Nội Dung Rlkn Thiết Kế Bài Giảng Theo Hướng Dhth Cần Rèn Luyện Cho Sinh Viên Sư

- Bồi dưỡng thái độ tích cực rèn luyện kỹ năng thiết kế bài giảng theo hướng DHTH; rèn luyện kỹ năng NVSP nói chung; góp phần giáo dục tình cảm yêu nghề, yêu trẻ, gắn bó với sự nghiệp giáo dục.

1.4.3. Nội dung RLKN thiết kế bài giảng theo hướng DHTH cần rèn luyện cho sinh viên sư phạm

1.4.3.1. Căn cứ xác định nội dung RLKN thiết kế bài giảng theo hướng DHTH cho sinh viên sư phạm

* Thực tiễn đổi mới giáo dục phổ thông

Chiến lược phát triển giáo dục 2011-2020 đã nêu rõ: “…thực hiện đổi mới chương trình SGK từ sau năm 2015 theo định hướng phát triển năng lực học sinh”. Chương trình hướng tới mục tiêu phát triển năng lực không chỉ dựa vào tính hệ thống, logic của khoa học tương ứng khi xác định nội dung học tập mà còn gắn với các tình huống thực tiễn, chú ý đến khả năng học tập và nhu cầu, phong cách học của mỗi cá nhân học sinh. Các yêu cầu này đòi hỏi chương trình cần được phát triển theo định hướng tích hợp nhằm tạo điều kiện cho người học liên tục huy động kiến thức, kĩ năng thuộc nhiều lĩnh vực môn học và hoạt động giáo dục khác nhau để thực hiện các nhiệm vụ học tập. Qua đó, các năng lực chung cơ bản cũng như năng lực chuyên biệt của người học được phát triển.

Quán triệt định hướng trên, các nhà trường sư phạm cần tăng cường tổ chức và rèn luyện năng lực dạy học và giáo dục học sinh theo hướng tích hợp cho sinh viên sư phạm. Bởi sinh viên sư phạm tương lai sẽ trở thành thầy, cô giáo. Để có thể thích nghi và phát triển, đáp ứng được thực tiễn đổi mới của giáo dục phổ thông thì yêu cầu đặt ra với sinh viên là phải hình thành và rèn luyện hệ thống kĩ năng dạy học tích hợp.Trong đó có kĩ năng thiết kế bài giảng.

Để thiết kế bài giảng đáp ứng được yêu cầu đổi mới theo hướng tích hợp như trên sinh viên cần hình thành và rèn luyện từng thao tác cụ thể, từ việc phân tích nội dung, chương trình đến xác định mục tiêu, thiết kế các hoạt động và lựa chọn các phương pháp, hình thức tổ chức dạy học tích hợp….Đây chính là một căn cứ để xác định nội dung RLKN thiết kế bài giảng theo hướng DHTH.

* Hệ thống kĩ năng dạy học tích hợp (KNDHTH)

Dạy học là một hoạt động chuyên biệt của người giáo viên. Không có KNDH người giáo viên không đảm nhiệm được chức năng cơ bản của mình. Trong tổ chức DHTH người giáo viên cần hình thành và rèn luyện một hệ thống KNDHTH.

Hệ thống KNDHTH là tổ hợp các kĩ năng, giúp giáo viên dạy học có hiệu quả nhằm thực hiện mục đích, nhiệm vụ dạy học TH đã đề ra.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 140 trang tài liệu này.

Hệ thống KNDHTH bao gồm các nhóm KN:

- KN thiết kế bài giảng TH (soạn bài, chuẩn bị bài giảng).

- KN lên lớp tổ chức thực hiện bài giảng TH:

- KN kiểm tra, đánh giá tri thức, kĩ năng, kĩ xảo của học sinh.

Dạy học theo hướng TH là một trong những nhiệm vụ cơ bản của người giáo viên để đáp ứng được yêu cầu của đổi mới giáo dục hiện nay. Để tiến hành có hiệu quả hoạt động dạy học, giáo viên phải nắm vững nội dung kiến thức và có đủ những KNDHTH cần thiết vì vậy trong nhà trường sư phạm cần phải hình thành cho sinh viên những kĩ năng nêu trên. Để hình thành cho sinh viên những KNDHTH đó ngoài việc giáo viên tổ chức các hoạt động rèn luyện kĩ năng cho sinh viên thì sinh viên phải tích cực chủ động hưởng ứng và tự tổ chức rèn luyện kĩ năng của chính bản thân mình là một vấn đề rất quan trọng và giữ vai trò quyết định trực tiếp.

