NƠXH của họ trở nên khó khăn hơn, điều này được chứng minh bởi tỷ lệ người trả lời đánh giá tiêu chí điều kiện cư trú có đến 26,4% là chưa phù hợp và 1,2 % không phù hợp. Trong phỏng vấn sâu với người có nhu cầu mà chưa mua được NƠXH cho thấy, khó khăn về cư trú cũng là một rào cản trong quá trình tiếp cận nhà ở đô thị.
Mình quê Hà Tĩnh, có nhu cầu mua nhà NƠXH, tuy nhiên chưa có hộ khẩu tại Hà Nội vì ao năm đi làm mình cũng chỉ đi thuê nhà, mà thuê nhà thì làm thường trú cũng khó nên không mua được…Nếu quy định này chỉ cần xác nhận của cơ quan công tác đang làm việc tại Hà Nội, từ ao nhiêu năm trở lên là đủ để chứng minh mình có nhu cầu thực sự về nhà ở r i.
(PVS, nữ 31 tuổi, làm việc tại quận Hà Đông, Hà Nội)
Điều kiện về thu nhập thấp như đã phân tích trong chương 2 về khái niệm thu nhập thấp cho thấy, việc xác định nhóm đối tượng này vẫn là một thách thức trong khi chưa có tiêu chuẩn rõ ràng cho các đối tượng ở các khu vực khác nhau. Trong phạm vi luận án cũng lấy căn cứ theo quy định người TNT là người không thuộc diện phải nộp thuế thu nhập cá nhân thường xuyên theo quy định của pháp luật (từ 9 triệu trở xuống đối với cá nhân không có trường hợp miễn trừ gia cảnh). Quy định này cũng có tới 23,9% người trả lời đánh giá là phù hợp 1 phần, 2,3% đánh giá chưa phù hợp. Tìm hiểu lý do chưa phù hợp do một số người có nhu cầu mua nhà làm việc tại nhà hoặc tự do thì việc xác nhận mức thu nhập là rất khó, nếu mức thu nhập không được xác nhận thông qua cơ quan, công ty hoặc ngân hàng.
Mình cũng làm án hàng tự do ngoài chợ, nếu gọi là người TNT thì không xác minh được vì lương có ai trả đâu? Mình tự trả cho mình mà, nên không có người xác nhận, muốn mua nhà thì không chứng minh được, hoặc nếu có lại phải đi nhờ người khác xin hộ dấu xác nhận của một công ty tư nhân nào
đó, như vậy cũng rất phiền hà mà cũng là gian dối nữa. ( PVS, nam, 42 tuổi, quận Nam Từ Liêm, Hà Nội)
Để đánh giá khó khăn, rào cản trong số những điều kiện tham gia
NƠXH, trước hết trong việc hoàn thiện hồ sơ, chuẩn bị các thủ tục hành chính cần thiết, tác giả đã đưa ra các điều kiện là những yêu cầu về giấy tờ để mua NƠXH và đề nghị người trả lời lựa chọn 01 điều kiện khó khăn nhất. Có 328 người trong tổng số 352 người tham gia khảo sát đã trả lời câu hỏi này, chiếm 93,2%. Kết quả thu được như sau:
Biểu 3.2: Điều kiện khó khăn nhất để mua NƠXH ( đơn vị %)
23.9
12
11.4
2
4
25
20
15
10
5
0
Hộ khẩu Xác nhận thu Chứng nhận Chứng nhận
Khác
nhập
tình trạng nhà ở/đất ở
ưu tiên
Ngu n: Khảo sát của luận án, 2018
Trong số các điều kiện khó khăn mà người dân gặp phải trong quá trình tiếp cận NƠXH, khó khăn lớn nhất họ gặp phải đó là “Giấy chứng nhận xã phường về đất ở” (23,9%), sau đó đến “Hộ khẩu” chiếm 12%, thứ ba là “Giấy xác nhận mức thu nhập” (11,4%). Những khó khăn này là điều dễ thấy khi đa số người dân đang sống và làm việc tại Hà Nội chưa có nhà riêng, và chế độ hộ khẩu thì vẫn theo tình trạng nhà ở, do đó việc xác nhận về tình
trạng đất ở và hộ khẩu là khó khăn lớn nhất đối với họ. Giấy xác nhận thu nhập của cá nhân/hộ khi mua nhà cũng là yếu tố quyết định đến việc họ có đúng đối tượng “ thu nhập thấp” hay không.
