Chủ Trương Và Mục Tiêu Của Chương Trình Giáo Dục Phổ Thông Mới

dựng đội ngũ giáo viên, đặc biệt là xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục là hết sức quan trọng và có ý nghĩa chiến lược rất lớn. Họ có vai trò quyết định cho sự phát triển nền giáo dục quốc dân trong tương lai.

1.3.3. Chương trình giáo dục phổ thông 2018

1.3.3.1. Chủ trương và mục tiêu của chương trình giáo dục phổ thông mới

Chất lượng dạy học là sự sống còn của mỗi nhà trường trong giai đoạn hiện nay, thực hiện tốt việc nâng cao chất lượng dạy học là việc làm có tính quyết định để xóa bỏ những “tiêu cực trong thi cử và bệnh thành tích trong giáo dục” góp phần đưa nền giáo dục Việt Nam hòa nhập với nền giáo dục khu vực và thế giới.

Nghị quyết số 40/2000/QH10 ngày 09/12/2000 của Quốc hội về đổi mới chương trình giáo dục phổ thông đã tán thành đề nghị của Chính phủ về chủ trương đổi mới giáo dục phổ thông. Theo đó mục tiêu của việc đổi mới chương trình giáo dục phổ thông là xây dựng nội dung chương trình, phương pháp giáo dục, sách giáo khoa phổ thông mới nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện thế hệ trẻ, đáp ứng yêu cầu phát triển nguồn nhân lực phục vụ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, phù hợp với thực tiễn và truyền thống Việt Nam; tiếp cận trình độ giáo dục phổ thông ở các nước phát triển và thế giới.

Việc đổi mới chương trình giáo dục phổ thông phải quán triệt mục tiêu, yêu cầu về nội dung, phương pháp giáo dục ở các bậc học, cấp học quy định trong luật giáo dục; khắc phục những mặt còn hạn chế của chương trình, sách giáo khoa (SGK) hiện hành; tăng cường tính thực tiễn, kỹ năng thực hành, năng lực tự học; coi trọng kiến thức khoa học xã hội và nhân văn; bổ sung những thành tựu khoa học và công nghệ hiện đại phù hợp với khả năng tiếp thu của HS. Bảo đảm sự thống nhất, kế thừa và phát triển của chương trình giáo dục; tăng cường tính liên thông giữa giáo dục phổ thông và giáo dục nghề nghiệp, giáo dục đại học; thực hiện phân luồng trong hệ thống giáo dục quốc dân để tạo sự cân đối về cơ cấu nguồn nhân lực; bảo đảm sự thống nhất về chuẩn kiến thức và kỹ năng, có phương án vận dụng chương trình, SGK phù hợp với hoàn cảnh và địa bàn khác nhau. Đổi mới chương trình SGK, phương pháp dạy học (PPDH) phải được thực hiện đồng bộ với việc nâng cấp và đổi mới trang thiết bị dạy học (TBDH), tổ chức đánh giá, thi cử, chuẩn hóa trường sở, đào tạo, bồi dưỡng GV và công tác QLGD.

1.3.3.2. Thực hiện chương trình, sách giáo khoa mới

SGK theo chương trình GDPT 2018 là một trong những nội dung tâm điểm của đổi mới căn bản, toàn diện Giáo dục và Đào tạo. Chương trình và SGK phải đảm bảo sự phát triển hài hòa về đức, trí, thể, mỹ, chú ý tới định hướng nghề nghiệp, hình thành và phát triển những năng lực cần thiết cho người lao động mới. Về nội dung, SGK và chương trình sẽ đảm bảo kiến thức cơ bản cần thiết, tinh giảm và cập nhật với sự phát triển của khoa học công nghệ, kinh tế xã hội, tiến độ với trình độ phát triển của chương trình giáo dục phổ thông của các nước phát triển trong khu vực và được soạn thảo với hướng đẩy mạnh đổi mới phương pháp giáo dục giúp HS biết cách tự học, phát hiện và chủ động giải quyết vấn đề, tăng cường việc vận dụng thực hành và sáng tạo.

