Một Số Biện Pháp Quản Lý Hoạt Động Dạy Học Môn Khoa Học Tự Nhiên Theo

3.1.4. Đảm bảo tính đồng bộ

Mục tiêu cuối cùng của quản lý HĐDH là nâng cao chát lượng dạy học, phải cho ra được ‘sản phẩm tốt nhất” được phụ huynh học sinh và được xã hội thừa nhận. Không phải đơn giản, một loạt các biện pháp phải được xây dựng một cách đồng bộ trong mối tương quan với nhau, hỗ trợ nhau mới có kết quả. Chính vì vậy, đòi hỏi nhà quản lý phải có tầm, hiểu sâu, chí định đưa ra các biện pháp theo chủ định của mình và chỉ đạo thực hiện một cách đồng bộ. Tuy nhiên có biện pháp chủ đạo, biện pháp hỗ trợ, song không vì thế mà coi trọng biện pháp này, xem nhẹ biện pháp khác để rồi tạo ra sự hụt hẫng khi thực hiện mục tiêu quản lý.

3.1.5. Đảm bảo tính thực tiễn

Thực tiễn của các biện pháp là sự phù hợp với hoàn cảnh, điều kiện, các nguồn lực (Nhân lực, vật lực, tài lực), và môi trường giáo dục của nhà trường, trên cơ sở tuân thủ nghiêm ngặt các quy chế của Bộ Giáo dục và Đào tạo đã đề ra, nhằm đáp ứng những yêu cầu trong thực tiễn.

3.1.6. Đảm bảo tính khả thi và hiệu quả

Để đạt được điều này, khi xây dựng biện pháp phải đảm bảo tính khoa học, trong quy trình với các bước tiến hành cụ thể, chính xác. Các biện pháp phải được kiểm chứng, khảo nghiệm một cách có căn cứ khách quan và có khả năng thực hiện cao. Các biện pháp, phải được thực hiện một cách rộng rãi và được điều chỉnh, để ngày càng hoàn thiện.

Yêu cầu này đòi hỏi các biện pháp được đề xuất có khả năng áp dụng vào thực tiễn hoạt động quản lý của CBQL trường trung học cơ sở một cách thuận lợi, trở thành hiện thực và đem lại hiệu quả cao trong việc thực hiện các chức năng quản lý của CBQL.

3.2. Một số biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Khoa học tự nhiên theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở các trường trung học cơ sở huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên

Trên cơ sở nghiên cứu lý luận, phân tích kết quả khảo sát thực trạng công tác quản lý hoạt động dạy học môn Khoa học tự nhiên theo định hướng phát triển năng lực thực hiện tại các trường trung học cơ sở huyện Nậm Pồ, tôi đề xuất các nhóm biện pháp như sau:

3.2.1. Tổ chức tuyên truyền tác động nhằm thay đổi nhận thức cho cán bộ quản lý, giáo viên về tầm quan trọng hoạt động dạy học môn Khoa học tự nhiên theo định hướng phát triển năng lực

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 174 trang tài liệu này.

Nhận thức là một quá trình phản ánh, tái tạo thực tiễn vào trong tư duy con người. Do vậy, để thay đổi thực tiễn công tác quản lý HĐDH nhằm nâng cao hiệu quả việc thực hiện mục tiêu nâng cao chất lượng Khoa học tự nhiên, vấn đề đầu tiên là phải tác động đến CBQL, GV, HS và gia đình học sinh có được nhận thức đúng đắn về vai trò, mục tiêu, ý nghĩa tầm quan trọng cũng như những vấn đề đang tồn tại trong thực trạng của công tác quản lý HĐDH để thống nhất ý chí, hành động đề ra và thực hiện những biện pháp đảm bảo cả tính cần thiết và tính khả thi. Đây là một yêu cầu cấp thiết trong tình hình triển khai thực hiện HĐDH môn Khoa học tự nhiên ở nhà trường THCS hiện nay.

