Cơ chế quản lý tài chính đối với giáo dục đại học công lập ở Việt Nam trong bối cảnh hội nhập và phát triển

VIỆN HÀN LÂM

KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM

HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

ĐẶNG THÀNH DŨNG

CƠ CHẾ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH

ĐỐI VỚI GIÁO DỤC ĐẠI HỌC CÔNG LẬP Ở VIỆT NAM TRONG BỐI CẢNH HỘI NHẬP VÀ PHÁT TRIỂN

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

VIỆN HÀN LÂM

KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM

HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

ĐẶNG THÀNH DŨNG

CƠ CHẾ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH

ĐỐI VỚI GIÁO DỤC ĐẠI HỌC CÔNG LẬP Ở VIỆT NAM TRONG BỐI CẢNH HỘI NHẬP VÀ PHÁT TRIỂN

Ngành: Quản lý Kinh tế Mã số : 9340410

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

Người hướng dẫn khoa học: 1. GS.TS. Nguyễn Quang Thuấn

2. TS. Phan Trung Chính

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu nêu trong luận án là trung thực. Những kết luận khoa học của luận án chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nào khác.

Tác giả luận án

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU 1

Chương 1: TỔNG QUAN VỀ TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU 8

1.1. Các công trình nghiên cứu về cơ chế quản lý tài chính 8

1.2. Các nghiên cứu về cơ chế tài chính tại Việt Nam 13

1.3. Khoảng trống nghiên cứu 20

Kết luận Chương 1 22

Chương 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CƠ CHẾ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH ĐỐI VỚI GIÁO DỤC ĐẠI HỌC CÔNG LẬP VÀ KINH NGHIỆM QUỐC TẾ 23

2.1. Giáo dục đại học và giáo dục đại học công lập 23

2.1.1. Giáo dục đại học 23

2.1.2. Giáo dục đại học công lập 24

2.2. Tài chính và cơ chế quản lý tài chính đối với giáo dục đại học công lập 25

2.2.1. Tài chính và nguồn lực tài chính giáo dục đại học công lập 25

2.2.2. Cơ chế quản lý tài chính 32

2.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến cơ chế quản lý tài chính đối với giáo dục

đại học công lập trong bối cảnh hội nhập và phát triển 42

2.3.1. Các nhân tố bên ngoài 42

2.3.2. Các nhân tố bên trong 45

2.4. Những vấn đề đặt ra cho đổi mới cơ chế quản lý tài chính đối với các trường đại học công lập trong bối cảnh hội nhập và phát triển 47

2.5. Kinh nghiệm một số nước đối với giáo dục đại học công lập và bài học kinh nghiệm cho Việt Nam 52

2.5.1. Kinh nghiệm phân bổ ngân sách và chính sách học phí của Mỹ 53

2.5.2. Kinh nghiệm phân bổ ngân sách cho giáo dục của Hàn Quốc 56

2.5.3. Kinh nghiệm phân bổ ngân sách và chính sách học phí của Nhật Bản ... 58

2.5.4. Kinh nghiệm phân bổ ngân sách và chính sách học phí của Trung Quốc 61

2.5.5. Bài học kinh nghiệm 63

Kết luận Chương 2 66

Chương 3: THỰC TRẠNG CƠ CHẾ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH ĐỐI VỚI GIÁO DỤC ĐẠI HỌC CÔNG LẬP Ở VIỆT NAM TRONG BỐI CẢNH

HỘI NHẬP VÀ PHÁT TRIỂN 67

3.1. Giới thiệu khái quát về hệ thống giáo dục đại học của Việt Nam 67

3.2. Thực trạng cơ chế quản lý tài chính đối với giáo dục đại học công lập ở Việt Nam 69

3.2.1. Thực trạng cơ chế phân cấp quản lý NSNN 69

3.2.2. Thực trạng cơ chế phân bổ ngân sách cho các Trường ĐHCL 75

3.2.3. Thực trạng cơ chế quản lý tài chính các nguồn tài chính huy động ngoài ngân sách Nhà nước đối với các trường Đại học công lập 82