Thời lượng dạy học và hoạt động giáo dục trong nhà trường phổ thông cần tăng cường thời lượng nghỉ trong quá trình học tập, nhằm tăng cường các hoạt động vui chơi, sinh hoạt tập thể góp phần làm giảm sự căng thẳng không cần thiết, xây dựng môi trường học tập thân thiện, học sinh tích cực, chủ động chiếm lĩnh tri thức. Các môn học trong nhà trường cũng được tích hợp lại theo hướng liên môn, từng chủ đề để phát huy tính sáng tạo của người học.

1.3.3.3. Phương pháp dạy học theo chương trình giáo dục phổ thông 2018

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 143 trang tài liệu này.

Ngoài việc đổi mới nội dung dạy học, tăng cường cơ sở vật chất (CSVC), TBDH thì vấn đề PPDH cũng luôn đặt ra cho các nhà giáo dục những suy nghĩ. Theo nguyên Thứ trưởng Bộ GD & ĐT Nguyễn Vinh Hiển: “Có nhiều thành tố quyết định chất lượng quá trình dạy học. Trước hết là mục tiêu, nội dung, PPDH, thiết bị và CSVC, tổ chức và hình thức dạy học, thi, kiểm tra đánh giá. Trong quá trình đổi mới chương trình SGK, chúng ta xác định rõ mục tiêu, trong đó nhấn mạnh là dạy học phải góp phần đào tạo ra những con người có lý tưởng, có phẩm chất đạo đức, năng động, sáng tạo, có năng lực tự học và thiết tha với học tập suốt đời. Đổi mới PPDH phải thực hiện được những mục tiêu đó”. Đổi mới và hiện đại hóa PPDH ở bậc THPT cần có một số hướng chính sau:

Một là, cần phổ biến áp dụng PPDH mới phù hợp với nội dung dạy học, điều kiện dạy học và với đội ngũ GV. Chuyển từ việc truyền đạt tri thức thụ động, thầy giảng, trò ghi sang hướng dẫn người học chủ động tư duy trong quá trình tiếp cận tri thức; dạy cho người học phương pháp tự học, tự thu nhận thông tin một cách hệ

thống và có tư duy phân tích, tổng hợp, phát triển đươc năng lực của mỗi cá nhân; tăng cường tính chủ động, tính tự chủ của HS, trong quá trình học tập, hoạt động tự quản trong nhà trường và tham gia các hoạt động xã hội.

Hai là, người lãnh đạo cần tổng kết một cách toàn diện về hiệu quả, tính khả thi của các PPDH đã triển khai để trên cơ sở đó có kế hoạch bồi dưỡng cho GV trong hè, cũng như tham gia các khóa đào tạo về PPDH đạt hiệu quả cao hơn, và cũng trên cơ sở đó, có những quy định nghiêm ngặt về việc triển khai các phương pháp dạy học thích hợp (ví dụ như chia nhóm, sử dụng TBDH, CNTT…)

Ba là, nội dung, hình thức thi cử. Nếu nội dung thi coi trọng việc nắm bắt các kiến thức cơ bản trên cơ sở một phương pháp tư duy khoa học thì không thể tồn tại PPDH kiểu học để thi mà buộc HS phải học theo đúng quá trình nhận thức như chương trình GDPT 2018 quy định.

Bốn là, để phục vụ tốt cho việc sử dụng phương pháp mới, CBQL nhà trường cần đáp ứng tốt CSVC, PPDH và triển khai hiệu quả ứng dụng CNTT hổ trợ dạy học.

Đổi mới PPDH cần gắn liền với đổi mới về kiểm tra đánh giá (KTĐG) quá trình dạy học cũng như đổi mới việc KTĐG thành tích học tập của HS. Cần bồi dưỡng cho HS những kỹ thuật thông tin phản hồi, nhằm tạo điều kiện cho HS tham gia đánh giá và cải tiến quá trình dạy học. Trong đánh giá thành tích học tập của HS không chỉ chú ý đến kết quả mà chú ý cả quá trình học tập.

