Một Số Vấn Đề Lí Luận Về Hoạt Động Giáo Dục Thẩm Mĩ Cho Trẻ Mẫu Giáo

1.3. Một số vấn đề lí luận về hoạt động giáo dục thẩm mĩ cho trẻ mẫu giáo ở trường mầm non

1.3.1. Đặc điểm nhân cách của trẻ mẫu giáo

1.3.1.1. Đặc điểm của sự phát triển các phẩm chất nhân cách

Về đời sống tình cảm: đây là lứa tuổi dễ xúc cảm, xúc động và khó kiềm chế xúc cảm của mình. Trẻ rất dễ xúc động trước thiên nhiên, động vật, chưa biết kiểm tra những biểu hiện bên ngoài của tình cảm. Những xúc cảm của lứa tuổi này thường gắn liền với những tình huống cụ thể, trực tiếp mà ở đó trẻ hoạt động hoặc gắn với những đặc điểm trực quan; đời sống tình cảm của trẻ bắt đầu có nội dung phong phú hơn và bền vững hơn; thể hiện ở tình cảm đạo đức, tình cảm trí tuệ và tình cảm thẩm mĩ. Tuy nhiên, do tình cảm của trẻ đang trong quá trình hình thành, phát triển nên tình cảm ở lứa tuổi này còn mỏng manh chưa bền vững, chưa sâu sắc.

* Đặc điểm về ý chí và tính cách

Về ý chí: các phẩm chất ý chí đang được hình thành và phát triển, tuy nhiên những phẩm chất này chưa ổn định và chưa trở thành các nét tính cách của cá nhân trẻ. Năng lực tự chủ còn yếu, đặc biệt khả năng chịu đựng và kiên nhẫn chưa cao, nhanh thích với các đồ vật nhưng cũng chóng chán, khó giữ trật tự trong quá trình học tập và sinh hoạt.

Về tính cách: ở lứa tuổi mẫu giáo, tính cách của trẻ đang được hình thành trong mọi hoạt động học tập, lao động, vui chơi. Cụ thể ở trẻ hình thành những nét tính cách mới như tính hồn nhiên, tính hay bắt chước những hành vi, cử chỉ của người lớn, tính hiếu động, tính trung thực và tính dũng cảm.

1.3.1.2. Đặc điểm quá trình nhận thức

Đối với trẻ 3-4 tuổi, ở giai đoạn này đặc điểm phát triển nhận thức của trẻ được thể hiện ở khả năng tư duy trực quan - hành động: trẻ thường thích các hoạt động chân tay và khám phá bằng các giác quan; trẻ có thể nắm các thông tin thông qua giao tiếp và các sách đơn giản, dễ hiểu; trẻ rất hay đặt câu hỏi

nhưng không phải lúc nào trẻ cũng có thể hiểu được câu trả lời; trong cuộc sống, sinh hoạt, vui chơi trẻ bắt đầu nhận ra các mối quan hệ nhân quả đơn giản dưới dạng các câu hỏi đơn giản như tại sao? để làm gì? như thế nào?; thông qua các hoạt động trẻ từng bước kết nối các sự kiện khi thảo luận nhưng có thể gặp khó khăn trong phát âm, diễn đạt bằng lời nói. Trẻ cần được người lớn chú ý nghe và nói lại rõ ràng hơn những gì trẻ nói; trong lớp trẻ có thể học tốt nhất trong những tình huống cụ thể có ý nghĩa với bản thân chúng và khi có sự tin tưởng, khích lệ của người lớn như cô giáo, cha mẹ và người thân trong gia đình…

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 124 trang tài liệu này.

