Quản Lý Giáo Dục Đạo Đức Cho Học Sinh Ở Trường Trung Học Phổ Thông

- Nhóm phương pháp thuyết phục: Là nhóm phương pháp tác động vào mặt nhận thức và tình cảm của con người để hình thành cho họ ý thức, thái độ tốt đẹp với cuộc sống. Nhóm này bao gồm: Khuyên giải, tranh luận, nêu gương.

- Nhóm phương pháp tổ chức hoạt động: giáo dục đạo đức không có gì hiệu quả hơn là đưa con người vào hoạt động thực tiễn, tập dượt, rèn luyện tạo nên những hành vi và thói quen đạo đức.

- Nhóm các phương pháp kích thích hành vi: Đây là nhóm phương pháp tác động vào mặt tình cảm của đối tượng giáo dục nhằm tạo ra phẩm chất, thúc đẩy, tích cực hoạt động; đồng thời giúp cho đối tượng nhận ra và khắc phục, sửa chữa những sai lầm. Nhóm này gồm các phương pháp: khen thưởng, trách phạt, thi đua.

Với lứa tuổi HS bậc THPT, vì nhận thức của các em, chưa toàn diện; các em đang ở thời kì phát triển nhân cách, muốn tìm hiểu, khám phá, thích được thể hiện “cái tôi” bản thân nên việc áp dụng các phương pháp trên nếu được vận dụng một cách linh hoạt, phù hợp với từng tình huống cụ thể sẽ đạt hiệu quả giáo dục rất cao.

Muốn các phương pháp giáo dục đạo đức được sử dụng có hiệu quả cần quan tâm đến cơ chế hình thành giá trị, niềm tin đạo đức tức là HS phải được đặt vào các tình huống cụ thể để các em lựa chọn và trải nghiệm, nhờ đó các em mới thực sự nhận thức rõ và tin vào những giá trị có ý nghĩa đối với bản thân. Niềm tin đó sẽ định hướng động cơ và hành vi đạo đức của các em. Nếu tổ chức giáo dục đạo đức chỉ dựa trên sự áp đặt các giá trị, chuẩn mực đạo đức buộc các em phải chấp nhận và làm theo thì sẽ không tạo ra niềm tin đạo đức- nền móng của các hành vi đạo đức.

Giáo dục đạo đức hiện nay gặp khó khăn nhất trong việc thay đổi những hành vi tiêu cực, thói quen xấu của HS. Để thay đổi hành vi, thói quen không thể chỉ dùng các phương pháp làm thay đổi nhận thức mà cần sử dụng

các phương pháp tiếp cận làm thay đổi hành vi - đó là cách tiếp cận kĩ năng sống.

* Hình thức giáo dục đạo đức:

Hiện nay có nhiều hình thức giáo dục đạo đức cho HS ở trường THPT được sử dụng, nhưng nhìn chung có thể chia làm 2 loại:

- Giáo dục đạo đức thông qua các môn học, đặc biệt là môn Giáo dục công dân nhằm giúp các em có nhận thức đúng đắn về một số giá trị đạo đức cơ bản, về một số quyền và nghĩa vụ công dân trong các lĩnh vực của đời sống xã hội, về tổ chức bộ máy Nhà nước Cộng hòa XHCN Việt Nam, về trách nhiệm của Nhà nước trong việc bảo đảm thực hiện các quyền của công dân.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 137 trang tài liệu này.

- Giáo dục đạo đức thông qua hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp: Giúp củng cố, mở rộng và khơi sâu các hiểu biết về chuẩn mực đạo đức, hình thành những kinh nghiệm đạo đức, rèn luyện kỹ năng và thói quen đạo đức thông qua nhiều hình thức tổ chức đa dạng: Giao lưu, hái hoa dân chủ; hội diễn văn nghệ; thi làm báo tường; thi kể chuyện; trò chơi…

1.4. Quản lý giáo dục đạo đức cho học sinh ở trường Trung học Phổ thông

1.4.1. Vai trò của các chủ thể trong quản lý hoạt động giáo dục đạo đức cho học sinh tại trường Trung học Phổ thông

Người Hiệu trưởng quản lý và lãnh đạo nhà trường là chủ thể quản lý và lãnh đạo toàn diện: các hoạt động giáo dục trong nhà trường; phát triển đội ngũ GV, nhân viên giáo dục; tổ chức bộ máy; tổ chức, chỉ đạo hoạt động học tập, rèn luyện của HS; phát triển, sử dụng, bảo quản, nâng cấp CSVC, thiết bị giáo dục của nhà trường; quản lý sử dụng ngân sách giáo dục;...

