Xây Dựng Kế Hoạch Dạy Học Môn Vật Lí Theo Hướng Tăng Cường Kỹ Năng Thực

- Xây dựng nội quy, quy chế sử dụng các phương tiện dạy học, thiết bị dạy học trong công tác giảng dạy, khuyến khích giáo viên và học sinh tự làm các thiết bị dạy học trong đó có các bài thí nghiệm thực hành Vật lí.

3.2.1.3. Cách tiến hành

- Ngay từ đầu năm học, căn cứ vào các văn bản hướng dẫn, Hiệu trưởng xây dựng kế hoạch hoạt động chuyên môn năm học, trong đó lưu ý đến nội dung về việc sử dụng thiết bị dạy học trong công tác giảng dạy của giáo viên đặc biệtlà giáo viên Vật lí.

- Tổ chức triển khai thực hiện kế hoạch trong đó nêu rõ vai trò của thí nghiệm thực hành đối với việc giảng dạy môn Vật lí trong việc nâng cao chất lượng môn học từ đó nâng cao chất lượng giáo dục chung của nhà trường;

- Phó Hiệu trưởng phụ trách chuyên môn cùng nhân viên thiết bị nhà trường xây dựng các nội quy, quy định về việc sử dụng thiết bị dạy học, Tham mưu, đề xuất các nội dung quản lý việc sử dụng thiết bị dạy học trong năm học.

- Giao cho Tổ trưởng chuyên môn, nhóm trưởng bộ môn xây dựng kế hoạch sử dụng thiết bị dạy học quá trình dạy học của giáo viên.

- Đưa nội dung sử dụng thiết bị dạy học trong quá trình dạy học của giáo viên vào quy chế thi đua, khen thưởng của nhà trường thông qua Hội nghị viên chức đầu năm học trên cơ sở công khai, dân chủ.

3.2.1.4. Điều kiện thực hiện biện pháp

- Đối với cán bộ quản lý cần hiểu rõ vai trò của thí nghiệm thực hành trong dạy học môn Vật lí, cần triển khai đầy đủ các văn bản hướng dẫn, cập nhật thường xuyên các chỉ đạo chuyên môn về dạy học môn Vật lí.

- Đối với giáo viên Vật lí, Đảm bảo đủ về số lượng, có trình độ chuyên môn đạt chuẩn giáo viên, tâm huyết, nhiệt tình trong công việc.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 138 trang tài liệu này.

- Đối với nhân viên thiết bị nhà trường: Đảm bảo có trình độ chuyên môn về môn Vật lí, đảm bảo có thể hỗ trợ giáo viên trong việc chuẩn bị các thiết bị thí nghiệm trong các giờ lên lớp và các tiết thực hành.

- Đối với thiết bị dạy học: Đảm bảo đầy đủ các thiết bị dạy học tối thiểu theo Thông tư 01/2010/TT-BGDĐT ban hành danh mục thiết bị dạy học tối thiểu cấp trung học phổ thông.

- Có hình thức khen thưởng kịp thời đối với những cá nhân tích cực trong việc sử dụng các thiết bị thí nghiệm thực hành trong việc dạy học.

3.2.2. Xây dựng kế hoạch dạy học môn Vật lí theo hướng tăng cường kỹ năng thực hành cho học sinh một cách khoa học, hợp lý

3.2.2.1. Mục tiêu của biện pháp

Kế hoạch dạy học môn Vật lí cần được xây dựng trên cơ sở kế hoạch chung của nhà trường, khung chương trình của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Kế hoạch dạy học bộ môn Vật lí là căn cứ để giáo viên Vật lí thực hiện các nội dung trong năm học, đồng thời là căn cứ để cán bộ quản lý nhà trường và cấp trên kiểm tra việc thực hiện nhiệm vụ của giáo viên cấp trung học phổ thông.

Với đặc trưng của môn Vật lí là khoa học thực nghiệm, các kiến thức được hình thành chủ yếu bằng con đường thực nghiệm thì việc xây dựng kế hoạch dạy học môn Vật lí theo hướng tăng cường kỹ năng thực hành cho học sinh là rất cần thiết. Qua thực hành học sinh có thể tìm tòi, phát hiện được kiến thức mới, có thể kiểm nghiệm lại được các kiến thức được xây dựng bằng lý thuyết và có thể sáng tạo để vận dụng kiến thức Vật lí trong đời sống hàng ngày.

