Cấu Trúc Năng Lực Tư Vấn Tâm Lý Học Đường Của Giáo Viên Trung Học Cơ Sở

với từng tình huống tư vấn, học sinh có cuộc sống tâm lý cân bằng và ổn định. Để thực hiện bồi dưỡng kỹ năng trên người tư vấn cần nắm được các yêu cầu và thao tác kỹ năng sau: Lập kế hoạch can thiệp cụ thể, phù hớp với vấn đề và hoàn cảnh của học sinh: Xác định mục tiêu, kết quả mong muốn, lựa chọn các biện pháp can thiệp thích hợp và đoán trước các trở ngại có thể. Tiến hành can thiệp kịp thời và hiệu quả theo mục tiêu, theo dõi, giám sát can thiệp. Và đánh giá kết quả can thiệp và điều chỉnh: đối chiếu kết quả với mục tiêu đặt ra, trên cơ sở đó điều chỉnh các can thiệp cũ hoặc đề ra can thiệp mới.

+ Kỹ năng phối hợp các lực lượng giáo dục: Kỹ năng phối hợp các lực lượng giáo dục là sự vận dụng trí thức, kinh nghiệm vào việc kết nối các nguồn lực trong gia đình, nhà trường, cộng đồng một cách hiệu quả để tư vấn cho HS trong việc tự giải quyết vấn đề. Các biểu hiện và thao tác tiến hành kỹ năng mà người tư vấn cần đạt được khi thực hiện bồi dưỡng kỹ năng trên là: Xác định rõ tầm quan trọng/mức độ ảnh hưởng của các lực lượng giáo dục đối với việc cải thiện tình trạng của học sinh. Xác định mục tiêu, lên kế hoạch tổng thể. Kết nối các lực lượng theo mục tiêu chung, từ đó kiểm tra kết quả và điều chỉnh. Để có thể thiết lập, duy trì và phát triển mối quan hệ hợp tác tích cực với nhà trường, gia đình và cộng đồng, đòi hỏi cán bộ tư vấn học đường phải khẳng định được vị tri, vai trò của mình trong nhà trường, những lợi ích đem lại cho sự phát triển của học sinh, bên cạnh đó cán bộ tư vấn học đường phải có khả năng giao tiếp và thuyết phục tốt.

+ Kỹ năng lập và lưu trữ hồ sơ tâm lý học sinh: Kỹ năng lập và lưu trữ hồ sơ tâm lý của học sinh là sự vận dụng tri thức, kinh nghiệm vào việc lưu giữ đầy đủ và khoa học những thông tin về học sinh, đảm bảo tính bí mật và an toàn, để có thể theo dõi, giám sát những thay đổi/ tiến bộ của học sinh và làm cơ sở cho những kế hoạch trợ giúp, can thiệp nếu có trong tương lai. Các biểu hiện và thao tác tiến hành kỹ năng cần đạt được trong kỹ năng lập và lưu trữ hồ sơ tâm lý học sinh, đó là: Thiết kế biểu mẫu lưu trữ rõ ràng, khoa học. Lưu thông tin một cách an toàn và bí mật. Cập nhật thường xuyên những thay đổi

của họ sinh hoặc những can thiệp mới của cán bộ tư vấn. Tìm kiếm và sử dụng dữ liệu dễ dàng, nhanh chóng khi cần thiết.

- Hình thành cho giáo viên những thái độ cần thiết trong công tác tư vấn tâm lý học đường như: tôn trọng, chân thành, kiên nhẫn, nhẹ nhàng, thấu hiểu đối với học sinh, tôn trọng nguyên tắc bảo mật thông tin trong TVTLHĐ.