Quy định về đối tượng mua nhà và xác thu nhập tương ứng cũng được xác định rất rõ trong Theo Thông tư 20/2016/TT-BXD: Đối tượng 4. Người thu nhập thấp, hộ nghèo, cận nghèo tại khu vực đô thị; Đối tượng 5. Người lao động đang làm việc tại các doanh nghiệp trong và ngoài khu công nghiệp; Đối tượng 6. Sĩ quan, hạ sĩ quan nghiệp vụ, hạ sĩ quan chuyên môn kỹ thuật, quân nhân chuyên nghiệp, công nhân trong cơ quan, đơn vị thuộc công an nhân dân và quân đội nhân dân; Đối tượng 7. Cán bộ, công chức, viên chức theo quy định của pháp luật về cán bộ, công chức, viên chức.
Do đó, những đối tượng xác nhận về thu nhập để đủ điều kiện mua NOXH phải thuộc diện không phải nộp thuế thu nhập thường xuyên theo quy định của pháp luật về thuế thu nhập cá nhân (thu nhập dưới 9 triệu đồng/người). Trường hợp là hộ nghèo, cận nghèo thì phải thuộc diện nghèo, cận nghèo theo quy định của Thủ tướng Chính phủ. Nhiều người mua nhà chobiết, họ gặp khó khăn trong khâu xác nhận thu nhập bởi những lý do khácnhau đưa ra từ phía cơ quan/doanh nghiệp của họ. Và để hoàn thiện hồ sơ, họcũng phải tìm những cách khác nhau, miễn là hồ sơ hợp lệ.
Nhà mình khi làm h sơ thì vướng nhất chỗ xác nhận thu nhập của vợ, mặc dù cơ quan vợ mình làm thu nhập chỉ có 4 triệu/tháng, nhưng xin nhiều lần cũng không được. Do đó, để hoàn thiện h sơ kịp nộp, vì cần xác minh thu nhập của cả 2 vợ ch ng nên mình đành phải nhờ người bạn làm công ty tư nhân, xác nhận cho thu nhập của vợ mình.
( PVS, Nam, 44 tuổi, khu NƠXH Tây Mỗ)
Một trong nhóm những lý do khó khăn xếp hạng thứ nhất, thứ hai mà người trả lời đưa ra đó là “Giấy chứng nhận xã/phường về đất ở” và “ hộ khẩu”, theo tìm hiểu của tác giả, để có được giấy xác nhận của xã/phường nơi cư trú về tình trạng nhà ở/đất ở thuộc sở hữu hay điều kiện nhà ở của người mua nhà thì việc họ có hộ khẩu hoặc có sổ tạm trú là yêu cầu bắt buộc. Do đó, những người có hộ khẩu thường trú tại Hà Nội sẽ gặp thuận lợi hơn khi xin xác nhận này. Ngược lại, đối với những người có sổ tạm trú thì gặp không ít khó khăn, thủ tục sẽ phức tạp để xin được xác nhận. Những người tạm trú cũng dễ dàng bị chính quyền địa phương từ chối xác nhận “ chưa có nhà ở” vì lý do không có hộ khẩu tại địa bàn. Do đó, trong trường hợp những điều kiện trên không đáp ứng, người mua nhà đã đưa ra nhiều phương án giải quyết khác nhau như: Nhờ người quen, lên cấp cao hơn để giải quyết, tìm đến luật sư hoặc chấp nhận mất thêm chi phí không chính thức. Theo kết quả thu được trong nghiên cứu, chỉ khoảng 5,4% (tương đương 19 người) đã từng mất phí đểu giải quyết các khó khăn trong quá trình hoàn thiện thủ tục hành chính mua NƠXH. Số tiền trung bình một người chi trả là 3.610.526 đồng, trong đó thấp nhất là 200.000 đồng, cao nhất là 18.000.000 đồng. Mức chi trả phổ biến nhất là 1.500.000 đồng.
Có thể thấy, mặc dù chiếm tỷ lệ không cao, song số tiền chi phí phi chính thức cũng không hề nhỏ. Người mua NƠXH là những người thu nhập thấp, việc phải trả thêm chi phí gây khó khăn cho họ. Đồng thời làm mất đi giá trị nhân văn của NƠXH. Do đó đặt ra yêu cầu cần có các biện pháp để cải thiện tình trạng này.