Kế hoạch dạy học môn Vật lí theo hướng tăng cường kỹ năng thực hành cho học sinh nếu được xây dựng một cách khoa học, hợp lý sẽ giúp hoạt động dạy học môn Vật lí của Nhà trường đi vào nền nếp, nâng cao được chất lượng môn học góp phần nâng cao chất lượng giáo dục chung của nhà trường, đáp ứng yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông.

3.2.2.2. Nội dung của biện pháp

- Trong việc xây dựng kế hoạch cần đảm bảo xuyên suốt giữa kế hoạch hoạt động chuyên môn của nhà trường, kế hoạch của tổ chuyên môn (nhóm bộ môn) và kế hoạch của cá nhân.

- Căn cứ vào chỉ thị thực hiện nhiệm vụ năm học của tỉnh, các văn bản hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ năm học của Sở Giáo dục và Đào tao, cán bộ quản lý nhà trường xây dựng kế hoạch hoạt động chuyên môn phù hợp với điều kiện kinh tế chính trị của địa phương, điều kiện thực tế về đội ngũ giáo viên, học sinh, cơ sở vật chất,… của nhà trường. Trong kế hoạch nêu rõ mục tiêu cần đạt, các biện pháp thực hiện, tổ chức thực hiện (phân công cụ thể cho giáo viên, tổ chuyên môn), kiểm tra giám sát việc thực hiện kế hoạch để đảm bảo mục tiêu để ra.

- Căn cứ vào kế hoạch của nhà trường và tình hình thực tế, tổ, nhóm chuyên môn xây dựng kế hoạch của tổ, nhóm chuyên môn trong đó cần cụ thể hóa các mục

tiêu, chỉ tiêu, các nhiệm vụ tương ứng với tổ chuyên môn, đối với từng môn học, đối với từng lớp học sinh… Cán bộ quản lý cần kiểm tra, phát hiện sai sót và phê duyệt kế hoạch của tổ chuyên môn. Trong quá trình thực hiện cần tăng cường kiểm tra, đánh giá việc thực hiện kế hoạch để có những chỉ đạo, điều chỉnh bổ sung kịp thời.

- Căn cứ vào kế hoạch của tổ, nhóm chuyên môn, nội dung và khung chương trình của Bộ Giáo dục và Đào tạo đối với môn Vật lí, giáo viên Vật lí xây dựng kế hoạch cá nhân trong đó có kế hoạch dạy học chi tiết, kế hoạch kiểm tra đánh giá, đổi mới phương pháp. Kế hoạch dạy học của giáo viên sẽ được cụ thể hóa bằng các kế hoạch bài học tương ứng với từng chủ đề, từng nội dung, từng tiết học. Việc xây dựng kế hoạch dạy học cá nhân môn Vật lí theo hướng tăng cường kỹ năng thực hành cho học sinh cần được xây dựng một cách khoa học, phù hợp với các nội dung kiến thức của các chủ đề trong cấp học.

- Với nội dung chương trình Vật lí cấp trung học phổ thông. Ở lớp 10 bao gồm các phần Cơ học, Nhiệt học, lớp 11 gồm các phần điện từ học, quang hình học, giáo viên có thể sử dụng nhiều thí nghiệm thực hành để tăng cường kỹ năng thực hành cho học sinh. Ở lớp 12, phần dao động cơ, sóng cơ, dao động điện từ, sóng ánh sáng, giáo viên vẫn có thể sử dụng nhiều các thiết bị thí nghiệm để tăng cường kỹ năng thực hành cho học sinh nhưng ở phần lượng tử ánh sáng, Vật lí hạt nhân nguyên tử thì việc sử dụng thí nghiệm thực hành rất hạn chế và hầu như không thực hiện được, học sinh lĩnh hội kiến thức chủ yếu bằng tư duy, suy luận lôgic để lĩnh hội kiến thức.

- Kế hoạch dạy học cá nhân phải được tổ trưởng (nhóm trưởng) chuyên môn phê duyệt, trình Ban giám hiệu nhà trường phê duyệt để làm căn cứ thực hiện và kiểm tra, đánh giá.

