Các Hình Thức Cho Vay Doanh Nghiệp Nhỏ Và Vừa Của Ngân Hàng Thương Mại

Cho vay DNNVV tại NHTM có một số đặc điểm như sau.

- Về mục đ ch sử dụng vốn: Vay vốn ngân hàng có thể thỏa mãn tối đa các nhu cầu về vốn của các tác nhân và thể nhân khác trong nền kinh tế vì nó có thể huy động nguồn vốn bằng tiền nhàn rỗi trong xã hội dưới nhiều hình thức và khối lượng lớn. Đối tượng khách hàng DNNVV rất đa dạng vì các doanh nghiệp hoạt động trong nhiều lĩnh vực khác nhau. Do đó nhu cầu vay vốn để đáp ứng cũng đa dạng và phong phú.

- Về thời hạn cho vay: vay vốn ngân hàng có thời hạn cho vay phong phú, có thể cho vay ngắn hạn, trung hạn và dài hạn do ngân hàng có thể điều chỉnh các nguồn vốn với nhau để đáp ứng nhu cầu về thời hạn vay. Nguồn trả nợ của DNNVV là từ doanh thu bán hàng, lợi nhuận, khấu hao và các nguồn thu hợp pháp khác.

- Về điều kiện cho vay: thủ tục và quy trình cho vay DNNVV phức tạp hơn cho vay khách hàng cá nhân vì tính pháp lý của các doanh nghiệp phức tạp hơn nhiều so với cá nhân. Bên cạnh đó giá trị khoản vay lớn và tài sản đảm bảo thường phức tạp, khó định giá hơn vì hầu hết tài sản doanh nghiệp thường thế chấp chính nhà xưởng, máy móc, dụng cụ sản xuất của mình...

- Về chất lượng cho vay: vay vốn ngân hàng có phạm vi lớn vì nguồn vốn bằng tiền là thích hợp với mọi đối tượng trong nền kinh tế, do nó có thể cho nhiều đối tượng vay. So với cho vay khách hàng cá nhân và hộ kinh doanh, khách hàng DNNVV có hệ thống thông tin tốt hơn, chặt chẽ hơn do doanh nghiệp có hệ thống thông tin kế toán, báo cáo tài chính. Tuy nhiên, rủi ro xảy ra từ cho vay doanh nghiệp thường gây ra tổn thất lớn cho ngân hàng thương mại. Do đó, các lãnh đạo NHTM rất quan tâm đến quản trị rủi ro các khoản cho vay khách hàng DNNVV.

1.1.2.3. Các hình thức cho vay doanh nghiệp nhỏ và vừa của ngân hàng thương mại

a. Theo mục đ ch sử dụng vốn:

Căn cứ theo mục đ ch sử dụng vốn vay, cho vay DNNVV của các NHTM chủ yếu là phương thức cho vay kinh doanh: Việc cho vay của các ngân hàng nhằm đáp ứng nhu cầu vốn kinh doanh cho các doanh nghiệp, hộ sản xuất kinh doanh như vay

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 121 trang tài liệu này.

mua nguyên vật liệu hàng hóa đầu vào, vay trả lương công nhân viên, vay thanh toán các chi phí hợp lý, vay đầu tư nhà xưởng máy móc thiết bị, tài sản cố định khác,…

 Theo thời hạn cho vay:

Căn cứ theo thời hạn khoản vay, cho vay DNNVV của các NHTM bao gồm các phương thức sau:

- Cho vay ngắn hạn: Loại cho vay này có thời hạn nhỏ hơn hoặc bằng 12 tháng với mục đ ch để bù đắp thiếu hụt vốn cho các hoạt động kinh doanh hoặc các nhu cầu tiêu dùng ngắn hạn của các cá nhân.

- Cho vay trung hạn: Theo quy định của Ngân hàng nhà nước Việt Nam, cho vay trung hạn có thời hạn từ trên 12 tháng đến 60 tháng. Cho vay trung hạn được sử dụng chủ yếu để đầu tư mua sắm tài sản cố định, cải tiến hoặc đổi mới thiết bị, mở rộng sản xuất kinh doanh, xây dựng các dự án mới có quy mô nhỏ,…

- Cho vay dài hạn: Là các khoản cho vay có thời hạn trên 60 tháng.