Đối với trẻ ở lớp mẫu giáo từ 4 - 5 tuổi, ở giai đoạn này đặc điểm phát triển nhận thức trẻ phát triển tư duy trực quan - hình tượng: đây là giai đoạn trẻ hay sử dụng các trò chơi đóng vai (chơi giả vờ) để xử lý thông tin mới và để hiểu các khái niệm phức tạp; trẻ bắt đầu hiểu thí nghiệm là gì và trở nên có chủ định cũng như sáng tạo hơn trong việc khám phá; trong quá trình học tập và vui chơi, trẻ thường thích các thí nghiệm do chúng tạo ra hơn là các thí nghiệm do người lớn hướng dẫn; trẻ bắt đầu suy nghĩ lập kế hoạch cho một hoạt động, chẳng hạn như nghĩ về việc gieo hạt trước khi trẻ thực hiện hành động thực tế này; bắt đầu đưa ra những dự đoán dựa trên những gì trẻ được trải nghiệm; trẻ thích nghĩ ra những lời giải thích về những gì quan sát được, thường thêm các chi tiết tưởng tượng vào các sự việc; trẻ thích nói chuyện với những trẻ khác khi chơi và thử nghiệm; bắt đầu sử dụng các hình vẽ để trình bày và diễn đạt ý kiến và trẻ thích nói để người lớn ghi lại và thử tự viết.

Đối với trẻ ở lớp mẫu giáo lớn 5 - 6 tuổi, ở độ tuổi này, đặc điểm phát triển nhận thức của trẻ biểu hiện ở khả năng tư duy lôgic: Có nhiều thông tin về một số sự vật, hiện tượng nào đó nhưng chưa có hiểu biết đầy đủ về sự vật, hiện tượng đó; ở lứa tuổi từ 5 - 6 tuổi trẻ có thể tự tạo ra các thí nghiệm để xem việc gì sẽ xảy ra và nghĩ ra lời giải thích cho những gì trẻ quan sát được, mặc dù trẻ vẫn chưa đủ khả năng sử dụng suy luận logic và trừu tượng. Đồng thời, trẻ có thể làm một số thí nghiệm do cô hướng dẫn và có thể giải thích theo

nhiều cách khác nhau; trong hoạt động hàng ngày trẻ thường dành nhiều thời gian và chú ý hơn vào các hoạt động mà trẻ thích; trẻ thích chơi theo nhóm từ 5-6 bạn và thích trao đổi các nội dung quan sát được trong từng nhóm nhỏ; trẻ đã có khả năng nắm bắt các khái niệm trừu tượng nhưng vẫn cần các sự việc có thực để giải thích các khái niệm đó, cũng như thích vẽ và viết để ghi lại các sự việc đang diễn ra trong cuộc sống và hoạt động trẻ quan sát được.

Từ những đặc điểm tâm lý cơ bản của trẻ, đặt ra cho CBQL giáo dục, giáo viên khi tiến hành giáo dục thẩm mĩ cho trẻ, cần hướng vào việc làm thay đổi hành vi của trẻ từ thói quen sống thụ động, chuyển thành những hành vi mang tính xây dựng, tích cực có hiệu quả để nâng cao chất lượng cuộc sống cho bản thân trẻ và góp phần phát triển bền vững cho xã hội.

1.3.2. Hoạt động giáo dục thẩm mĩ cho trẻ ở trường mầm non

1.3.2.1. Vị trí, vai trò của hoạt động giáo dục thẩm mĩ cho trẻ mẫu giáo

HĐGDTM có vị trí, vai trò rất quan trọng trong chương trình giáo dục mầm non. HĐGDTM được thực hiện qua các giờ học nghệ thuật như hát nhạc, hội họa, tạo hình,… Đồng thời nghệ thuật có tác động trở lại với hiệu quả nâng cao năng lực cảm thụ thẩm mĩ cho các bé, HĐGDTM có một số vai trò như sau:

- HĐGDTM là cầu nối giúp trẻ đi đến thế giới của cái đẹp, của tình yêu và lòng nhân hậu. Trẻ em đến với đạo đức cũng thông qua cái đẹp, thông qua việc nhìn những tấm gương, những hành động đẹp để noi theo. Trẻ dần hiểu được thế nào là xấu - đẹp, hay - dở, đúng - sai... Khi nhận thức được cuộc sống với những điều tích cực nhất sẽ khiến trẻ có nhân sinh quan sáng rõ, khiến trẻ mạnh mẽ và tự tin.

- HĐGDTM cung cấp những kiến thức tổng hợp nhất cho người học. Bởi nghệ thuật bắt nguồn từ thực tế cuộc sống cho nên mọi tác phẩm nghệ thuật phản ánh cuộc sống. Qua những bài thơ, lời hát hay những bức tranh trẻ có thể hiểu về thế giới mình đang sống, cách thức mọi người lao động, vận hành cuộc sống, học tập và sinh hoạt, từ đó trẻ có thể lĩnh hội được nhiều kiến thức hơn.

