Quản Lý Hoạt Động Kiểm Tra Chuyên Môn Ở Trường Trung Học Cơ Sở

của đối tượng KT, khác với thanh tra là KT từ bên ngoài vào đối tượng KT. KTCM do vậy cũng đồng thời là một khâu quan trọng của hoạt động KT nói chung.

KTCM nhà trường phải được thực hiện trên nguyên tắc “tự vận động, tự phát hiện, tự điều chỉnh, tự hoàn thiện, phát triển” [22, tr 5]. KTCM được xem là hoạt động chủ động từ phía các chủ thể thực hiện hơn là theo yêu cầu của cơ quan quản lý cấp trên. Trong công tác KTCM cần “vận dụng” một cách hợp lý các văn bản chỉ đạo về nghiệp vụ thanh tra giáo dục.

1.2.4. Quản lý hoạt động kiểm tra chuyên môn ở trường trung học cơ sở

Từ trên khái niệm KT, quản lý, quản lý giáo dục, KTCM, có thể hiểu quản lý hoạt động KTCM ở trường THCS được hiểu là những tác động có hệ thống, khoa học, có ý thức và có mục tiêu của Hiệu trưởng lên đối tượng quản lý là quá trình KTCM trong nhà trường.

Qua các khái niệm trên ta có thể thấy quản lý hoạt động KTCM trong trường THCS phải đi theo một hệ thống với các yếu tố cơ bản bao gồm: Chủ thể quản lý, đối tượng quản lý, khách thể quản lý, mục tiêu quản lý, phương pháp quản lý, công cụ quản lý, chức năng quản lý.

Chủ thể quản lý: Là Hiệu trưởng trường THCS, đề ra các mục tiêu, tổ chức, và hướng các đối tượng quản lý, tác động có chủ định để nhằm đạt mục tiêu.

Đối tượng quản lý: Tiếp nhận sự tác động của chủ thể quản lý, đó chính là hoạt động chuyên môn trường THCS.

Mục tiêu quản lý: Là cái đích của quản lý hoạt động KTCM trong trường THCS. Mục tiêu quản lý định hướng và chi phối sự vận động của hệ thống.

Phương pháp quản lý: Phương pháp quản lý là cách thức tác động của chủ thể quản lý đến đối tượng quản lý bằng cách sử dụng các phương tiện và biện pháp khác nhau nhằm đạt mục đích đề ra. Quản lý hoạt động KTCM trong trường THCS có thể được thực hiện bằng một số phương pháp sau:

Phương pháp hành chính - tổ chức: Là những hình thức, biện pháp mà Hiệu trưởng dùng quyền lực trực tiếp đưa ra các mục tiêu, nhiệm vụ, yêu cầu để khách thể quản lý thực hiện. Phương pháp này được biểu hiện qua văn bản, thông báo, chỉ thị… Khi vận dụng phương pháp này Hiệu trưởng phải nắm vững chỉ thị, pháp quy, nhận

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 129 trang tài liệu này.

thức được quyền hạn, trách nhiệm của mình theo luật định khi đưa ra văn bản. Đây là phương pháp rất cần thiết trong công tác quản lý.

Nhóm phương pháp kinh tế: Là cách thức tác động gián tiếp lên hoạt động KTCM trong trường THCS bằng sự kích thích lợi ích vật chất để tạo ra động lực thúc đẩy hoạt động KTCM trong trường THCS đạt được hiệu quả hơn.

Nhóm phương pháp tâm lý - xã hội: Là biện pháp, cách thức tạo ra những tác động vào hoạt động KTCM trong trường bằng các biện pháp lôgic và tâm lý xã hội nhằm biến những yêu cầu do người lãnh đạo quản lý đề ra thành nghĩa vụ tự giác, động cơ bên trong và những nhu cầu cho GV, HS. Là phương pháp chủ thể quản lý vận dụng các quy luật tâm lý xã hội để tạo nên môi trường tích cực, lành mạnh bên trong tổ chức, có tác động tốt tới mối quan hệ và hành động của tổ chức.