Đánh giá thành tích học tập theo quan điểm phát triển năng lực không giới hạn vào khả năng tái hiện tri thức mà chú trọng khả năng vận dung tri thức trong việc giải quyết các nhiệm vụ phức hợp. Hiện nay PPDH mới đang là trung tâm chú ý của các cấp quản lý cũng như của HT nhà trường. Trong thời đại ngày nay, khi khoa học công nghệ đang phát triển mạnh mẽ, khi hội nhập đang trở thành xu thế toàn cầu, thì việc đào tạo nguồn nhân lực năng động, sáng tạo là điều kiện tồn tại của mỗi quốc gia, mỗi dân tộc. Vì vậy, PPDH phát huy tư duy sáng tạo và năng lực tự đào tạo của người học, là tư tưởng chiến lược đào tạo con người của giáo dục Việt Nam.

PPDH mới không phải là thay đổi toàn bộ PPDH đã có, mà phải trên cơ sở phát huy những yếu tố tích cực của PPDH hiện nay, từng bước áp dụng những PPDH tiên tiến và phương tiện dạy học hiện đại nhằm thay đổi cách thức dạy học, thay đổi phương pháp học tập của HS, chuyển từ học tập thụ động sang học tập tích

cực, chủ động sáng tạo, từng bước chuyển dần PPDH theo hướng biến quá trình đào tạo thành quá trình tự đào tạo, biến quá trình dạy học thành quá trình tự học.

Để thực hiện tốt PPDH mới cần một khoảng thời gian dài vì đây là hoạt động sáng tạo hàng ngày của cả thầy và trò. Vì vậy, PPDH mới có kết quả, phải có định hướng đúng. Các hoạt động đổi mới PPDH rất phong phú, đa dạng nhưng nhìn chung diễn ra theo ba hướng chính:

Tiếp cận theo quan điểm Tâm lý - Giáo dục: Bản chất của quan điểm này là tìm mọi cách phát huy năng lực nội sinh của người học, phát triển sức mạnh trí tuệ, tâm hồn, ý chí của họ. Đây là phương pháp tiếp cận đã có bề dày lịch sử lâu dài và vẫn giữ vai trò chủ đạo, quyết định sự thành công của công cuộc đổi mới PPDH hiện nay vì nó tác động trực tiếp đến người học.

Tóm lại, khi nói đến PPDH theo chương trình GDPT mới phải nhìn nhận vấn đề một cách linh hoạt theo ba hướng chính, đó là phát triển năng lực nội sinh của HS; đổi mới quan hệ thầy trò và đưa công nghệ hiện đại vào nhà trường. Ba định hướng trên đây rất khái quát, cho phép hình dung bức tranh chung về đổi mới PPDH đa dạng trên thế giới hiện nay.

Cách dạy của thầy theo chương trình GDPT 2018, cần hướng đến làm thay đổi tính chất hoạt động nhận thức của HS: chuyển từ tái hiện sang sáng tạo. đây là điều đầu tiên mà nhà giáo dục cần tập trung giải quyết. Hiện nay, hoạt động nhận thức của HS trong quá trình dạy học chủ yếu vẫn là vận dụng trí nhớ, là khả năng tái hiện. Nhưng mục tiêu mà dạy học cần phải đạt được là hình thành năng lực sáng tạo cho HS. Vì vậy, then chốt của việc đổi mới PPDH là phải hướng tới tăng cường các phương pháp sáng tạo, bằng việc tổ chức các hoạt động học tập của HS trong quá trình dạy học. Điều đáng lưu ý là giữa tái hiện và sáng tạo có mối liên hệ rất chặt chẽ. Không thể sáng tạo được nếu không tái hiện tốt, tái hiện tốt là cơ sở là nền tảng cho hoạt động sáng tạo.

Cách học của trò theo chương trình GDPT mới cũng cần được thay thế bằng việc tăng cường hoạt động tự học của HS, tạo ra sự chuyển biến từ học tập thụ động sang học tập chủ động, nhằm biến quá trình đào tạo thành quá trình tự đào tạo. Chú trọng rèn luyện phương pháp học tập cho HS không chỉ là một biện pháp nâng cao chất lượng và hiệu quả dạy học mà còn là mục tiêu dạy học. Trong các PPDH thì cốt lõi là phương pháp tự học, tự học ngay cả trên lớp học có sự hướng dẫn của GV.

