Nội Dung Quản Lý Giáo Dục Nếp Sống Văn Hóa Cho Học Sinh Dân Tộc Nội Trú

Tác giả Nguyễn Thị Tính đã khái quát: “Quản lý là quá trình tác động cótính định hướng, có chủ đích của chủ thể quản lý đến đối tượng quản lý trong tổ chức nhằm làm cho tổ chức vận hành đạt được mục tiêu đề ra”. Hay nói cách khác: “Quản lý là quá trình đạt đến mục tiêu của tổ chức bằng việc thực hiện các chức năng quản lý, lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra” [30, tr.3, 4].

Theo tác giả Đặng Thành Hưng, “Quản lý là một dạng lao động đặc biệt nhằm gây ảnh hưởng, điều khiển, phối hợp lao động của người khác hoặc của nhiều người khác trong cùng tổ chức hoặc cùng công việc nhằm thay đổi hành vi và ý thức của họ, định hướng và tăng hiệu quả lao động của họ, để đạt mục tiêu của tổ chức hoặc lợi ích của công việc cùng sự thỏa mãn của những người tham gia”. Theo cách hiểu này, bản chất của quản lý chỉ là gây ảnh hưởng chứ không trực tiếp sản xuất hay tạo ra sản phẩm, có mục tiêu và lợi ích là cái chung chứ không nhằm mục tiêu và lợi ích của riêng cá nhân nào, có tính hệ thống chứ không phải quá trình hay hành động đơn lẻ [13, tr.11,12].

Quản lý là một quá trình lựa chọn các tác động nên nhà quản lý phải biết sắp xếp và thể hiện hợp lý các tác động lên đối tượng bị quản lý sao cho đảm bảo sự cân đối cả hai mặt ổn định và phát triển của bộ máy. Nếu chỉ có ổn định mà không phát triển thì sẽ dễ suy thoái, ngược lại nếu phát triển mà không ổn định thì tất yếu dẫn đến nguy cơ rối ren. Quản lý còn là việc đặt ra mục tiêu, lựa chọn các phương tiện, điều kiện và tác động vào từng thành tố của hệ thống bằng các phương pháp thích hợp nhằm đạt được mục tiêu quản lý. Về phương diện nhà quản lý thì quản lý là sự tác động của nhà quản lý trong việc chỉ huy, điều khiển, tổ chức quản lý hướng vào các quá trình xã hội và hành vi hoạt động của từng con người trong quá trình quản lý nhằm đưa đến sự phát triển, biến đổi phù hợp với quy luật khách quan, đạt mục tiêu quản lý. Để quản lý, người quản lý phải lập kế hoạch, tổ chức thực hiện, chỉ đạo và kiểm tra công việc.

Như vậy, quản lý là một quá trình tác động có định hướng, có tính chất lựa chọn các tác động phù hợp dựa trên các thông tin về tình trạng của đối tượng

quản lý và môi trường nhằm tạo cho đối tượng vừa vận hành trong thế ổn định, vừa tạo sự phát triển theo mục đích đề ra được thực hiện thông qua các hoạt động lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá.

* Chức năng của quản lý: Quản lý là một quá trình mà chủ thể quản lý tác động đến khách thể quản lý bằng kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo kiểm tra đánh giá, dựa trên những nguồn lực và những điều kiện có thể nhằm đạt được mục đích của tổ chức.

Thông qua cách tiếp cận và xem xét quản lý với tư cách là một hành động thì quản lý có 4 chức năng cơ bản là: Lập kế hoạch, tổ chức, lãnh đạo và kiểm tra các công việc của các thành viên trong tổ chức và việc sử dụng tất cả các khả năng, cách tổ chức để đạt được mục tiêu mà tổ chức đã đề ra.

