Quản Lý Hoạt Động Kiểm Tra Chuyên Môn Ở Trường Thcs

kiểm tra phải có kế hoạch triển khai cụ thể phù hợp với từng giai đoạn nhằm đạt tới mục tiêu đề ra.

- Nguyên tắc giáo dục: Mục đích của kiểm tra nhằm giúp đỡ, động viên giáo dục con người, người kiểm tra cần hiểu đối tượng, phải có uy tín, năng lực, nhằm giúp đối tượng tiến bộ.

- Nguyên tắc chủ động: Kiểm tra cần phải được thực hiện trên cơ sở kế hoạch xây dựng, có các phương án kiểm tra và dự kiến các tình huống, các biện pháp xử lý, tránh tình trạng bị động dẫn đến lúng túng trong việc thực hiện hoạt động kiểm tra.

1.3.5. Phương pháp kiểm tra chuyên môn ở trường THCS

Phương pháp quan sát: Quan sát là quá trình tri giác (mắt thấy tai nghe) và ghi chép lại mọi yếu tố liên quan đến đối tượng KT, phù hợp với mục tiêu KT…nhằm mô tả, phân tích, nhận định và đánh giá. Đây là phương pháp quan trọng của KT. Quan sát là một hoạt động khác so với việc trông thấy. Có hai loại quan sát: quan sát tĩnh và quan sát động. Trong KT, quan sát nhằm thu thập thông tin về đối tượng KT, trong đó có việc phát hiện các điểm không phù hợp, các điểm bất thường. Trong KTCM trường học, các đối tượng quan sát thường là:

- Hoạt động dạy của GV, hoạt động học của Học sinh, hoạt động phục vụ dạy - học của cán bộ, nhân viên trong trường cũng như mối quan hệ của họ: Quan sát tinh thần, thái độ trong thực hiện nhiệm vụ, năng lực trong giải quyết công việc…

Sử dụng phương pháp quan sát trong KTCM trường học, Hiệu trưởng có thể thực hiện phương pháp quản lý bằng cách đi lại khắp nơi trong nhà trường (manage by walking around-MBWA). Điều quan trọng là Hiệu trưởng phải có một kế hoạch rõ ràng nên “đi dạo” ở đâu và nơi nào là thứ tự ưu tiên hàng đầu. Trong những lúc “đi dạo” này, Hiệu trưởng có thể hình thành “những cuộc trò chuyện” với cán bộ, GV, HS...Và qua các cuộc trò chuyện này, chẳng những làm cho Hiệu trưởng hiểu rõ hơn về từng hoạt động hiện hành diễn ra trong trường, nguyên nhân thành công và thất bại, các ý kiến đề xuất từ cấp dưới nhằm cải thiện công việc, mà còn để cho đội ngũ cán bộ, GV, NV biết rằng Hiệu trưởng quan tâm đến việc điều hành trường học hàng ngày, giúp cho việc điều chỉnh các hoạt động được kịp thời.

Phương pháp phân tích tài liệu sản phẩm: Phương pháp này cho phép người KT hình dung lại quá trình hoạt động của đối tượng KT. Người KT có thể phân

tích nhiều loại tài liệu sản phẩm khác nhau trong quá trình KT. Chẳng hạn như: Các loại kế hoạch, giáo án, sổ chủ nhiệm, các loại biên bản, sổ giao ban, các bản sơ kết, tổng kết, vở ghi của HS, sổ điểm, bài KT của HS, đồ dùng dạy học tự làm của GV…

Các phương pháp tác động trực tiếp đối tượng: Các phương pháp này bao gồm: Điều tra bằng phiếu, phỏng vấn, trao đổi, nghe báo cáo, KT (miệng, viết). Sử dụng phương pháp này, KT viên cần có kỹ năng phỏng vấn. Mục đích của cuộc phỏng vấn là người kiểm tra mong muốn nhận được càng nhiều càng tốt thông tin từ chính bản thân người được phỏng vấn về vấn đề quan tâm. Kỹ năng phỏng vấn thể hiện ở việc đặt câu hỏi, việc lắng nghe và khơi gợi ý kiến người được hỏi. Những câu hỏi nên sử dụng là những câu hỏi mở. Đó là những câu hỏi tạo nhiều cơ hội cho người được phỏng vấn trả lời đầy đủ bằng chính suy nghĩ của họ.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 129 trang tài liệu này.