Vì vậy, chúng ta cần đặc biệt coi trọng hoạt động tự học có tính sáng tạo với tự học tái hiện một cách hợp lý trong quá trình dạy học. Việc nắm vững lý thuyết chỉ là để biết, để nhận thức bản chất hiện tượng, sự kiện, điều quan trọng hơn là cần hành động cải tạo thực tiễn.

Ngày nay các phương tiện kỹ thuật hiện đại đã trở nên phổ biến, có tiềm năng to lớn về tri thức và phương pháp làm việc, cho phép tổ chức nhiều hình thức hoạt động dạy học phong phú và có hiệu quả. Vì vậy, việc sử dụng các phương tiện kỹ thuật hiện đại vào dạy học phải được xem là một nội dung quan trọng trong việc sử PPDH mới.

1.3.3.4. Tăng cường cơ sở vật chất, phương tiện dạy học theo định hướng chương trình GDPT 2018

Cơ sở vật chất là điều kiện, là phương tiện lao động sư phạm của GV và phương tiện học tập của HS, là một trong những thành tố quan trọng góp phần nâng cao chất lượng dạy học. Các thiết bị dạy học làm thay đổi phương pháp và hình thức dạy học, làm cho nội dung dạy học sinh động, diễn cảm và hứng thú hơn, giúp GV tổ chức điều khiển tối ưu quá trình nhận thức tích cực của H S, tạo ra trong quá trình dạy học một nhịp độ, phong cách và trạng thái tâm lý mới. Các tài liệu, phương tiện trực quan, các thiết bị thực hành, thí nghiệm giúp HS học tập hứng thú, tăng cường sự chú ý; rèn luyện các đức tính kiên trì, cẩn thận; tư duy và hoạt động nhanh nhạy, chính xác mà còn giúp HS bổ sung, đánh giá, kiểm tra lý thuyết với thực tiễn. CBQL trên cơ sở điều tra, đánh giá số lượng và chất lượng CSVC và phương tiện dạy học để lập kế hoạch bổ sung, mua sắm và xây dựng CSVC, phương tiện dạy học lâu dài. Bên cạnh đó công tác của lãnh đạo còn bao gồm việc GV sử dụng và bảo quản CSVC, TBDH bằng cách tác động về vai trò quan trọng của nó đối với công tác dạy học; xây dựng quy chế sử dụng và bảo quản TBDH; bồi dưỡng cho GV năng lực sử dụng phương tiện, kỹ thuật mới trong dạy học; chỉ đạo các bộ phận liên quan như: phòng thí nghiệm thực hành, phò ng nghe nhìn, thư viện, sân bãi hoạt động có hiệu quả; tạo điều kiện và động viên GV và HS sưu tầm, làm đồ dùng dạy học; kiểm tra việc thực hiện ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động dạy học, kiểm tra sổ sách, tài sản, dự giờ, đánh giá tỷ lệ và chất lượng sử dụng … để động viên uốn nắn quá trình sử dụng và bảo quản