1.4.1.2. Quản lý giáo dục nếp sống văn hóa

* Khái niệm quản lý giáo dục

Giáo dục là một hoạt động đặc trưng của lao động xã hội. Đây là một hoạt động chuyên môn nhằm thực hiện quá trình truyền đạt và lĩnh hội kinh nghiệm lịch sử - xã hội qua các thế hệ, đồng thời là một động lực thúc đẩy sự phát triển xã hội. “Một quy luật của tiến bộ xã hội là thế hệ đi sau phải lĩnh hội cả những kinh nghiệm xã hội mà các thế hệ đi trước đã tích lũy và truyền lại, đồng thời phải làm phong phú thêm những kinh nghiệm đó” [dẫn theo 16, tr.32]. Để hoạt động này vận hành có hiệu quả, giáo dục phải được tổ chức thành các cơ sở, tạo nên một hệ thống thống nhất. Quản lí giáo dục được xem như là một hoạt động chuyên biệt để quản lý các cơ sở giáo dục.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 129 trang tài liệu này.

Có nhiều quan niệm khác nhau về Quản lí giáo dục:

Theo tác giả Trần Kiểm: “Quản lí giáo dục là hoạt động tự giáo dục của chủ thể quản lý nhằm huy động, tổ chức, điều phối, điều chỉnh, giám sát, một cách có hiệu quả các nguồn lực giáo dục (nhân lực, vật lực, tài lực) phục vụ cho mục tiêu phát triển giáo dục, đáp ứng yêu cầu về phát triển kinh tế - xã hội” [16, tr.36].

Theo tác giả Nguyễn Ngọc Quang: “Quản lí giáo dục là hệ thống những tác động có mục đích, có kế hoạch, hợp quy luật của chủ thể quản lý (hệ giáo dục) nhằm làm cho hệ vận hành theo đường lối và nguyên lý giáo dục của Đảng, thực hiện các tính chất của nhà trường xã hội chủ nghĩa Việt Nam, mà tiêu điểm hội tụ là quá trình dạy học, giáo dục thế hệ trẻ, đưa hệ giáo dục tới mục tiêu dự kiến, tiến lên trạng thái mới về chất” [25, tr.25].

Khái niệm Quản lí giáo dục tuy đã được các nhà khoa học định nghĩa theo nhiều góc độ khác nhau, nhưng chúng đều phản ánh những nét chung nhất của hoạt động Quản lí giáo dục đó là:

- Tổ hợp những tác động có định hướng, có tổ chức, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến khách thể bị quản lý trong các cơ sở giáo dục.

- Duy trì, điều chỉnh sự vận hành của hệ thống giáo dục hướng đến các mục tiêu giáo dục đã xác định.

Quản lí giáo dục với mục tiêu là đào tạo, rèn luyện nhân cách của thế hệ trẻ - người công dân mẫu mực, phải bám sát mục tiêu, phương châm giáo dục của Đảng.

Theo nghĩa đó, Quản lí giáo dục là tập hợp các tác động có mục đích, có kế hoạch, hợp quy luật của chủ thể quản lý ở các cấp khác nhau trong hệ thống lên các đối tượng quản lý trực thuộc, thông qua việc thực hiện các chức năng quản lý và việc sử dụng hợp lý các tiềm năng, cơ hội nhằm làm cho hệ thống giáo dục vận hành, đảm bảo được các tính chất và nguyên lý của nền giáo dục Việt Nam, đạt mục tiêu giáo dục đã đề ra.

Quản lí giáo dục theo nghĩa rộng là quản lý mọi hoạt động giáo dục trong xã hội, quá trình đó bao gồm các hoạt động có tính giáo dục của bộ máy Nhà nước, của các tổ chức xã hội, của hệ thống giáo dục quốc dân, của gia đình… Quản lí giáo dục theo nghĩa hẹp là quản lý các hoạt động giáo dục đào tạo diễn

ra trong các đơn vị hành chính và quản lý nhà trường. Trong phạm vi đề tài này, tôi tiếp cận khái niệm Quản lí giáo dục theo nghĩa hẹp.