- HĐGDTM đẩy năng lực cảm thụ thẩm mĩ cho trẻ em. Mỗi trẻ em hình thành một thế giới quan, một nhân sinh quan khác nhau trong quá trình tiếp xúc với nghệ thuật. Nhưng để hiểu, để lĩnh hội được hết cái hay cái đẹp của một tác phẩm nghệ thuật cần có những kiến thức nhất định. Điều đó đòi hỏi mỗi trẻ cố gắng rèn luyện, nâng cao khả năng cảm thụ của mình. Giúp trẻ chăm chú lắng nghe, kích thích sự sáng tạo của trẻ chính là biện pháp hữu hiệu nâng cao khả năng cảm thụ thẩm mĩ cho trẻ.

Như vậy, để HĐGDTM phát huy hiệu quả thông qua việc giảng dạy các môn nghệ thuật trong trường mầm non, cần phải có nhiều hoạt động phù hợp trong trường mầm non để bản thân mỗi trẻ có thể phát huy được năng khiếu nghệ thuật đồng thời nâng cao năng lực thẩm mĩ của mình.

1.3.2.2. Mục tiêu của giáo dục thẩm mĩ cho trẻ mẫu giáo

Căn cứ theo Thông tư số 17 /2009/TT-BGDĐT ngày 25 tháng 7 năm 2009 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo [7]:

“Mục tiêu của giáo dục mầm non là giúp trẻ em phát triển về thể chất, tình cảm, trí tuệ, thẩm mĩ, hình thành những yếu tố đầu tiên của nhân cách, chuẩn bị cho trẻ em vào lớp một; hình thành và phát triển ở trẻ em những chức năng tâm sinh lí, năng lực và phẩm chất mang tính nền tảng, những kĩ năng sống cần thiết phù hợp với lứa tuổi, khơi dậy và phát triển tối đa những khả năng tiềm ẩn, đặt nền tảng cho việc học ở các cấp học tiếp theo và cho việc học tập suốt đời”

Theo đó thì mục tiêu cụ thể của chương trình giáo dục mẫu giáo từ 3 đến 6 tuổi phát triển hài hòa về các mặt thể chất, nhận thức, ngôn ngữ, tình cảm, kỹ năng xã hội và thẩm mĩ, chuẩn bị cho trẻ vào học ở tiểu học.

Mục tiêu phát triển thẩm mĩ bao gồm:

- Hình thành ở trẻ khả năng cảm nhận vẻ đẹp trong thiên nhiên, cuộc sống và trong tác phẩm nghệ thuật.

- Có khả năng thể hiện cảm xúc, sáng tạo trong các hoạt động âm nhạc, nghệ thuật tạo hình.

- Yêu thích, hào hứng tham gia vào các hoạt động nghệ thuật; có ý thức giữ gìn và bảo vệ cái đẹp.

- Biết tôn trọng cái đẹp trong tự nhiên, trong ứng xử và có nhu cầu thể hiện hành vi phù hợp với chuẩn mực cái đẹp đã quy định.

1.3.2.3. Nhiệm vụ giáo dục thẩm mĩ cho trẻ mẫu giáo

Căn cứ vào mục đích của HĐGDTM, có thể cụ thể hoá một số nhiệm vụ HĐGDTM:

- HĐGDTM là quá trình hình thành ý thức thẩm mĩ đúng đắn, tiên tiến để mỗi cá nhân và xã hội có khả năng tốt nhất khi cảm thụ, đánh giá và sáng tạo thẩm mĩ, cũng như thoả mãn nhu cầu thẩm mĩ ngày càng cao hơn con người trong sự phát triển xã hội.

- HĐGDTM là giáo dục năng lực sáng tạo, làm cho sự sáng tạo theo qui luật của cái đẹp trở thành nhu cầu và tác động tới mọi lĩnh vực hoạt động sống của con người.

- HĐGDTM là giáo dục tình cảm, thị hiếu và lý tưởng thẩm mĩ đúng đắn, lành mạnh để phát triển toàn diện nhân cách, để hướng tới sự hoàn thiện, hoàn mỹ của bản thân con người và của xã hội.