Từ những điều chỉnh ở trên có thể khái quát về cấu trúc năng lực TVTLHĐ của GV THCS qua bảng dưới đây:

Bảng 1.1. Cấu trúc năng lực tư vấn tâm lý học đường của giáo viên trung học cơ sở

Kiến thức

- Các kiến thức cơ bản về lĩnh vực TVTLHĐ
- Những yêu cầu cơ bản đối với người làm công tác TVTLHĐ
- Cách vận dụng kiến thức, kỹ năng trong lĩnh vực TVTLHĐ
Kỹ năng	Kỹ năng chung	- Kỹ năng lắng nghe
		- Kỹ năng đặt câu hỏi
		- Kỹ năng thấu cảm
		- Kỹ năng cung cấp thông tin
	Kỹ năng chuyên biệt	- Kỹ năng phát hiện sớm
		- Kỹ năng đánh giá tâm lý học sinh
		- Kỹ năng xây dựng và tổ chức các hoạt động phòng ngừa trong nhà trường
		- Kỹ năng can thiệp
		- Kỹ năng phối hợp các lực lượng giáo dục
		- Kỹ năng lập và lưu trữ hồ sơ tâm lý học sinh
Thái độ		- Thấu hiểu và tôn trọng học sinh
		- Chân thành
		- Kiên nhẫn
		- Tôn trọng nguyên tắc bảo mật

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 145 trang tài liệu này.

1.3.3. Phương pháp bồi dưỡng năng lực tư vấn tâm lý học đường cho giáo viên ở trường THCS

Phương pháp bồi dưỡng năng lực tư vấn TLHĐ cho giáo viên là cách thức phối hợp giữa chủ thể bồi dưỡng (chuyên gia về TVTLHĐ) và đối tượng được bồi dưỡng (Giáo viên) để đạt được những mục đích đặt ra. Có thể kể tới những phương pháp sau:

- Phương pháp thuyết trình

Phương pháp thuyết trình là phương pháp mà chủ thể bồi dưỡng cung cấp kiến thức chuyên đề, phân tích, giải thích, lý giải về kiến thức mới những vấn đề thuộc chuyên môn các lĩnh vực khác nhau.

Một số yêu cầu khi sử dụng phương pháp: Phương pháp này phù hợp trong tình huống mà mục tiêu là chuyển giao kiến thức (thông tin) đối với nhóm học viên có kiến thức nền hạn chế về chủ đề được học; số lượng học viên đông.

- Phương pháp thảo luận nhóm

Phương pháp thảo luận nhóm là phương pháp mà chủ thể bồi dưỡng tổ chức cho GV tham gia trao đổi về một vấn đề hay một nội dung nào đó theo nhóm. Thảo luận nhóm nhỏ được sử dụng rộng rãi nhằm giúp cho giáo viên tham gia một cách chủ động vào quá trình học tập, nhằm tạo cơ hội cho giáo viên tham gia chia sẻ kiến thức, kinh nghiệm, rèn luyện năng lực hợp tác, năng lực quyết vấn đề, năng lực ra quyết định, năng lực thương lượng, năng lực xử lý tình huống.

Một số yêu cầu khi sử dụng phương pháp thảo luận nhóm: Với phương pháp bồi dưỡng này có tác dụng tạo ra môi trường học tập đa thông tin cho người học, giúp họ tự nghiên cứu, tự bộc lộ để thể hiện năng lực và kết quả học tập của cá nhân, ngoài ra học tập theo nhóm kết hợp với thảo luận toàn lớp còn giúp người học phát triển ý thức làm việc tập thể, phát huy trí tuệ tập thể, phát huy tính tích cực học tập, năng lực tổ chức, quản lý Phương pháp cùng tham gia có sự tác động luân phiên và tương hỗ giữa người giảng viên và học viên,

giảng viên đóng vai trò là người điều hành, dẫn dắt, định hướng, nêu vấn đề; học viên là người thảo luận, thực hành, rút ra những kinh nghiệm, kiến thức cho bản thân (đối thoại, thảo luận nhóm, hỏi đáp, trò chơi...).

- Phương pháp giải quyết tình huống

Phương pháp giải quyết tình huống là phương pháp chủ thể bồi dưỡng sử dụng các tình huống đưa ra để đối tượng bồi dưỡng phân tích, đánh giá tình huống, hành động trong tình huống đó. Kết quả là người học thu nhận được các tri thức khoa học, thái độ và các kĩ năng hành động sau khi giải quyết các tình huống đã cho.

