Thực Trạng Quy Trình Quản Lý Rủi Ro Tác Nghiệp Của Vietinbank.

Vietinbank thực hiện tính vốn cho RRTN từ năm 2019, theo quyết định của Hội đồng quản trị. Mức vốn dự tính cho RRTN thực hiện đúng theo hướng dẫn tại Thông tư 41/2016/TT-NHNN và được hạch toán vào chi phí hoạt động của ngân hàng vào thời điểm trích lập. So với tổn thất thực tế do RRTN gây ra tại Vietinbank, số vốn phân bổ cho RRTN này lớn hơn gấp nhiều lần. Tuy nhiên, so với tổn thất danh nghĩa dự tính của các sựm.;l/ kiện RRTN đã xảy ra trong thời gian qua, đây là con số hợp lý. Tổn thất gây ra cho ngân hàng bởi hành vi gian lận và tội phạm nội bộ hoặc tội phạm bên ngoài có thể lên tới hàng nghìn tỷ đồng, do đó, việc tính vốn dự phòng cho RRTN là biện pháp chủ động của ngân hàng để ứng phó với tổn thất do RRTN gây ra.

2.3.2.2. Thực trạng quy trình quản lý rủi ro tác nghiệp của Vietinbank.

Nội dung QLRRTN của Vietinbank được thể hiện trong kế hoạch QLRRTN. Theo đó, Vietinbank xác định trong giai đoạn từ năm 2015 - 2019 cần nhận định các loại RRTN chủ yếu cũng như nhận diện để xây dựng danh mục rủi ro tác nghiệp chủ yếu mà Ngân hàng thường gặp. Đồng thời Ngân hàng xem xét đánh giá mức độ rủi ro chấp nhận đối với từng loại rủi ro chủ yếu trong hoạt động của Vietinbank và quy định cụ thể về biện pháp và công cụ phòng ngừa rủi ro mà ngân hàng có thể sử dụng.

Danh mục rủi ro trọng yếu mà Ngân hàng thường gặp được tổng hợp và bổ sung, đánh giá thường xuyên dựa trên hệ thống Hồ sơ Rủi ro (Risk profile) do Phòng Quản lý rủi ro hoạt động (tác nghiệp) chịu trách nhiệm thực hiện.

Đối với mỗi loại rủi ro tác nghiệp chủ yếu, Vietinbank xây dựng quy trình QLRRTN với 5 bước cơ bản được mô tả trong hình vẽ sau:

Hình 2.9. Quy trình QLRRTN củaVietinbank

Nhận

diện

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 238 trang tài liệu này.

Báo cáo

Đo

lường/

đánh giá

Theo dõi

Kiểm soát

Nhận diện các nhóm rủi ro tác nghiệp

(Nguồn: Tác giả tự xây dựng)

Vietinbank nhận diện các nhóm rủi ro tác nghiệp theo các nguyên tắc sau:

- RRTN phải được nhận diện trong tất cả các sản phẩm, hoạt động kinh doanh, quy định, quy trình nghiệp vụ, hệ thống CNTT và các hệ thống quản lý khác;

- RRTN được nhận diện thông qua các yếu tố bên trong và bên ngoài Vietinbank;

- Mỗi RRTN sẽ được nhận diện tối thiểu theo các chiều (i) Nghiệp vụ; (ii) Loại RRTN đặc thù theo quy định của Vietinbank; (iii) Các trường hợp RRTN theo quy định của NHNN.

Vietinbank nhận diện RRTN qua các công cụ như sau:

Xác định dấu hiệu RRTN: Vietinbank sử dụng công cụ báo cáo dấu hiệu RRTN để xác định tất cả các dấu hiệu rủi ro trong các mặt nghiệp vụ của Vietinbank và xây dựng thư viện dấu hiệu RRTN.

Sự cố rủi ro tác nghiệp: Vietinbank sử dụng công cụ báo cáo sự cố RRTN để xây dựng bộ dữ liệu về tổn thất RRTN của Vietinbank qua các năm (Operational risk profile).

Giao dịch nghi ngờ, bất thường: Phòng QLRRTN làm đầu mối đưa ra yêu cầu xây dựng chương trình báo cáo giao dịch nghi ngờ, bất thường; khai thác các báo cáo; tổng hợp, đề xuất trình Phó Tổng Giám đốc phụ trách.