Phương pháp tham dự các hoạt động giáo dục cụ thể: Người KT tham dự các sinh hoạt, hoạt động trong và ngoài lớp, ngoài trường… Chỉ có sử dụng nhiều phương pháp KT khác nhau và biết phối hợp tối ưu giữa chúng mới cho phép rút ra được những kết luận có căn cứ, chuẩn xác để đánh giá đúng đắn, khách quan việc thực hiện nhiệm vụ của đối tượng KT.

- Dự giờ là phương pháp đặc trưng của KT hoạt động sư phạm của GV. Căn cứ vào thời khóa biểu và CM đào tạo của GV xác định số giờ dự, môn dự và thông báo cho cán bộ, GV biết trước. Quan sát giờ dạy trên lớp; ghi lại các hoạt động giảng dạy của thầy, hoạt động học tập của trò và các mối quan hệ trong hoạt động dạy học; ghi nhận các thông tin, các tình huống xảy ra trong tiết dạy. Khảo sát kết quả học tập của học sinh để đánh giá kết quả, hiệu quả giờ dạy.

- KT hệ thống hồ sơ minh chứng cho các hoạt động CM của tổ CM và của GV.

- Trao đổi, đàm thoại trực tiếp với GV về các nội dung KT.

- Kiểm tra thông qua việc tham gia hoạt động học của học sinh qua các giờ học hoặc hoạt động. Xem xét mức độ tiếp thu nắm vững bài học tại lớp của học sinh thông qua kết kiểm tra của GV đầu giờ hoặc trong tiết dạy.

- Kiểm tra vở ghi của học sinh, xem các bài KT mà GV đã chấm; Thống kê kết quả KT của học sinh, so sánh với các lớp khác cùng môn/cùng khối.

- Kiểm tra kỹ năng của học sinh trong việc làm bài tập, hoạt động hợp tác nhóm và các hoạt động tập thể khác.

1.4. Quản lý hoạt động kiểm tra chuyên môn ở trường THCS

1.4.1. Quy trình của quản lý hoạt động kiểm tra chuyên môn ở trường THCS

HT trường THCS quản lý hoạt động KTCM gồm 4 giai đoạn cơ bản sau:

Giai đoạn 1. Xác định nhu cầu quản lý hoạt động kiểm tra: Xác định nhu cầu quản lý hoạt động kiểm tra chính là xác định cái đã có, cái đang diễn ra và cái phải có trong tương lai. Từ đó đặt ra những nội dung và hoạt động quản lý kiểm tra cần thiết.

Giai đoạn 2. Xây dựng kế hoạch quản lý hoạt động kiểm tra: Chính là thiết kế một tương lai mong muốn việc xác lập các bước phải làm gì, làm thế nào và làm ở đâu, ai làm, bao giờ hoàn thành và điều kiện để hoàn thành.

Giai đoạn 3. Thực hiện kế hoạch của quản lý hoạt động kiểm tra. Thực hiện kế hoạch quản lý hoạt động kiểm tra bao gồm các công việc sau:

- Xác định chuẩn mực trong quản lý hoạt động kiểm tra nhà trường (chuẩn đánh giá một trường, đánh giá một giờ dạy, chuẩn đánh giá các hoạt động khác).

- Tổ chức việc đo lường việc thực hiện các nhiệm vụ của trường học (Xây dựng lực lượng, quy định kiểm tra, xử lý thông tin).

- So sánh sự phù hợp của thành tích với các chuẩn mực xác định giá trị của các thành tích (xác định mặt định tính, xác định mặt định lượng).

Phát hiện những ưu điểm và tồn tại (những sai lệch so với chuẩn) của các đối tượng kiểm tra (phát hiện kịp thời những ưu điểm, khuyết điểm tồn tại trong thực tiễn, mức độ các ưu khuyết điểm nguyên nhân của ưu điểm, khuyết điểm).

Ra các quyết định điều chỉnh cần thiết trong kiểm tra: (quyết định mức độ phát huy các thành tích xuất sắc; Quyết định mức độ sửa chữa, uốn nắn; Quyết định cần phải xử lý những vi phạm nghiêm trọng).

