh tế, xã hội. Mỗi công trình nghiên cứu lại có những phương pháp tiếp cận, cách phân tích, đánh giá khác nhau cung cấp cách nhìn đa chiều về sự phát triển kinh tế, xã hội của nước Đức.

Về chính sách kinh tế, xã hội: 25 năm sau khi được thống nhất là giai đoạn chưa từng có tiền lệ trong lịch sử nước Đức. Chính phủ Đức đã phải ban hành và thực thi các chính sách để đáp ứng yêu cầu phát triển của kinh tế, xã hội. Vì vậy, nhiều học giả Đức thuộc các chuyên ngành khác nhau đã có những nghiên cứu, đánh giá về các chính sách kinh tế, xã hội của Đức.

Nghiên cứu Germany Case Study Analysis of National Strategies for Sustainable Development (Nghiên cứu trường hợp: phân tích chiến lược quốc gia vì sự phát triển bền vững) của Trung tõm nghiờn cứu chớnh sỏch mụi trường (Environmental Policy Research Centre - Freie Universitọt Berlin) năm 2004. Đõy là một nghiờn cứu đó túm tắt nội dung, phõn tớch về chiến lược quốc gia vỡ sự phỏt triển bền vững. Đõy là một chiến lược trọng tõm xuyờn suốt trong định hỡnh chớnh sỏch phỏt triển kinh tế, xó hội và chớnh trị của Chớnh phủ Liờn bang từ đầu thế kỉ XXI trở đi.

Chương trình nghị sự Agenda 2010 được đưa ra lần đầu tiên năm 2003, đã trở thành một chính sách phát triển chủ yếu làm thay đổi kinh tế, xã hội Đức từ đó về sau. Vì vậy, đã có nhiều nghiên cứu về chính sách phát triển kinh tế, xã hội của các học giả Đức. Năm 2004, Guenther Sandleben đã công bố nghiên cứu: Agenda 2010: Sozialkahlschlag, Grỹnde, Alternativen (Chương trỡnh nghị sự 2010: Cắt giảm an sinh

xã hội, lý do và giải pháp thay thế). Công trình đã phân tích những cơ sở đưa đến các nội dung trong Chương trình nghị sự. Năm 2010, hai nhà nghiên cứu Hilmar Schneider và Klaus F. Zimmermann đã tóm tắt nội dung Chương trình Nghị sự 2010 trên cơ sở 4 nội dung là: cải cách giáo dục, cải cách nhà nước phúc lợi, cải cách dịch vụ việc làm và cải cách chính sách nhập cư trong công trình nghiên cứu Agenda 2020: Strategien fỹr eine Politik der Vollbeschọftigung (Chương trỡnh nghị sự 2020: Chiến lược cho một chớnh sỏch cụng ăn việc làm đầy đủ). Công trình Agenda 2010 – zur Diskussion ỹber weitere Reformen der Reform (Chương trỡnh nghị sự 2010 - để thảo luận về cải cỏch hơn nữa của cải cỏch) năm 2017 của các tác giả Peter Haller, Elke J. Jahn, Gesine Stephan, Simon Trenkle, Enzo Weber. Các nghiên cứu này không chỉ đơn thuần nghiên cứu, phân tích các chính sách trong Agenda 2010 mà qua đó còn cho thấy những kết quả thực tiễn của nước Đức.

Về tình hình kinh tế, xã hội: Joachim Ragnitz – một chuyên gia kinh tế của Đức, đã có một nghiên cứu tổng hợp về tình hình kinh tế, xã hội nước Đức năm 2005 là Germany: Fifteen years after Unification (CHLB Đức: 15 năm sau khi tái thống nhất). Trải qua 15 năm, có những kết quả tích cực nhưng nhìn chung khoảng cách kinh tế, khoảng cách xã hội vẫn đang tồn tại trong lòng nước Đức.

