Quản Lý Dạy Học Nội Dung Giáo Dục Địa Phương Ở Trường Trung Học Cơ Sở

sử, Địa lí từ lớp 6 đến lớp 9 (Công văn số 5977/BGDĐT-GDTrH- Hướng dẫn thực hiện nội dung GDĐP ở cấp THCS và cấp THPT từ năm học 2008-2009)

Ngữ văn địa phương gắn kết kiến thức HS học được trong nhà trường với những vấn đề đặt ra trong cộng đồng (dân tộc và nhân loại), cũng như cho mỗi địa phương. Khai thác bổ sung và phát huy vốn hiểu biết về văn học địa phương làm phong phú và sáng tỏ thêm chương trình chính khóa. Từ đó, giúp HS hiểu biết và hòa nhập hơn với môi trường mình đang sống, có ý thức tìm hiểu góp phần giữ gìn và bảo vệ các giá trị văn hóa của quê hương, đồng thời giáo dục lòng tự hào về quê hương xứ sở của mình.

Lịch sử địa phương cung cấp cho HS hiểu biết về lịch sử hình thành, quá trình phát triển của địa phương qua các thời kỳ lịch sử; truyền thống đấu tranh chống ngoại xâm của cha ông trong thời kỳ phong kiến; những đóng góp của địa phương trong kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ; những thành tựu tiêu biểu về kinh tế - văn hóa trong các giai đoạn lịch sử.

Địa lí địa phương cung cấp cho HS hiểu biết về vị trí địa lý, sự phân chia hành chính; đặc điểm địa hình và cảnh quan thiên nhiên, tài nguyên khoáng sản của địa phương và ảnh hưởng của nó đến phát triển kinh tế - xã hội; những vấn đề về dân số, lao động, việc làm; vấn đề phát triển giáo dục, văn hóa và y tế.

Như vậy, dạy học nội dung GDĐP là một phương thức giáo dục đưa thực tiễn hoạt động kinh tế - xã hội, văn hoá, lịch sử địa phương vào trong các tiết học, bài dạy ở các bộ môn trong chương trình giáo dục phổ thông do Bộ GD&ĐT quy định ở một số môn học nhằm mục đích học đi đôi với hành, giáo dục kết hợp với lao động sản xuất, lý luận gắn với thực tiễn, giáo dục nhà trường kết hợp với giáo dục gia đình và giáo dục xã hội. Những bài học, môn học trong chương trình GDĐP giúp HS hiểu biết, gắn bó với quê hương xứ sở.

1.4. Quản lý dạy học nội dung giáo dục địa phương ở trường trung học cơ sở

1.4.1. Vị trí, vai trò của dạy học nội dung giáo dục địa phương ở trường trung học cơ sở

Thực hiện Công văn số 5977/BGDPT- GDTrH của Bộ GD&ĐT hướng dẫn thực hiện nội dung GDĐP, bắt đầu từ năm học 2008-2009, các cơ sở giáo

dục đồng loạt triển khai chương trình GDĐP ở trường THCS, THPT. Đây là một nội dung rất cần thiết góp phần nâng cao kiến thức, hiểu biết về quê hương, đất nước cho học sinh.

Nội dung GDĐP góp phần củng cố, bổ trợ, phát triển những kiến thức mà HS cần hình thành qua hoàn thành chương trình giáo dục phổ thông. Mặt khác, nội dung chương trình GDĐP còn góp phần phát huy các giá trị văn hóa, lịch sử, truyền thống; rèn luyện kỹ năng sống cho HS, giúp các em thích ứng với môi trường xung quanh, chủ động xử lý các tình huống trong cuộc sống hàng ngày, biết yêu thương và chia sẻ, sống khỏe mạnh và an toàn. Nội dung GDĐP còn giúp cho HS có thêm sự hiểu biết, tự hào về truyền thống lịch sử cách mạng, danh lam thắng cảnh quê hương…

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 126 trang tài liệu này.