Giai đoạn 4. Đánh giá kết quả quản lý hoạt động kiểm tra:

Đánh giá kết quả quản lý hoạt động kiểm tra là giai đoạn cuối cùng của hoạt động kiểm tra, đây là đánh giá kết quả đạt được so với mục tiêu đặt ra từ trước. Từ đó giúp cho nhà quản lý có các quyết định phù hợp với công tác kiểm tra.

Trên cơ sở chức năng chung đó, quản lý hoạt động kiểm tra phải thực hiện 4 chức năng cụ thể sau:

- Kế hoạch hoá: Đây là hoạt động cơ bản nhất của quản lý hoạt động kiểm tra, kế hoạch đặt cơ sở cho vấn đề tổ chức, định biên lực lượng, lựa chọn nội dung, phương pháp, điều kiện phương tiện, kiểm tra đánh giá kết quả.

- Tổ chức: Chính là phương thức bố trí, sắp xếp, sử dụng một cách tối ưu nguồn lực con người, phương tiện vật chất kỹ thuật để đạt mục tiêu quản lý mong muốn.

- Chỉ huy điều hành: Chức năng này mang tính chất tác nghiệp, phối hợp với các lực lượng kiểm tra, tập trung thống nhất điều kiện hoạt động.

- KT: chính là hệ thống những hoạt động đánh giá, phát hiện điều chỉnh mục tiêu.

1.4.2. Nội dung quản lý hoạt động kiểm tra chuyên môn ở trường THCS

1.4.2.1. Lập kế hoạch kiểm tra chuyên môn ở trường THCS

Kế hoạch KTCM của trường là một bộ phận hữu cơ của kế hoạch năm học, đồng thời là mắt xích trọng yếu của chu trình quản lý. Hiệu trưởng xây dựng kế hoạch KT phải phù hợp với tình hình, điều kiện cụ thể của trường và có tính khả thi.

Lập kế hoạch công tác KTCM có liên quan tới rất nhiều vấn đề như mục tiêu KTCM, nội dung KT, hình thức, phương pháp, các điều kiện (nhân lực, vật lực, tài lực) đảm bảo cho việc tổ chức các hoạt động của công tác KTCM. Chính vì vậy khi lập kế hoạch cần thực hiện theo các bước sau: Xác định các căn cứ hay cơ sở để lập kế hoạch; Phân tích khái quát thực trạng công tác thanh tra; Xác định mục tiêu bồi dưỡng; Xác định các nội dung công việc (nội dung kế hoạch) và phân công thực hiện; Xác định các nguồn lực thực hiện (nhân lực, vật lực, tài lực); Xác định các biện pháp, chỉ số theo dõi KTCM của đơn vị.

Khi xây dựng kế hoạch KTCM, Hiệu trưởng cần lưu ý những nội dung sau:

- Xây dựng kế hoạch KTCM năm học chính là thiết kế KT việc thực hiện kế hoạch hoạt động của năm học đó. Đây là một yêu cầu đảm bảo tính nguyên tắc của KT. Kế hoạch năm học chính là tiền đề cho KTCM, KTCM là nhằm theo dõi, đánh giá tiến độ thực hiện nhiệm vụ năm học. Kế hoạch năm học rõ ràng, cụ thể, phân bố hợp lý về nội dung công việc, nguồn lực, thời gian sẽ tạo điều kiện dễ dàng cho KT (liên hệ ngược). Hiệu trưởng cần chuẩn bị tốt cho các thành viên nhà trường nắm rõ về định hướng phát triển nhà trường, mục tiêu, mục đích, phương pháp, nội dung, thời gian, nguồn lực hỗ trợ để giúp tập thể sư phạm nâng cao sự nhận thức, hiểu biết về kế hoạch hoạt động của nhà trường; tạo sự đồng thuận, chia sẻ, sẵn sàng hỗ trợ, hợp tác trong tiến trình KT để nhằm hoàn thành tốt kế hoạch năm học đã đề ra.