3.2.2.3. Cách tiến hành

Lập kế hoạch hoạt động chuyên môn của nhà trường:

- Thu thập dữ liệu, xác định mục tiêu, biện pháp thực hiện, tổ chức phân công thực hiện: Cán bộ quản lý tiến hành thu thập các số liệu từ tình hình đội ngũ giáo viên, học sinh, các kết quả đạt được từ năm học trước, các ý kiến từ các tổ chuyên môn (chỉ tiêu từng môn học, dự kiến phân công nhiệm vụ chuyên môn dựa trên năng lực của giáo viên, đặc biệt chú ý đến môn Vật lí…), điều kiện cơ sở vật chất của nhà trường, các nguồn lực… để xác định các mục tiêu, các biện pháp thực hiện trong năm học.

- Cán bộ quản lý căn cứ vào chỉ thị năm học, các văn bản hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ năm học, các dữ liệu thu thập được xây dựng kế hoạch một cách khoa học, hợp lý trong đó chú ý đến việc phân công chuyên môn môn Vật lí đảm bảo phát huy tối đa năng lực của giáo viên. Tổ chức các hội thảo chuyên đề về khai thác và sử dụng thiết bị thí nghiệm trong dạy học Vật lí cấp trường, hội thi thiết bị dạy học tự làm cho giáo viên và học sinh…

- Lập kế hoạch hoạt động của tổ chuyên môn: Căn cứ vào kế hoạch hoạt động chuyên môn của nhà trường và điều kiện thực tế của tổ chuyên môn, tổ trưởng chuyên môn xây dựng kế hoạch hoạt động của tổ chuyên môn trong đó chú trọng việc xây dựng các nội dung sinh hoạt chuyên môn theo hướng tăng cường kỹ năng thực hành cho học sinh đối với môn Vật lí.

- Giáo viên Vật lí căn cứ kế hoạch hoạt động của tổ chuyên môn, điều kiện trang thiết bị phục vụ chuyên môn của nhà trường và tình hình học sinh các lớp được phân công giảng dạy. Lập kế hoạch cá nhân trong năm học một cách hợp lý, khoa học trong đó có các nội dung: tham gia các lớp tập huấn, các buổi hội thảo vềtăng cường kỹ năng khai thác, sử dụng thiết bị thí nghiệm trong dạy học, việc tự bồi dưỡng thường xuyên về kỹ năng khai thác sử dụng thiết bị thí nghiệm trong dạy học, việc phối hợp với nhân viên thiết bị nhà trường trong việc khai thác và sử dụng các thiết bị thí nghiệm trong giảng dạy và bồi dưỡng, việc sử dụng thiết bị thí nghiệm trong quá trình lên lớp đảm bảo phù hợp với nội dung, kiểu bài lên lớp, phù hợp với đối tượng học sinh, việc tự làm hoặc cùng học sinh làm thêm các thiết bị thí nghiệm thực hành…

- Khi duyệt kế hoạch cá nhân của giáo viên, tổ trưởng chuyên môn và cán bộ quản lý cần kiểm tra việc đảm bảo tính pháp lý, tính khoa học, hợp lý, tính khả thi của kế hoạch.

3.2.2.4. Điều kiện thực hiện biện pháp

- Quán triệt tinh thần từ cán bộ quản lý, tổ trưởng chuyên môn đến giáo viên về vai trò quan trọng của các kế hoạch. Kế hoạch cần đảm bảo chi tiết, cụ thể, khoa học, hợp lý và có tính khả thi cao.

- Việc lập kế hoạch phải được thống nhất từ cán bộ quản lý đến tổ chuyên môn, giáo viên. Trong quá trình lập kế hoạch, cán bộ quản lý phải thường xuyên theo dõi, đôn đốc, giám sát tổ chuyên môn và giáo viên Vật lí xây kế hoạch đảm bảo các nội dung không được mâu thuẫn. Các kế hoạch này chính là căn cứ để giá viên thực hiện, cán bộ quản lý, tổ trưởng chuyên môn kiểm tra, giám sát, đánh giá trong quá trình giáo viên thực hiện nhiệm vụ trong năm học.