nhằm phục vụ tốt hơn hoạt động dạy học. Ứng dụng CNTT không đồng nhất với PPDH mới. CNTT chỉ là phương tiện tạo thuận lợi cho triển khai PPDH tích cực, chứ không phải là điều kiện đủ của PPDH này. Để một giờ có ứng dụng CNTT trở thành một giờ học có phát huy tính tích cực của HS, GV phải khai thác tính hiệu quả dựa trên yếu tố đảm bảo các yêu cầu đặc trưng của PPDH tích cực mà mình lựa chọn. Hai trong các đặc trưng cơ bản của PPDH tích cực là: HS được tạo cơ hội hoạt động tích cực và kiến thức là do HS kiến tạo với sự giúp đỡ của GV. Hiện nay hầu hết các bài giảng có ứng dụng CNTT đều thiên về khả năng khai thác CNTT của chính người dạy chứ không phải của người học. GV thường không đòi hỏi HS phải biết khai thác CNTT mà chỉ mong muốn các em thừa hưởng được kết quả vận dụng của GV. Việc HS không trực tiếp khai thác CNTT để tiến hành các hoạt đông liên quan tới bài dạy làm giảm đi hiệu quả học tập tiếp thu kiến thức. Vì vậy, người lãnh đạo không những chỉ dừng lại hoạt động giảng dạy của GV ở việc tăng cường đầu tư trang thiết bị CNTT hiện đại tạo điều kiện tốt cho công tác đổi mới PPDH mà bên cạnh đó người GV cần phải chú trọng đến kỹ năng ứng dụng CNTT vào bài giảng. Soạn bài như thế nào và giảng bài ra sao để thật sự CNTT là phương tiện hiện đại tích cực hỗ trợ công tác dạy học chứ không phải để thay thế “đọc chép truyền thống thành chiếu chép hiện đại”.

1.3.3.5. Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh theo chương trình GDPT 2018

Theo Thông tư số 26/2020/TT-BGDĐT sửa đổi, bổ sung một số điều của Quy chế đánh giá, xếp loại học sinh THCS và học sinh THPT ban hành kèm theo Thông tư 58/2011/TT-BGDĐT. Việc kiểm tra đánh giá (KTĐG) quá trình dạy học. Cần bồi dưỡng cho HS những kỹ thuật thông tin phản hồi nhằm tạo điều kiện cho HS tham gia đánh giá và cải tiến quá trình dạy học. Trong đánh giá thành tích học tập của HS không chỉ đánh giá kết quả mà chú ý cả quá trình học tập. Đánh giá thành tích theo quan điểm phát triển năng lực không giới hạn vào khả năng tái hiện tri thức mà chú trọng khả năng vận dụng tri thức trong việc giải quyết các nhiệm vụ phức hợp. Trong xu hướng xây dựng các bài tập cũng như các bài thi, kiểm tra theo quan điểm phát triển năng lực có thể chia thành ba mức độ chính như sau:

Tái hiện: Trọng tâm là tái hiện, nhận biết các tri thức đã học.

Vận dụng: Trọng tâm là việc ứng dụng tri thức đã học để giải quyết các nhiệm vụ trọng tâm, những tình huống khác nhau: phân tích tổng hợp, so sánh... để xác định các mối quan hệ của các đối tượng.

Đánh giá: Trọng tâm là vận dụng tri thức, kỹ năng đã học để giải quyết các nhiệm vụ phức hợp, giải quyết các vấn đề, đánh giá các giá trị. Cần sử dụng phối hợp các hình thức, phương pháp kiểm tra đánh giá khác nhau. Kiểm tra viết và bài tập thực hành. Kết hợp giữa trắc nghiệm tự luận và trắc nghiệm khách quan. Hiện nay Việt Nam chúng ta đang có xu hướng chọn hình thức trắc nghiệm khách quan cho các kỳ thi, trắc nghiệm khách quan có những ưu điểm riêng đối với các kỳ thi. Tuy nhiên trong đào tạo thì không được lạm dụng hình thức này, vì nhược điểm cơ bản của trắc nghiệm khách quan là khó đánh giá được khả năng sáng tạo cũng như năng lực giải quyết những vấn đề phức hợp.

Tóm lại, người lãnh đạo cần có những biện pháp cụ thể trong công tác chỉ đạo. Theo nguyên thứ trưởng Nguyễn Vinh Hiển: “Trước hết phải quán triệt tinh thần đổi mới kiểm tra đánh giá đến các cấp giáo dục, giáo viên, thậm chí là toàn xã hội. Phải tập huấn giáo viên về năng lực ra đề, lập dàn ý sao cho quán triệt định hướng đổi mới kiểm tra, đánh giá”. Thực tế cũng đã nhiều nơi tiến hành nhưng GV vẫn chưa vận dụng tốt. Cần kiểm tra để giúp đỡ, yêu cầu và điều chỉnh kịp thời đối với đội ngũ GV. Trong chỉ đạo đổi mới KTĐG, các cán bộ QLGD cần có các biện pháp cụ thể như: Các trường cần xây dựng ngân hàng câu hỏi và bài tập trên cơ sở đó tổng hợp thành những đề thi; kiểm tra phù hợp với mục tiêu, với yêu cầu, điều kiện cụ thể của mỗi nhà trường và trình độ HS. Tăng cường kiểm định, kiểm tra chất lượng với các tiêu chí đánh giá chất lượng giảng dạy cụ thể, rõ ràng.

