Chỉ Đạo Đổi Mới Nội Dung Và Phương Pháp Dạy Học Môn Lịch Sử

cứu tài liệu,… Hình thức tự nghiên cứu, tự bồi dưỡng qua hoạt động tập thể như tham gia các hoạt động sinh hoạt chuyên môn, qua các hoạt động chính trị, xã hội, qua các khóa đào tạo tập trung và không tập trung, khóa đào tạo chuyên sâu.

Trong quá trình tự nghiên cứu, tự bồi dưỡng giáo viên giảng dạy môn Lịch sử - Địa lí cần tự kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng, giúp giáo viên nhìn nhận lại những việc đã làm và chưa làm được trong quá trình tự nghiên cứu, tự bồi dưỡng, từ đó kịp thời điều chỉnh, bổ sung kế hoạch nhằm đạt mục tiêu bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm, kỹ năng giảng dạy môn Lịch sử - Địa lí theo tiếp cận năng lực người học.

3.2.3.4. Điều kiện thực hiện biện pháp

- Thực hiện tốt công tác quy hoạch đội ngũ giáo viên có kế hoạch chiến lược bồi dưỡng phát triển đội ngũ giáo viên.

- Có nguồn tài chính hỗ trợ cho nâng cao trình độ giáo viên.

- Có cơ chế chính sách rõ ràng về vấn đề bồi dưỡng và tự bồi dưỡng cho giáo

viên.

- Nhà trường phải xây dựng được môi trường học tập thường xuyên và học

tập suốt đời.

3.2.4. Chỉ đạo đổi mới nội dung và phương pháp dạy học môn Lịch sử - Địa lí ở các trường tiểu học theo hướng phát triển năng lực học sinh

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 128 trang tài liệu này.

3.2.4.1. Mục đích của biện pháp

Mục tiêu của biện pháp nhằm tăng cường hoạt động đổi mới nội dung, cũng như phương pháp dạy học môn Lịch sử - Địa lí nhằm phát huy hiệu quả của giờ dạy môn Lịch sử - Địa lí: Học sinh chủ động, tích cực, sáng tạo tiếp nhận kiến thức, phát triển tối đa các năng lực chung cũng như các năng lực chuyên biệt của môn học. Giáo viên có kỹ năng, năng lực để tổ chức hướng dẫn các HĐDH một cách linh hoạt làm cho giờ dạy trở nên hấp dẫn, hiệu quả và có chất lượng cao.

3.2.4.2. Nội dung của biện pháp

Tuyên truyền, phổ biến cho giáo viên nắm được các nội dung, các khâu của dạy học nhằm phát triển năng lực học sinh từ xác định mục tiêu, thiết kế nội dung

bài dạy, tổ chức bài dạy và cách kiểm tra, đánh giá học sinh. Hướng dẫn giáo viên thiết kế nội dung dạy học môn Lịch sử - Địa lí cho phù hợp với đối tượng học sinh là tiểu học, tránh tình trạng gây áp lực trong học tập đối với học sinh.

Hướng dẫn giáo viên xác định mục tiêu giáo dục dạy học môn Lịch sử - Địa lí theo định hướng phát triển năng lực, đó là kết hợp hài hòa sự phát triển tự do của cá nhân với sứ mệnh đào tạo nhân lực phục vụ xã hội nói chung và phục vụ phát triển kinh tế xã hội thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh nói riêng.

Nâng cao nhận thức của giáo viên về tầm quan trọng của việc đổi mới nội dung, phương pháp dạy học môn Lịch sử - Địa lí theo định hướng phát triển năng lực cho học sinh. Quan tâm đúng mức đến việc trao đổi nội dung, phương pháp dạy học hướng vào mục tiêu năng lực; đảm bảo các PPDH phát huy tác dụng để đạt được mục tiêu phát triển năng lực học sinh; cung cấp được kiến thức, kĩ năng, hình thành năng lực vận dụng kiến thức cho học sinh. Có ý thức cao trong việc lựa chọn nội dung, PPDH phù hợp, trong sử dụng trang thiết bị và đồ dùng dạy học cần thiết.

Nâng cao năng lực tổ chức bài học cho giáo viên, giúp giáo viên hiểu biết và vận dụng được các nội dung và phương pháp dạy học tích cực trong dạy học môn Lịch sử - Địa lí. Đặc biệt là cách tác động đến học sinh sao cho các em chủ động, tích cực tự tìm tòi khám phá kiến thức hoặc vận dụng kiến thức lý thuyết vào thực tiễn dưới sự điều khiển, điều chỉnh của giáo viên để thực hiện nhiệm vụ học tập hiệu quả. Khắc phục tình trạng dạy chay, dạy lý thuyết, ít kĩ năng thực hành; tăng cường hoạt động nhóm; hoạt động tương tác giữa học sinh và giáo viên để hoàn thành sản phẩm học tập.