 Theo hình thức bảo đảm tiền vay:

Căn cứ theo loại hình bảo đảm, các khoản cho vay DNNVV được phân loại như sau:

- Cho vay có bảo đảm bằng tài sản là loại cho vay mà ngân hàng yêu cầu khách hàng vay phải có tài sản thế chấp, cầm cố hoặc bảo lãnh của bên thứ ba.

- Cho vay có bảo đảm không bằng tài sản là loại cho vay không có tài sản thế chấp, cầm cố hoặc bảo lãnh của bên thứ ba, việc cho vay chỉ dựa trên uy tín của bản thân khách hàng, bảo lãnh bằng tín chấp,…

 Theo phương thức hoàn trả:

Căn cứ theo phương thức hoàn trả, cho vay DNNVV bao gồm các hình thức như sau:

- Cho vay trả góp là hình thức cho vay mà khi vay vốn tổ chức tín dụng và khách hàng xác định và thỏa thuận số lãi vốn vay khách hàng phải trả cộng với số nợ gốc chia ra để trả trong nhiều kỳ hạn trong thời gian cho vay. Loại cho vay này áp dụng với những khoản vay có giá trị lớn, hoặc thu nhập của người vay không đủ

để trả nợ trong một kỳ. Thông thường cho vay trả góp có thể thực hiện theo các phương pháp:

+ Phương pháp trả vốn gốc bằng nhau và trả lãi theo số dư vào cuối mỗi định kỳ.

+ Phương pháp trả vốn gốc bằng nhau và trả lãi tính trên mức hoàn trả của vốn gốc.

+ Phương pháp trả vốn gốc và lãi bằng nhau trong tất cả các định kỳ.

- Cho vay phi trả góp là loại cho vay được thanh toán một lần theo kỳ hạn đã thỏa thuận.

- Cho vay hoàn trả theo yêu cầu (áp dụng trong trường hợp cho vay thấu chi).

 Theo phương thức cho vay:

Căn cứ theo phương thức cho vay, các khoản vay của DNNVV được phân loại như sau:

- Cho vay từng lần là phương thức cho vay mà mỗi lần vay khách hàng và ngân hàng đều phải làm các thủ tục cần thiết (khách hàng lập hồ sơ vay vốn, ngân hàng xét duyệt cho vay,…) và ký hợp đồng cho vay.

- Cho vay theo hạn mức tín dụng là phương thức cho vay mà ngân hàng và khách hàng xác định và thỏa thuận một hạn mức tín dụng, duy trì trong một khoảng thời gian nhất định. Hạn mức tín dụng là mức dư nợ vay tối đa được duy trì trong một thời gian nhất định mà ngân hàng và khách hàng đã thỏa thuận trong hợp đồng cho vay.

- Cho vay khác: Cho vay theo hạn mức thấu chi, cho vay theo hạn mức tín dụng dự phòng, cho vay theo dự án đầu tư, cho vay hợp vốn, cho vay trả góp, cho vay thông qua nghiệp vụ phát hành và sử dụng thẻ tín dụng,… các phương thức khác không trái so với quy định của pháp luật.

Việc lựa chọn hình thức vay phụ thuộc vào các điều kiện phương án vay vốn của khách hàng và mức độ đáp ứng yêu cầu quy định của ngân hàng đặt ra.

1.1.2.4. Quy trình cho vay doanh nghiệp nhỏ và vừa của ngân hàng thương mại

Quy trình cho vay là tổng hợp các nguyên tắc, quy định của ngân hàng trong việc cấp tín dụng đối với khách hàng, bao gồm các công việc theo một trình tự nhất định kể từ khi bắt đầu cho đến khi chấm dứt quan hệ tín dụng. Đây là một quá trình bao gồm nhiều giai đoạn mang tính chất liên hoàn, theo một trật tự nhất định, đồng thời có quan hệ chặt chẽ và gắn bó với nhau. Các nội dung chính của quy trình cho vay được thể hiện qua sơ đồ sau:

Tiếp nhận hồ sơ

Thẩm định

Quyết định cho vay

Giải ngân

Kiểm tra sử dụng vốn vay

Thanh lý hợp đồng

Sơ đồ 1.1: Quy trình cho vay DNNVV

Diễn giải quy trình cho vay DNNVV:

ước 1: Tiếp cận, hướng dẫn, kiểm tra hồ sơ vay vốn.