HĐGDTM không chỉ phát triển môi trường văn hoá, xã hội hoá văn hoá, nâng cao chất lượng lao động sản xuất, chất lượng sống của nhân dân, mà còn phải đưa cái đẹp vào chính bản thân cuộc sống trở thành chuẩn mực chung của sự phát triển của cá nhân và xã hội.

1.3.2.4. Nội dung giáo dục thẩm mĩ cho trẻ mẫu giáo

Nội dung là những kiến thức mà nhà giáo dục sẽ cũng cấp cho người học. Nội dung giáo dục thẩm mĩ cho trẻ mẫu giáo thông qua hoạt động giáo dục là nhà giáo dục sẽ hướng dẫn trẻ tham gia các hoạt động (Tham quan dã ngoại, Kể chuyện, đọc thơ, hát vẽ, nặn…) hay giúp trẻ biết nhận xét, đánh giá các sản phẩm nghệ thuật, hay cảm nhận những tác phẩm văn chương, các bài hát…; Dạy trẻ yêu thích cái đẹp trong trường, lớp và trong cuộc sống… Nội dung GDTM cho trẻ mẫu giáo bao gồm:

- Dạy trẻ cảm thụ cái đẹp thông qua tác phẩm văn chương, bài hát, thơ, truyện kể…

- Dạy trẻ sử dụng các kỹ năng tạo hình để tạo ra sản phẩm tạo hình

- Dạy trẻ cảm nhận được vẻ đẹp của sản phẩm mình tạo ra

- Dạy trẻ biết nhận xét, đánh giá các tác phẩm nghệ thuật tạo hình của mình và của bạn

1.3.2.5. Hình thức của hoạt động giáo dục thẩm mĩ cho trẻ mẫu giáo

Tổ chức thực hiện hoạt động GDTM cho trẻ MG trong trường mầm non được thực hiện thông qua các hình thức tổ chức hoạt động như sau:

• Giờ hoạt động tạo hình

• Giờ hoạt động âm nhạc

• Hoạt động sân khấu

• Hoạt động nhóm

• Hoạt động cá nhân

• Hoạt động triển lãm các sản phẩm hoạt động của cả lớp/nhóm, của cá nhân trẻ

• Hoạt động xem biểu diễn ở nhà hát

• Các hoạt động lễ hội, hòa nhạc, đóng kịch.

1.4. Quản lý hoạt động giáo dục thẩm mĩ cho trẻ mẫu giáo

1.4.1. Lập kế hoạch quản lí hoạt động giáo dục thẩm mĩ cho trẻ mẫu giáo

Xây dựng kế hoạch, quản lý hoạt động GDTM cho trẻ mẫu giáo ở trường MN là một trong những nhiệm vụ quan trọng của Hiệu trưởng nhằm để chủ động ứng phó với sự bất định và sự thay đổi của môi trường giáo dục. Việc quản lý việc xây dựng kế hoạch, chương trình giúp cho Hiệu trưởng có cái nhìn tổng thể, toàn diện, qua đó thấy được hoạt động tương tác giữa các bộ phận, nhìn thấy tương lai, điều chỉnh những quyết định để hướng đến mục tiêu. Việc lập kế hoạch còn cho phép Hiệu trưởng lựa chọn những phương án tối ưu, xây dựng nguồn lực tạo hiệu quả cho toàn bộ hoạt động của tổ chức. Việc xây dựng

kế hoạch có xác định mục tiêu để đo lường, nên tạo điều kiện thuận lợi cho việc kiểm tra. Chính vì tầm quan trọng đó của việc xây dựng kế hoạch, chương trình hoạt động mà Hiệu trưởng cần quan tâm hàng đầu cho công tác này. Nội dung quản lý việc xây dựng kế hoạch, quản lý hoạt động GDTM cho trẻ mẫu giáo ở trường MN bao gồm:

- Ban giám hiệu (BGH) cụ thể chủ thể ở đây là hiệu trưởng, hiệu trưởng là người xây dựng kế hoạch, quản lý hoạt động GDTM cho trẻ mẫu giáo ở trường MN.