Tuy nhiên, quản lý hoạt động giáo dục phải là công tác trọng tâm của Hiệu trưởng và CBQL trong nhà trường (trong quá trình giáo dục tổng thể có quá trình dạy học và quá trình giáo dục). Người Hiệu trưởng trong nhà trường vừa là người lãnh đạo, vừa là người quản lý trường học, là tâm điểm và linh hồn của tập thể sư phạm. Hiệu trưởng có vai trò tạo lập, triển khai, giám sát, điều chỉnh mọi hoạt động của nhà trường. Và trong hoạt động giáo dục đạo

đức cho HS, người Hiệu trưởng có vai trò hết sức quan trọng, quyết định đến chất lượng đạo đức của các em. Đặc biệt đối với lứa tuổi HS THPT đang có sự phát triển mạnh mẽ để hoàn thiện bản thân, chuẩn bị tham gia vào nguồn nhân lực cho đất nước cũng như tham gia vào mọi mặt đời sống xã hội thì công tác quản lý giáo dục đạo đức cho HS của người Hiệu trưởng lại càng quan trọng hơn bao giờ hết, đòi hỏi người Hiệu trưởng phải có sự hiểu biết sâu sắc về những diễn biến phức tạp của quá trình hình thành và phát triển nhân cách, những biểu hiện phong phú của đạo đức và những nhân tố ảnh hưởng đến quá trình tu dưỡng, rèn luyện, giáo dục đạo đức. Đồng thời nó đòi hỏi ở người Hiệu trưởng một nhân cách mẫu mực, năng lực quản lý vững vàng và nghệ thuật quản lý tài tình, luôn chủ động, sáng tạo phát huy vai trò của người định hướng, tổ chức, điều khiển, đánh giá công tác giáo dục đạo đức cho HS

Hiệu trưởng có vai trò quan trọng trong hoạt động giáo dục đạo đức HS THPT, là người trực tiếp lập kế hoạch quản lý tổ chức chỉ đạo hoạt động giáo dục đạo đức. Hiệu trưởng chủ động tổ chức phối hợp các lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường để giáo dục đạo đức cho HS. Hiệu trưởng phải thường xuyên kiểm tra đánh giá quá trình giáo dục đạo đức cho HS và trực tiếp giáo dục HS, đặc biệt giáo dục HS cá biệt. Uxinxiki đã viết trong cuốn “trái tim tôi hiến dâng cho trẻ”, nếu Hiệu trưởng chỉ dạy cách giáo dục giáo dục mà không trực tiếp tiếp xúc với HS thì ông ta không còn là nhà giáo dục nữa, thiếu sự tác động trực tiếp tới HS, Hiệu trưởng sẽ mất đi phẩm chất quan trong nhất của nhà sư phạm và năng lực tiếp xúc với thế giới tâm hồn trẻ.

1.4.2. Nội dung quản lý hoạt động giáo dục đạo đức cho học sinh

Theo cách tiếp cận các chức năng quản lý giáo dục của quản lý, nội dung quản lý giáo dục đạo đức cho HS tại trường THPT gồm có: Lập kế hoạch quản lý giáo dục đạo đức HS của nhà trường; Tổ chức nhân sự, bộ máy quản lý giáo dục đạo đức HS; Lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện hoạt động giáo dục đạo đức HS; Kiểm tra, đánh giá hoạt động giáo dục đạo đức HS.

* Lập kế hoạch quản lý giáo dục đạo đức học sinh:

Lập kế hoạch công tác giáo dục đạo đức cho HS là nội dung quản lý được thực hiện đầu tiên trong quá trình quản lý giáo dục đạo đức và giữ vị trí quan trọng trong suốt quá trình giáo dục đạo đức.