Chỉ đạo giáo viên khi sử dụng các PPDH phải gắn liền với các nội dung dạy học. Tùy theo mục tiêu, nội dung, đối tượng và điều kiện cụ thể mà có những PPDH thích hợp như: Học trong lớp, học ở ngoài lớp, khuyến khích tổ chức các hoạt động trải nghiệm cho học sinh.

Bồi dưỡng, nâng cao hiểu biết và khả năng vận dụng các phương pháp và hình thức học sinh. Giúp giáo viên nắm vững các hình thức kiểm tra, đánh giá môn Lịch sử - Địa lí trong dạy học phát triển năng lực học sinh.

3.2.4.3. Cách thức thực hiện biện pháp

Hiệu trưởng tổ chức tuyên truyền, nâng cao nhận thức đối với CBQL, giáo viên về sự cần thiết phải đổi mới nội dung, phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh. Cung cấp thông tin, tài liệu về các nội dung, PPDH tích cực và việc đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh. Tổ chức các lớp bồi dưỡng nghiệp vụ sư phạm, trong đó tập trung vào việc trang bị kiến thức, kĩ năng sử dụng phương pháp, hình thức tổ chức dạy học tích cực, đổi mới sinh hoạt tổ nhóm chuyên môn theo nghiên cứu bài học, để qua đó bồi dưỡng giáo viên.

Chỉ đạo các tổ chuyên môn tổ chức học tập, biên soạn các tài liệu tham khảo, soạn giáo án, kế hoạch dạy học, đề cương chi tiết các học phần thể hiện được nội dung, PPDH mới. Thường xuyên tổ chức thảo luận, sinh hoạt chuyên môn, nghiên cứu kĩ chương trình, bài dạy, từ đó đề xuất các nội dung, phương pháp giảng dạy phù hợp với môn Lịch sử - Địa lí.

Phân công giáo viên nhiều kinh nghiệm giảng dạy và quản lý kèm cặp, giúp đỡ giáo viên mới ra trường và giáo viên còn trẻ còn ít kinh nghiệm. Thực hiện nghiêm túc quy chế dự giờ, thao giảng và đặc biệt là phải tổ chức nhận xét, rút kinh nghiệm giờ dạy một cách nghiêm túc để tìm ra được phương pháp hay cho từng bài dạy.

Chỉ đạo tổ, nhóm chuyên môn xây dựng bài giảng mẫu, sử dụng PP, hình thức tổ chức dạy học tích cực, tổ chức dạy học thử nghiệm, rút kinh nghiệm bài dạy để tổ chức tập huấn, bồi dưỡng cho giáo viên vận dụng trong quá trình dạy học. Chỉ đạo giáo viên thực hiện đổi mới phương pháp, hình thức dạy học không lạm dụng các phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực mà phải biết kết hợp PPDH truyền thống và áp dụng phù hợp phương pháp, kỹ thuật dạy học tích cực vào trong bài giảng.

Quán triệt, tạo cho giáo viên thói quen và khả năng xây dựng kế hoạch dạy học khoa học, sáng tạo, có hiệu quả. Tăng cường kỷ cương nề nếp dạy học, ngăn chặn các hiện tượng cắt xén, tự ý thay đổi trong việc thực hiện nội dung chương trình môn học, kế hoạch dạy học.

Tăng cường quản lý chương trình, kế hoạch giảng dạy, đề cương giáo án của giáo viên qua đó chỉ đạo giáo viên đổi mới nội dung và PPDH, cụ thể:

+ Căn cứ kế hoạch giảng dạy đã được phê duyệt, giáo viên chuẩn bị giáo án đảm bảo thực hiện được mục tiêu từng bài học, nội dung kiến thức khoa học chính xác, phù hợp với từng đối tượng học sinh, phương pháp truyền đạt từng nội dung hợp lý, chú ý phát huy được tính tích cực, sáng tạo của người học, chú ý sử dụng có hiệu quả thiết bị dạy học vào từng tiết dạy.

+ Ban Giám hiệu có kế hoạch chỉ đạo thường xuyên kiểm tra kế hoạch giảng dạy, giáo án của giáo viên, đảm bảo trước khi lên lớp giáo viên phải có giáo án. Giáo án phải được lãnh đạo ký duyệt, kiểm tra theo quy chế chung.