Một số yêu cầu khi sử dụng phương pháp: Khi giảng viên lựa chọn tình huống nên lựa chọn những tình huống tốt có tính chất liên kết với lý thuyết về TVTLHĐ để giúp giáo viên khi giải quyết tốt một tình huống, giáo viên có thể phải vận dụng và điều chỉnh nhiều loại lý thuyết khác nhau hình thành nên kỹ năng tự nghiên cứu, tự nắm bắt, đánh giá, phân tích, tổng hợp. Việc nghiên cứu các tình huống đòi hỏi phải tổ chức làm việc nhóm. Để giải quyết tình huống, cả nhóm người học cùng phân tích và thảo luận để đưa ra các giải pháp xử lý tình huống, sau đó trình bày giải pháp của nhóm trước cả lớp. Như vậy sẽ giúp tiếp thu được kinh nghiệm làm việc theo nhóm, chia sẻ kiến thức, thông tin để cùng đạt đến mục tiêu chung. Các kĩ năng như lắng nghe/hồi - đáp/ghi nhớ ghi chép cũng được hình thành trong quá trình tổ chức các hoạt động trong nhóm.

* Phương pháp tự nghiên cứu

Phương pháp tự nghiên cứu là phương pháp chủ thể bồi dưỡng (giáo viên cốt cán) đưa ra một vấn đề, một yêu cầu trong một thời gian ngắn đòi hỏi đối tượng bồi dưỡng (giáo viên phải có cách giải quyết hay xử lý. Ưu điểm của phương pháp này là trong một thời gian ngắn giúp người học nảy sinh được nhiều ý tưởng, nhiều giả định về một vấn đề nào đó. Đây là một phương pháp để đề xuất các thông tin và ý tưởng.

Một số yêu cầu khi sử dụng phương pháp: Tất cả ý kiến của người học đều được người dạy hoan nghênh mà không phê phán, nhận định đúng sai. Khi

kết luận vấn đề, giảng viên nên nhấn mạnh kết luận này là sản phẩm chung của cả lớp, nhóm. Yêu cầu người tham gia đưa ra ý kiến ngắn gọn và chính xác, tránh dài dòng và chung chung. Thông qua phương pháp tự nghiên cứu rèn cho đối tượng bồi dưỡng năng lực giải quyết vấn đề, năng lực giao tiếp, năng lực xử lý tình huống, năng lực ra quyết định trước các vấn đề đặt ra - những năng lực hết sức cần thiết cho mỗi giáo viên đóng vai trò là nhà tư vấn tâm lý.

1.3.4. Hình thức tổ chức hoạt động bồi dưỡng năng lực tư vấn tâm lý học đường cho giáo viên ở trường THCS

Để thực hiện tổ chức hoạt động bồi dưỡng năng lực tư vấn tâm lý học đường cho giáo viên ở trường THCS có thể thực hiện một số hình thức sau đây (dựa vào tính chất bồi dưỡng, mức độ bồi dưỡng, thời gian bồi dưỡng,…):

* Bồi dưỡng tập trung: Là hình thức bồi dưỡng trong đó mà giáo viên tham gia theo đợt, bồi dưỡng theo yêu cầu của Bộ Giáo dục và Đào tạo, Sở Giáo dục và Đào tạo, Phòng Giáo dục và Đào tạo. Bồi dưỡng tập trung nhằm hướng dẫn tự học, thực hành, hệ thống hóa kiến thức, giải đáp thắc mắc, hướng dẫn những nội dung bồi dưỡng khó đối với giáo viên; đáp ứng nhu cầu của giáo viên trong học tập bồi dưỡng; tạo điều kiện cho giáo viên có cơ hội được trao đổi về chuyên môn, nghiệp vụ và luyện tập kĩ năng.

* Bồi dưỡng không tập trung: Là hình thức bồi dưỡng trong đó giáo viên được chủ động lựa chọn phương pháp bồi dưỡng cho bản thân không theo các quy định của cơ quan quản lý về giáo dục.