Kế hoạch là công cụ quản lý giáo dục đạo đức cho HS một cách có hiệu quả, tránh sự tùy tiện, kinh nghiệm chủ nghĩa đồng thời giúp nhà quản lý chủ động và hành động đúng hướng. Mục đích cuối cùng của kế hoạch hóa là đạt được mục tiêu quản lý, đưa công tác quản lý giáo dục đạo đức cho HS đạt hiệu quả, chất lượng ngày càng cao.

Người Hiệu trưởng và CBQL là chủ thể lập kế hoạch quản lý giáo dục đạo đức cho học sinh, vừa là để thực hiện đúng chức năng quản lý, vừa là để thực hiện một trong những nhiệm vụ quan trọng trong lãnh đạo quản lý một nhà trường nhằm thực hiện mục tiêu GD&ĐT.

Lập kế hoạch quản lý giáo dục đạo đức trong nhà trường THPT bao gồm việc xây dựng kế hoạch giáo dục đạo đức trong nhà trường, đảm bảo sao cho kế hoạch phải vừa bao quát, vừa cụ thể phù hợp với từng đối tượng HS khác nhau, kế hoạch đưa ra phải có tính khả thi, phù hợp với điều kiện của nhà trường THPT.

Lập kế hoạch trong công tác quản lý hoạt động giáo dục đạo đức bao gồm các yếu tố cơ bản sau: Xác định thực trạng đạo đức, đưa ra diễn biến về đạo đức HS; xác định mục tiêu, phương hướng cụ thể cần đạt tới; xác định nội dung giáo dục đạo đức; xác định phương pháp, biện pháp giáo dục đạo đức; lên phương án thích hợp, xác định các lực lượng tham gia, phân công, phân nhiệm vụ cụ thể; xác định các điều kiện phục vụ công tác giáo dục đạo đức.

Đồng thời, Hiệu trưởng và CBQL cần thiết kế các bước đi (quy trình cụ thể, chi tiết) trong công tác quản lý giáo dục đạo đức HS của nhà trường để đạt được những mục tiêu đã xác định thông qua sử dụng tối ưu những nguồn lực (nhân lực, vật lực, tài lực và nguồn lực thông tin) đã có và sẽ khai thác.

Hiệu trưởng và CBQL cần làm cho mọi người biết nhiệm vụ của mình đối với hoạt động giáo dục đạo đức cho HS, biết phương pháp hoạt động nhằm thực hiện có hiệu quả mục tiêu của tổ chức.

Như vậy, lập kế hoạch quản lý giáo dục đạo đức HS của nhà trường kế bao gồm việc xây dựng mục tiêu, chương trình hành động, xác định từng bước đi, những điều kiện, phương tiện cần thiết trong một thời gian nhất định của cả hệ thống quản lý và được quản lý.

* Tổ chức thực hiện kế hoạch hóa giáo dục đạo đức học sinh:

Để thực hiện kế hoạch quản lý giáo dục đạo đức cho HS của nhà trường, công việc tiếp theo người Hiệu trưởng và CBQL trường THPT cần phải tiến hành đó là tổ chức nhân sự, bộ máy quản lý với những vai trò, nhiệm vụ, chức năng rõ ràng, logic, phù hợp với mục tiêu GD&ĐT của nhà trường, phù hợp với phương thức hoạt động, quyền hạn của từng bộ phận. Từ đó giúp cho GV và HS trong nhà trường cùng làm việc, cùng phối hợp một cách nhịp nhàng, đồng bộ, đạt hiệu quả cao.

Trên cơ sở các kế hoạch và bộ máy quản lý đã có, người Hiệu trưởng và CBQL trong nhà trường THPT thực hiện các công việc cụ thể chỉ ra những nhiệm vụ chức năng của từng thành viên, thiết lập các mối quan hệ trong mọi hoạt động, đồng thời ra có các quyết định giao việc cho các bộ phận và cá nhân thực hiện các nội dung cụ thể như: Tổ chức các hoạt động theo các kế hoạch đã định, phối hợp các lực lượng giáo dục khác trong việc giáo dục đạo đức cho HS; Thực hiện việc hướng dẫn GV chủ nhiệm lớp, Cố vấn Đoàn và chi Đoàn thanh niên từng lớp tiến hành các hoạt động ở đơn vị mình có hiệu quả; Xây dựng củng cố đội ngũ GV chủ nhiệm thành lực lượng giáo dục đạo đức nòng cốt; Khai thác các lượng ngoài xã hội tham gia công tác giáo dục đạo đức học sinh.

* Lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện hoạt động giáo dục đạo đức học sinh:

Để mục tiêu của kế hoạch quản lý giáo dục đạo đức cho HS trở thành hiện thực thì bước quan trọng tiếp theo mà người Hiệu trưởng và CBQL trong

nhà trường phải thực hiện đó là lãnh đạo, chỉ đạo toàn thể nhà trường hoạt động theo kế hoạch đã đề ra.

Đây là quá trình sử dụng phạm vi quyền lực quản lý của Hiệu trưởng và CBQL tác động đến các đối tượng liên quan (đối tượng được QL) một cách có chủ đích nhằm phát huy hết tiềm năng của họ hướng vào việc đạt mục tiêu giáo dục đạo đức HS của nhà trường. Điều này đòi hỏi người Hiệu trưởng và CBQL phải có tri thức, có kĩ năng ra quyết định và tổ chức thực hiện quyết định.

Trong chỉ đạo thực hiện kế hoạch hóa giáo dục đạo đức học sinh thì Hiệu trưởng và CBQL trong nhà trường THPT cần chỉ đạo tổ chức triển khai việc thực hiện kế hoạch theo đúng nội dung yêu cầu đề ra về tiến độ thời gian; thường xuyên kiểm tra, uốn nắn những sai lệch, bổ sung và điều chỉnh nội dung giáo dục đạo đức cho phù hợp với tình hình cụ thể.

Trong việc chỉ đạo các hoạt động giáo dục đạo đức ở trường THPT thì chủ thể quản lý là Hiệu trưởng và CBQL phải vận dụng linh hoạt các phương pháp quản lý như: Phương pháp tổ chức hành chính; các phương pháp kinh tế; các phương pháp tâm lý - xã hội để tác động vào các lực lượng tham gia giáo dục đạo đức nhằm đạt mục tiêu đề ra.

- Phương pháp tổ chức hành chính là các phương pháp mà chủ thể quản lý (hiệu trưởng, các cán bộ được hiệu trưởng ủy quyền, giao quyền) tác động trực tiếp lên đối tượng quản lý bằng mệnh lệnh, chỉ thị, quyết định quản lý công tác giáo dục đạo đức. Ở trường THPT, phương pháp tổ chức hành chính thường thể hiện qua các nghị quyết của Hội đồng giáo dục, Hội đồng sư phạm, Đoàn thanh niên, Công đoàn nhà trường, … các quyết định của Hiệu trưởng, các quy định, quy chế, nội quy của nhà trường mang tính chất bắt buộc yêu cầu GV và HS phải thực hiện.

- Phương pháp kinh tế là sự tác động một cách gián tiếp của người quản lý bằng cơ chế kích thích lao động thông qua lợi ích vật chất để người bị quản lý tích cực tham gia công việc chung và thực hiện tốt nhiệm vụ được giao. Trong trường THPT, thực chất của phương pháp kinh tế là

dựa trên sự kết hợp giữa việc thực hiện trách nhiệm nghĩa vụ cơ bản của GV, HS ghi trong điều lệ nhà trường, quy chế chuyên môn… với những kích thích có tính đòn bẩy trong trường. Kích thích việc hoàn thành nhiệm vụ bằng lợi ích kinh tế có ý nghĩa to lớn đối với tính tích cực lao độn g của con người.

- Phương pháp tâm lý xã hội là phương pháp mà chủ thể quản lý là Hiệu trưởng và CBQL tác động vào đối tượng công tác giáo dục đạo đức, bằng các biện pháp logic và tâm lý nhằm biến yêu cầu của người lãnh đạo đề ra thành nghĩa vụ tự giác bên trong, thành nhu cầu của người thực hiện công tác giáo dục đạo đức. Nhiệm vụ của phương pháp này là động viên tinh thần chủ động tích cực tự giác của mọi người, đồng thời tạo ra bầu không khí cởi mở, tin cậy lẫn nhau, giúp đỡ nhau hoàn thành nhiệm vụ.