+ Tiến hành dự giờ thăm lớp thường xuyên để kiểm tra việc thực hiện chương trình, kế hoạch giảng dạy và trình độ chuyên môn, nghiệp vụ của giáo viên, kịp thời chấn chỉnh những lệch lạc, thống nhất phương án để xử lý các tình huống cụ thể.

+ Hiệu trưởng nhà trường chỉ đạo việc xếp thời khóa biểu hợp lý, khoa học, đảm bảo chương trình dạy học, đồng thời quản lý có hiệu quả việc thực hiện chương trình giảng dạy của giáo viên.

Triển khai viết và vận dụng những sáng kiến kinh nghiệm được đánh giá cao. Tổ chức thi giáo viên giỏi cấp cơ sở hằng năm, động viên khuyến khích, giúp đỡ giáo viên có đủ năng lực và điều kiện tham gia thi giáo viên dạy giỏi cấp Tỉnh.

Tổ chức cho giáo viên đi tham quan học tập các mô hình giáo dục hiệu quả.

3.2.4.3. Điều kiện thực hiện biện pháp

Đội ngũ cán bộ QLGD và giáo viên của nhà trường phải hiểu biết về lý luận của các PPDH, có thể vận dụng thành thạo về quy trình thao tác từng phương giảng dạy vào thực tiễn hoạt động giảng dạy.

Giáo viên có thể lựa chọn được các nội dung, phương pháp hoạt động phù hợp với kiến thức từng bài và từng tiết học; phù hợp với đặc điểm người học và điều kiện CSVC, phương tiện dạy học của nhà trường

Xây dựng, bổ sung CSVC, trang thiết bị dạy học đầy đủ phục vụ đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức dạy học môn Lịch sử - Địa lí và các môn học khác.

3.2.5. Đầu tư và chỉ đạo sử dụng cơ sở vật chất - thiết bị dạy học để phục vụ dạy học môn Lịch sử - Địa lí theo định hướng phát triển năng lực học sinh

3.2.5.1. Mục tiêu của biện pháp

Để đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông, ngoài việc đổi mới phương pháp, nâng cao chất lượng nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục còn phải chú ý đến việc tăng cường đầu tư và chỉ đạo sử dụng cơ sở vật chất - thiết bị dạy học để phục vụ dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh. Nhằm đảm bảo cho giáo viên có cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học tốt nhất để phục vụ hoạt động dạy học môn Lịch sử - Địa lí cho giáo viên.

3.2.5.1. Nội dung của biện pháp

Động viên sự quan tâm của xã hội và phụ huynh học sinh đối với việc đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất, thiết bị dạy học môn Lịch sử - Địa lí. Đầu tư cơ sở vật chất, thiết bị dạy học nhằm tăng cường cơ sở vật chất, thiết bị dạy học môn Lịch sử - Địa lí cho các trường tiểu học thành phố Hạ Long tỉnh Quảng Ninh, đáp ứng yêu cầu của dạy học theo hướng phát triển năng lực học sinh;

Nâng cao hiệu quả quản lý cơ sở vật chất, thiết bị dạy học để phục vụ dạy học môn Lịch sử - Địa lí.

Chỉ đạo giáo viên khai thác sử dụng cơ sở vật chất, thiết bị dạy học để phục vụ dạy học môn Lịch sử - Địa lí để thực hiện tốt định hướng dạy học theo hướng phát triển năng lực người học, nâng cao chất lượng dạy học; nâng cao ý thức tự giác và kỹ năng sử dụng các cơ sở vật chất, thiết bị dạy học của giáo viên môn Lịch sử - Địa lí; tạo điều kiện cho giáo viên Lịch sử - Địa lí thực hiện tốt các yêu cầu của hoạt động dạy học (từ soạn bài, giảng bài, chấm bài,… đến đánh giá kết quả học tập của học sinh); nâng cao ý thức trách nhiệm của giáo viên về nhiệm vụ giữ gìn, khai thác cơ sở vật chất, thiết bị dạy học để phục vụ dạy học.

3.2.5.3. Cách thức thực hiện biện pháp

* Với việc đầu tư cơ sở vật chất, thiết bị dạy học môn Lịch sử - Địa lí

Cán bộ quản lý các nhà trường xây dựng kế hoạch đầu tư cơ sở vật chất, thiết bị dạy học để phục vụ dạy học ngắn hạn và dài hạn, đáp ứng yêu cầu của giảng dạy Lịch sử - Địa lí theo hướng phát triển năng lực học sinh.

