Mô hình chủ sở hữu nhà nước tại doanh nghiệp có vốn nhà nước ở Việt Nam

HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH

HOÀNG TRƯỜNG GIANG

MÔ HÌNH CHỦ SỞ HỮU NHÀ NƯỚC

TẠI DOANH NGHIỆP CÓ VỐN NHÀ NƯỚC Ở VIỆT NAM

LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

MÃ SỐ: 62 34 04 10

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: 1. PGS.TS. ĐINH THỊ NGA

2. PGS.TS. NGUYỄN NGỌC TOÀN

HÀ NỘI - 2022

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả trong luận án có nguồn gốc rõ ràng, trung thực và được trích dẫn đầy đủ theo quy định.

Tác giả

Hoàng Trường Giang

Trang

MỞ ĐẦU 1

Chương 1: TỔNG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN 11

1.1. Các nghiên cứu của các tác giả trong nước 11

1.2. Các công trình nghiên cứu của các tác giả ngoài nước 19

1.3 Những vấn đề cần được tiếp tục nghiên cứu trong luận án 21

Chương 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM THỰC TIỄN VỀ MÔ HÌNH CHỦ SỞ HỮU NHÀ NƯỚC TẠI DOANH NGHIỆP CÓ VỐN NHÀ NƯỚC 24

2.1. Khái quát về doanh nghiệp có vốn nhà nước 24

2.2. Mô hình chủ sở hữu nhà nước tại doanh nghiệp có vốn nhà nước 29

2.3. Nhân tố ảnh hưởng tới mô hình chủ sở hữu nhà nước tại doanh nghiệp

có vốn nhà nước 54

2.4. Mô hình chủ sở hữu nhà nước tại doanh nghiệp có vốn nhà nước trên

thế giới và bài học rút ra cho Việt Nam 55

Chương 3: THỰC TRẠNG MÔ HÌNH CHỦ SỞ HỮU NHÀ NƯỚC TẠI DOANH NGHIỆP CÓ VỐN NHÀ NƯỚC Ở VIỆT NAM 76

3.1. Thực trạng doanh nghiệp có vốn nhà nước ở Việt Nam 76

3.2 Thực trạng mô hình chủ sở hữu có vốn nhà nước tại doanh nghiệp ở Việt Nam giai

đoạn 1995-2020 92

3.3. Đánh giá khái quát mô hình chủ sở hữu nhà nước tại doanh nghiệp có vốn nhà

nước ở Việt Nam giai đoạn 1995-2020 109

Chương 4: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN MÔ HÌNH CHỦ SỞ HỮU NHÀ NƯỚC TẠI DOANH NGHIỆP CÓ VỐN NHÀ NƯỚC Ở VIỆT

NAM 120

4.1. Bối cảnh quốc tế và trong nước 120

4.2. Định hướng, mục tiêu phát triển doanh nghiệp có vốn nhà nước ở Việt Nam 122

4.3. Quan điểm và nhiệm vụ hoàn thiện mô hình chủ sở hữu nhà nước tại

doanh nghiệp có vốn nhà nước ở Việt Nam đến 2030 129

4.4. Giải pháp và lộ trình hoàn thiện mô hình chủ sở hữu nhà nước tại

doanh nghiệp cố vốn nhà nước ở Việt Nam đến 2030 132

KẾT LUẬN 153

DANH MỤC 156

CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ 156

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 158

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

CPTPP

Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình
DN	Doanh nghiệp
DNCVNN	Doanh nghiệp có vốn nhà nước
DNNN	Doanh nghiệp nhà nước
DATC	Công ty mua bán nợ Việt Nam
NSNN	Ngân sách nhà nước
OECD	Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế
QLNN	Quản lý Nhà nước
SASAC	Uỷ ban Quản lý và giám sát tài sản nhà nước các doanh nghiệp nhà nước Trung Quốc.
SCIC	Tổng công ty Đầu tư và kinh doanh vốn nhà nước
TCT	Tổng công ty nhà nước
TĐ	Tập đoàn kinh tế
UBQLVNN	Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp
VAMC	Công ty quản lý tài sản

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 191 trang tài liệu này.