Ngoài ra việc chỉ đạo hoạt động giáo giáo dục đạo đức cho HS ở trường THPT dân lập thì người Hiệu trưởng và CBQL cần yêu cầu các bộ phận, cá nhân phải thực hiện đúng các nguyên tắc của giáo dục đạo đức. Đó là các nguyên tắc: Phải bảo đảm tính mục đích, tính thống nhất trong toàn bộ hoạt động giáo dục; Phải thông qua hoạt động thực tiễn; phải phù hợp với lứa tuổi giới tính và đặc điểm riêng của HS THPT dân lập; phải phát huy tính tích cực, khắc phục thiếu sót; giáo dục trong tập thể và bằng tập thể; giáo dục gắn với thực tiễn của địa phương; tôn trọng nhân cách và yêu cầu hợp lí đối với HS trường THPT dân lập.

* Kiểm tra, đánh giá hoạt động giáo dục đạo đức học sinh:

Để hoạt động quản lý giáo dục đạo đức đạt hiệu quả cao người Hiệu trưởng và CBQL phải tiến hành thường xuyên công tác kiểm tra trong suốt quá trình quản lý, nhằm xem xét hoạt động của các cá nhân, các tổ chức trong nhà trường có phù hợp với mục tiêu, nhiệm vụ giáo dục đạo đức cho HS đã được đề ra hay không; xem xét tính phù hợp của công tác giáo dục đạo đức cho HS nhà trường, những ưu điểm, thiếu sót và những nguyên nhân tương ứng để kịp thời điều chỉnh các quyết định QL; phát hiện những nhân tố mới

giúp cho việc điều chỉnh kế hoạch, những khả năng tiềm tàng, sáng tạo của cấp dưới để kịp thời bồi dưỡng, điều chỉnh về mặt nhân sự để hoạt động giáo dục đạo đức HS của nhà trường đạt được mục tiêu đề ra.

Không những thế Hiệu trưởng và CBQL của nhà trường cần có những tổng kết, đánh giá, khen thưởng, trách phạt kịp thời, nhằm động viên cán bộ, giáo viên, nhân viên, Ban đại diện cha mẹ HS…làm tốt công tác giáo dục đạo đức trong nhà trường. Thường thì trong nhà trường, nội dung quản lý giáo dục đạo đức cụ thể được Hiệu trưởng, CBQL nhà trường cùng với Ban thi đua nhà trường, khối chủ nhiệm lựa chọn tùy theo mục tiêu đề ra và được thực hiện theo kế hoạch đã định.

1.5. Các yếu tố tác động đến quản lý hoạt động giáo dục đạo đức cho học sinh tại trường Trung học Phổ thông

1.5.1 Yếu tố chủ quan

* Năng lực sư phạm của đội ngũ giáo viên:

Đội ngũ GV là lực lượng có tác động lớn đến đạo đức HS. Do vậy chất lượng đội ngũ cán bộ GV quyết định chất lượng đạo đức HS. Đối với công tác giáo dục đạo đức, chất lượng đôi ngũ thể hiện ở phẩm chất đạo đức, năng lực công tác và hiệu quả công tác của mỗi cán bộ GV. Để hoàn thành nhiệm vụ giáo dục HS, mỗi cán bộ GV phải là những tấm gương sáng về phẩm chất đạo đức, về lối sống, về kiến thức và năng lực công tác, đồng thời phải tận tâm, tâm huyết với nghề nghiệp, nắm vững mục tiêu, nội dung, phương pháp giáo dục, có uy tín với HS, được HS mến phục. Chính vì lẽ đó mà nhà quản lý phải thường xuyên kiểm tra đánh giá chất lượng đội ngũ và coi đó là một trong những biện pháp hiệu quả trong quản lý công tác giáo dục nói chung và công tác giáo dục đạo đức nói riêng.

* Sự tích cực, hưởng ứng và yếu tố tự giáo dục của học sịnh:

Để biến quá trình giáo dục thành quá trình tự giáo dục cần phải chú trọng phát triển đặc điểm tự ý thức, tự giáo dục của lứa tuổi HS THPT. Mặc dù đặc điểm tự ý thức được phát triển mạnh mẽ ở HS THPT, tạo cho HS khả