3.2.1.1. Mục tiêu của biện pháp

Đội ngũ CBQL và giáo viên bộ môn Khoa học tự nhiên phải hiểu rõ được hoạt động dạy học là một hoạt động đặc thù trong nhà trường, là tuyến đường cơ bản nhất để thực hiện mục tiêu giáo dục, nắm được quan điểm dạy học hiện đại, à một quá trình tương tác giữa (Giáo viên-Học sinh, Học sinh-Học sinh, Học sinh-Giáo viên) trong đó hoạt động "Học" là hoạt động trọng tâm; người học là đối tượng của hoạt động "Dạy" và cũng là chủ thể của hoạt động học. Hoạt động học tập môn Khoa học tự nhiên của học sinh là do giáo viên tổ chức, chỉ đạo và điều khiển quá trình khám phá tìm tòi kiến thức, tư duy sáng tạo, phát triển năng lực thực hiện của người học.

Nhưng trước tình hình chất lượng mũi nhọn đang còn gặp khó khăn, một bộ phận CBQL, GV còn tâm lý ngại khó, thiếu niềm tin, chưa đổi mới tư duy, chưa mạnh dạn đầu tư…. Vì vậy, để tập hợp, huy động cả hai lực lượng thành một khối thống nhất, quyết tâm chỉ đạo và thực hiện kỳ quyết mục tiêu nâng cao chất lượng môn Khoa học tự nhiên, phát triển tiềm năng cho mục tiêu “bồi dưỡng nhân tài” thì phải vận dụng linh hoạt, nâng cao ý thức, nhận thức cho cán bộ quản lý và giáo viên.

3.2.1.2. Nội dung và cách thực hiện

Nội dung tác động là nâng cao nhận thức về khoa học quản lý, khoa học về nghiệp vụ sư phạm và những vấn đề đổi mới giáo dục, bồi dưỡng ý thức trách nhiệm đối với nhiệm vụ đổi mới giáo dục nói chung và môn Khoa học tự nhiên nói riêng ở các trường THCS trong tình hình hiện nay.

Thực hiện tuyên truyền cho CBQL và Giáo viên dạy môn Khoa học tự nhiên và các lực lượng khác trong xã hội hiểu vai trò quan trọng của hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực, mà cụ thể là việc quán triệt Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04/11/2013 Hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành Trung ương khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo; trong đó phải khắc phục được hạn chế căn bản nhất là tình trạng dạy học theo lối áp đặt truyền thụ một chiều, ghi nhớ máy móc.

Việc dạy học theo định hướng phát triển năng lực thực hiện, Thầy giáo là người hướng dẫn; Thầy giáo là tác nhân chính trong việc cố gắng tạo ra các điều kiện tốt nhất để người học khám phá tìm tòi và tiếp nhận kiến thức mới; khả năng nghiệp vụ sư phạm của giáo viên giúp học sinh phát triển năng lực học tập ngay trên lớp học. Người dạy cần chú ý trong việc truyền đạt kiến thức từ tài liệu giảng dạy; Tổ chức, thiết kế hoạt động, hỗ trợ người học có phương pháp học tập và suy nghĩ ở mức độ cao nhất.

Mọi CBQL, giáo viên phải nhận thức sâu sắc được việc đổi mới mục tiêu, chương trình, nội dung, PPDH, KTĐG là rất quan trọng, do đó phải không ngừng học tập nâng trình độ chuyên môn nghiệp vụ để thực hiện tốt nhiệm vụ dạy học nhằm thực hiện tốt dạy học theo quan điểm phát triển năng lực, phẩm chất người học; bồi dưỡng cho học sinh cách học, thói quen học tập và cách tự học như học qua sách vở, các kênh thông tin chính thống khác… qua đó học sinh nỗ lực phấn đấu cao trong quá trình học tập nhằm đạt mục tiêu HĐDH của giáo viên.