Nội dung dạy học GDĐP không chỉ có tác dụng gây hứng thú cho HS mà còn tạo điều kiện để các em hiểu sâu hơn môn học, đồng thời bồi dưỡng cho các em niềm tin và nghị lực trong cuộc sống. Từ đó, giúp các em bước vào cuộc sống tự tin hơn, hiểu biết hơn và càng thấy thêm yêu quê hương đất nước mình.

1.4.2. Mục tiêu quản lý dạy học nội dung giáo dục địa phương

Điều 27 Luật Giáo dục quy định mục tiêu của giáo dục phổ thông là “giúp HS phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kĩ năng cơ bản, phát triển năng lực cá nhân, tính năng động và sáng tạo, hình thành nhân cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa, xây dựng tư cách và trách nhiệm công dân; chuẩn bị cho HS tiếp tục học lên hoặc đi vào cuộc sống lao động, tham gia xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”. Luật Giáo dục cũng quy định mục tiêu giáo dục của bậc THCS như sau [37]:

“Giáo dục THCS nhằm giúp HS củng cố và phát triển những kết quả của giáo dục tiểu học; có học vấn phổ thông ở trình độ cơ sở và những hiểu biết ban đầu về kĩ thuật và hướng nghiệp để tiếp tục học trung học phổ thông, trung cấp, học nghề hoặc đi vào cuộc sống lao động”.

1.4.3. Nội dung của quản lý dạy học nội dung giáo dục địa phương

1.4.3.1. Lập kế hoạch dạy học nội dung giáo dục địa phương ở các trường trung học cơ sở

Lập kế hoạch là chức năng cơ bản của quản lý, có ý nghĩa quyết định đến sự phát triển và tồn tại của đơn vị. Việc lập kế hoạch dạy học nội dung GDĐP ở trường THCS là quá trình thiết lập, dự tính một cách khoa học các mục tiêu, nội dung, cách thức tổ chức, hoạt động dạy học nội dung GDĐP, chuẩn bị huy động các nguồn lực để tổ chức thực hiện tốt việc dạy học. Lập kế hoạch dạy học nội dung GDĐP là dịp để chủ thể quản lý nhà trường có kế hoạch tập trung các nguồn lực triển khai tổ chức dạy học nội dung GDĐP, chủ động ứng phó với các tình huống phát sinh trong quá trình triển khai thực hiện; phối hợp tốt giữa các bộ phận nhà trường trong triển khai thực hiện, đảm bảo đích cuối cùng là nâng cao hiệu quả dạy học nội dung GDĐP.

Lập kế hoạch dạy học nội dung GDĐP ở trường THCS, bao gồm: Theo tiếp cận phân cấp trong quản lý có Kế hoạch dạy học nội dung GDĐP của nhà trường, kế hoạch dạy học nội dung GDĐP của tổ chuyên môn, kế hoạch dạy học nội dung GDĐP của cá nhân. Theo tiến trình của dạy học nội dung GDĐP: Thiết lập mục tiêu chung, mục tiêu cụ thể dạy học nội dung GDĐP; Dự kiến nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức dạy học nội dung GDĐP; Nhận diện các nguồn lực (nhân lực, vật lực, tài lực) để thực hiện dạy học nội dung GDĐP.

Để thực hiện dạy học nội dung GDĐP, CBQL nhà trường cần căn cứ vào chủ trương đổi mới căn bản giáo dục và đào tạo của Đảng; văn bản chỉ đạo của các cấp QLGD; dựa vào điều kiện thực tế của nhà trường để lập kế hoạch một cách chi tiết, cụ thể. Trong đó xác định rõ nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức dạy học nội dung GDĐP, trách nhiệm của tổ chức, cá nhân, thời gian, thực hiện…Kế hoạch dạy học nội dung GDĐP của nhà trường phải đảm bảo tính logic, sát thực.