- Kế hoạch KTCM năm học là kế hoạch KT các hoạt động của các bộ phận, cá nhân trong việc thực hiện kế hoạch hoạt động năm học của nhà trường. Người quản lý cần sắp xếp một cách hệ thống, khoa học toàn bộ nội dung KT từng hoạt động của các thành viên, từng bộ phận thành một kế hoạch tổng thể, đây chính là cơ sở của việc xây dựng kế hoạch KTCM nhà trường. Kế hoạch và sự KT chỉ có hiệu quả khi được thực hiện tới cấp cuối cùng trong guồng máy tổ chức của nhà trường [24].

- Hiệu trưởng, Ban KTCM cần tổ chức lịch kiểm tra khoa học giúp các thành viên trong nhà trường có thể tiến hành tự kiểm tra để chuẩn bị cho việc kiểm tra của nhà trường. Điều này cũng đòi hỏi việc chuẩn bị tốt về chuẩn kiểm tra, phương pháp kiểm tra, kỹ năng kiểm tra của người kiểm tra để tránh việc “đối phó” với kiểm tra.

- Xây dựng kế hoạch KTCM, kiểm tra toàn diện nhà trường, kiểm tra các hoạt động giáo dục của nhà trường; đánh giá GV theo chuẩn nghề nghiệp.

- Thực hiện ghi biên bản, hồ sơ kiểm tra một cách nghiêm túc, tiến hành đánh giá hiệu quả của từng đợt kiểm tra.

- Xây dựng quy trình thực hiện, dự kiến hình thức, phương pháp thực hiện, dự kiến các nguồn lực (nhân lực, tài lực, vật lực và thời gian). Đây là công việc chuẩn bị về tổ chức nhằm định hướng được đội ngũ thực hiện, nội dung gì trọng tâm, chi phí cho mọi hoạt động KTCM sẽ ở nguồn nào, tài liệu và phương tiện vật chất khác, thời lượng để thực hiện công thời gian nào trong năm học...

- Xây dựng chuẩn kiểm tra: Căn cứ văn bản quy phạm pháp luật, văn bản chỉ đạo, hướng dẫn của các cơ quan quản lý có thẩm quyền (Luật giáo dục; Điều lệ trường THCS, chuẩn nghề nghiệp GV THCS, hướng dẫn kiểm tra hoạt động sư phạm của GV,...) để xây dựng chuẩn kiểm tra nhằm để so sánh, đối chiếu, đo lường, đánh giá kết quả thực hiện các nhiệm vụ chuyên môn của đối tượng kiểm tra.

- Xây dựng kế hoạch KTCM chính là thiết kế một tương lai mong muốn việc xác lập các bước phải làm gì, làm thế nào và làm ở đâu, ai làm, bao giờ hoàn thành và điều kiện để hoàn thành. Kế hoạch KTCM là một bộ phận hữu cơ của kế hoạch năm học, đồng thời là mắt xích trọng yếu của chu trình quản lý. Hiệu trưởng xây dựng kế hoạch KT phải phù hợp với tình hình, điều kiện cụ thể của trường, có tính khả thi và được công bố công khai đến tất cả các đối tượng được kiểm tra ngay từ đầu năm học. Trong kế hoạch Hiệu trưởng phải tập trung thực hiện tốt các nội dung sau:

+ Nghiên cứu kỹ các văn bản chỉ đạo của cấp trên, tình thình thực tế của địa phương, nhà trường, mức độ hoàn thành các nhiệm vụ được giao trong năm học trước, đội ngũ và hệ điều kiện thực hiện nhiệm vụ giáo dục để xác định đúng, đủ các nhiệm vụ trọng tâm, nhiệm vụ cụ thể của hoạt động KTCM trong năm học.

+ Xác định các nội dung KTCM, thời điểm kiểm tra định kỳ với từng cá nhân và kiểm tra đột xuất theo chuyên đề, xây dựng các biện pháp chỉ đạo, thực hiện, thời gian và hệ điều kiện đảm bảo việc thực hiện các nội dung kiểm tra.