3.2.3. Chỉ đạo việc bồi dưỡng kỹ năng khai thác, sử dụng thiết bị dạy học môn Vật lí cho giáo viên Vật lí

3.2.3.1. Mục tiêu của biện pháp

Muốn tăng cường kỹ năng thực hành cho học sinh thì bản thân người giáo viên phải có kiến thức phổ thông cơ bản cũng như phải có kỹ năng thực hành tốt. Vì vậy, để tăng cường kỹ năng thực hành cho học sinh, điều đầu tiên phải bồi dưỡng cho giáo viên nâng cao năng lực chuyên môn nói chung và nâng cao năng lực thực hành nói riêng. Năng lực thực hành Vật lí của người giáo viên là khả năng lý giải một hiện tượng Vật lí, khả năng thực hiện thành công thí nghiệm Vật lí, khả năng tự chế tạo một dụng cụ thí nghiệm Vật lí… Giáo viên có kỹ năng thực hành tốt sẽ hỗ trợ rất nhiều cho học sinh trong quá trình học sinh thực hiện các thí nghiệm Vật lí. Hơn thế nữa, giáo viên còn phải biết khai thác và sử dụng các kỹ năng có được trong quá trình giảng dạy môn Vật lí. Do vậy cần bồi dưỡng, nâng cao năng lực chuyên môn cho giáo viên nói chung là nâng cao kiến thức cơ bản, nghiệp vụ sư phạm cho giáo viên trong đó chú trọng đến kỹ năng khai thác và sử dụng các thiết bị dạy học trong việc dạy học môn Vật lí đồng thời bồi dưỡng khả năng phát hiện ra học sinh có năng lực, kỹ năng thực hành thí nghiệm.

3.2.3.2. Nội dung của biện pháp

Với nội dung của chương trình và sách giáo khoa hiện nay (đã điều chỉnh, có giảm tải ở một số nội dung) đối với môn Vật lí đã bớt đi tính hàn lâm, tăng cường các kiến thức thực tế giúp giáo viên và học sinh có thể tăng cường việc tiến hành các hoạt động thực nghiệm. Để nâng cao năng lực chuyên môn về kỹ năng khai thác, sử dụng các thiết bị dạy học. Hiệu trưởng cần chỉ đạo các giáo viên Vật lí thực hiện:

- Tham gia đầy đủ các đợt bồi dưỡng của Sở Giáo dục và Đào tạo tổ chức về sử dụng các thiết bị thí nghiệm trong dạy học, các hội thảo cấp Sở, cấp trường về sử dụng thiết bị dạy học trong dạy học Vật lí, hội thi thiết bị dạy học tự làm,…

- Thực hiện việc thiết kế các giáo án (kế hoạch bài học) theo phương pháp thực nghiệm ở một số chủ đề, nội dung, bài trong chương trình Vật lí trung học phổ thông.

- Tăng cường việc bồi dưỡng và tự bồi dưỡng các kỹ năng thực hành thí nghiệm của giáo viên trên cơ sở các thiết bị thí nghiệm được cấp, đảm bảo giáo viên không lúng túng khi tiến hành các thí nghiệm hoặc hướng dẫn học sinh thực hiện các thí nghiệm.

- Giáo viên tự làm các thiết bị thí nghiệm, tự tiến hành các bài thí nghiệm trên cơ sở các dụng cụ tự làm và các thiết bị thí nghiệm được cấp, hiểu rõ đặc điểm của từng thiết bị thí nghiệm trong quá trình tiến hành.

- Giáo viên tự rèn luyện kỹ năng khai thác, ứng dụng hợp lý các thí nghiệm thực hành trong từng kiểu bài lên lớp (dùng thí nghiệm biểu diễn, thí nghiệm để phát hiện vấn đề, thí nghiệm để kiểm nghiệm lại kiến thức lý thuyết, thí nghiệm đo đạc…).

3.2.3.3. Cách tiến hành

- Hiệu trưởng lập kế hoạch bồi dưỡng nâng cao năng lực cho giáo viên về kỹ năng khai thác, sử dụng các thiết bị dạy học cho giáo viên nói chung và giáo viên Vật lí nói riêng, trong đó cụ thể hóa:

- Bồi dưỡng ngắn hạn thông qua việc tập huấn cho giáo viên về khai thác, sử dụng các thiết bị dạy học trong quá trình giảng dạy.