1.4.3.2. Tổ chức hoạt động dạy học nội dung giáo dục địa phương

Tổ chức dạy học nội dung GDĐP phụ thuộc vào tình hình thực tế mỗi nhà trường, cụ thể: điều kiện về đội ngũ GV và cơ sở vật chất; điều kiện người học; nội dung và phân phối chương trình dạy học của bậc THCS, ...

Căn cứ thực tế, các trường THCS có thể lựa chọn một số hình thức tổ chức dạy học nội dung GDĐP như sau: Dạy học trên lớp nội dung GDĐP theo môn học riêng, độc lập theo từng lĩnh vực. Dạy học trên lớp nội dung GDĐP tích hợp với các môn học chính khóa, bố trí một số tiết theo lĩnh vực kiến thức: Văn học, Lịch sử, Địa lí, để đưa vào chương trình chính khóa tương ứng; Dạy học nội dung GDĐP lồng ghép trong hoạt động giáo dục tại trường; Dạy học nội dung GDĐP bằng trải nghiệm, tham quan, ngoại khóa, tìm hiểu thực tế, bố trí một số buổi riêng biệt, độc lập với chương trình chính khóa.

Giảng dạy theo biên chế các lớp học nội dung GDĐP. Tùy thuộc theo thực tế mỗi nhà trường, về số lượng HS, GV, cơ sở vật chất, song với các trường THCS hiện nay, có thể lựa chọn 2 cách: Theo biên chế các lớp học chính khóa; Thành lập các lớp học mới, chỉ dùng để dạy học nội dung GDĐP (thường mỗi khối thành lập 1 lớp, mỗi trường THCS có 4 lớp). Tại các lớp học chính khóa, tại trường hoặc mượn hội trường các xã, phường, thị trấn (tùy thuộc vào hình thức tổ chức và thực tế các nhà trường).

Việc lựa chọn GV giảng dạy chương trình GDĐP: Tùy thuộc vào từng chương trình, các lĩnh vực chuyên môn đề cập trong chương trình, điều kiện đội ngũ của nhà trường để quyết định. Có thể lựa chọn GV chuyên trách về từng lĩnh vực, GV kiêm nhiệm, song công tác tập huấn, bồi dưỡng đội ngũ GV là hết sức quan trọng mà mỗi nhà quản lý cần quan tâm.

1.4.3.3. Chỉ đạo dạy học nội dung giáo dục địa phương

Chỉ đạo dạy học nội dung GDĐP là điều hành, hướng dẫn các hoạt động nhằm đạt được các mục tiêu đã đề ra. Thực chất của chỉ đạo dạy học nội dung GDĐP là quá trình tác động và ảnh hưởng của các cấp QLGD tới đội ngũ GV

và HS nhằm biến mục tiêu dạy học nội dung GDĐP của nhà trường thành động lực của mỗi GV, HS. Vì vậy, chỉ đạo là cơ sở để phát huy các động lực cho việc tổ chức tốt dạy học nội dung GDĐP, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông.

Nội dung chỉ đạo dạy học nội dung GDĐP, bao gồm:

- Xây dựng mục tiêu của bài học nội dung GDĐP; Phân công GV thực hiện dạy nội dung GDĐP trong phân phối chương trình môn học; Rà soát điều chỉnh nội dung GDĐP trong chương trình môn học hằng năm.

- Thiết kế bài học nội dung GDĐP;

- Đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức dạy học, kiểm tra đánh giá.

1.4.3.4. Quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả thực hiện dạy học nội dung giáo dục địa phương

Kiểm tra đánh giá là một trong những nội dung quan trọng của quản lý, trong đó có quản lý dạy học nội dung GDĐP. Để đảm bảo công tác triển khai dạy học nội dung chương trình GDĐP, hoạt động kiểm tra, giám sát, đánh giá kết quả thực hiện theo giai đoạn là cần thiết. Căn cứ trên những quy định cụ thể của hệ thống văn bản hướng dẫn, đơn vị thực hiện cần cụ thể hóa những hướng dẫn cũng như yêu cầu của dạy học nội dung GDĐP. Cụ thể: tỉ trọng trong nội dung chương trình, tỉ trọng trong thang đánh giá kết quả học tập của HS, đánh giá mức độ thực hiện, sự khai thác các yếu tố địa phương trong xây dựng và thiết kế chương trình, mức độ đáp ứng nhu cầu người học,...