Năm 2012, Michael Dauderstọdt, Julian Dederke đó cụng bố nghiờn cứu: Reformen und Wachstum - Die deutsche Agenda 2010 als Vorbild fỹr Europa?(Cải cỏch và tăng trưởng- Chương trỡnh Agenda 2010 cú phải như một mụ hỡnh cho chõu Âu?). Cỏc tỏc giả đó đưa quan điểm mặc dự Chương trỡnh Nghị sự 2010 của Đức vẫn cũn gõy tranh cói thỡ nú vẫn cú thể được coi là giải phỏp kiểu mẫu để đối mặt với tỡnh trạng thất nghiệp và suy thoỏi kinh tế. Biểu hiện cho thành cụng đú ở Đức chớnh là: tăng trưởng kinh tế và việc làm, phỳc lợi được đảm bảo, nợ cụng thấp… Để đi đến kết luận hai tỏc giả đó so sỏnh cỏc chỉ số phỏt triển trước khi Đức thực hiện Agenda 2010. Cựng đứng trờn quan điểm về những tỏc dụng tớch cực của Agenda 2010 đối với kinh tế, xó hội của Đức, năm 2013, nhúm cỏc học giả là: Henry Goecke, Jochen Pimpertz, Holger Schọfer, Christoph Schrửder đó cú cụng trỡnh nghiờn cứu Zehn Jahre Agenda 2010 - Eine empirische Bestandsaufnahme ihrer Wirkungen (Chương trình nghị sự năm 2010 – một thống kê thực tế về những tác dụng của nó). Các tác giả đã đánh giá một cách toàn diện về Chương trình Nghị sự 2010 thông qua các thống kê về thị trường lao động, việc làm; an sinh xã hội; y tế; giáo dục… Nghiên cứu của nhóm tác giả đều được dựa trên nguồn tư liệu chính thống như Tổng cục thống kê Liên bang, cơ quan việc làm của Chính phủ… nên rất khách quan và tin cậy.

Ở Việt Nam, cuốn hồi ký của nguyên Tổng Bí thư Ban Chấp hành Trung ướng Đảng Xã hội chủ nghĩa Thống nhất Đức (SED) đã được dịch và xuất bản là “Mùa thu Đức 1989” năm 2010, đã có những phân tích về tình hình chính trị, kinh tế, xã hội của nước Đức đứng trước ranh giới của sự thống nhất thông qua tiếng nói của người trong cuộc.

1.1.2.2. Các nhà nghiên cứu nước ngoài khác

Về chính sách kinh tế, xã hội: Văn phòng nghiên cứu của Konrad-Adenauer- Stiftung ở Ukraine đã công bố công trình Sustainable development policy: experience of Germany in combating environmental and social risks, possible ways to implement it in Ukraine (Chính sách phát triển bền vững: kinh nghiệm của Đức trong việc chống lại rủi ro môi trường và xã hội, những cách thức khả thi để thực hiện ở Ukraine) năm 2017. Đây là công trình của các nhà nghiên cứu thuộc trường Đại học kinh tế quốc gia Ukraine và Đại học Bremen của Đức. Các tác giả đã chỉ ra nguyên nhân tại sao chính sách phát triển bền vững lại là cơ sở nền tảng cho chính sách phát triển kinh tế, xã hội của CHLB Đức; bản chất và mục tiêu khi thực hiện chính sách phát triển bền vững. Đặc biệt, về các công cụ tài chính và vai trò của Chính phủ Liên bang khi được thực hiện phát triển bền vững cũng được các tác giả phân tích, đánh giá.

Về tình hình kinh tế, xã hội: Công trình Germany since Unification, The Development of the Berlin Republic (Nước Đức từ khi thống nhất, sự phát triển của Cộng hòa Berlin) năm 2001. Trong công trình này, Klaus Larres và các tác giả khác đã những phân tích tập trung vào việc đánh giá những biến động của tình hình chính trị và kinh tế của nước Đức. Trong đó, ảnh hưởng chính trị lớn nhất đối với nền kinh tế là việc nước Đức được thống nhất. Các tác giả đã đặc biệt chú ý đến việc làm rõ sự chuyển đổi của hai nền kinh tế của Đức thời kỳ Chiến tranh lạnh đến một nền kinh tế duy nhất khi nước Đức được thống nhất. Bên cạnh những nghiên cứu về tình hình kinh tế, chính trị đó, các tác giả còn đề cập đến một vấn đề xã hội khác đó là chủ nghĩa chủng tộc trong “nước Đức mới”. Vì vậy, có thể xem đây là một công trình nghiên cứu tổng hợp, có nhiều đánh giá và minh họa về CHLB Đức từ năm 1990 đến đầu thế kỉ XXI.