ước 2: Thẩm định các điều kiện vay vốn theo quy định của ngân hàng, xác định hạn mức cho vay, điều kiện bảo đảm tiền vay.

ước 3: Lập tờ trình và ra quyết định cho vay. Trường hợp đồng ý cho vay, hai bên tiến hàng các thủ tục để ký kết hợp đồng cho vay.

ước 4: Sau khi hợp đồng cho vay được ký kết và hoàn tất các thủ tục pháp lý về tài sản bảo đảm theo quy định, ngân hàng tiến hành giải ngân theo cam kết.

ước 5: Sau khi giải ngân, cán bộ quan hệ khách hàng tiến hành kiểm tra sử dụng vốn vay, theo dõi thu nợ và lãi và xử lý các vấn đề phát sinh (nếu có).

ước 6: hi đến hạn thanh lý hợp đồng, nếu không có vướng mắc, ngân hàng và DNNVV sẽ tiến hành thủ tục thanh lý hợp đồng

1.1.2.5. Vai trò của việc cho vay giữa ngân hàng với doanh nghiệp nhỏ và vừa

a) Đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa

Việc cho vay của các NHTM đã hỗ trợ cho sự ra đời và phát triển của các DNNVV. Với nhiều ưu đãi về chính sách trong thời kỳ kinh tế thị trường hiện nay, các DNNVV có thể dễ dàng được thành lập mới. Tuy nhiên, nếu không có sự hỗ trợ của dòng vốn ngân hàng, DNNVV sẽ gặp nhiều khó khăn trong việc thu xếp đủ nguồn vốn để đáp ứng nhu cầu vốn tài trợ cho tài sản ngắn hạn, đầu tư trang bị cơ sở vật chất, kỹ thuật cho hoạt động sản xuất kinh doanh ban đầu. Chính vì vậy, vốn vay ngân hàng là một nhân tố quan trọng giúp tạo đà cho DNNVV có đủ vốn để đáp ứng nhu cầu sản xuất kinh doanh ban đầu.

Việc cho vay của các NHTM góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng vốn của DNNVV. Các doanh nghiệp muốn tiếp cận nguồn vốn của ngân hàng trước tiên cần có phương án sản xuất kinh doanh khả thi. Bên cạnh đó, với sức ép từ điều kiện phải đảm bảm hoạt động kinh doanh hiệu quả để trả gốc và lãi các khoản nợ, doanh nghiệp phải đảm bảo tỷ suất lợi nhuận phải lớn hơn lãi suất ngân hàng. Trong quá trình cho vay, doanh nghiệp cũng phải đảm bảo thực hiện đúng các cam kết trong hợp đồng cho vay, buộc doanh nghiệp phải sử dụng vốn đúng mục đ ch và có hiệu quả.

Việc cho vay của các NHTM góp phần hình thành cơ cấu vốn tối ưu cho DNNVV. Nguồn vốn vay là đòn bẩy tài chính để doanh nghiệp tối ưu hoá hiệu quả sử dụng vốn. Đối với các DNNVV do hạn chế về vốn nên việc sử dụng vốn tự có để đáp ứng nhu cầu vốn cho sản xuất là khó khăn do vốn hạn hẹp, chi phí vốn cao. Để hiệu quả thì doanh nghiệp phải có một cơ cấu vốn tối ưu, kết cấu hợp lý nhất là kết hợp nguồn vốn tự có và vốn vay nhằm tối đa hoá lợi nhuận tại mức giá vốn bình quân rẻ nhất.