- Bồi dưỡng trung hạn và dài hạn thông qua việc tham gia các lớp học nâng cao trình độ chuyên môn do Sở Giáo dục và Đào tạo tổ chức, tạo điều kiện cho giáo viên học sau đại học.

- Bồi dưỡng thường xuyên của giáo viên Vật lí trong đó có nội dung nâng cao kỹ năng khai thác, sử dụng các thiết bị dạy học môn Vật lí theo năm học, tổ chức kiểm tra thường xuyên việc bồi dưỡng thường xuyên và báo cáo vào cuối năm học.

- Cho giáo viên Vật lí đăng ký số bài giảng có sử dụng các thiết bị thí nghiệm, số chủ đề hướng dẫn học sinh làm thí nghiệm thực hành trên lớp, trong phòng thí nghiệm hoặc ở nhà…

- Tổ chức các hội thảo về khai thác, sử dụng các thiết bị dạy học trong qua trình dạy học, tổ chức hội thi thiết bị dạy học tự làm…

- Khuyến khích giáo viên nghiên cứu Sư phạm ứng dụng, viết các sáng kiến về việc khai thác, sử dụng thiết bị dạy học trong công tác giảng dạy.

3.2.3.4. Điều kiện thực hiện biện pháp

- Cán bộ quản lý và giáo viên cần nhận thức được tầm quan trọng của việc bồi dưỡng và tự bồi dưỡng là công việc liên tục, thường xuyên. Giáo viên khi tham gia các lớp tập huấn, các khóa bồi dưỡng trung hạn, dại hạn cần nghiêm túc học hỏi và áp dụng những điều đã tích lũy được một cách sáng tạo trong công tác.

- Đảm bảo điều kiện cơ sở vậtcho giáo viên tự học, tự bồi dưỡng và vận dụng các kỹ năng khai thác, sử dụng thiết bị dạy học trong giảng dạy môn Vật lí. Nhân viên

thiết thị của nhà trường cần có đủ năng lực, đáp ứng yêu cầu của các giáo viên trong quá trình sử dụng các thiết bị thí nghiệm Vật lí.

3.2.4. Tổ chức bồi dưỡng năng lực tự học, tự nghiên cứu của học sinh đối với môn Vật lí thông qua thí nghiệm thực hành

3.2.4.1. Mục tiêu của biện pháp

Mỗi nội dung kiến thức được hình thành bằng con đường tự học tự nghiên cứu sẽ làm cho học sinh cảm thấy hào hứng đặc biệt là kiến thức Vật lí được hình thành thông qua thí nghiệm thực hành sẽ làm cho học sinh thêm tin yêu vào kiến thức môn học. Từ đó, học sinh sẽ tích cực, tự giác, chủ động tham gia môn học góp phần nâng cao chất lượng bộ môn.

Tự học, tự nghiên cứu là một hình thức học có tính cá nhân do bản thân người học nỗ lực thực hiện. Để tiến hành công việc này, yêu cầu học sinh phải tự giác, huy động các năng lực trí tuệ, phẩm chất, tâm lý trong quá trình chiếm lĩnh kiến thức.

Để học sinh có khả năng tự học, tự nghiên cứu môn Vật lí thông qua thí nghiệm thực hành cần bồi dưỡng học sinh:

- Động cơ, ý chí tự học để động cơ, ý chí tự học được hình thành chân chính trong quá trình học sinh đi sâu vào chiếm lĩnh tri thức, kỹ năng, kỹ xảo. Động cơ, ý chí tự học phải được cụ thể hóa trong các nhiệm vụ học tập và tự học.

- Giúp học sinh biết đánh giá bản thân để xác định, lựa chọn nội dung tự học, tự nghiên cứu môn Vật lí thông qua thí nghiệm thực hành.

- Xây dựng kế hoạch tự học tự nghiên cứu môn Vật lí thông qua thí nghiệm thực hành của học sinh.

- Đánh giá được kết quả tự học, tự nghiên cứu của học sinh đối với môn Vật lí thông qua thí nghiệm thực hành.