1.3. Cơ sở lý luận về hoạt động kiểm tra chuyên môn ở trường trung học cơ sở

1.3.1. Đối tượng, mục đích kiểm tra chuyên môn ở trường học

1.3.1.1. Đối tượng kiểm tra chuyên môn ở trường học

Đối tượng KTCM của nhà trường bao gồm: Hoạt động tổ chức, quản lý của đơn vị về mặt CM; Hoạt động của các tổ CM; Hoạt động sư phạm của GV, cán bộ công chức, viên chức, nhân viên trong đơn vị; Hoạt động học tập, rèn luyện của người học về các mặt: tri thức, kỹ năng, thái độ, tình cảm…; Kiểm tra về tổ chức, quản lý cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ cho các hoạt động giáo dục của đơn vị; Mối tương tác giữa các thành tố trong quá trình dạy học: Mục đích, nhiệm vụ dạy học, nội dung dạy học, phương pháp phương tiện dạy học, hình thức tổ chức dạy học, GV, HS, kết quả.

1.3.1.2. Mục đích kiểm tra chuyên môn ở trường học

Hoạt động KTCM trong trường học phải đảm bảo tính thường xuyên, toàn diện, trực tiếp đến đối tượng:

Đối với Giáo viên, thông qua việc kiểm tra theo kế hoạch hoặc kiểm tra thường xuyên, nhà trường đánh giá được thực trạng năng lực của mỗi cá nhân từ đó tư vấn, thúc đẩy và giúp đỡ đội ngũ từng bước hoàn thiện năng lực sư phạm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục.

Đối với các tổ CM trong nhà trường, thông qua việc KT các nội dung và đối chiếu với các quy định để HT đánh giá mức độ thực hiện nhiệm vụ từ đó điều chỉnh

kế hoạch, tư vấn, thúc đẩy các cá nhân, tập thể; Hiệu trưởng tự KT và tự điều chỉnh quá trình công tác…góp phần thực hiện các nhiệm vụ, hoàn thành mục tiêu và nhiệm vụ được giao của nhà trường. KTCM nhằm đạt các mục đích sau:

- KTCM nhằm phát huy nhân tố tích cực, phòng ngừa, ngăn chặn sai phạm về CM, giúp đỡ đối tượng hoàn thành tốt nhiệm vụ.

- KTCM giúp HT đánh giá chính xác, chân thực thực trạng của nhà trường cũng như xác định các mức độ, giá trị, các yếu tố ảnh hưởng, từ đó tìm ra nguyên nhân và đề ra các giải pháp điều chỉnh, uốn nắn có hiệu quả các hoạt động của nhà trường. KTCM có tác dụng đôn đốc, thúc đẩy, hỗ trợ và giúp đỡ các đối tượng kiểm tra làm việc tốt hơn, có hiệu quả hơn công tác giảng dạy và giáo dục học sinh.

- KTCM giúp động viên, khen thưởng chính xác, khuyến khích cái tốt, truyền bá những kinh nghiệm hay, đồng thời phát hiện những lệch lạc, sai sót để uốn nắn, điều chỉnh kịp thời. KTCM là yêu cầu khách quan của công tác quản lý, quản lý mà không kiểm tra là xa rời thực tế.

- KTCM tác động đến hành vi của CB, GV, giúp nâng cao tinh thần trách nhiệm của họ đối với công việc, là một hình thức động viên GV.

- KTCM hình thành cơ chế điều chỉnh hướng đích trong quá trình quản lý, đảm bảo sự ổn định và phát triển của nhà trường. Trong quá trình đó, hiệu trưởng kiểm tra hoạt động của nhà trường cũng chính là tự kiểm tra hoạt động quản lý của chính mình.

- KTCM giúp tạo lập mối liên hệ ngược thường xuyên. Kiểm tra, đánh giá tốt sẽ góp phần hình thành ý thức tự kiểm tra, đánh giá tốt của đối tượng.