Thực hiện chức năng của giáo dục nói chung và Quản lí giáo dục nói riêng là “ổn định và duy trì quá trình đào tạo đáp ứng nhu cầu của nền kinh tế xã hội” và “đổi mới, phát triển quá trình đào tạo đón đầu tiến bộ kinh tế xã hội”. Như vậy, “Quản lí giáo dục là hoạt động điều hành các nhà trường để giáo dục, vừa là sức mạnh, vừa là mục tiêu của nền kinh tế” [dẫn theo 19, tr.16]. Như vậy, Quản lí giáo dục có vị trí cao nhất trong việc tạo điều kiện xã hội hóa cá nhân, hình thành và phát triển nhân cách, nhằm giúp con người đảm nhận và gánh vác được những yêu cầu phát triển kinh tế xã hội.

Quản lý giáo dục nếp sống văn hóa: Là sự tác động có ý thức của chủ thể quản lý tới khách thể quản lý bằng các biện pháp hiệu quả nhất nhằm đưa hoạt động giáo dục nếp sống văn hóa đạt tới kết quả mong muốn.

Quản lý hoạt động giáo dục nếp sống văn hóa là hệ thống những tác động có mục đích, có kế hoạch, hợp quy luật của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý nhằm đưa hoạt động giáo dục đạt mục tiêu đã đề ra. Quản lý hoạt động giáo dục nếp sống văn hóa ở đây được hiểu là các hoạt động giáo dục nếp sống được tổ chức một cách chặt chẽ, có mục tiêu, nội dung phương pháp, phương tiện và các nguồn lực hỗ trợ để đảm bảo thực hiện các mục tiêu đã xác định.

Các hoạt động giáo dục nếp sống văn hóa được điều hành bằng một hệ thống tổ chức chặt chẽ theo kế hoạch đã xây dựng, có bộ máy chỉ đạo được phân công phân nhiệm rõ ràng cho từng bộ phận, từng thành viên trong tổ chức để từ đó tổ chức triển khai thông qua xây dựng mô hình hoạt động giáo dục nếp sống văn hóa, huy động và phối hợp với các lực lượng tham gia.

1.4.2. Nội dung quản lý giáo dục nếp sống văn hóa cho học sinh dân tộc nội trú

1.4.2.1. Quản lý mục tiêu giáo dục nếp sống văn hóa

Quản lý mục tiêu giáo dục nếp sống văn hóa cho học sinh là hệ thống những tác động có mục đích, có kế hoạch, hợp quy luật của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý nhằm đưa hoạt động quản lý đạt mục tiêu đã đề ra.

Mục tiêu của hoạt động giáo dục nếp sống văn hóa cho học sinh ở các nhà trường nói chung và ở trường phổ thông DTNT nói riêng về cơ bản đều có điểm chung là để nhà quản lý thực hiện các chức năng của nhà quản lý. Qua đó để nắm bắt, đánh giá tình hìnhgiáo dục nếp sống cho học sinh và các vấn đề liên quan đến họat động này. Từ đó xem xét điều chỉnh và tìm ra các biện pháp, giải pháp tác động trở lại với hiệu quả giáo dục nếp sống; khắc phục những hạn chế, thiếu sót nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục nếp sống văn hóa nhằm đạt tới mục tiêu, hoàn thành tốt nhiệm vụ giáo dục của nhà trường.

Quản lý nếp sống tốt, hoạt động giáo dục nếp sống trong nhà trường luôn đạt hiệu quả sẽ thúc đẩy nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện trong nhà trường. Điều này càng thể hiện rõ ở các trường phổ thông DTNT bởi vì đối tượng học sinh là người dân tộc thiểu số, mọi sinh hoạt học tập đều diễn ra trong “nội trú”. Về cơ bản học sinh chịu sự tác động giáo dục hoàn toàn của nhà trường do đó vai trò của việc giáo dục nếp sống văn hóa cho học sinh có ý nghĩa rất lớn đối với việc tu dưỡng học tập của học sinh.

Nhìn ở một góc độ cụ thể khác thì quản lý giáo dục nếp sống ở trường phổ thông DTNT còn giúp cho nhà trường triển khai tốt hơn các mặt công tác khác như: tổ chức các hoạt động quản lý nội trú, tổ chức các hoạt động giáo dục, chăm sóc, bảo vệ học sinh.