Kĩ năng thiết kế bài giảng theo hướng DHTH là một trong những kĩ năng thành phần trong hệ thống KNDHTH, trong kĩ năng này lại bao gồm các kĩ năng cụ thể.

1.4.3.2. Nội dung RLKN thiết kế bài giảng DHTH cho sinh viên sư phạm

Xuất phát từ những căn cứ phân tích nêu trên, nội dung RLKN thiết kế bài giảng DHTH cho sinh viên sư phạm chính là rèn luyện các kĩ năng thành phần của kĩ năng thiết kế bài giảng theo hướng DHTH. Cụ thể như sau:

(1) Kĩ năng phân tích kế hoạch nội dung, chương trình các môn học

Với bài dạy thông thường giáo viên chỉ cần căn cứ vào kế hoạch, chương trình dạy học mà xác định mục tiêu và thiết kế bài giảng nhưng với DHTH có đặc trưng riêng biệt. Mục đích của việc phân tích kế hoạch nội dung, chương trình các môn

học để lựa chọn được chủ đề, nội dung và mức độ tích hợp. Để xác định chủ đề, nội dung và mức độ tích hợp cần:

- Rà soát các môn học qua khung chương trình hiện có; các chuẩn kiến thức, kĩ năng; chuẩn năng lực để tìm ra các nội dung dạy học gần nhất, có liên quan chặt chẽ với nhau trong các môn học hiện hành.

- Tìm ra những nội dung giáo dục liên quan đến các vấn đề thời sự của địa phương, đất nước để xây dựng chủ đề / bài học gắn với thực tiễn, có tính phổ biến, gắn với vốn kinh nghiệm của học sinh và phù hợp với trình độ nhận thức của họ.

- Tham khảo nhiều nguồn tài liệu qua đó có thể tìm thêm được nguồn thông tin tham khảo cũng như cơ sở khoa học của bài học / chủ đề.

Khi lựa chọn bài học / chủ đề giáo viên cần trả lời các câu hỏi sau:

+ Tại sao phải tích hợp?

+ TH nội dung nào cho hợp lý? Các nội dung cụ thể đó là gì? Thuộc các môn học, bài học nào trong chương trình?

+ Lôgic và mạch phát triển các nội dung đó như thế nào?

+ Thời lượng dự kiến cho bài học TH là bao nhiêu?

Từ đó xác định và đặt tên cho chủ đề / bài học TH. Tên chủ đề / bài học làm sao phải phản ánh được, phủ được nội dung chủ đề / bài học và hấp dẫn học sinh

(2) Kĩ năng xác định mục tiêu của bài học tích hợp

Để xác định mục tiêu dạy học, cần rà soát xem kiến thức cần dạy, kĩ năng cần rèn luyện thông qua chủ đề TH ở từng môn là những kiến thức, kĩ năng nào. Đồng thời căn cứ vào cấu trúc các năng lực chung và năng lực chuyên biệt để xác định các năng lực của học sinh (đặc biệt là các năng lực xuyên môn) có thể được hình thành và phát triển thông qua chủ đề.

Việc xác định mục tiêu đôi khi diễn ra đồng thời với việc xác định các nội dung, các hoạt động học tập của chủ đề TH.

Giáo viên cần mô tả các mục tiêu dạy học một cách rõ ràng, cụ thể sao cho:

- Việc đạt được các mục tiêu trong phạm vi khoảng thời gian xác định, có thể và kiểm tra được.

- Mức độ gia tăng về kiến thức, kĩ năng cụ thể, đo và đánh giá được sự tiến bộ của học sinh.

Mục tiêu bài học / chủ đề tích hợp sẽ quyết định xem bài học / chủ đề đó tích hợp kiến thức, kĩ năng của môn nào. Nếu trong mục tiêu chỉ có những kiến thức học sinh đã được học, những kĩ năng đã thành thục của môn học nào đó thì không thể coi có sự tích hợp của môn này vào trong chủ đề.