Đối với học sinh là lực lượng chính trong HĐDH môn khoa học tự nhiên, các em phải có nhận thức đúng đắn về vai trò, ý nghĩa của việc học môn Khoa học tự nhiên. Từ nhận thức đúng sẽ tạo cơ sở cho việc xác định mục tiêu học tập và hướng phấn đấu của cá nhân. Nhiệm vụ của nhà quản lý là phải tác động, tuyên truyền, giáo dục cho học sinh học môn Khoa học tự nhiên không chỉ để mở rộng, nâng cao kiến thức môn học mà còn phát triển năng khiếu, rèn luyện các kỹ năng học tập, giáo viên nhằm đáp ứng kịp thời nhu cầu học tập trong xã hội hiện đại. Việc tác động nhận thức cho học sinh phải phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi, tránh nặng nề, miễn cưỡng, áp đặt.

3.2.1.3. Điều kiện thực hiện

Phải cụ thể hoá được các đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước, chỉ thị nhiệm vụ năm học của các cấp vào kế hoạch nhà trường bằng những việc làm, giải pháp cụ thể, gắn liền với nhiệm vụ của từng cá nhân, tập thể trong nhà trường. Nhằm giúp cho giáo viên, CBQL quán triệt đúng đắn về đổi mới giáo dục, xem đây là sự cần thiết phải thực hiện, nắm vững những yêu cầu cần đạt của SGK mà các chuyên gia biên soạn, từ chương trình, nội dung, phương pháp dạy học tích cực…. Trang bị cho giáo viên những kiến thức và kỹ năng chuyên môn cần thiết để đáp ứng yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực, chủ động, sáng tạo và khả năng tự học của học sinh. Hướng dẫn cách thiết kế, xây dựng kế hoạch dạy học, sở dụng thiết bị dạy học, đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh….

Thường xuyên tổ chức bồi dưỡng cho giáo viên về cách thức đổi mới HĐDH theo định hướng phát triển năng lực học sinh từ những tài liệu chính thống do Bộ Giáo dục và Đào tạo biên soạn. Theo số liệu thống kê phàn lớn giáo viên cấp THCS (trừ một bộ phận khá, giỏi), còn lại số đông còn lúng túng trong việc vận dụng phương pháp dạy học mới khi sách giáo khoa có sự điều chỉnh, bổ sung. Chính vì vậy việc bồi dưỡng giáo viên không chỉ dừng lại và bằng lòng với những lớp bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ do Sở, Phòng Giáo dục và Đào tạo

tổ chức mà chính là dành thêm nhiều thời gian cho giáo viên tự học hỏi, nghiên cứu, cung cấp thêm phương tiện, tạo điều kiện làm việc thoải mái cho giáo viên.

Ở Nậm Pồ vẫn còn những hạn chế: Một số cán bộ giáo viên chưa nhận thức được tầm quan trọng của việc học tập, nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ nên trình độ yếu, không đáp ứng được yêu cầu đổi mới giáo dục và hình thức tổ chức dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh, việc ứng dụng công nghệ thông tin trong nhà trường còn yếu…. Chính vì vậy Phòng Giáo dục và Đào tạo đã tham mưu với UBND huyện, Sở Giáo dục và Đào tạo cho cán bộ, giáo viên tham gia những lớp đào tạo nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, đấy mạnh phong trào tự học, tự rèn luyện của mồi cá nhân giáo viên, đặc biệt quan tâm đến giáo viên biết tiếng dân tộc, có ý thức trách nhiệm, lương tâm với nghề, không ngại khó, ngại khổ, sẵn sàng phục vụ học sinh vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn.

3.2.2. Thực hiện quản lý chặt chẽ mục tiêu, chương trình và nội dung dạy học môn Khoa học tự nhiên theo định hướng phát triển năng lực

3.2.2.1. Mục tiêu của biện pháp

Giáo viên môn Khoa học tự nhiên phải nhận thức được, hiểu rõ mục tiêu, chương trình, nội dung môn Khoa học tự nhiên cấp THCS là hình thành cho học sinh các năng lực chuyên ngành Khoa học tự nhiên đó là: Năng lực kiến thức kết hợp nội dung, kiến thức của ba môn học trong trương trình phổ thông hiện hành là Sinh học, Hóa học và Vật lý; Năng lực nghiên cứu khoa học (Năng lực quan sát, Năng lực thực nghiệm) và năng lực thực hiện trong phòng thí nghiệm, năng lực giải quyết các vấn đề liên quan môn Khoa học tự nhiên gắn liền những kiến thức trong đời sống thực tiễn.