Nghiên cứu về sự phát triển của Đức sau hai mươi năm thống nhất, có công trình của hai tác giả Marta Zawilsk, Florczuk Artur Ciechanowicz người Ba Lan là One country, two societies? Germany twenty years after reunification (Một đất nước, hai xã hội? Nước Đức hai mươi năm sau ngày thống nhất) năm 2010 với bản dịch tiếng Anh của Ilona Duchnowicz. Nghiên cứu đã chỉ ra con đường để đi đến thống nhất nước Đức. Trên cơ sở đó, các tác giả đã phân tích và đánh giá về thực trạng xã hội của Đức sau hai thập niên được thống nhất. Và để bức tranh xã hội Đức có tính chất tổng quan hơn, trong nghiên cứu cũng làm rõ cả về hệ thống chính trị và kinh tế của CHLB Đức.

1.2. Nghiên cứu về kinh tế Đức

1.2.1. Công trình của các nhà nghiên cứu trong nước

Về chính sách kinh tế: Từ sau khi thống nhất, sự phát triển kinh tế của CHLB Đức đã mang đến cho thế giới rất nhiều ngạc nhiên về cách thức nước Đức vượt qua những cú sốc khủng hoảng để tiếp tục khẳng định vị thế nền kinh tế lớn thứ tư thế giới và lớn nhất châu Âu.

Đối với việc nghiên cứu chính sách kinh tế ở tầm vĩ mô, xem xét mô hình phát triển của nhà nước Đức đã có hai nghiên cứu là: Kinh tế thị trường xã hội ở Cộng hoà Liên bang Đức và khả năng áp dụng đối với Việt Nam, Tạp chí Thông tin công tác tư tưởng lý luận, số 10/2005 của Đinh Quang Ty và Chức năng kinh tế và nhiệm vụ của nhà nước Đức trong nền kinh tế thị trường xã hội và gợi mở chính sách cho Việt Nam, Tạp chí Nghiên cứu châu Âu, số 9/2013 của Nguyễn Đức Minh.

Các nhà nghiên cứu Việt Nam khi nghiên cứu về chính sách phát triển kinh tế của CHLB Đức đã tập trung tìm hiểu những điều chỉnh chính sách của Đức từ đầu thế kỉ XXI khi mà Đức rơi vào khủng hoảng trầm trọng buộc phải cải tổ mạnh mẽ. Tạp chí Nghiên cứu châu Âu đã đăng những bài nghiên cứu đáng chú ý là: Một số điều chỉnh chính sách kinh tế của nước Đức trong bối cảnh nợ công châu Âu, số 10/2013 của Đặng Minh Đức; Chính sách công nghiệp ở Cộng hòa Liên bang Đức, số 4/2016 của Đỗ Tá Khánh. Trong đó, tác giả Đặng Minh Đức đi từ những phân tích sắc bén về tác động của khủng hoảng nợ công đến kinh tế, xã hội của Đức, sau đó là những điều chỉnh kịp thời của về các gói kích thích tăng trưởng trên các lĩnh vực của nền kinh tế. Còn nghiên cứu của Đỗ Tá Khánh chú trọng đến phân tích vào các chính sách đối với ngành công nghiệp, những thay đổi để phục vụ cho quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế sang xã hội dịch vụ của Đức.

Về kinh tế ở Đông Đức: Khi chủ nghĩa xã hội sụp đổ ở Đông Đức và Đông Âu đã khiến cho rất nhiều nhà nghiên cứu quan tâm đến sự chuyển đổi của các nền kinh tế đó, đặc biệt là đối với quá trình tư nhân hóa. Ở Việt Nam cũng không ngoại lệ, mặc dù chưa có những công trình nghiên cứu công phu được xuất bản, nhưng đã có nhiều bài nghiên cứu. Tiêu biểu nhất phải kể đến tác giả Nguyễn Thanh Đức với một loạt bài: Tư nhân hoá ở Đông đức sau ngày thống nhất - một chính sách đặc biệt trong bối cảnh đặc biệt, số 1, năm 1998 và Các phương pháp tư nhân hóa ở Đông Đức, số 1 năm 2004, tạp chí Những vấn đề Kinh tế và chính trị thế giới; Những vấn đề tư nhân hóa ở Đông Đức, số 3 năm 2000, Xây dựng các điều kiện thị trường trong quá trình tư nhân hóa ở Đông Đức, số 1 năm 2004, tạp chí Nghiên cứu châu Âu. Thông qua các công trình nghiên cứu đó, các vấn đề lý thuyết và thực tiễn của quá trình tư nhân hóa ở Đông Đức đã được tái hiện. Các biện pháp tư nhân hóa đã được đưa ra một cách quyết liệt bởi chính phủ của nước Đức thống nhất. Quá trình tư nhân hóa, cũng là nội dung nghiên cứu trong công trình Sự thăng trầm của doanh nghiệp nhà nước trong quá trình phát triển kinh tế thị trường xã hội ở Cộng hòa Liên bang Đức, của hai tác giả Lã Thanh Bình và Vũ Hùng Cường, tạp chí Nghiên cứu châu Âu, Số 4, năm 2015.