1.4.2.2. Tổ chức bộ máy kiểm tra chuyên môn ở trường THCS

Kế hoạch KTCM là kế hoạch kiểm tra các hoạt động của các bộ phận, cá nhân trong việc thực hiện kế hoạch hoạt động CM năm học của nhà trường. Nhà quản lý cần sắp xếp một cách hệ thống, khoa học toàn bộ nội dung kiểm tra từng hoạt động của các thành viên, từng bộ phận thành một kế hoạch tổng thể, đây chính là cơ sở của việc xây dựng kế hoạch KTCM các nhà trường. Kế hoạch và sự kiểm tra chỉ có hiệu quả khi được thực hiện tới cấp cuối cùng trong guồng máy tổ chức của nhà trường. Trong nhà trường THCS, ban KTCM chính là đội ngũ trực tiếp, là cánh tay đắc lực của Hiệu trưởng trong việc triển khai công tác KTCM. Khi kế hoạch, quyết định KTCM được ban hành, Hiệu trưởng có trách nhiệm họp ban KTCM để chuẩn bị các điều kiện cần thiết nhằm tổ chức KTCM để đạt hiệu quả.

Ban KTCM là lực lượng để đảm bảo các nội dung thiết kế của kế hoạch kiểm tra. Lực lượng kiểm tra chuyên nghiệp, có trình độ cao sẽ giúp việc đảm bảo tiến độ, chất lượng kiểm tra. Cần chú ý lựa chọn thành viên Ban KTCM theo tiêu chuẩn. Hiệu trưởng cần ban hành các quyết định thành lập Ban KTCM, giao trách nhiệm xây dựng và thực hiện kế hoạch KTCM năm học cho Ban KTCM. Kế hoạch cần thể hiện rõ cá nhân, bộ phận được kiểm tra; nội dung, thời điểm kiểm tra. Tiếp tục triển khai đầy đủ đến từng tổ CM. Thực tế hiện nay trong nhà trường, đội ngũ thành viên Ban KTCM đa số là kiêm nhiệm, họ có thể là tổ trưởng CM, Chủ tịch Công đoàn, Thanh tra nhân dân… Đa số đều thực hiện việc kiểm tra theo kinh nghiệm. Vì vậy, người Hiệu trưởng cũng cần chú ý quan tâm chỉ đạo công tác bồi dưỡng, nâng cao nghiệp vụ kiểm tra của đội ngũ này.

Để công tác KTCM đạt hiệu quả, Nhà quản lý cần chuẩn bị tốt các mặt sau:

- Xây dựng và bồi dưỡng lực lượng làm nhiệm vụ KTCM đảm bảo đủ về số lượng, có trình độ CM vững vàng, nghiệp vụ kiểm tra tinh thông, việc tiếp cận và xử lý tình huống trong KT nhạy bén; Có uy tín trong tập thể sư phạm nhà trường.

- Tổ chức các điều kiện và phương tiện kỹ thuật cho hoạt động kiểm tra.

- Xác định các tiêu chí để thực hiện KTCM.

- Chuẩn bị nguồn kinh phí cho công tác KTCM.

- Tổ chức quán triệt kế hoạch kiểm tra, quy chế hoạt động của Ban KTCM; Bàn các biện pháp cụ thể để tổ chức thực hiện kế hoạch; Giao nhiệm vụ cụ thể cho từng thành viên của ban, tổ chức tập huấn những nội dung cần thiết, thống nhất phương pháp tiến hành. Chuẩn bị đầy đủ văn bản về chính sách, chế độ, tiêu chuẩn, định mức liên quan đến nội dung kiểm tra. Chuẩn bị phương tiện, thiết bị, kinh phí và những điều kiện vật chất cần thiết khác phục vụ cho hoạt động của Ban KTCM.

- Căn cứ nhiệm vụ được giao, từng thành viên trong Ban KTCM xây dựng kế hoạch thực hiện chi tiết của mình, trình trưởng ban trước khi triển khai KT. Kế hoạch phải nêu rõ nội dung công việc, phương pháp tiến hành, thời gian thực hiện. Tổ chức nghiên cứu thông tin về đối tượng KT. Thông báo kế hoạch và yêu cầu đối tượng KT chuẩn bị và báo cáo Ban KTCM những công việc liên quan tới nội dung KT.