3.2.4.2. Nội dung của biện pháp

- Giáo dục động cơ, thái độ học tập đúng đắn và ý chí tự học cho học sinh. Hoạt động tự học, tự nghiên cứu của học sinh chỉ đạt được hiệu quả cao khi học sinh tự nhận thức được mục tiêu hoạt động của mình. Do vậy, trong quá trình này bản thân học sinh phải chủ động, tự giác và tích cực thì mới đạt được hiệu quả. Chính vì vậy, học sinh cần phải có nhận thức đúng đắn, có ý chí, có động cơ cụ thể về hoạt động tự học, tự nghiên cứu của mình.

- Lựa chọn nội dung tự học, tự nghiên cứu phù hợp. Học sinh cần biết đánh giá năng lực của bản thân để lựa chọn nội dung tự học, tự nghiên cứu môn Vật lí thông qua

thí nghiệm thực hành cho phù hợp. Ứng với các nội dung tự học, tự nghiên cứu học sinh đã lựa chọn, giáo viên cần chỉ rõ những nguồn tài liệu gốc, khuyến khích học sinh tìm hiểu thêm các tài liệu khác, cùng với các thiết bị thực hành để tiến hành tự học, tự nghiên cứu.

- Bồi dưỡng cho học sinh kỹ năng xây dựng kế hoạch tự học, tự nghiên cứu và thực hiện kế hoạch tự học, tự nghiên cứu. Đây là công việc rất quan trọng và cần thiết trong quá trình tự học, tự nghiên cứu của học sinh. Kế hoạch tự học cụ thể, khoa học, có tính khả thi cao sẽ giúp học sinh tự học, tự nghiên cứu một cách chủ động, khoa học và dễ dàng hơn.

3.2.4.3. Cách tiến hành

- Cán bộ quản lý chỉ đạo cho giáo viên môn Vật lí giáo dục tư tưởng, tình yêu đối với môn Vật lí thông qua các giờ lên lớp, đặc biệt qua các tiết có nội dung thí nghiệm thực hành thể hiện rõ vai trò của thí nghiệm thực hành trong việc củng cố, khắc sâu kiến thức cũng như tìm hiểu kiến thức mới trong quá trình học tập môn Vật lí.

- Tổ chức, khuyến khích cho học sinh tự đăng ký các nội dung tự học, tự nghiên cứu mà học sinh cảm thấy yêu thích và phù hợp với năng lực của học sinh hoặc thông qua việc giao nhiệm vụ cho học sinh, giáo viên Vật lí lựa chọn những nội dung học sinh có thể tự học, tự nghiên cứu. Giáo viên Vật lí tiếp tục theo dõi, hướng dẫn học sinh để học sinh tự học, tự nghiên cứu đúng hướng.

- Giáo viên hướng dẫn học sinh xây dựng kế hoạch tự nghiên cứu và giúp đỡ học sinh trong quá trình thực hiện kế hoạch. Thường xuyên theo dõi, kiểm tra để có thể giúp học sinh điều chỉnh kế hoạch tự học, tự nghiên cứu một cách phù hợp.

- Thường xuyên khuyến khích, động viên, giúp đỡ để học sinh có thể vượt qua những khó khăn trong quá trình tự học, tự nghiên cứu.

3.2.4.4. Điều kiện thực hiện biện pháp

- Cán bộ quản lý, giáo viên Vật lí nắm rõ vai trò của thí nghiệm thực hành trong việc học tập và nghiên cứu bộ môn Vật lí. Hiểu rõ việc tự học, tự nghiên cứu của học sinh sẽ phát huy tính chủ động, sáng tạo trong quá trình học sinh học tập và nghiên cứu.

- Học sinh cần mạnh dạn, chủ động, sáng tạo trong quá trình học tập. Sẵn sàng nhận nhiệm vụ học tập và nghiêm túc thực hiện.

- Cơ sở vật chất nhà trường đảm bảo cho quá trình tự học, tự nghiên cứu của học sinh, đặc biệt là thiết bị thí nghiệm thực hành đủ và đảm bảo hoạt động và cho các kết quả chính xác, tránh để làm mất niềm tin của học sinh vào khoa học.