Về công nghiệp: Trong công trình nghiên cứu Kinh tế thế giới 1993 và triển vọng, Nxb Khoa học xã hội năm 1994 do Kim Ngọc làm chủ biên, có một nghiên cứu rất đáng chú ý của tác giả Lê Minh là: Cộng hòa Liên bang Đức: khủng hoảng kinh tế. Với rất nhiều số liệu cụ thể, chi tiết được đưa ra, tác giả không chỉ cho thấy sự khủng

hoảng của nền kinh tế Đức đầu những năm 1990 mà còn phân tích những nguyên nhân của tình trạng đó. Lê Minh đã ưu tiên nghiên cứu hai lĩnh vực kinh tế là công nghiệp và tài chính, ngân hàng. Đến năm 1999, tác giả Trần Danh Tạo đã công bố trên tạp chí Nghiên cứu châu Âu, số 2, công trình nghiên cứu về: Đổi mới công nghệ của các doanh nghiệp vừa và nhỏ ở CHLB Đức. Giống như tên gọi được nêu ra, tác giả tập trung làm nổi bật những cải cách công nghệ của các nhà máy, xí nghiệp của Đức.

Về nông nghiệp: Các nhà nghiên cứu ở Việt Nam thường xem xét tình hình kinh tế nông nghiệp của CHLB Đức trong nghiên cứu tổng quan về kinh tế hoặc kinh tế, xã hội của nước Đức. Tuy nhiên, năm 2015 tác giả Nguyễn Trung Dũng đã có công trình nghiên cứu: Kinh nghiệm phát triển không gian nông thôn ở Đức. Tác giả đã đưa ra khái niệm không gian nông thôn là những vùng thưa hay ít dân nằm ở rìa những vùng phát triển tập trung là các đô thị. Để làm nổi bật trọng tâm nghiên cứu là phát triển không gian vùng nông thôn, tác giả đã nêu và phân tích những chính sách phát triển nông nghiệp – yếu tố kinh tế quan trọng nhất của vùng nông thôn của EU như: Chương trình hỗ trợ phát triển nông nghiệp LEADER, Quỹ hỗ trợ phỏt triển nụng nghiệp ELER (Europọische Landwirtschaftsfonds fỹr die Entwicklung des lọndlichen Raums), Chớnh sỏch nụng nghiệp chung CAP (Common Agricultural Policy) qua đú Đức đề ra Chớnh sỏch Phỏt triển toàn diện nụng thụn ILE (Integriertes lọndliches Entwicklungskonzept). Những chính sách này cũng đã tác động đến sự phát triển kinh tế nông nghiệp của CHLB Đức.

Về thương mại, đầu tư: Năm 1999, tác giả Hoàng Xuân Hòa đã có nghiên cứu Cộng hòa Liên bang Đức – một cường quốc về ngoại thương trong cuộc cạnh tranh quốc tế hiện nay, đăng trên tạp chí Nghiên cứu châu Âu, Số 2. Trong nghiên cứu này, tác giả đã phân tích các số liệu của Tổng cục thống kê CHLB Đức, tổ chức thương mại thế giới (WTO)… để cho thấy sự phát triển ngoại thương của Đức trong những năm 1980 – 1990 của thế kỉ XX thể hiện qua giá trị thương mại, tỉ trọng xuất – nhập khẩu và các đối tác thương mại chủ yếu của CHLB Đức. Đối với đầu tư nước ngoài, có công trình đồng tác giả: CHLB Đức với vấn đề đầu tư nước ngoài, tạp chí Nghiên cứu châu Âu, số 6/1999 của Hải Hưng và Ngọc Lan.

Khi nghiên cứu về thương mại, đầu tư của CHLB Đức, các học giả của Việt Nam thường xem xét trong mối quan hệ tương tác với Việt Nam như: Kinh tế thương mại của CHLB Đức và quan hệ với Việt Nam, tạp chí Thương mại, Kỳ II, Số 11/1995 của Lệ Thủy; và cuốn sách Quan hệ thương mại và đầu tư Việt Nam – CHLB Đức, Nxb Khoa học xã hội năm 2005 đều của Nguyễn Thanh Đức; Quan hệ thương mại Việt Nam – CHLB Đức những năm gần đây, Tạp chí nghiên cứu châu Âu, Số 6/2011 của Hoàng Phúc Lâm, Phạm Thị Thu Hiền.