Việc cho vay của các NHTM góp phần tập trung vốn sản xuất, nâng cao khả năng cạnh tranh của các DNNVV. Đối với các DNNVV, do có một số hạn chế nhất định dẫn đến khó khăn trong cạnh tranh trước các doanh nghiệp lớn trong nước và nước ngoài. Trong khi đó, DNNVV cần nhiều năm t ch lũy để có được nền tảng tài chính tốt, đủ để đầu tư phát triển, gia tăng năng lực cạnh tranh. Để có thể đáp ứng kịp thời nhu cầu về vốn để nắm bắt cơ hội đầu tư, DNNVV cần tìm đến nguồn vốn vay ngân là giải pháp phù hợp

b) Đối với ngân hàng thương mại

Cho vay DNNVV góp phần nâng cao hiệu quả cơ cấu sử dụng vốn của ngân hàng. DNNVV là lực lượng doanh nghiệp chiếm số lượng đông đảo nhất trong cộng đồng doanh nghiệp ở nước ta và có nhiều tiềm năng phát triển. Chính vì vậy, nếu các ngân hàng biết khai thác hiệu quả các khách hàng là DNNVV sẽ đem lại một nguồn lợi lớn cho ngân hàng trong tương lai. Do vậy, các NHTM phải chuyển đổi cơ cấu danh mục dư nợ cho vay, đa dạng các đối tượng khách hàng cho vay nhằm mở rộng thị trường, phân tán rủi ro, nâng cao chất lượng cho vay.

Cho vay DNNVV thúc đẩy sự vận động liên tục của các ngân hàng. Với đặc thù là các giao dịch vay vốn cũng không lớn, nhưng với số lượng đông đảo và xu hướng phát triển mạnh mẽ của các DNNVV như hiện nay, trong tương lai các DNNVV sẽ là những khách hàng tiềm năng mang lại lợi nhuận cho ngân hàng, đặc biệt khi DNNVV hoạt động có lãi và mở rộng sản xuất kinh doanh. Điều này thúc đẩy các NHTM bước vào cuộc cạnh tranh mới để thu hút các DNNVV, buộc các NHTM phải cải tiến các sản phẩm cho vay phù hợp, có nhiều tiện ích nhằm thu hút các khách hàng DNNVV, góp phần mở rộng quy mô cho vay của ngân hàng. Đồng thời, giúp NHTM đẩy mạnh đa dạng hóa danh mục cho vay, danh mục khách hàng, giúp phân tán rủi ro chung cho hoạt động cho vay của NHTM, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh của NHTM.

c) Đối với nền kinh tế - xã hội

Cho vay DNNVV là công cụ để cơ quan quản lý nhà nước điều tiết nền kinh tế vĩ mô, thực hiện các chính sách kinh tế – xã hội. Hoạt động cho vay của NHTM là

một trong những kênh truyền tải tác động từ các chính sách của nhà nước nhằm đạt được các mục tiêu kinh tế vĩ mô bao gồm ổn định giá cả, tăng trưởng kinh tế và tạo công việc làm. Thông qua việc thay đổi và điều chỉnh các điều kiện cho vay, cơ quan quản lý nhà nước có thể thay đổi quy mô cho vay hoặc chuyển hướng vận động của nguồn vốn vay, nhờ đó mà ảnh hưởng đến tổng cầu của nền kinh tế cả về quy mô cũng như kết cấu.

Cho vay đối với DNNVV thúc đẩy sự phát triển, tăng cường năng lực cạnh tranh của các DNNVV, cũng là một kênh khách hàng quan trọng, đem lại tiềm năng lợi nhuận lớn và ổn định cho NHTM trong tương lai. Việc cho vay đối với DNNVV của các NHTM đã thúc đẩy sự phát triển, tăng cường năng lực cạnh tranh của các DNNVV, đồng thời cũng là một kênh khách hàng quan trọng, đem lại tiềm năng lợi nhuận lớn và ổn định cho NHTM trong tương lai. Ngoài ra, sự phát triển của các DNNVV cũng góp phần phát triển kinh tế chung, tạo ra công ăn việc việc làm cho toàn xã hội và góp phần tăng thu cho Ngân sách Nhà nước thông qua việc nộp thuế và các nghĩa vụ tài chính từ DNNVV và người lao động.