Đảm bảo quản lý chặt chẽ việc xây dựng và thực hiện đúng chương trình, nội dung môn Khoa học tự nhiên, đảm bảo đầy đủ các điều kiện về chuyên môn để giáo viên thực hiện chương trình dạy học đúng tiến độ năm học và đạt được những mục tiêu đề ra.

Tạo cho giáo viên có thói quen và khả năng xây dựng kế hoạch dạy học khoa học, có sự sáng tạo và đạt hiệu quả, tăng cường ý thức kỷ luật, kỷ cương nề nếp dạy học đáp ứng yêu cầu đổi mới dạy học môn Khoa học tự nhiên hiện nay đáp ứng yêu cầu về đổi mới giáo dục.

3.2.2.2. Nội dung và cách thực hiện

Chỉ đạo và tổ chức thống nhất việc xây dựng mục tiêu, chương trình, nội dung dạy học môn Khoa học tự nhiên theo định hướng phát triển năng lực thực hiện trên cơ sở khung chương trình quy định của Bộ GD&ĐT làm cơ sở,nhà trường quản lý việc xây dựng và thực hiện chương trình, nội dung dạy học Khoa học tự nhiên tùy theo điều kiện thực tế của nhà trường nhưng phải đảm bảo các mục tiêu đã đặt ra.

Để đảm bảo việc triển khai và thực hiện tốt chương trình, nội dung nhà quản lý cần triển khai đồng bộ các biện pháp như triển khai các văn bản chỉ đạo, bồi dưỡng, tập huấn, động viên, khuyến khích giáo viên hoàn thành nhiệm vụ; tạo điều kiện cho giáo viên về mặt thời gian để làm tốt công tác chuyên môn như giảm thời gian họp hành, bố trí thời khóa biểu hợp lý; tổ chức thảo luận đánh giá về nội dung, chương trình, cách thức và biện pháp thực hiện chương trình. Bên cạnh đó cần có các biện pháp chỉ đạo kiểm tra đánh giá việc thực hiện nội dung, chương trình của mỗi giáo viên, như kiểm tra lịch báo giảng, số ghi đầu bài về tiến độ thực hiện chương trình, kiểm tra sổ kế hoạch giảng dạy về kế hoạch thực hiện chương trình, kiểm tra sổ tay lên lớp về phương án thực hiện chương trình bài giảng...

CBQL cần chỉ đạo tổ chuyên môn làm tốt quản lý việc thực hiện nội dung, chương trình của giáo viên, có biện pháp tổ chức, hướng dẫn giáo viên nắm bắt những điểm mới của chương trình nhằm tiếp thu và thích nghi việc đổi mới chương trình sách giáo khoa hay các yêu cầu về chuẩn kiến thức, kỹ năng trong chương trình. Bên cạnh đó cần có công tác kiểm tra, giám sát việc thực hiện nội dung, chương trình của giáo viên, báo cáo nhà trường các giáo viên có thành tích trong việc vận dụng dạy học theo định hướng phát triển năng lực

đem lại hiệu quả cao. Đồng thời cũng kịp thời uốn nắn, phê bình các trường hợp chưa thực hiện đúng chương trình, nội dung môn học cố tình thực hiện sai lệch chương trình, nội dung, thiểu linh hoạt trong việc lên lớp.

3.2.2.3. Điều kiện thực hiện

Cán bộ quản lý và giáo viên phải là người hiểu sâu sắc và đi đầu trong việc xây dựng và thực hiện mục tiêu, chương trình, nội dung dạy học môn Khoa học tự nhiên theo định hướng phát triển năng lực thực hiện.

Phân công giảng dạy hợp lý, đảm bảo dạy học theo đúng chủ đề (Hóa, sinh, Lý) theo đúng cấu trúc phân phối chương trình của Bộ Giáo dục và Đào tạo đem lại sự ổn định đối với mỗi năm học, tránh làm xáo trộn, thay đổi giáo viên làm ảnh hưởng tới kế hoạch dạy học bộ môn mà giáo viên đã xây dựng.