- KTCM là công cụ sắc bén giúp nhà quản lý không ngừng hoàn thiện quá trình quản lý và chất lượng hoạt động của nhà trường, đồng thời cung cấp thông tin tin cậy cho thanh tra. Thanh tra sử dụng số liệu, kết luận, đánh giá của KTCM, đồng thời lại giúp cho công tác KTCM được chính xác và hiệu quả hơn [22].

1.3.2. Chức năng, nhiệm vụ kiểm tra chuyên môn ở trường trung học cơ sở

1.3.2.1. Chức năng kiểm tra chuyên môn ở trường THCS

Tạo lập kênh thông tin phản hồi vững chắc, cung cấp thông tin đã được xử lý chính xác để Hiệu trưởng thực hiện hoạt động quản lý có hiệu quả;

Kiểm soát, phát hiện và phòng ngừa những sai phạm có thể xảy ra; Động viên, phê phán, uốn nắn, điều chỉnh, giúp đỡ;

Đánh giá và xử lý cần thiết;

1.3.2.2. Nhiệm vụ kiểm tra chuyên môn ở trường THCS

Hoạt động KT có 4 nhiệm vụ cơ bản: Kiểm tra, đánh giá, tư vấn và thúc đẩy.

Kiểm tra: Là xem xét việc thực hiện nhiệm vụ của đối tượng KT so với các quy định trong các văn bản quy phạm pháp luật và các hướng dẫn của cấp quản lý.

Đánh giá: Là xác định mức độ đạt được trong việc thực hiện các nhiệm vụ theo quy định, phù hợp với bối cảnh và đối tượng để xếp loại đối tượng kiểm tra.

Tư vấn: Là nêu được những nhận xét, gợi ý giúp cho đối tượng kiểm tra thực hiện ngày càng tốt hơn nhiệm vụ của mình.

Thúc đẩy: Là hoạt động kích thích, phát hiện, phổ biến các kinh nghiệm tốt, những định hướng mới và kiến nghị với các cấp quản lý nhằm hoàn thiện dần hoạt động của đối tượng kiểm tra, góp phần phát triển hệ thống giáo dục quốc dân.

1.3.3. Nội dung kiểm tra chuyên môn ở trường trung học cơ sở

Về mặt tổ chức: Số lượng, chất lượng cán bộ quản lý: BGH, TTCM, Tổ phó CM, Nhà giáo, Nhân viên đối chiếu với định mức, số lượng và tỷ lệ cán bộ, nhà giáo chưa đạt chuẩn, đạt chuẩn, trên chuẩn; Công tác đào tạo, bồi dưỡng. Nội dung KTCM ở trường trung học cơ sở bao gồm các nội dung sau:

Kiểm tra thực hiện kế hoạch phát triển giáo dục và phổ cập giáo dục

- KT việc thực hiện chỉ tiêu về số lượng học sinh từng khối lớp và của toàn trường: Đối chiếu thực tế với kế hoạch phát triển giáo dục của nhà trường đã được UBND huyện phê duyệt về số lớp, số học sinh được huy động (tuyển sinh).

- KT việc duy trì sĩ số, tỉ lệ học sinh lưu ban, bỏ học, chuyển đi, chuyển đến.

- KT việc thực hiện chỉ tiêu, kế hoạch về số lượng và chất lượng phổ cập giáo dục THCS (Dân số độ tuổi, diện phải phổ cập, tỷ lệ học sinh trong độ tuổi đang học THCS, hoàn thành chương trình THCS, tốt nghiệp THCS, hiệu quả giáo dục, ....).

Kiểm tra thực hiện nhiệm vụ giáo dục

- Kiểm tra việc thực hiện chương trình, nội dung, kế hoạch dạy học, giáo dục của tập thể sư phạm nhà trường.