3.2.4. Thực trạng cơ chế kiểm tra, kiểm soát và công khai tài chính 100

3.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến cơ chế quản lý tài chính đối với giáo dục

đại học công lập tại Việt Nam trong bối cảnh hội nhập và phát triển. 104

3.3.1. Bối cảnh hội nhập và phát triển 104

3.3.2. Vai trò của GDĐH trong hệ thống giáo dục Việt Nam 105

3.3.3. Xu hướng phát triển GDĐH dẫn tới thay đổi các quan điểm trong quản lý tài chính GDĐH 106

3.3.4. Các nhân tố bên trong 108

3.4. Đánh giá chung về cơ chế quản lý tài chính của Nhà nước đối với giáo dục đại học công lập của Việt Nam trong bối cảnh hội nhập và phát triển . .. 114

3.4.1. Những kết quả đạt được 114

3.4.2. Những hạn chế - Nguyên nhân 117

Kết luận Chương 3 124

Chương 4: ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP ĐỔI MỚI CƠ CHẾ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH ĐỐI VỚI GIÁO DỤC ĐẠI HỌC CÔNG LẬP Ở VIỆT

NAM TRONG BỐI CẢNH HỘI NHẬP VÀ PHÁT TRIỂN 125

4.1. Bối cảnh hội nhập và phát triển của Việt Nam 125

4.2. Định hướng phát triển và đổi mới giáo dục đại học công lập trong bối

cảnh hội nhập và phát triển 126

4.3. Định hướng đổi mới cơ chế quản lý tài chính đối với phát triển giáo

dục đại học công lập của Việt Nam trong bối cảnh hội nhập và phát triển 130

4.4. Giải pháp đổi mới cơ chế quản lý tài chính đối với giáo dục đại học

công lập Việt Nam 132

4.4.1. Nhóm giải pháp về đổi mới cơ chế phân cấp quản lý tài chính trong

các trường đại học công lập 132

4.4.2. Nhóm giải pháp về đổi mới cơ chế phân bổ kinh phí của Nhà nước

cho giáo dục đại học 137

4.4.3. Nhóm giải pháp về đổi mới cơ chế quản lý tài chính theo hướng tự

chủ tài chính đối với các trường đại học công lập 146

4.4.4. Nhóm giải pháp về chính sách học phí 148

4.4.5. Nhóm giải pháp về chính sách tăng nguồn thu từ hoạt động dịch vụ 151

4.4.6. Nhóm giải pháp tăng cường chính sách hỗ trợ tài chính đối với sinh viên nhằm nâng cao vị thế và uy tín của nhà trường 152

4.4.7. Nhóm giải pháp về chính sách huy động vốn và vay vốn 154

4.4.8. Đổi mới cơ chế kiểm soát và giám sát Nhà nước về tài chính 156

Kết luận Chương 4 158

KẾT LUẬN 159

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 161

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

Cụm từ viết tắt

Nguyên nghĩa
BTC	: Bộ Tài chính
CĐ	: Cao đẳng
CSĐT	: Cơ sở đào tạo
ĐH	: Đại học
ĐHCL	: Đại học công lập
ĐHQG	: Đại học quốc gia
GD&ĐT	: Giáo dục và đào tạo
GDĐH	: Giáo dục đại học
GDĐHCL	: Giáo dục đại học công lập
HĐND	: Hội đồng nhân dân
KH&ĐT	: Kế hoạch và đầu tư
KHCN	: Khoa học công nghệ
KT - XH	: Kinh tế - xã hội
NCL	: Ngoài công lập
NSNN	: Ngân sách Nhà nước
QLNN	: Quản lý Nhà nước
QLTC	: Quản lý tài chính
TP	: Thành phố
TW	: Trung ương
UBND	: Uỷ ban nhân dân