- Tiêu chí chấm điểm
Một trong những điều kiện nữa rất quan trọng trong việc lựa chọn đối tượng được mua, thuê mua NƠXH đó là quy trình được thực hiện theo cách thức chấm điểm, người có tổng số điểm cao hơn sẽ được ưu tiên giải quyết
trước (với thang điểm tối đa là 100). Bảng điểm được xác định trên cơ sở các tiêu chí tại Thông tư số 08/2014/TT-BXD của Bộ Xây dựng cụ thể như sau:
Bảng 3.5: Tiêu chí chấm điểm hồ sơ mua NƠXH
Tiêu chí chấm điểm | Số điểm | |
1. | Tiêu chí khó khăn về nhà ở: - Chưa có nhà ở. | 50 |
- Có nhà ở bình quân dưới 5 m2 sử dụng/người và diện tích đất ở thấp hơn tiêu chuẩn được phép cải tạo, xây dựng lại | 30 | |
2. | Tiêu chí về đối tượng: - Đối tượng quy định tại Điều 4 Quyết định này. | 30 |
3. | Tiêu chí ưu tiên khác: - Hộ gia đình có từ 02 người trở lên thuộc đối tượng quy định tại Điều 4 Quyết định này. | 10 |
- Hộ gia đình có 01 người thuộc đối tượng quy định tại Điều 4 Quyết định này. | 8 | |
- Có mức thu nhập bình quân hàng tháng thấp hơn mức thu nhập bình quân theo quy định của UBND Thành phố. | 6 | |
4. | Tiêu chí ưu tiên do UBND Thành phố quy định: (theo Khoản 6, Điều 5 của Quyết định này) - Người hoạt động cách mạng trước 1/1/1945 (Lão thành cách mạng); người hoạt động cách mạng Tiền khởi nghĩa; thương binh, người hưởng chính sách như thương binh, thương binh loại B, bệnh binh bị suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên; bà mẹ Việt Nam anh hùng; anh hùng LLVTND, AHLĐ trong kháng chiến; thân nhân liệt sỹ (bố, mẹ, vợ hoặc chồng, con, người có công nuôi dưỡng liệt sỹ) hưởng tuất nuôi dưỡng hàng tháng; người hoạt động kháng chiến bị nhiễm chất độc hóa học suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên. | 10 |
Có thể bạn quan tâm!
-
Tiếp cận và sở hữu nhà ở xã hội tại Hà Nội hiện nay - 11 -
Thực Tiễn Tiếp Cận Chính Sách Nhà Ở Xã Hội Tại Hà Nội -
Đặc Điểm Đối Tượng Tiếp Cận Nhà Ở Xã Hội -
Nguồn Cung Cấp Thông Tin Và Tư Vấn Nơxh (Đơn Vị:%) -
Khó Khăn Khi Tìm Thông Tin Về Nơxh Giữa Các Nhóm Nghề Nghiệp -
Thực Trạng Vay Vốn Ưu Đãi Mua Nhà Ở Xã Hội Tại Hà Nội
Xem toàn bộ 236 trang tài liệu này.
10 | |
- Thương binh, người hưởng chính sách như thương binh, thương binh loại B bị suy giảm khả năng lao động dưới 81%; bệnh binh suy giảm khả năng lao động dưới 81%; thân nhân liệt sỹ; người tham gia kháng chiến bị nhiễm chất độc hóa học suy giảm khả năng lao động dưới 81%. | 8 |
- Giáo sư; nhà giáo nhân dân, thầy thuốc nhân dân; nghệ sỹ nhân dân; người được khen thưởng Huân chương cao quý của Nhà nước (Huân chương sao vàng; Huân chương Hồ Chí Minh; Huân chương Độc lập các hạng; Huân chương Quân công các hạng; Huân chương Bảo vệ Tổ quốc các hạng; Huân chương chiến công các hạng; Huân chương Lao động hạng Nhất; | 6 |
- Phó giáo sư; nhà giáo ưu tú; thầy thuốc ưu tú; nghệ sỹ ưu tú; nghệ nhân; chiến sỹ thi đua Toàn quốc, người lao động có tay nghề bậc cao nhất của ngành nghề được cấp có thẩm quyền công nhận. | 4 |
- Trong hộ có 02 CBCNVC có thâm niên công tác mỗi người trên 25 năm | 2 |
(Ngu n, Thông tư số 08/2014/TT-BXD của Bộ Xây dựng)
- Trường hợp hộ gia đình, cá nhân đạt được các tiêu chí ưu tiên khác nhau, thì chỉ tính theo tiêu chí ưu tiên có thang điểm cao nhất.
- Trường hợp có 02 hộ gia đình, cá nhân trở lên có số điểm bằng nhau thì Sở Xây dựng sẽ thay mặt Hội đồng xét duyệt cho mua, thuê, thuê mua NƠXH cấp Thành phố tổ chức bốc thăm công khai để xác định hộ gia đình, cá nhân được mua, thuê, thuê mua NƠXH.