- Xây dựng chuẩn KT và tiến hành tổ chức KT. Việc xây dựng chuẩn KT là yêu cầu tất yếu trước khi tiến hành KT. Người KT phải xây dựng chuẩn KT phù hợp với từng nhiệm vụ, từng hoạt động để có thể đo lường, đánh giá hoạt động của các thành viên và các điều kiện cho các hoạt động của nhà trường. Chuẩn bao gồm hai yếu tố: định tính và định lượng. Những cơ sở để xây dựng chuẩn KTCM trường học là hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật, văn bản pháp quy của Bộ GD&ĐT và các Bộ, Ngành có liên quan. Vận dụng các văn bản quy phạm pháp luật đã ban hành để tiến hành xây dựng quy trình thực hiện các công việc, các thủ tục hoạt động, các quy chế, quy định trong nhà trường là một nội dung quan trọng trong công tác quản lý nhà trường. Quy trình hoạt động được xây dựng cụ thể, rõ ràng, áp dụng đúng văn bản pháp luật sẽ tạo thuận lợi cho hoạt động của nhà trường cũng như công tác kiểm soát, kiểm tra. Khi có hệ thống các văn bản quy định trong nhà trường, Hiệu trưởng và tất cả các thành viên có thể xem xét các bước thực hiện, tổ chức tự KT quá trình thực hiện, tránh được việc các bộ phận đùn đẩy trách nhiệm cho nhau khi sai sót xảy

ra. Việc tổ chức quản lý khoa học giúp nhà trường dễ dàng trong việc tổ chức KT ngang dọc, KT chéo giữa các bộ phận [33, tr 24].

1.4.2.3. Chỉ đạo thực hiện hoạt động kiểm tra chuyên môn ở trường THCS

Chỉ đạo việc thực hiện công tác KTCM theo kế hoạch đã có nhằm thực hiện hiệu quả các nội dung và tiêu chí kiểm tra. Trong quá trình thực hiện kế hoạch KTCM cần thường xuyên quan tâm, khích lệ mọi người cùng cố gắng làm việc để hoàn thành nhiệm vụ được giao. Nếu việc lập kế hoạch KTCM cần xác định được mục tiêu, việc tổ chức huy động được các nguồn lực để chuyển kế hoạch thành hành động thì sự chỉ đạo giúp đảm bảo công tác KTCM đi đúng hướng, đạt được kết quả mong đợi, phát huy được tài năng, năng lực, nhiệt tình của đội ngũ nhằm hoàn thành kế hoạch công tác KTCM. Như vậy, công tác chỉ đạo của Hiệu trưởng có vai trò vô cùng quan trọng trong quản lý nói chung và quản lý hoạt động KTCM nói riêng.

Các nội dung cơ bản sau Hiệu trưởng cần quan tâm chỉ đạo:

- Phân cấp trong quản lý hoạt động KTCM: Thực hiện kế hoạch quản lý hoạt động KT. Xác định chuẩn mực trong quản lý hoạt động KTCM trường THCS. Muốn KT phải căn cứ vào những chuẩn từ các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn của các cơ quan quản lý có thẩm quyền để so sánh, đối chiếu, đo lường, đánh giá kết quả thực hiện các nhiệm vụ của đối tượng KT, qua đó phát hiện những ưu điểm và tồn tại làm căn cứ ra các quyết định điều chỉnh cần thiết trong KT đồng thời tư vấn, thúc đẩy đối với đối tượng KT nói riêng, đối với hoạt động quản lý, giáo dục của đơn vị nói chung.

- Ra các quyết định về KT (quyết định thành lập Ban KTCM, xác định nội dung, phương pháp, hình thức KT…), phân công trách nhiệm cụ thể cho từng thành viên trong Ban kiểm tra. Hướng dẫn, động viên, giúp đỡ lực lượng kiểm tra hoàn thành các nhiệm vụ: Kiểm tra, đánh giá, tư vấn, thúc đẩy. Tạo mọi điều kiện thuận lợi về vật chất và tình thần để giúp đội ngũ làm công tác KTCM thực hiện tốt nhiệm vụ. Sử dụng và phối hợp các phương pháp, hình thức kiểm tra đối với mỗi nội dung kiểm tra cụ thể. Vận dụng linh hoạt, hợp lý các cơ chế KT nhằm nâng cao hiệu quả của công tác KTCM. Điều chỉnh kịp thời những lệch lạc trong quá trình thực hiện công tác KT, đồng thời khen thưởng, động viên kịp thời các cá nhân, tập thể có thành tích trong công tác KTCM.