(3) KN thiết kế các hoạt động dạy học

Việc lựa chọn hoạt động của giáo viên và học sinh đòi hỏi sự sáng tạo linh hoạt để người học thông qua hoạt động tự chiếm lĩnh tri thức, kỹ năng và thái độ.

Hoạt động dạy và học phải hướng vào mục tiêu giúp học sinh hình thành và phát huy năng lực để học sinh nêu cao trách nhiệm trong quá trình học. Học sinh phải học cách tìm kiếm thông tin, bộc lộ năng lực trong quá trình tham gia vào các hoạt động dạy học.

Trong quá trình thiết kế bài giảng theo hướng DHTH, giáo viên chia hoạt động theo các vấn đề cần giải quyết hoặc theo cấu trúc nội dung của bài học / chủ đề. Mỗi nội dung nhỏ hoặc một vấn đề cần giải quyết của bài học / chủ đề có thể được xây dựng thành một hoặc vài hoạt động dạy học khác nhau. Tương ứng với mỗi hoạt động, giáo viên cần thực hiện các công việc sau:

- Đặt tên hoạt động

- Xác định mục tiêu của hoạt động

- Xây dựng các bước tiến hành hoạt động

(4) Kĩ năng lựa chọn phương pháp, phương tiện, hình thức tổ chức dạy học sử dụng trong bài học TH

Trong dạy học tích hợp cần chú trọng dạy học qua tình huống, học bằng các hoạt động, học qua các trải nghiệm, học sự án…Một số phương pháp giải quyết vấn đề, phương pháp kiến tạo, phương pháp dự án, phương pháp sử dụng thiết bị và phương tiện dạy học, ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông cần được thực hiện trong tất cả các môn học và thực hiện một cách linh hoạt.

Các phương pháp dạy học phát huy tính tích cực của học sinh cần được vận dụng linh hoạt, tạo điều kiện cho học sinh được khám phá, điều tra, tìm tòi, đánh

giá, thu thập và xử lí thông tin, giải quyết vấn đề, được làm việc độc lập và hợp tác với nhóm.

Dạy học tích hợp có hiệu quả là dạy học dựa trên khám phá, tìm tòi (thí nghiệm, thảo luận, kiểm tra khám phá, đi thực tế, nghiên cứu dự án…). Vận dụng phương pháp này sẽ phát triển ở học sinh năng lực giải quyết vấn đề, năng lực sáng tạo, đồng thời rèn kĩ năng hợp tác, kĩ năng giao tiếp và các kĩ năng khám phá khoa học (quan sát, đo đạc, dự đoán, đưa ra giả thuyết, đưa ra kết luận). Đồng thời tăng cường các hoạt động thực tế và các giờ học trong phòng thí nghiệm.

Khi thiết kế bài giảng, giáo viên phải có khả năng lựa chọn các phương pháp, hình thức tổ chức dạy học phù hợp với bài học / chủ đề tích hợp như đã phân tích ở trên.

(5) KN phân phối thời gian cho từng công việc, từng phần bài giảng TH

Đối với mỗi bài học khác nhau với các mức độ tích hợp không giống nhau sẽ tiến hành theo các bước, các nội dung khác nhau. Mỗi bài học đều có đặc trưng riêng, khi thiết kế bài giảng theo hướng TH, sinh viên cần có sự phân chia thời gian cụ thể cho từng khâu, từng bước. Đặc biệt chú trọng thời gian cho nội dung tích hợp theo mục tiêu của bài học tích hợp. Việc dự kiến trước sự phân bố thời gian cho các nội dung, chủ đề tích hợp giúp giáo viên sẽ điều chỉnh hoạt động giảng dạy trên lớp, tránh tình trạng hết giờ nhưng chưa hết bài, hết bài nhưng trống thời gian.

(6) KN dự kiến tình huống sư phạm trong DHTH

Trong quá trình dạy học có thể có rất nhiều tình huống nảy sinh mà giáo viên không biết trước được. Nếu không giải quyết kịp thời, hiệu quả các tình huống xảy ra, bài giảng có thể bị gián đoạn, nội dung bài học không đảm bảo, nhiều vấn đề có thể xảy ra. Khi thiết kế bài giảng theo hướng DHTH, sinh viên cần lưu ý với nội dung bài học, phương pháp dạy học sử dụng có thể có những tình huống nào xảy ra, mức độ của các tình huống và cách xử lí nếu tình huống đó xảy ra.