* Bồi dưỡng trực tiếp: Là hình thức bồi dưỡng mà báo cáo viên sẽ giảng dạy trực tiếp cho đối tượng được bồi dưỡng, thông tin, nội dung bồi dưỡng được trao đổi trực tiếp để cùng giải quyết khó khăn, vướng mắc. Nhà trường tổ chức các lớp bồi dưỡng, mời các chuyên gia về nói chuyện chuyên đề, Đổi mới sinh hoạt tổ - nhóm chuyên môn theo hình thức nghiên cứu bài học, qua dự giờ thăm lớp của đồng nghiệp, của hội GV giỏi cấp trường, cấp huyện, cấp tỉnh, sinh hoạt chuyên môn dựa trên mô hình “Trường học kết nối”, Sinh hoạt chuyên môn liên trường…

* Bồi dưỡng gián tiếp: Là hình thức bồi dưỡng trong đó người được bồi dưỡng không phải tập trung vào một lớp học và tương tác với báo cáo viên, các hình thức học này có thể là bồi dưỡng từ xa, bồi dưỡng trực tuyến, tự nghiên cứu,…

*Bồi dưỡng thường xuyên: Là hình thức bồi dưỡng trong đó người được bồi dưỡng được tham gia học tập theo chu kỳ diễn ra hàng năm theo chương trình của cơ quan quản lý về giáo dục.

* Bồi dưỡng không thường xuyên: Là hình thức bồi dưỡng trong đó người được bồi dưỡng tham gia các khóa kiến thức diễn ra không liên tục, theo nhiệm vụ của nhà trường hoặc xuất phát từ nhu cầu cá nhân.

* Bồi dưỡng ngắn hạn: Là hình thức bồi dưỡng trong đó người được bồi dưỡng tham gia các khóa tập huấn, bổ sung kiến thức trong thời gian các ngày, tuần, hoặc tháng (thường là dưới 1 năm).

* Bồi dưỡng dài hạn: Là hình thức bồi dưỡng trong đó người được bồi dưỡng tham gia các khóa đào tạo trong thời gian trên một năm.

Như vây, để bồi dưỡng tư vấn tâm lý học đường cho giáo viên ở các trường THCS có rất nhiều hình thức để lựa chọn. Tuy nhiên, tùy thuộc vào tình hình điều kiện của từng nhà trường mà Hiệu trưởng lựa chọn hình thức bồi dưỡng sao cho phù hợp.

1.4. Hiệu trưởng trường THCS với vai trò quản lý bồi dưỡng năng lực tư vấn tâm lý học đường cho giáo viên

1.4.1. Chức năng, nhiệm vụ của Hiệu trưởng trường THCS trong bồi dưỡng năng lực tư vấn tâm lý học đường cho giáo viên

Về mặt pháp lý, Hiệu trưởng là người được Nhà nước bổ nhiệm, có trách nhiệm và thẩm quyền cao nhất về hành chính và chuyên môn trong nhà trường; chịu trách nhiệm trước cơ quan quản lý cấp trên về tổ chức chỉ đạo, điều hành toàn bộ các hoạt động của nhà trường để thực hiện có hiệu quả các mục tiêu giáo dục đặt ra.

Hiệu trưởng trường THCS có nhiệm vụ định hướng cho nhà trường luôn thay đổi để phát triển bền vững, đó là các vai trò: Hoạch định sự phát triển nhà

trường (vạch ra tầm nhìn, sứ mạng, mục tiêu, các giá trị và các giải pháp chiến lược để phát triển nhà trường); Đề xướng sự thay đổi của nhà trường; Thu hút và phát triển nguồn lực nhà trường (thu hút và phát triển nhân lực, huy đông tài chính và cơ sở vật chất phục vụ cho các hoạt động của trường); Thúc đẩy sự phát triển nhà trường; Duy trì sự phát triển bền vững cho nhà trường (uốn nắn các sai lệch, đề ra và thực thi các biện pháp củng cố sự thay đổi của nhà trường).

Với chức năng, quản lý, Hiệu trưởng trường THCS giúp nhà trường luôn luôn vận hành ổn định để đạt tới mục tiêu, đó là: Đại diện cho chính quyền về xây dựng và thực thi pháp luật, chính sách, điều lệ, quy chế và các quy định về hoạt động giáo dục và quản lý giáo dục. Hạt nhân sắp xếp bộ máy tổ chức, phát triển và điều hành đội ngũ nhân lực, hỗ trợ sư phạm cho giáo viên, hỗ trợ quản lý cho các CBQL cấp dưới; Chủ sự huy động và quản lý việc sử dụng có hiệu quả các nguồn lực vật chất của nhà trường; Tác nhân phối hợp các lực lượng giáo dục để phát huy thế mạnh và hạn chế các bất thuận của môi trường giáo dục tới các hoạt động của nhà trường. Chủ thể của việc thiết lập và vận hành hệ thống thông tin quản lý giáo dục của nhà trường [10]. Các vai trò lãnh đạo và vai trò quản lý của người Hiệu trưởng hiệu trường THCS hoà quyện với nhau trong việc thực hiện các chức năng cơ bản của quản lý (xây dựng kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra).