Kiểm tra đánh giá kết quả thực hiện dạy học nội dung GDĐP là quá trình chủ thể quản lý áp dụng những cách thức, biện pháp để đảm bảo hoạt động dạy học nội dung GDĐP được thực hiện một cách khoa học, hiệu quả, đạt được mục tiêu đã được xác định, đồng thời chủ thể quản lý thu được những thông tin phản hồi về dạy học nội dung GDĐP, trên cơ sở đó tiến hành điều chỉnh cho

phù hợp. Kiểm tra đánh giá dạy học nội dung GDĐP gồm: xây dựng kế hoạch dạy học, Soạn bài, giảng dạy trên lớp, kiểm tra đánh giá việc học tập của HS.

Yêu cầu kiểm tra đánh giá: Đánh giá chính xác, khách quan, công bằng. Trong quá trình kiểm tra phải có biên bản ghi nhớ, sổ dự giờ... Kết quả kiểm tra, đánh giá phải được thông tin kịp thời đến cá nhân GV được kiểm tra để họ rút kinh nghiệm trong việc giảng dạy. Thông tin kịp thời đến nhà quản lý để điều chỉnh hoạt động quản lý chương trình GDĐP.

Kết quả đánh giá được dùng để đánh giá thi đua đối với GV, đánh giá xếp loại công chức, viên chức. Giới thiệu, nhân rộng những bài giảng hay, giáo án của chương trình GDĐP được lưu vào thư viện nhà trường để mọi người cùng tham khảo.

1.4.4. Phương pháp quản lý dạy học nội dung giáo dục địa phương

Phương pháp quản lý dạy học nội dung GDĐP được sử dụng chủ yếu là các phương pháp như: Phương pháp tâm lý giáo dục; Phương pháp hành chính; Phương pháp kinh tế.

Phương pháp tâm lý giáo dục: Là cách thức tác động vào nhận thức và tình cảm của con người trong tổ chức nhằm nâng cao tính tự giác và nhiệt tình trong công việc của họ. Để hoàn thành được mục tiêu quản lý dạy học nội dung GDĐP thì trước hết người CBQL cần khơi dậy, bồi đắp lòng tự hào truyền thống lịch sử, văn hóa, tình yêu con người, quê hương, đất nước trong mỗi GV, có sự động viên quan tâm kịp thời. Có như vậy, GV mới mang nhiệt tình, tâm huyết, trách nhiệm vào bài giảng của mình. Cơ sở của phương pháp này là sự vận dụng các quy luật tâm lý giáo dục làm chuyển biến nhận thức, hành vi, tình cảm của họ, làm cho họ phân biệt rõ phải - trái, đúng - sai, từ đó nâng cao ý thức tự giác làm việc và gắn bó với tổ chức.

Phương pháp hành chính: Nội dung của phương pháp này là những tác động dựa vào những mối quan hệ và quy định của hệ thống quản lý, là những tác động trực tiếp của chủ thể quản lý lên đối tượng quản lý bằng những quyết

định hành chính đòi hỏi mọi thành viên trong tổ chức phải chấp hành. Do đó, người CBQL cần quán triệt đầy đủ các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn về dạy học nội dung GDĐP. Trong đó đặc biệt lưu ý những chỉ đạo về nội dung, chương trình dạy học GDĐP, quy chế chuyên môn mà GV cần phải thực hiện nghiêm túc.

Phương pháp kinh tế: Đây là các phương pháp tác động vào đối tượng thông qua các lợi ích vật chất, tạo ra động lực thúc đẩy con người làm việc. Đây được coi là phương pháp quản lý tốt nhất để nâng cao ý thức tự giác, kỉ luật của người lao động, đồng thời giảm được phần lớn những công việc điều hành chi li, vụn vặt không cần thiết.