Rủi ro đối với sản phẩm mới: Trước khi một sản phẩm mới được triển khai, luôn được bộ phận kinh doanh và bộ phận quản lý RRTN và các bộ phận khác có liên quan tiến hành rà soát, đánh giá và xem xét đầy đủ các yếu tố rủi ro liên quan đến sản phẩm.

Đo lường, đánh giá rủi ro tác nghiệp

Vietinbank thực hiện đo lường, đánh giá RRTN theo các nguyên tắc sau:

- Mức độ RRTN được đánh giá/đo lường dựa trên hai yếu tố: (1) Mức độ ảnh hưởng và (2) Tần suất, khả năng xảy ra RRTN;

- Ảnh hưởng của RRTN được xét trên hai khía cạnh bao gồm (i) Ảnh hưởng về tài chính, bao gồm không giới hạn các yếu tố: tổn thất bằng tiền, thiệt hại tài sản, chi phí mà Vietinbank phải bỏ ra để bồi thường, khôi phục tình trạng của tài sản/hoạt động của Vietinbank như ban đầu trước khi SKRRTN xảy ra và (ii) Ảnh hưởng phi tài chính bao gồm không giới hạn các yếu tố: Uy tín, danh tiếng, pháp lý, gián đoạn hoạt động;

- RRTN được đánh giá theo 5 mức độ nghiêm trọng giảm dần là: (1) Rất cao, (2) Cao, (3) Trung bình, (4) Thấp, (5) Rất thấp;

- RRTN được đánh giá bằng phương pháp định tính và định lượng. Các công cụ được Vietinbank sử dụng để đo lường RRTN như sau:

Tự đánh giá kiểm soát RRTN: Để xác định hiệu quả của hoạt động kiểm soát với RRTN;

Thu thập và phân tích số liệu tổn thất nội bộ và bên ngoài: Để xác định tổn thất nội bộ của Vietinbank và toàn hệ thống Vietinbank;

Chỉ số kết quả kinh doanh và chỉ số rủi ro trọng yếu: để theo dõi yếu tố tác động đến rủi ro tác nghiệp và xác định các hạn chế, tồn tại và tổn thất tiềm ẩn;

Phân tích kịch bản: để xác định nguồn phát sinh RRTN và các yêu cầu kiểm soát, giảm thiểu RRTN trong các kịch bản và sự kiện có thể xảy ra;

Sử dụng các phát hiện, báo cáo của KTNB và kiểm toán độc lập;

Sơ đồ hóa các quy trình nghiệp vụ: Để xác định mức độ RRTN của từng quy trình nghiệp vụ, RRTN chung của các quy trình nghiệp vụ và mối liên hệ của các rủi ro này.

Theo dõi rủi ro tác nghiệp

Vietinbank theo dõi RRTN theo các nguyên tắc sau:

- Các đơn vị TSC và chi nhánh phải chủ động thường xuyên liên tục tự theo dõi việc thực hiện QLRRTN tại đơn vị nhằm kịp thời phát hiện nguy cơ RRTN, SKRRTN phát sinh và thực hiện biện pháp xử lý, kiểm soát RRTN phù hợp;

- Vietinbank thiết lập hệ thống theo dõi độc lập để đảm bảo việc tuân thủ quy định, quy trình QLRRTN và nâng cao hiệu quả công tác QLRRTN.

Các công cụ được Vietinbank sử dụng để theo dõi RRTN như sau: i.Thiết lập, theo dõi KRI của toàn hàng, đơn vị;

ii.Thiết lập cơ chế kiểm tra định kỳ, theo dõi các RRTN chính và đánh giá lại rủi ro định kỳ với tất cả các Đơn vị, các nghiệp vụ và sản phẩm, dịch vụ của Vietinbank;

iii.Đơn vị TSC và chi nhánh phải thường xuyên bổ sung và cập nhật các RRTN mới được nhận dạng và BPKS RRTN mới được thiết lập của đơn vị TSC và chi nhánh.