1.4.2. Nội dung quản lý bồi dưỡng năng lực tư vấn tâm lý học đường cho giáo viên ở trường THCS

1.4.2.1. Xây dựng kế hoạch quản lý bồi dưỡng năng lực tư vấn tâm lý học đường cho giáo viên ở trường THCS

Việc lập kế hoạch là rất quan trọng trong công tác quản lý nói chung và quản lý hoạt động bồi dưỡng nói riêng. Bởi lẽ, lập kế hoạch giúp nhà quản lý giáo dục có khả năng ứng phó với sự bất định và sự thay đổi; cho phép nhà quản lý tập trung vào thực hiện các mục tiêu; cho phép lựa chọn những phương án tối ưu, tiết kiệm nguồn lực mà tạo hiệu quả cho nhà trường; định hướng thực hiện công việc với những bước đi cụ thể; dễ dàng trong việc kiểm tra đánh giá.

Kế hoạch của hoạt động bồi dưỡng năng lực TVTLHĐ là trình tự những nội dung hoạt động bồi dưỡng, các hình thức tổ chức hoạt động BD được bố trí sắp xếp theo thứ tự thời gian năm học. Xây dựng kế hoạch bồi dưỡng năng lực TVTLHĐ cho giáo viên THCS là quá trình xác định các mục tiêu, nội dung, hình thức tổ chức bồi dưỡng để nâng cao năng lực TVTLHĐ cho giáo viên. Công tác xây dựng kế hoạch bồi dưỡng năng lực TVTLHĐ cho giáo viên THCS phải xuất phát từ nhiệm vụ phát triển giáo dục địa phương và nhu cầu nâng cao năng lực TVTLHĐ cho giáo viên của các trường THCS.

Việc xây dựng kế hoạch bồi dưỡng phải dựa trên các văn bản chỉ đạo của Ngành giáo dục, của Sở GD&ĐT, kế hoạch chung của nhà trường và có sự phối hợp với các bộ phận khác trong nhà trường đồng thời phải căn cứ vào thực tế của nhà trường và văn hóa mỗi địa phương. Phải có đầu tư tương xứng để thực hiện hiệu quả kế hoạch đã xây dựng. Quy hoạch đội ngũ giáo viên cần làm rõ số lượng, cơ cấu bộ môn, chất lượng về trình độ năng lực chuyên môn, quy mô phát triển của từng trường và tính đến quy hoạch chung cho toàn thành phố làm cơ sở cho việc quản lý, tổ chức, chỉ đạo trong từng giai đoạn phát triển. Tất cả hướng đến mục tiêu đảm bảo đủ về số lượng, ổn định, bền vũng, chất lượng đội ngũ được nâng lên đáp ứng yêu cầu đổi mới của chương trình giáo dục phổ thông và thực hiện tốt kế hoạch, nội dung dạy học của từng trường, trong đó giao quyền tự chủ cho các trường THCS trong việc lựa chọn mục tiêu, nội dung, hình thức bồi dưỡng đối với giáo viên thuộc đơn vị phải được coi trọng

Để việc lập kế hoạch bồi dưỡng năng lực TVTLHĐ đạt hiệu quả, Hiệu trưởng trường THCS cần:

+ Xây dựng kế hoạch bồi dưỡng năng lực TVTLHĐ cho giáo viên THCS dựa trên các văn bản hướng dẫn của Bộ GD&ĐT, đặc biệt theo quy định chuẩn giáo viên THCS

+ Khảo sát và đánh giá năng lực TVTLHĐ của giáo viên THCS

+ Xác định mục tiêu, nội dung, hình thức bồi dưỡng năng lực TVTLHĐ cho giáo viên THCS.