1.4.2.2. Quản lý nội dung hoạt động giáo dục nếp sống văn hóa

Quản lý nội dung hoạt động giáo dục nếp sống văn hóa cho học sinh trường phổ thông DTNT bao gồm: quản lý hoạt động học tập, bố trí chỗ ở cho học sinh, giải quyết vấn đề ăn uống, vệ sinh, tổ chức tự học, vệ sinh chăm sóc sức khỏe, tổ chức và quản lý các hoạt động văn nghệ, thể thao, lao động vệ sinh môi trường, bảo vệ trật tự an ninh…

Các hoạt động trên diễn ra trong không gian kí túc xá, thời gian kéo dài và khép kín trong ngày đòi hỏi công tác quản lý giáo dục ở kí túc xá phải đáp ứng linh hoạt. Trong thực tế cũng như tình hình chung của các trường phổ thông DTNT hiện nay, công tác kí túc xá mới chủ yếu là bố trí chỗ ăn ở cho học sinh là chủ yếu, còn các mặt khác chưa được quan tâm đầy đủ, đúng mức.

Ngày nay, trước yêu cầu của xã hội trong thời kì đổi mới đòi hỏi phải nâng cao chất lượng đào tạo, cùng với yêu cầu của người học về nếp sống văn hóa khoa học. Việc nghiên cứu công tác quản lý giáo dục nếp sống văn hóa cho học sinh ở kí túc xá là rất cần thiết để từ đó nâng cao hiệu quả quản lý công tác này. Mặt khác nó sẽ có ảnh hưởng tích cực tới việc hình thành những phẩm chất, nếp sống tốt cho người lao động - những chủ nhân tương lai của đất nước.

Để có được những biện pháp thiết thực nhằm nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động giáo dục nếp sống văn hóa cho học sinh ở kí túc xá góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho nhà trường cần phải xem xét những yếu tố ảnh hưởng tới việc quản lý hoạt động giáo dục nếp sống văn hóa cho học sinh.

1.4.2.3. Quản lý phương pháp giáo dục nếp sống văn hóa

Để quản lý hoạt động giáo dục nếp sống văn hoá cho học sinh đạt hiệu quả cao thì cần phải sử dụng nhiều phương pháp khác nhau trong đó có một số phương pháp cơ bản là: Phương pháp giáo dục ý thức, tư tưởng, đạo đức, Phương pháp tâm lý - xã hội, Phương pháp hành chính- tổ chức, Phương pháp kinh tế.

Trên thực tiễn cho thấy, phương pháp quản lý khoa học, hợp lý sẽ đạt hiệu quả cao. Tuy nhiên để thực hiện tốt công tác quản lý hoạt động giáo dục nếp sống văn hoá cho học sinh thì trong quá trình quản lý, nhà quản lý cần vận dụng tổng hợp và kết hợp hài hòa, linh hoạt các phương pháp quản lý. Mặc dù vậy nhưng vẫn phải khẳng định rằng phương pháp giáo dục chính trị tư tưởng đạo đức được đặt lên hàng đầu, cần làm thường xuyên và nghiêm túc. Phương pháp tâm lý xã hội là rất quan trọng, thực hiện đúng phương pháp hành chính pháp luật là rất cần thiết nhưng phải sử dụng một cách đúng đắn.

Việc lựa chọn đúng và sử dụng đúng mức tác động của các phương pháp, biết vận dụng linh hoạt tùy theo đối tượng tác động để các phương pháp bổ sung cho nhau sẽ góp phần nâng cao hiệu quả quản lý.

1.4.2.4. Quản lý hình thức giáo dục

Để quản lý tốt hoạt động giáo dục nếp sống văn hoá ở trong nhà trường cần phải có phương pháp, hình thức quản lý khoa học, hiệu quả. Quản lý hoạt động giáo dục nếp sống văn hoá của nhà quản lý ở trường phổ thông DTNT được thực hiện bằng nhiều hình thức khác nhau.

- Đề ra văn bản hành chính chỉ đạo hoạt động giáo dục nếp sống văn hoá cho học sinh.