1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý dạy học nội dung giáo dục địa phương ở trường trung học cơ sở

1.5.1. Hệ thống các văn bản pháp quy; Công tác quản lý, chỉ đạo của các cấp quản lý giáo dục

Các văn bản chỉ đạo thực hiện chương trình GDĐP còn chung chung. Trên cơ sở văn bản chỉ đạo của Bộ Giáo dục và Đào tạo, Sở GD&ĐT, Phòng GD&ĐT ban hành các văn bản chỉ đạo, nội dung chỉ đạo, hướng dẫn thường không cụ thể nên việc triển khai thực hiện tại các nhà trường rất khó khăn, hiệu quả hạn chế.

Công tác quản lý, chỉ đạo hoạt động chuyên môn ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng dạy học nội dung GDĐP. Sở GD&ĐT, Phòng GD&ĐTquản lý, chỉ đạo dạy học nội dung GDĐP của các nhà trường thông qua hiệu trưởng, phó hiệu trưởng phụ trách chuyên môn; đánh giá chất lượng giảng dạy của các nhà trường qua việc kiểm tra trực tiếp một số hoạt động giảng dạy của GV, qua báo cáo của hiệu trưởng. Nếu việc tổ chức thực hiện dạy học nội dung GDĐP không được hiệu trưởng nhà trường quan tâm chỉ đạo: xây dựng kế hoạch, chuẩn bị nội dung, chương trình, phương pháp, hình thức dạy học, kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của HS thì hiệu quả thực hiện dạy học nội dung GDĐP không đáp ứng mục tiêu đề ra.

1.5.2. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế, xã hội, truyền thống, văn hóa, lịch sử của địa phương

Mỗi địa phương đều có đặc điểm tự nhiên, kinh tế, xã hội, truyền thống, bản sắc văn hóa, lịch sử riêng. Các yếu tố này có tác động mạnh mẽ đến việc tổ chức các hoạt động giáo dục nói chung và hoạt động dạy học nội dung GDĐP nói riêng. Vì vậy, căn cứ vào điều kiện cụ thể của từng vùng miền, từng địa phương mà CBQL các cấp, đặc biệt là CBQL nhà trường lựa chọn nội dung giáo dục cho phù hợp, đảm bảo tính cân đối hài hòa trong khung chương trình chung và nội dung chương trình GDĐP, gắn với thực tiễn địa phương.

1.5.3. Cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ cho dạy học nội dung giáo dục địa phương

Điều kiện cơ sở vật chất của nhà trường là yếu tố ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng dạy nội dung GDĐP. GV khi thực hiện nhiệm vụ giảng dạy cần có tài liệu, đồ dùng, các trang thiết bị phục vụ dạy học. Khi tổ chức các hoạt động ngoại khóa, cần xây dựng kế hoạch cụ thể, dự kiến về thời gian, địa điểm, kinh phí...

Để đảm bảo cho GV dạy học nội dung GDĐP có chất lượng, nhà trường cần có đủ cơ sở vật chất thiết yếu. Có phòng hội họp để sinh hoạt tổ chuyên môn định kỳ; có thiết bị hiện đại để khai thác thông tin, tìm kiếm các ứng dụng của công nghệ thông tin trong giảng dạy và tham gia học tập nâng cao năng lực chuyên môn; có đủ thiết bị đồ dùng phục vụ công việc giảng dạy, khuyến khích khai thác kiến thức địa phương bằng các phương tiện hiện đại để đưa vào giảng dạy.

Nhà trường cần động viên về tinh thần để thúc đẩy lòng nhiệt tình của GV khi tham gia dạy học nội dung GDĐP. Khi điều kiện kinh phí của nhà trường thiếu thốn, một số giờ hoạt động ngoại khóa không thực hiện được cũng ảnh hưởng đến chất lượng dạy học.