Định hướng là phát triển cơ sở vật chất, thiết bị dạy học môn Lịch sử - Địa lí theo hướng đồng bộ và hiện đại. Cơ sở vật chất vừa là điều kiện, vừa tạo nên môi

trường giảng dạy - học tập tích cực của giáo viên và học sinh; là một trong những yếu tố làm nên chất lượng của hoạt động dạy học môn Lịch sử - Địa lí theo định hướng phát triển năng lực. Vì thế, tùy theo điều kiện và nhu cầu thực tế của mỗi nhà trường, Hiệu trưởng chỉ đạo sửa chữa, xây dựng phòng học, phòng bộ môn, phòng chức năng, thư viện, phòng thí nghiệm… phục vụ dạy học theo định hướng phát triển năng lực nói chung và dạy học Lịch sử - Địa lí theo định hướng phát triển năng lực học sinh nói riêng.

Quản lý và sử dụng có hiệu quả nguồn kinh phí ngân sách được cấp, tăng cường xây dựng các mối quan hệ của nhà trường với các cơ quan, đơn vị và cá nhân để kêu gọi sự đầu tư xây dựng bổ sung cơ sở vật chất, thiết bị dạy học Lịch sử - Địa lí. Có thể kêu gọi cộng đồng tham gia xây dựng cơ sở vật chất, thiết bị dạy học bằng nhiều hình thức như thông qua phụ huynh học sinh, các đơn vị kết nghĩa, các tập thể và cá nhân khác (cựu giáo viên, cựu học sinh…) để tìm nguồn tài chính bổ sung cho cơ sở vật chất, thiết bị dạy học môn Lịch sử - Địa lí của nhà trường; tổ chức phát động phong trào thi đua làm đồ dùng dạy học trong giáo viên, học sinh; sưu tầm tài liệu, tranh, ảnh phù hợp với nội dung môn học để phục vụ dạy học.

Cân đối các nguồn tài chính đảm bảo việc duy trì hoạt động thường xuyên kết hợp đầu tư nâng cấp, xây dựng cơ sở vật chất và mua sắm mới các thiết bị dạy học cần thiết phục vụ dạy học Lịch sử - Địa lí.

* Chỉ đạo sử dụng cơ sở vật chất, thiết bị dạy học môn Lịch sử - Địa lí

Cán bộ quản lý xây dựng hệ thống quy chế quản lý, sử dụng hợp lý, khả thi, nâng cao hiệu quả sử dụng cơ sở vật chất, thiết bị dạy học trong nhà trường. Từ quy chế chung của nhà trường, Tổ bộ môn Lịch sử - Địa lí lý xây dựng quy chế quản lý, sử dụng hợp lý cơ sở vật chất, thiết bị dạy học môn Lịch sử - Địa lí.

Tổ chức tập huấn khai thác, sử dụng cơ sở vật chất, thiết bị dạy học môn Lịch sử - Địa lí cho giáo viên và nhân viên trông giữ phòng thí nghiệm, thiết bị.

Chỉ đạo Tổ chuyên môn yêu cầu các giáo viên đưa việc sử dụng trang thiết bị dạy học vào kế hoạch chuyên môn của mình trong từng học kỳ. Kế hoạch này

được tổ chuyên môn thông qua, đảm bảo thực hiện nghiêm túc việc sử dụng cơ sở vật chất, thiết bị dạy học theo yêu cầu nội dung chương trình.

Khuyến khích giáo viên tăng cường sử dụng cơ sở vật chất, thiết bị dạy học, giảm dần và tiến tới khắc phục tình trạng “dạy chay”. Hàng năm, làm tốt việc phát động thi đua sử dụng trang thiết bị dạy học theo tinh thần giảng dạy theo hướng phát triển năng lực người học và coi đây là một tiêu chuẩn đánh giá chất lượng công tác chuyên môn của giáo viên.

Chỉ đạo Tổ chuyên môn tổ chức cho giáo viên môn Lịch sử - Địa lí thường xuyên nghiên cứu tài liệu hướng dẫn dạy học môn Lịch sử - Địa lí. Tùy theo bài nào, khối lớp nào để có cách bố trí chọn dụng cụ thiết bị dạy học cho phù hợp, nắm vững những điều cần chú ý trong thao tác thí nghiệm nhằm giúp cho học sinh thực hiện tốt thí nghiệm trong mỗi bài học; phối hợp với cán bộ thiết bị để soạn, bố trí thiết bị và thao tác thử đồ dùng dạy học trước khi lên lớp để phát hiện những hư hỏng hoặc cho kết quả chưa chính xác để kịp thời khắc phục; hướng dẫn và dặn dò học sinh có nghiên cứu trước các phương án tiến hành thí nghiệm và cả ở nhà trong bài học mới sau mỗi tiết dạy.