(7) KN trình bày bài dạy tích hợp (giáo án)

Ngoài các thông tin chung thông thường giáo án tích hợp được trình bày theo theo cấu trúc sau:

1. Mục tiêu bài học

2. Thời lượng dự kiến

3. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh

4. Các hoạt động dạy học cơ bản

- Hoạt động 1:

- Hoạt động 2:

….

5. Tổng kết và hướng dẫn học tập

(8) KN rút kinh nghiệm sau khi thiết kế bài giảng TH: Rút kinh nghiệm sau khi thiết kế bài giảng TH là công việc quan trọng của sinh viên, giúp sinh viên đánh gia được những kết quả đã đạt được, những thuận lợi và khó khăn trong quá trình thiết kế bài giảng TH. Từ đó, đề xuất các biện pháp để nâng cao năng lực thiết kế bài giảng TH cho bản thân.

1.4.4. Hình thức tổ chức RLKN thiết kế bài giảng theo hướng DHTH cho sinh viên sư phạm

RLKN thiết kế bài giảng theo hướng DHTH là một quá trình tổ chức sư phạm dưới vai trò chủ đạo của giảng viên để sinh viên tham gia vào các hoạt động nhằm hình thành, củng cố và phát triển các kĩ năng thiết kế bài giảng theo hướng DHTH.

Để quá trình này thành công, đòi hỏi nhà sư phạm cần tổ chức đa dạng, phong phú các hình thức tổ chức RLKN thiết kế bài giảng theo hướng DHTH cho sinh viên sư phạm. Trong luận văn này, chúng tôi đề cập đến một số hình thức tổ chức sau đây:

1.4.4.1. RLKN thiết kế bài giảng theo hướng DHTH thông qua tổ chức hoạt động dạy học.

Dạy học là con đường cơ bản nhất để thực hiện các nhiệm vụ giáo dục. Thông qua việc dạy học các học phần đặc biệt dạy học một số học phần có ưu thế trong RLKN thiết kế bài giảng theo hướng DHTH như học phần RLNVSP thường xuyên, học phần Phương pháp giảng dạy các bộ môn sẽ cung cấp cho sinh viên một số kiến thức cơ bản về DHTH, về rèn luyện kĩ năng thiết kế bài giảng theo hướng DHTH như khái niệm, vai trò, những yêu cầu sư phạm đối với việc RLKN thiết kế bài giảng theo hướng DHTH. Những kiến thức này là kim chỉ nam soi đường cho quá trình rèn luyện kĩ năng thiết kế bài giảng theo hướng DHTH cho sinh viên. Mặt khác, đặc trưng của các học phần này là học phần mang tính chất thực hành. Do

vậy, ngoài giờ học lý thuyết trên lớp sinh viên còn được giảng viên tổ chức các giờ học thực hành để RLKNDH nói chung, RLKN thiết kế bài giảng theo hướng DHTH nói riêng với đa dạng các phương pháp như thảo luận nhóm, nghiên cứu trường hợp, dạy học dự án….đồng thời sinh viên sẽ được tham gia trực tiếp thực hành các kĩ năng thiết kế bài giảng theo hướng DHTH theo các yêu cầu và nhiệm vụ của giảng viên.

1.4.4.2. RLKN thiết kế bài giảng theo hướng DHTH thông qua hoạt động thực tế, thực tập sư phạm

Thực tế, thực tập sư phạm là một trong những khâu thiết yếu trong trương trình đào tạo nghề cho sinh viên sư phạm. Trong chương trình đào tạo của các trường CĐSP, sinh viên dược tham gia vào 2 đợt thực tập sư phạm. Đây là dịp sinh viên được trải nghiệm trực tiếp trong môi trường thực tiễn phổ thông, được nhúng mình vào hoạt động giảng dạy và giáo dục học sinh. Sinh viên một lần nữa được ôn tập, củng cố những kĩ năng thiết kế bài giảng theo hướng DHTH đã được học tập và rèn luyện trong trường CĐSP. Vì vậy, tổ chức cho sinh viên tham gia thực tế, thực tập sư phạm là một trong những hình thức cơ bản để RLKN thiết kế bài giảng theo hướng DHTH cho sinh viên sư phạm.