- Chỉ đạo việc xây dựng kế hoạch, quản lý hoạt động GDTM cho trẻ mẫu giáo ở trường MN của các bộ phận và cá nhân theo thời gian (tuần, tháng, năm).

- Chỉ đạo xây dựng quản lý hoạt động GDTM cho trẻ mẫu giáo ở trường MN theo khối lớp cho từng năm học.

Hiệu trưởng là người phê duyệt kế hoạch, quản lý hoạt động GDTM cho trẻ mẫu giáo ở trường MN theo định kỳ thời gian. Chỉ đạo, điều hành quản lý, giám sát việc thực hiện kế hoạch, quản lý hoạt động GDTM cho trẻ mẫu giáo ở trường MN. Đề ra các biện pháp xử lý việc thực hiện không đúng kế hoạch, quản lý hoạt động GDTM cho trẻ mẫu giáo ở trường MN.

Trong quản lý xây dựng kế hoạch quản lý hoạt động GDTM cho trẻ mẫu giáo ở trường MN, chủ thể quản lý cần phải nhận thức đúng đắn tầm quan trọng, mục tiêu của HĐ GDTM. Trên cơ sở đó để chủ động chỉ đạo xây dựng kế hoạch, quản lý hoạt động GDTM cho trẻ mẫu giáo ở trường MN đảm bảo tính khoa học, kế thừa, toàn diện, cụ thể và có trọng tâm theo từng thời điểm và phải phản ánh được mối quan hệ biện chứng giữa các hoạt động dạy học trên lớp với hoạt động GDTM. Bên cạnh đó, phải kịp thời thu nhận các thông tin cần thiết để dự báo xu thế phát triển, phân tích các điều kiện và khả năng thực hiện như CSVC, tài chính, quỹ thời gian, khả năng và công tác phối hợp để đảm bảo được tính khả thi, phù hợp với điều kiện thực tế của nhà trường và tính hài hòa giữa yêu cầu mục tiêu và năng lực của GV và HS.

1.4.2. Tổ chức thực hiện hoạt động giáo thẩm mĩ cho trẻ mẫu giáo trong trường mầm non

Hiệu trưởng tổ chức môi trường vật chất thích hợp là một trong những điều kiện quan trọng để thực hiện nhiệm vụ hoạt động GDTM trong trường mầm non.

- Tạo môi trường hoạt động, nơi luôn có các đồ dùng, dụng cụ, nguyên vật liệu trong tầm tay trẻ, kích thích trẻ hoạt động.

- Mỗi nhóm lớp mầm non tự trang trí lớp mình theo một phong cách thẩm mĩ nhất định, có trung tâm nghệ thuật, góc âm nhạc, góc trò chơi theo nhóm, góc đọc sách, tủ quần áo biểu diễn với các đạo cụ sân khấu;

- Có góc tạo hình nghệ thuật mở để trẻ tham gia vào các hoạt động tạo ra các sản phẩm tạo hình khác nhau, tranh, ảnh, các sản phẩm nghệ thuật dân gian và thủ công mĩ nghệ, các đồ chơi làm bằng đất sét, gốm, khảm trai, các loại nguyên vật liệu nghệ thuật cần thiết cho trẻ vẽ, nặn, xé dán và thiết kế nghệ thuật, album giới thiệu về các loại loại hình nghệ thuật có kèm chỉ dẫn cách thực hiện, các bước thực hiện, được trình bày bằng thẻ hay công nghệ tạo hình ảnh trên máy tính;

- Trong các lớp trẻ 4-6 tuổi trang trí tiểu cảnh, góc văn hóa địa phương, ở đó sẽ diễn ra hoạt động tích hợp dạy trẻ làm quen với cuộc sống, truyền thống của dân tộc Việt Nam;

- Sưu tầm và tạo bộ sưu tập các bức tranh của các họa sĩ Việt Nam; các tác phẩm văn học, thơ ca, âm nhạc...

- Thư viện truyền thông đa phương tiện;

- Bộ sưu tập audio và video;

- Các thiết bị âm thanh và video trong lớp học và trong hội trường, phòng âm nhạc;

- Có các hướng dẫn sư phạm, cụ thể cho các giờ học trang trí, nghệ thuật ứng dụng;