Tổ chức cho giáo viên trao đổi về kỹ năng sử dụng, quy tắc an toàn của thiết bị khi vận hành, về kinh nghiệm tổ chức thí nghiệm, thực hành cho học sinh... Cử giáo viên tham gia các lớp tập huấn do Sở Giáo dục và Đào tạo tổ chức. Mời chuyên gia tập huấn, hướng dẫn các thao tác, kỹ năng sử dụng thiết bị dạy học cho giáo viên. Ngoài việc tham gia tập huấn, mỗi giáo viên bộ môn cần làm tốt công tác tự bồi dưỡng để nâng cao năng lực cho bản thân đáp ứng được yêu cầu dạy học trong điều kiện mới.

Tuyên truyền đến giáo viên, học sinh nêu cao ý thức giữ gìn và bảo vệ cơ sở vật chất, thiết bị dạy học được trang bị, đảm bảo giữ tốt, dùng bền, an toàn, tiết kiệm, hiệu quả.

Kiểm tra, đánh giá thực hiện kế hoạch khai thác sử dụng cơ sở vật chất, thiết bị dạy học, coi đó là một trong những tiêu chí đánh giá hoạt động chuyên môn của giáo viên.

3.2.5.5. Điều kiện thực hiện biện pháp

Giáo viên phải có nhận thức đúng đắn về vai trò của cơ sở vật chất, trang thiết bị trong hoạt động dạy học môn Lịch sử - Địa lí.

Có sự ủng hộ và tạo điều kiện của lãnh đạo nhà trường và các bộ phận chức năng trong việc đầu tư, cung ứng CSVC phương tiện dạy học.

Có chính sách khuyến khích giáo viên tích cực ứng dụng, sử dụng phương tiện, thiết bị dạy học hiện đại vào dạy học.

Tổ chức bồi dưỡng năng lực ứng dụng CSVC, trang thiết bị cho giáo viên.

3.3. Mối liên hệ giữa các biện pháp đề xuất

Biện pháp quản lý dạy học môn Lịch sử - Địa lí lớp 4,5 ở trường tiểu học thành phố Hạ Long tỉnh Quảng Ninh theo định hướng phát triển năng lực là một hệ thống đa dạng và linh hoạt, mỗi biện pháp có mục tiêu, nội dung và điều kiện thực hiện riêng biệt song giữa chúng có mối quan hệ biện chứng, tác động hỗ trợ qua lại lẫn nhau. Không có biện pháp nào mang tính vạn năng, toàn diện. Mỗi biện pháp quản lý đều có những ưu điểm và hạn chế nhất định, do đó các biện pháp phải dược tiến hành một cách đồng bộ và có hệ thống để phát huy ưu điểm của biện pháp này, khắc phục hạn chế của biện pháp khác. Khi giải quyết một nhiệm vụ giáo dục người CBQL phải phối hợp nhiều biện pháp tùy thuộc vào đối tượng giáo dục, hoàn cảnh và điều kiện mà lựa chọn hoặc kết hợp các biện pháp cho phù hợp.

Vấn đề nâng cao trình độ và nhận thức cho đội ngũ CBQL và giáo viên môn Lịch sử - Địa lí để đáp ứng yêu cầu phát triển năng lực cho học sinh là đặc biệt quan trọng, khi có đội ngũ đảm bảo đủ cơ cấu về trình độ, năng lực thì việc thực hiện hoạt động dạy học hiện quả hơn, cho nên tác giả sử dụng biện pháp 1 “Nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý, giáo viên về dạy học môn Lịch sử - Địa lí theo hướng phát triển năng lực học sinh” và biện pháp 2 “Tăng cường bồi dưỡng và tự bồi dưỡng trình độ chuyên môn, nghiệp vụ và kỹ năng dạy học phát triển năng lực học sinh cho giáo viên”. Khi biện pháp 1 và 2 đã thực hiện tốt, thì phải tăng cường quản lý hoạt động giảng dạy môn Lịch sử - Địa lí, đây là một trong những khâu quan trọng để đảm bảo được mục tiêu dạy học theo định hướng phát triển năng lực, trong nhóm biện pháp có đầy đủ các chức năng quản lý hoạt động dạy học môn Lịch sử - Địa lí như: Biện pháp 3: “Hướng dẫn tổ chuyên môn lập kế hoạch và triển khai kế hoạch