Trên thực tế khi tìm hiểu mức độ phù hợp của tiêu chí chấm điểm theo tiêu chí nêu trên cho thấy, khi hồ sơ đã đầy đủ, hợp lệ thì những quy định hiện
về chấm điểm cũng là một trong những rào cản tạo ra sự thụ hưởng chính sách không ngang bằng nhau giữa những nhóm xã hội khác nhau.
Biểu 3.3: Đánh giá sự phù hợp của tiêu chí chấm điểm (Đơn vị tính %)
2.8
19.3
Rất phù hợp Phù hợp
Phù hợp 1 phần
Không phù hợp
34.1
43.8
Ngu n: Khảo sát của luận án, 2018
Chính điểm bất cập này cũng đã được thể hiện qua phần đánh giá thực trạng về tiêu chí chấm điểm trong quy trình mua NƠXH. Có 2,8% đánh giá không phù hợp, 19,3% đánh giá là phù hợp 1 phần. Một trong số những ý kiến đánh giá chưa phù hợp nhất chính là đối tượng tính điểm, nếu như là người lao động tự do hoặc hộ nghèo thì số điểm sẽ thấp hơn các nhóm làm việc trong khu vực chính thức như lực lượng vũ trang, cán bộ công chức, viên chức, công nhân…
Với mình làm nghề án hàng tự do, khi nộp h sơ thì cũng không iết rõ cách tính điểm, chỉ iết h sơ hợp lệ, đủ số điểm để ốc thăm quyền mua nhà. Nếu mà xét theo điểm từ cao đến thấp để tính mua nhà thì chắc không được, may
ốc thăm lại được căn hộ này.
(PVS, Nữ, 38 tuổi, Khu NƠXH Tây Mỗ, Nam Từ Liêm, Hà Nội)
Chưa tính đến tiêu chí về khó khăn nhà ở, chỉ tính riêng tiêu chí về đối tượng và tiêu chí ưu tiên khác, những gia đình chính sách hoặc nhóm cán bộ nhà nước, lực lượng vũ trang, quân đội…được chấm cao hơn các nhóm thu
nhập khác và người nghèo khoảng 13 điểm. Đây là sự chênh lệch điểm số lớn có tác động đến quyền được mua nhà ở một số khu trung tâm như Khu NOXH Rice City Linh Đàm, chỉ cần chênh nhau vài điểm là hồ sơ sẽ không có cơ hội được bốc thăm quyền lựa chọn căn hộ.
Nhìn nhận những quy định trên trong quá trình tiếp cận NƠXH dưới góc đội lý thuyết sự lựa chọn hợp lý, cho thấy các thể chế xã hội, ở đây chính là những quy định của luật pháp đối với người mua NƠXH. Đây là một loại hình nhà ở có sự hỗ trợ của Nhà nước, vì vậy sẽ có chính quy định cụ thể đặt ra và người mua NƠXH phải đáp ứng được các yêu cầu, điều kiện đó thì mới có thể tiếp cận được. Chính những quy định đó tạo ra sự ảnh hưởng có hệ thống đến các kết quả, đó là không phải tất cả mọi người có nhu cầu nhà ở đều tiếp cận được NƠXH mà chỉ có những đối tượng theo quy định của Luật nhà ở 2014.
Để khắc phục một số hạn chế quy định thực hiện mua bán NƠXH trong đó có tiêu chí chấm điểm. Trong năm 2019, UBND thành phố Hà Nội đã hành Quyết định 25/2019/QĐ-UBND, quy định về quản lý bán, cho thuê mua NƠXH trên địa bàn, có hiệu lực từ ngày 15/11/2019. Theo đó, bên cạnh quy định tiêu chí thang 10 điểm ưu tiên, UBND thành phố cũng quy định các điều khoản, trách nhiệm cụ thể đối với chủ đầu tư, chính quyền địa phương nhằm thắt chặt việc quản lý thuê, mua NƠXH đúng đối tượng tránh việc trục lợi.
Cụ thể, UBND thành phố quyết định thành lập Hội đồng xét duyệt NƠXH thành phố do Giám đốc Sở Xây dựng là Chủ tịch Hội đồng, các Phó Chủ tịch Hội đồng gồm: Phó Giám đốc Sở Lao động, Thương binh và Xã hội; Phó Giám đốc Sở Xây dựng. Hội đồng có nhiệm vụ xét duyệt đối tượng được thuê, thuê mua NƠXH và thành lập Tổ chuyên viên liên ngành giúp việc để tiếp nhận, kiểm tra tính hợp lệ của hồ sơ.