- Kiểm tra chất lượng dạy học và giáo dục gồm:

+ KT việc thực hiện chương trình giảng dạy môn giáo dục công dân, giáo dục đạo đức, kỹ năng sống ở các khối lớp thông qua các giờ lên lớp, hoạt động giáo dục

ngoài giờ lên lớp, giáo dục truyền thống, công tác chủ nhiệm lớp, hoạt động Đội thiếu niên tiền phong Hồ Chí Minh,.... Hiệu quả giáo dục đạo đức thông qua kết quả đánh giá công tác chủ nhiệm và xếp loại hạnh kiểm học sinh.

+ Chất lượng giảng dạy các bộ môn văn hóa: KT việc thực hiện kế hoạch dạy học theo khung chương trình và chuẩn kiến thức kỹ năng của Bộ GD&ĐT; KT việc thực hiện quy chế CM, nền nếp dạy học: Thực hiện chương trình kế hoạch giảng dạy, giáo dục; thực hiện các yêu cầu về soạn bài theo quy định; KT và chấm bài, quan tâm giúp đỡ các đối tượng học sinh; Tham gia sinh họat tổ CM; Sử dụng đồ dùng dạy học, thực hiện các tiết thực hành theo quy định; Đảm bảo đầy đủ các yêu cầu về hồ sơ và các quy định về CM; Tự bồi dưỡng và tham gia bồi dưỡng CM, nghiệp vụ; Tuân thủ các quy định về dạy thêm, học thêm trong và ngoài nhà trường ...; Kiểm tra việc đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực hóa hoạt động học tập của học sinh, dạy học theo chủ đề, dạy học tích hợp liên môn, việc áp dụng các phương pháp dạy học hiện đại, tiên tiến vào quá trình dạy học, việc thực hiện các chuyên đề CM trong tâm trong năm học; Kiểm tra kết quả học tập của học sinh (Kiến thức, kỹ năng, thái độ) so với đầu vào và chỉ tiêu kế hoạch đã xây dựng, kết quả xếp loại học lực, xếp loại thi đua hàng kỳ, hàng năm học (học sinh giỏi, học sinh tiên tiến); Tỷ lệ học sinh lên lớp, thi đỗ vào lớp 10 THPT, học sinh đạt giải tại các kỳ thi năng khiếu về văn hóa, nghệ thuật, thể dục thể thao,...

- KT các hoạt động giáo dục toàn diện: Thể chất, thẩm mỹ, đoàn đội, lao động sản xuất- hướng nghiệp, dạy nghề, hoạt động nhân đạo, từ thiện, các hoạt động xã hội khác...

Kiểm tra việc thực hiện chương trình và xây dựng kế hoạch giáo dục

- KT việc xây dựng phân phối chương trình chi tiết cho từng môn học trên cơ sở khung chương trình được Sở GD&ĐT ban hành và tài liệu “chuẩn kiến thức kỹ năng” của môn học.

- KT việc xây dựng kế hoạch giảng dạy của GV, kế hoạch hoạt động CM của tổ CM; Việc phê duyệt kế hoạch giảng dạy của tổ CM và Ban giám hiệu.

- KT việc thực hiện tiến độ chương trình thông qua sổ ghi đầu bài, sổ điểm cá nhân và sổ điểm chính.

Kiểm tra việc thực hiện quy chế chuyên môn

- Kiểm tra hoạt động của tổ CM thông qua hệ thống hồ sơ sổ sách và kế hoạch hoạt động tổ CM gắn với việc thực hiện Quy chế CM.

- Kiểm tra chuyên đề, toàn diện đối với Giáo viên theo kế hoạch KTCM được xây dựng từ đầu năm học.

- Kiểm tra và giám sát việc thực hiện theo dõi chấp hành nội quy, quy chế cơ quan gắn với các nhiệm vụ chuyên môn được giao của Giáo viên.