Cho vay DNNVV còn là một trong những công cụ quan trọng để Nhà nước tác động nhằm chuyển dịch cơ cấu kinh tế. Thông qua việc áp dụng các ch nh sách ưu đãi riêng, nhà nước khuyến khích DNNVV tham gia phát triển trong lĩnh vực công nghiệp, thương mại và dịch vụ, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng tăng tỷ trọng công nghiệp và dịch vụ, giảm tỷ trọng nông nghiệp trong thu nhập quốc dân.

1.2. CHẤT LƯỢNG CHO VAY DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI

1.2.1. Khái niệm chất lượng cho vay doanh nghiệp nhỏ và vừa

Hoạt động cho vay là hoạt động sinh lời chính của NHTM, cũng là hoạt động chứa đựng nhiều rủi ro nhất. Chính vì thế vấn đề chất lượng cho vay là rất quan trọng, mang tính sống còn đối với tất cả các NHTM. Tuy vậy để đưa ra một khái niệm đúng về chất lượng cho vay không phải là dễ, bởi lẽ mỗi khái niệm đưa ra đòi hỏi phải chỉ ra nó xuất phát từ đâu, trên quan điểm nào. Như ta đã biết mỗi quan

điểm khác nhau sẽ có những khái niệm khác nhau về chất lượng cho vay.

Chất lượng cho vay theo quan điểm của khách hàng.

hách hàng là đối tượng sử dụng các dịch vụ của ngân hàng, đặc biệt là vay vốn vì nó là một nguồn tài trợ quan trọng đối với mỗi doanh nghiệp. Mục tiêu của họ là tối đa hoá giá trị tài sản của mình hay nói cụ thể hơn là tối đa hoá giá trị sử dụng của các nguồn lực tài ch nh. Do đó theo quan điểm của khách hàng thì chất lượng cho vay là: Sự thoả mãn nhu cầu của họ về khoản vay trên các phương diện lãi suất, quy mô, thời hạn, phương thức giải ngân, phương thức thu nợ,... của khoản vay.

Chất lượng cho vay theo quan điểm của xã hội.

Thông qua các khoản vay mà Ngân hàng cung cấp cho các chủ thể trong nền kinh tế, các hoạt động như tái sản xuất mở rộng, đầu tư phát triển theo chiều sâu,... sẽ được tiến hành và góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế. Như vậy đứng trên quan điểm của xã hội để đánh giá thì chất lượng cho vay là sự đáp ứng yêu cầu đặt ra của các mục tiêu phát triển kinh tế xã hội mà khoản vay đem lại.

Chất lượng cho vay theo quan điểm của ngân hàng thương mại.

Cũng như bất cứ một doanh nghiệp nào trong nền kinh tế thì NHTM cũng là một chủ thể hoạt động kinh doanh, mục đ ch để đem lại càng nhiều thu nhập cho chủ sở hữu thì càng tốt. Vì thế theo quan điểm của NHTM thì chất lượng cho vay với các yếu tố cấu thành cơ bản đó là mức độ an toàn của hoạt động cho vay và khả năng sinh lời do hoạt động cho vay mang lại.

Như vậy, chất lượng các khoản cho vay DNNVV tốt đồng nghĩa với việc NHTM đáp ứng kịp thời, đẩy đủ và hiệu quả với nhu cầu vốn của DNNVV tuy nhiên vẫn đảm bảo mức độ an toàn và khả năng sinh lời của ngân hàng đồng thời góp phần thực hiện điều hành chính sách kinh tế vĩ mô, ổn định xã hội.

Do đó, một cách khái quát, “Chất lượng cho vay DNNVV của NHTM là khả năng đáp ứng nhu cầu của các DNNVV trong quan hệ vay vốn, hạn chế rủi ro đối với vốn cho vay của NHTM, mang lại lợi nhuận cho NHTM và góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội”. (Theo Luận văn Thạc sĩ của tác giả Trương Thu Trang

– Đại học Thương Mại – 2020).