1.4. Quản lý hoạt động dạy học trong trường THPT theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông 2018

1.4.1. Vai trò, nhiệm vụ của hiệu trưởng trong quản lý hoạt động dạy học

1.4.1.1. Vai trò của hiệu trưởng trong quản lý hoạt động dạy học

Trong quản lý hoạt động dạy học, HT là người trực tiếp chỉ đạo tổ chức thực hiện chương trình, và KTĐG kết quả học tập của HS và những vấn đề khác liên quan đến hoạt động dạy học theo quy định của Bộ GD&ĐT ban hành.

Hoạt động dạy học chính là nhiệm vụ chính yếu trong công tác giáo dục của nhà trường, vì vậy đòi hỏi người HT phải là người tạo động lực cho các thành viên trong hội đồng sư phạm nhà trường phát huy hết khả năng, tư duy tích cực nhằm đạt được mục tiêu dạy học như mong muốn.

1.4.1.2. Nhiệm vụ của hiệu trưởng trong quản lý hoạt động dạy học

Trong nhà trường, hoạt động dạy học là hoạt động cơ bản, đặc trưng cho trường học; mặt khác, để cho công tác quản lý nhà trường đạt hiệu quả mong muốn, người hiệu trưởng cần phải có các điều kiện cần thiết về nguồn lực: nhân lực, vật lực, tài lực, trong đó đội ngũ giáo viên là nguồn lực quan trọng nhất, mang tính quyết định trong việc thực hiện mục tiêu giáo dục.

Để quản lý hoạt động dạy học trong nhà trường, người hiệu trưởng cần tập trung vào hai việc: nâng cao nhận thức về bản chất của hoạt động dạy học, quản lý đổi mới hoạt động dạy học.

Xây dựng chiến lược phát triển giáo dục, đào tạo của nhà trường, xác định tầm nhìn, sứ mạng của nhà trường. Hiệu trưởng cần quản lý những nội dung trọng tâm sau:

Phân công chủ nhiệm và giảng dạy cho GV; xếp và quản lý thời khóa biểu; tổ chức hội giảng, thi giáo viên giỏi; quản lý sinh hoạt tổ chuyên môn; quản lý thực hiện quy chế chuyên môn; quản lý việc kiểm tra hoạt động sư phạm của tổ chuyên môn; dự giờ hoạt động sư phạm của giáo viên; quản lý thực hiện chương trình và việc thực hiện kế hoạch dạy học; quản lý việc soạn bài và chuẩn bị giờ lên lớp; quản lý việc KTĐG kết quả học tập của HS; quản lý phương tiện, điều kiện hỗ trợ cho hoạt động dạy học; quản lý công tác phụ đạo học sinh yếu, kém; quản lý công tác thi đua, khen thưởng học sinh.

1.4.2. Nội dung công tác quản lý hoạt động dạy học ở trường THPT

Trong các nội dung quản lý nhà trường quản lý hoạt động giảng dạy là nội dung quan trọng và trọng tâm nhất của người quản lý. Tuy nhiên theo quan điểm hệ thống - cấu trúc của lý luận dạy học thì hoạt động giảng dạy của GV là một hệ thống mà bên trong nó có rất nhiều thành tố cấu thành nên, các thành tố này có sự tương tác, hỗ trợ cho nhau. Mặt khác, hoạt động giảng dạy của GV là một hệ thống liên quan đến nhiều thành tố như: mục đích, nhiệm vụ dạy học; hoạt động học tập của HS, các phương pháp và phương tiện dạy học; kết quả dạy học. Theo đó, các nội dung