Bảng 2.1: Số lượng doanh nghiệp và quy mô đầu tư vốn nhà nước ở một

số quốc gia giai đoạn năm 2010-2011 28

Bảng 2.2: Ưu điểm, nhược điểm mô hình chủ sở hữu nhà nước tại DNCVNN 51

Bảng 2.3: Cơ quan chủ sở hữu theo mô hình tập trung 55

Bảng 3.1: Bảng tổng hợp quy mô, cơ cấu, đóng góp 81

Bảng 3.2: Kết quả hoạt động của scic giai đoạn 2010 – 2020 101

Trang

Hình 1.1. Khung phân tích 6

Hình 2.1: Sơ đồ các yếu tố cấu thành mô hình chủ sở hữu nhà nước tại

doanh nghiệp 32

Hình 2.2: Sơ đồ mô hình chủ sở hữu nhà nước tại DNCVNN (SASAC – Trung Quốc) 58

Hình 2.3: Sơ đồ tổ chức của bộ dnnn (Indonesia) 60

Hình 2.5: Mô hình đầu tư và quản lý vốn đầu tư nhà nước tại DNCVNN (Pháp) 63

Hình 2.6: Quản lý đầu tư vốn nhà nước của chính phủ MA-LAI-XI-A đối

với các LCS 66

Hình 2.7: Mô hình giám sát của canada đối với vốn nhà nước đầu tư vào DNCVNN 68

Hình 2.8 : mô hình thực hiện chức năng chủ sở hữu nhà nước ở một số

nước Bắc Âu 70

Hình 3.2: Mô hình chủ sở hữu nhà nước của cơ quan quản lý nhà nước 94

Hình 3.3: Mô hình của tổng công ty đầu tư và kinh doanh vốn nhà nước (SCIC) 99

Hình 3.4: Mô hình tổ chức bộ máy của Ủy ban quản lý vốn Nhà nước 104

Hình 4.1: Sơ đồ mô hình quỹ đầu tư quốc gia 135

Hình 4.2: Sơ đồ mô hình tập đoàn đầu tư quốc gia 138

Hình 4.3: Sơ đồ mô hình cơ quan quản lý nhà nước (ủy ban quản lý vốn

nhà nước tại doanh nghiệp) từ tháng 9/2018 đến nay 142

Hình 4.4: Sơ đồ mô hình cơ quan quản lý nhà nước (ủy ban) giai đoạn 1 ... 146 Hình 4.5: Đề xuất mô hình cơ quan chủ sở hữu nhà nước tại doanh nghiệp

ở Việt Nam giai đoạn từ nay đến 2030 (giai đoạn 2) 148

Biểu đồ 3.1: Đồ thị về mức độ tăng tổng tài sản 83

Biểu đồ 3.2: Đồ thị về mức độ tăng tổng tài sản 2012 - 2019 so với GDP 84

Biểu đồ 3.3: Đồ thị về mức độ đóng góp vào gdp của DNCVNN từ 2012-

2019 ......................................................................................................... 84

Biểu đồ 3.4: Đồ thị về tỷ trọng dncvnn đóng góp vào NSNN từ 2012-2019

................................................................................................................. 85

Biểu đồ 3.5: Đồ thị về tỷ trọng vốn chủ sở hữu của dncvnn so với GDP từ

2012-2019................................................................................................ 85

Biểu đồ 3.6: Đồ thị về tỷ trọng vốn đầu tư của dncvnn trong tổng vốn đầu

tư toàn xã hội từ 2012-2019 86

Biểu đồ 3.7: Đồ thị về doanh thu DNCVNN từ 2012-2019 86

Biểu đồ 3.8: Đồ thị về số lượng DNCVNN từ 2012-2019 87

Biểu đồ 3.9: Đồ thị về lợi nhuận của dncvnn từ 2012-2019 87

Biểu đồ 3.10: Đồ thị về nợ phải trả của DNCVNN so với GDP từ 2012-2019 88

MỞ ĐẦU

1.Tính cấp thiết của luận án

Trong suốt 30 năm đổi mới ở nước ta, doanh nghiệp có vốn nhà nước (DNCVNN) vẫn duy trì được vai trò quan trọng, đồng thời từng bước đổi mới phù hợp với nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Rõ ràng là, cho đến nay DNCVNN là lực lượng hỗ trợ Nhà nước ổn định kinh tế vĩ mô, bảo đảm các cân đối lớn của nền kinh tế, đóng góp lớn vào các thành tựu phát triển kinh tế - xã hội, trong xây dựng và phát triển hệ thống kết cấu hạ tầng, thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế; tạo việc làm và thu ngân sách lớn cho nhà nước. Nhiều tập đoàn, tổng công ty nhà nước còn tham gia thực hiện các nhiệm vụ quốc phòng, an ninh, kết hợp phát triển kinh tế với bảo đảm quốc phòng, an ninh, chủ quyền quốc gia, thực hiện chính sách an sinh xã hội, khắc phục hậu quả thiên tai…

Bên cạnh những thành tựu nêu trên, có thể thấy, so với những nguồn lực nắm giữ, DNCVNN chưa thực hiện đầy đủ vai trò mà Nhà nước kỳ vọng. Những hạn chế rõ thấy nhất là một số DNCVNN có tiến độ thực hiện chủ trương, giải pháp cơ cấu lại DNCVNN của Đảng và Nghị quyết của Quốc hội còn chậm, việc sắp xếp lại và cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước chưa đạt yêu cầu, tỉ lệ vốn được cổ phần hoá thấp; quản trị doanh nghiệp nhà nước còn nhiều yếu kém, đầu tư của DNCVNN kém hiệu quả,… Kết cục là, nhiều DNCVNN năng lực cạnh tranh thấp, hiệu quả sản xuất kinh doanh của DNCVNN bị giảm sút, thất thoát, tham nhũng, lãng phí làm giảm uy tín sự lãnh đạo của Đảng và Nhà nước và xói mòn lòng tin của nhân dân. Nếu DNCVNN không khắc phục được các yếu kém này, thì với việc nắm giữ 33% tổng vốn đầu tư toàn xã hội, đóng góp gần 30% GDP, DNCVNN sẽ làm cho nền kinh tế hoạt động kém hiệu quả.

Trong những năm gần đây, Đảng và Nhà nước ta đã nỗ lực tìm các biện pháp cơ cấu lại nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của DNCVNN. Tuy nhiên,