Đây chính là quyết định hành chính để cho cán bộ, giáo viên, học sinh căn cứ vào đó mà thực hiện nhiệm vụ và là chứng cứ để nhà quản lý kiểm tra cán bộ, giáo viên, học sinh có thực hiện đầy đủ và đúng nhiệm vụ hay không và tùy theo đó mà truy cứu trách nhiệm cũng như có hình thức xử lý.

Những quy định mà nhà quản lý đề ra cần phải thể hiện rõ vị trí, chức năng, nhiệm vụ, nội dung quyền hạn, quyền lợi, phương pháp làm việc của cán bộ, giáo viên, học sinh. Những quy định về công tác quản lý giáo dục học sinh phải gắn với nhiệm vụ chính trị, đào tạo của nhà trường cũng như mục tiêu giáo dục chung.

Việc đề ra các yêu cầu, các quy tắc chung để duy trì nề nếp học tập sinh hoạt là một phần nội quy thực hiện nếp sống văn hóa. Nếu thiếu sự nghiêm khắc và hài hòa với những đặc điểm, nhu cầu phát triển của học sinh, đặc biệt là học sinh người dân tộc thiểu số thì dễ tạo ra sự chây ỳ, đối phó, dẫn đến nề nếp sẽ thiếu quy củ, thiếu sự thực hiện tự giác.

- Tổ chức các hội nghị, hội thảo chuyên đề về công tác quản lý học sinh

Đây là một hình thức cần thiết và quan trọng được sử dụng để bàn đến các công việc có liên quan đến hoạt động quản lý chung trong nhà trường.

Để tạo được sự đồng thuận, khách quan khi ra quyết định liên quan đến hoạt động quản lý giáo dục học sinh. Nhà quản lý có thể tổ chức họp hội đồng nhà trường, họp Ban Giám hiệu để bàn bạc thống nhất rồi cùng ra quyết định.

Khi bàn về công tác quản lý học sinh mà có liên quan hay cần phải có sự kết hợp, phối hợp, sự giúp đỡ của các bộ phận khác trong nhà trường. Nhà quản lý có thể tổ chức các cuộc họp giao ban công tác quản lý định kì hoặc trong các cuộc họp hội đồng giáo viên, hội nghị chuyên đề truyền đạt thông tin, học tập, biểu thị thái độ, triển khai phổ biến kế hoạch, chỉ đạo và nắm bắt đánh giá tình hình công tác quản lý học sinh. Trong quá trình thực hiện cần chú ý tới việc tổ chức và chủ trì hội nghị một cách khoa học để tốn ít thời gian mà hiệu quả cao.

1.4.2.5. Kiểm tra đánh giá quá trình và kết quả giáo dục

Kiểm tra, đánh giá kết quả hoạt động là quá trình không thể thiếu được trong tổ chức các hoạt động giáo dục. Đây là khâu cuối cùng trong chu trình quản lý đồng thời mở ra một chu trình quản lý mới. Kiểm tra gắn liền với đánh giá kết quả đạt được của mục tiêu, phân tích được nguyên nhân thành công và hạn chế để rút ra bài học kinh nghiệm. Công tác kiểm tra, đánh giá giúp nhà quản lý kịp thời phát hiện và điều chỉnh những lệch lạc, sai sót trong quá trình thực hiện kế hoạch. Công nhận những giá trị và những đóng góp của những tập thể và cá nhân đối với hoạt động giáo dục nếp sống văn hóa cho học sinh của nhà trường. Nội dung kiểm tra có thể bao gồm từ khâu lập kế hoạch đến việc triển khai kế hoạch và hoạt động cụ thể của các lực lượng giáo dục, học sinh và các điều kiện phục vụ cho hoạt động giáo dục. Kiểm tra sẽ giúp hiệu trưởng và các cán bộ quản lý có trách nhiệm giáo dục nếp sống văn hóa cho học sinh phát hiện các sai sót, kịp thời điều chỉnh các tác động quản lý để đưa hoạt động giáo dục đến kết quả mong muốn. Đồng thời kiểm tra cũng giúp hiệu trưởng phát hiện những tấm gương tốt trong giáo dục, trong thực hiện nếp sống văn hóa để tuyên