1.4.4.3. RLKN thiết kế bài giảng theo hướng DHTH thông qua hội thi NVSP hàng năm

Hội thi NVSP là một sân chơi bổ ích thu hút đông đảo sinh viên tham gia. Qua quá trình tham gia vào hội thi, sinh viên được thể hiện khả năng của mình để rèn luyện tay nghề cho bản thân. Một trong những nội dung của hội thi đó là hiểu biết, thi giảng, thi xử lý tình huống. Các nội dung thi đó liên quan trực tiếp đến rèn luyện kĩ năng thiết kế bài giảng theo hướng DHTH cho sinh viên. Sinh viên cần cập nhật kịp thời những thông tin đổi mới của giáo dục phổ thông, nắm bắt được định hướng DHTH trong giai đoạn hiện nay. Từ đó ý thức được nhiệm vụ rèn luyện kĩ năng thiết kế bài giảng theo hướng DHTH cho bản thân. Đồng thời qua nội dung phần thi giảng, thi xử lý tình huống cũng đặt ra thử thách đối với sinh viên, đòi hỏi các em phải thể hiện được các năng lực của mình từ khâu thiết kế bài giảng đến tổ chức thực hiện và xử lý các tình huống. Thông qua hội thi, sinh viên có cơ hội học hỏi

lẫn nhau, tự đánh giá và điều chỉnh bản thân để phát huy năng lực thiết kế bài giảng theo hướng DHTH nói riêng và các năng lực sư phạm nói chung.

Để thành công trong hội thi, sinh viên cần một quá trình chuẩn bị, tập luyện lâu dài, thường xuyên thông qua sự hướng dẫn của các thầy, cô giáo. Chính vì vậy, tổ chức hội thi NVSP cũng là một hình thức tổ chức RLKN thiết kế bài giảng theo hướng DHTH có hiệu quả.

1.4.4.4. RLKN thiết kế bài giảng theo hướng DHTH thông qua hoạt động tự rèn luyện của SV

Hoạt động học tập và rèn luyện là hoạt động chủ đạo của sinh viên sư phạm. Để có thể hình thành và phát triển những kĩ năng nghề nghiệp nói chung, kĩ năng thiết kế bài giảng theo hướng DHTH nói riêng, sinh viên sư phạm cần có năng lực tự học, tự rèn luyện.

Tự rèn luyện là khả năng tự tìm tòi, tự nghiên cứu, tự tổ chức các phương pháp, tự lựa chọn phương tiện, môi trường rèn luyện để hình thành và phát triển năng lực bản thân.

Tự rèn luyện là quá trình trong đó mỗi người tự suy nghĩ, tự sử dụng các năng lực và phẩm chất của cá nhân, tự khai thác những điều kiện vật chất để hoạt động có hiệu quả hơn.

Để hình thành được một kĩ năng nghề nghiệp nào đó, đòi hỏi sinh viên phải có sự cố gắng, nỗ lực, đồng thời phải củng cố thường xuyên liên tục. Để hình thành kĩ năng thiết kế bài giảng theo hướng DHTH cũng đòi hỏi phải được củng cố thường xuyên và liên tục. Chính vì vậy, sinh viên cần phải phát huy ý thức tự rèn luyện của bản thân. Do đó, tổ chức RLKN thiết kế bài giảng theo hướng DHTH thông qua hoạt động tự rèn luyện của SV là một hình thức tổ chức có tầm quan trọng đặc biệt.

Trong quá trình tổ chức các hình thức RLKN thiết kế bài giảng theo hướng DHTH có sự tham gia của hai nhân tố trung tâm: Giảng viên và sinh viên với những vai trò và vị trí chuyên biệt song lại có mối quan hệ chặt chẽ với nhau. Giảng viên đóng vai trò chủ đạo, là người lựa chọn, thiết kế, tổ chức và kiểm tra đánh giá hoạt động của sinh viên trong quá trình tham gia vào các hình thức hoạt động. Muốn vậy, giảng viên cần lựa chọn các hình thức đa dạng sao cho phù hợp với đặc điểm tâm, sinh lí sinh viên nói chung đồng thời phù hợp với từng đối tượng sinh viên nói