Kiểm tra hoạt động sư phạm của Giáo viên

- KT phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống, tư tưởng; Chấp hành pháp luật; Chấp hành qui chế của ngành, nội qui của cơ quan; Ý thức đấu tranh chống các biểu hiện tiêu cực, tham nhũng; Sự tín nhiệm của đồng nghiệp, học sinh và nhân dân; Tinh thần đoàn kết, trung thực trong công tác, quan hệ đồng nghiệp, thái độ phục vụ nhân dân và học sinh; Không bạo hành và không xâm phạm nhân phẩm học sinh (KT toàn diện).

- Kết quả thực hiện nhiệm vụ được giao: Thực hiện qui chế CM; Quy chế thi cử, kiểm tra; Kết quả giảng dạy; Thực hiện các nhiệm vụ khác được giao.

+ KT trình độ CM, nghiệp vụ (tay nghề): Xem xét và đánh giá hai mặt là trình độ nắm kiến thức, kỹ năng, thái độ cần xây dựng cho học sinh thể hiện qua việc giảng dạy và trình độ vận dụng phương pháp giảng dạy và giáo dục thông qua KT giờ dạy trên lớp của GV theo yêu cầu, quy định của Bộ GD&ĐT đối với cấp THCS.

+ Thực hiện quy chế CM: Thực hiện chương trình kế hoạch giảng dạy, giáo dục; Thực hiện các yêu cầu về soạn bài theo quy định; KT và chấm bài, quan tâm giúp đỡ các đối tượng học sinh; Tham gia sinh hoạt tổ CM; Sử dụng đồ dùng dạy học, thực hiện các tiết thực hành theo quy định; Đảm bảo đầy đủ các yêu cầu về hồ sơ và các quy định về CM; Tự bồi dưỡng và tham gia bồi dưỡng CM, nghiệp vụ; Tuân thủ các quy định về dạy thêm, học thêm...

+ Kết quả giảng dạy, giáo dục: Kết quả học tập, rèn luyện của học sinh qua các lần KT chung của khối lớp; Kết quả lên lớp, tốt nghiệp của các bộ môn mà GV dạy; Kết quả KT, khảo sát kết quả học tập của học sinh ngay sau tiết học, qua đó đánh giá kết quả giờ dạy của Giáo viên.

+ Tham gia các công tác khác: Công tác chủ nhiệm; Tham gia giáo dục đạo đức cho học sinh; Tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật; Tham gia công tác đoàn thể; Thực hiện các công tác khác được phân công.

Kiểm tra quản lý cơ sở vật chất, thiết bị dạy học

- KT cơ sở vật chất, kỹ thuật, các điều kiện đảm bảo chất lượng giáo dục, trật tự, vệ sinh, an toàn, cảnh quan, môi trường sư phạm; Thiết bị dạy học, phương tiện làm việc; Số lượng, chất lượng phòng học, phòng làm việc, phòng thiết bị dạy học, phòng học bộ môn, thư viện, sân chơi, bãi tập…

- KT việc bảo quản và sử dụng có chất lượng thiết bị, đồ dùng dạy học, dụng cụ thể dục thể thao, thư viện, vườn trường…

Kiểm tra quản lý hoạt động chuyên môn

Kiểm tra công tác quản lý của Tổ trưởng, Tổ phó CM: Nhận thức, vai trò, tác dụng, uy tín, khả năng lãnh đạo chuyên môn ...;

Kiểm tra hồ sơ chuyên môn: Kế hoạch, biên bản, chất lượng giảng dạy, các chuyên đề bồi dưỡng chuyên môn, sáng kiến kinh nghiệm ...;

Kiểm tra chất lượng dạy - học của tổ chuyên môn (việc thực hiện chương trình, chuẩn bị bài, chất lượng dạy học, việc thực hiện đổi mới phương pháp, sử dụng phương tiện, đồ dùng dạy học, việc kiểm tra, đánh giá học sinh, tác dụng, uy tín của Tổ chuyên môn trong trường...);

Kiểm tra nền nếp sinh hoạt chuyên môn: Soạn bài, kiểm tra đánh giá, dự giờ thăm lớp, làm chuyên đề, hội giảng, chế độ hội họp theo quy định,...;

Kiểm tra kế hoạch bồi dưỡng và tự bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ;

Kiểm tra chỉ đạo phong trào học tập của học sinh: Đảm bảo chất lượng đại trà, mũi nhọn phát hiện, bồi dưỡng học sinh năng khiếu; Phụ đạo thúc đẩy chất lượng học sinh có học lực yếu, kém.