Về tài chính, ngân hàng: Trong công trình Chính sách tiền tệ của Cộng hòa Liên bang Đức, Nxb Văn hóa, năm 1994 của Trần Đức Mậu đã được nghiên cứu dưới góc độ

lịch sử tiền tệ. Đến năm 2016, tác giả Trần Quang Khánh đã đưa ra nghiên cứu về: Hoàn thiện mô hình tổ chức tín dụng là hợp tác xã ở Việt Nam - Bài học từ mô hình ngân hàng hợp tác xã ở Cộng hoà Liên bang Đức, tạp chí Ngân hàng, số 13/2016. Bài viết đã trình bày các cấp độ của hợp tác xã tín dụng của Đức, đặt ra những yêu cầu cải cách.

1.2.2. Công trình của các nhà nghiên cứu nước ngoài

1.2.2.1. Các nhà nghiên cứu Đức

Về chính sách kinh tế: Trước hết, khi nghiên cứu về quá trình tư nhân hóa từ phương diện chính sách, năm 1991, Peter Bardura đã có công trình Constitutional and Legal Problems of Privatization in Germany (Hiến pháp và các vấn đề pháp lý về tư nhân hóa ở Đức). Ông đã nêu lên khung chính trị, pháp lý, các nguyên tắc thực hiện tư nhân hóa ở Đức. Công trình cũng nêu lên quá trình tái thiết Đông Đức thông qua hoạt động của Treuhandanstalt.

Nhà nghiên cứu Lothar Funk vào năm 2012 đã đưa ra nghiên cứu là The German economy during the financial and economic crisis since 2008/2009 – an unexpected success story revisited (Kinh tế Đức trong cuộc khủng hoảng tài chính và kinh tế năm 2008/2009 – một câu chuyện thành công đáng tự hào). Nước Đức đã không nằm ngoài phạm vi càn quét của cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu bắt đầu từ nước Mỹ rồi lan ra toàn thế giới. Tuy nhiên, không giống như nhiều quốc gia khác bị chìm sâu vào khủng hoảng, kinh tế Đức chỉ bị sụt giảm GDP đúng một năm 2009 sau đó trở lại quỹ đạo tăng trưởng. Kết quả như vậy là xuất phát từ những chính sách cải cách kinh tế kịp thời của Đức. Các cải cách trong Chương trình Nghị sự 2010 vẫn có tác dụng cho sự trụ vững và ổn định của kinh tế Đức.

Về tình hình kinh tế nói chung: Năm 1995, các chuyên gia kinh tế Đức là Herbert Giersch, Karl-Heinz Paque Holger Schmieding đã công bố công trình: The fading miracle Four decades of market economy in Germany (Phép lạ dần biến mất của bốn thập kỷ nền kinh tế thị trường xã hội ở Đức) là công trình nghiên cứu về nền kinh tế thị trường xã hội ở CHLB Đức từ khi thành lập năm 1949 đến khi nước Đức được tái thống nhất năm 1990. Các tác giả phân tích về sự tăng trưởng kinh tế, sự vươn lên của CHLB Đức trong không gian châu Âu. Phần cuối của công trình, các tác giả đưa ra những đánh giá về hậu quả của sự thống nhất nước Đức đối với nền kinh tế của CHLB Đức cũng như đưa ra những quan điểm về triển vọng kinh tế của miền Đông Đức. Vào năm 1996, Martin Diewald và Karl Ulrich Mayer đã có nghiên cứu Zwischenbilanz der Wiedervereinigung: Strukturwandel und Mobilitat im Transformations prozeB (Thống nhất tạm thời: thay đổi cấu trúc và tính di động trong quá trình chuyển đổi). Công trình tập trung vào những sự thay đổi của nền kinh tế nước Đức sau khi được thống nhất. Mặc dù sự thống nhất về mặt nhà nước đã được hợp thức hóa nhưng sự thống nhất về kinh tế chỉ mới đang được đặt nền móng, cấu trúc còn hết sức lỏng lẻo. Bản thân nền kinh tế Đức đã và đang trải qua quá trình