Phải đảm bảo có đủ tài liệu, học liêu, cơ sở vật chất, trang thiết bị phục việc thực chương trình, nội dung dạy học môn Khoa học tự nhiên theo định hướng phát triển năng lực.

Chú trọng công tác bồi dưỡng thường xuyên cho giáo viên theo các hình thức tập trung, hoặc qua các trang mạng ’trường học kết nối” để giáo viên có thể học hỏi và chia sẻ những kinh nghiệm trong công tác giảng dạy học sinh, có chế độ khen thưởng động viên kịp thời, khuyến khích giáo viên đạt thành tích cao trong giảng dạy.

3.2.3. Tổ chức bồi dưỡng đổi mới phương pháp dạy học môn Khoa học tự nhiên theo định hướng phát triển năng lực thực

3.2.3.1. Mục tiêu của biện pháp

Mục đích của việc đổi mới phương pháp dạy học trong nhà trường hiện nay là nhằm tích cực hóa hoạt động của học sinh như phát huy năng lực tự học của người học, phát huy tính tích cực, chủ động và tiềm năng sáng tạo trong mỗi học sinh. Đây là xu thế chung của đổi mới giáo dục và cũng là nét đặc thù của phương pháp dạy học hiện đại đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục hiện nay. Chính vì vậy mục đích của biện pháp quản lý này nhằm phát huy tính chủ động, sáng tạo của giáo viên trong việc đổi mới phương pháp dạy

học theo định hướng phát triển năng lực; vận dụng các phương pháp dạy học Sinh học, Hóa học, Vật lý theo định hướng phát triển năng lực học sinh trong tập thể sư phạm nhà trường.

3.2.3.2. Nội dung và cách thực hiện

Thực hiện chỉ đạo hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực thực hiên đòi hỏi việc chỉ đạo phải đảm bảo một số nội dung cơ bản sau:

Tổ chức tập huấn nhằm quán triệt tới toàn thể cán bộ, giáo viên quan điểm đổi mới phương thức dạy học từ quan điểm dạy học theo tiếp cận nội dung sang việc dạy học theo định hướng phát triển năng lực thực hiện. Năng lực phải có sự kết hợp một cách linh hoạt, có tổ chức kiến thức, kỹ năng và thái độ, tình cảm, giá trị, động cơ cá nhân… nhằm đáp ứng yêu cầu, hiệu quảcủa người học. Chương trình thay sách sau năm 2018 nhằm tập trung vào hình thành ở học sinh những yếu tố đó bằng các phương thức tích hợp chúng lại và được mô tả trên 3 lĩnh vực chính, gồm: Phẩm chất đạo đức, năng lực chung như tư duy, giao tiếp, sáng tạo, phê phán… và năng lực chuyên biệt được hình thành trong quá trình dạy học môn học.

Ban giám hiệu nhà trường thành lập ban chỉ đạo đổi mới phương pháp dạy học, coi đây là cuộc “cách mạng” trong giáo dục. Nhiệm vụ của ban chỉ đạo là xây dựng kế hoạch hành động, tổ chức thực hiện kế hoạch, kiểm tra sát sao việc thực hiện đổi mới dạy học của giáo viên môn Khoa học tự nhiên nhằm đáp ứng yêu cầu của đổi mới giáo dục.

Yêu cầu và hướng dẫn nhóm giáo viên môn Khoa học tự nhiên gồm (Vật lý, Hóa học, Sinh học) nghiên cứu, trao đổi và thống nhất phương pháp dạy, nhất là chủ đề hay, chủ đề khó; cần tạo điều kiện cao nhất (về thời gian, cơ sở vật chất) để các tổ, nhóm tổ chức các chuyên đề, sinh hoạt ngoại khoá.

Cần hướng dẫn và quán triệt việc thực hiện đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực của giáo viên, cần chú ý đến trình độ kiến thức, đặc điểm tâm lý, khả năng nhận thức, trình độ tư duy và hoàn cảnh sống, điều kiện học tập của học sinh từ đó mới có được phương pháp giảng dạy phù hợp.