Việc sắp xếp, phân công chuyên môn của BGH, TCM.

- Về cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ các hoạt động giáo dục:

+ Diện tích khuôn viên, cảnh quan, môi trường sư phạm; Số lượng phòng học, phòng làm việc, phòng thí nghiệm thực hành, phòng bộ môn, thư viện, phòng đa chức năng, phòng y tế, bếp ăn tập thể, khu nội trú, bán trú, khu vực để xe, vệ sinh, sân chơi, bãi tập, nhà đa chức năng;

Trang thiết bị dạy học, sách thư viện;

Việc bảo quản và sử dụng cơ sở vật chất kỹ thuật.

- Về thực hiện kế hoạch giáo dục:

+ Tuyển sinh: thực hiện chỉ tiêu, số lượng học sinh từng khối, lớp;

+ Tổ chức giảng dạy, học tập, xây dựng và thực hiện chương trình, nội dung, kế hoạch dạy học;

+ Thực hiện Quy chế chuyên môn về kiểm tra, thi, đánh giá xếp loại học lực và hạnh kiểm học sinh;

+ Thực hiện nội dung, chương trình giáo dục đạo đức, thẩm mỹ, thể chất, quốc phòng, lao động hướng nghiệp, dạy nghề, chăm sóc, nuôi dưỡng theo quy định bao gồm hoạt động theo kế hoạch lên lớp, ngoài giờ, hoạt động xã hội;

+ Thực hiện nhiệm vụ phổ cập giáo dục được giao.

1.3.4. Nguyên tắc kiểm tra chuyên môn ở trường THCS

- Nguyên tắc pháp chế: Phải dựa trên chuẩn mực có tính pháp quy, các kế hoạch hay nghị quyết của tập thể, các quy định của nhà trường. Không ai có thể can thiệp và không thể có tuỳ tiện trong tổ chức và hoạt động kiểm tra.

- Nguyên tắc tập trung dân chủ: Nguyên tắc tập trung dân chủ được quán triệt trong kiểm tra, Hiệu trưởng có quyền quyết định chương trình, kế hoạch kiểm tra và có quyền phủ quyết những kết luận của những bộ phận, cá nhân tham gia lực lượng kiểm tra. Mặt khác đối tượng kiểm tra có quyền khiếu nại, đề xuất, kiến nghị để Hiệu trưởng xem xét giải quyết, có quyền bảo lưu ý kiến của mình khi Hiệu trưởng đưa ra kết luận cuối cùng, tuy nhiên vẫn phải thực hiện kết luận của Hiệu trưởng.

- Nguyên tắc khách quan: Kiểm tra phải bảo đảm tính khách quan, trung thực công khai, công bằng. Việc đánh giá kết quả kiểm tra phải căn cứ vào các chuẩn mực đã quy định và có các minh chứng cụ thể, xác đáng, tránh áp đặt quan điểm chủ quan, cảm tính của người kiểm tra.

- Nguyên tắc hiệu quả: Công tác KTCM được tiến hành thường xuyên trong cả năm học, kiểm tra toàn diện các lĩnh vực quản lý của tổ chuyên môn, vì vậy yêu cầu của việc KTCM là phải đảm bảo tốn ít thời gian, nhân lực nhưng vẫn phát hiện và giải quyết được vấn đề và thúc đẩy các hoạt động chuyên môn phát triển theo chiều hướng tiến bộ.

- Nguyên tắc kế hoạch hóa: Hoạt động KTCM phải được xác định trong toàn bộ năm học hỗ trợ tích cực cho việc triển khai các chức năng quản lý khác. Mặt khác