Kiểm soát RRTN

Vietinbank thực hiện kiểm soát RRTN theo các nguyên tắc sau:

- Thiết lập hệ thống kiểm soát thông qua: các BPKS được quy định trong các VBCS nghiệp vụ, cài đặt trên hệ thống; các chỉ tiêu QLRRTN trong KVRR; HMKSRRTN; HMRRTN để đảm bảo hiệu quả hoạt động, an toàn tài sản, thông tin quản lý đáng tin cậy và tuân thủ quy định pháp luật;

- Lập phương án xử lý, kiểm soát RRTN:

o Chấp nhận những RRTN tuân thủ chỉ tiêu QLRRTN trong KVRR, HMKSRRTN, HMRRTN, không chỉnh sửa/bổ sung BPKS hiện tại khi mà chi phí tăng thêm cho việc giảm thiểu RRTN cao hơn mức độ rủi ro còn lại của RRTN đó (sau khi đã thực hiện các BPKS hiện tại);

o Xem xét quyết định bổ sung, chỉnh sửa biện pháp kiểm soát kiểm soát RRTN để giảm thiểu mức độ nghiêm trọng của RRTN khi chỉ tiêu QLRRTN trong KVRR, HMKSRRTN, HMRRTN bị vi phạm;

o Xem xét thực hiện chia sẻ/chuyển giao RRTN cho một bên thứ ba khi mà chi phí cho việc giảm thiểu RRTN do Vietinbank tự thực hiện cao hơn chi phí mà Vietinbank chia sẻ/chuyển giao RRTN đó;

o Xem xét tránh/loại bỏ RRTN khi mà Vietinbank không chấp nhận, giảm thiểu, chia sẻ/chuyển giao RRTN để đảm bảo mức độ RRTN nằm trong chỉ tiêu KVRR đối với QLRRTN của Vietinbank.

Đưa ra các công cụ kiểm soát RRTN:

- Thiết kế, cài đặt, tổ chức thực hiện các bộ phận kiểm soát ngay trong mọi văn bản, chính sách nghiệp vụ tại tất cả các đơn vị, bộ phận của Vietinbank dưới nhiều hình thức;

- Phân cấp ủy quyền rõ ràng, minh bạch, bảo đảm tách bạch nhiệm vụ, quyền hạn của các cá nhân, các bộ phận trong Vietinbank;

- Thiết lập kế hoạch duy trì hoạt động kinh doanh liên tục;

- Bảo hiểm RRTN;

- Thực hiện thuê ngoài.

Báo cáo rủi ro tác nghiệp

Tần suất/nội dung báo cáo RRTN của Vietinbank như sau:

- Trong thời hạn 45 ngày kể từ ngày kết thúc năm tài chính, Vietinbank báo cáo cho NHNN với các nội dung như: Chiến lược QLRRTN, các thay đổi trong kỳ báo cáo (nếu có) và lý do thay đổi; Hạn mức RRTN, các thay đổi trong kỳ báo cáo (nếu có) và lý do thay đổi; Đánh giá về việc đo lường (các phương pháp, công cụ đo lường RRTN, theo dõi, kiểm soát RRTN); Các trường hợp vi phạm về QLRRTN, lý do vi phạm; Đánh giá tác động của các SKRRTN và tổn thất trọng yếu…

- Định kỳ 3 tháng, báo cáo nội bộ theo quy định;

- Định kỳ hàng tháng, hàng tuần hoặc khi phát sinh, báo cáo chỉ tiêu QLRRTN trong KVRR, KMKSRRTN, HMRRTN và các công cụ QLRRTN;

- Đột xuất theo yêu cầu của Ban lãnh đạo Vietinbank.

2.4. Đánh giá thực trạng QLRRTN của Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam

2.4.1. Những thành quả cơ bản

Dựa trên thực trạng quản lý rủi ro tác nghiệp tại Ngân hàng TMCP Công thương Việt Nam có thể rút ra một số nhận xét về những thành tựu mà Vietinbank đã đạt được như sau:

2.4.1.1. Tính hiệu lực, hiệu quả của bộ máy quản lý rủi ro tác nghiệp

Quan điểm của Ban Lãnh đạo cấp cao về QLRRTN

So với nhiều Ngân hàng thương mại khác ở Việt Nam, Vietinbank là một trong những ngân hàng tiên phong và rất chú trọng đến vấn đề QLRRTN. Thời gian qua, những SKRRTN gây ra tổn thất phát sinh ảnh hưởng tới uy tín cũng như kết quả kinh doanh, Vietinbank đã tự nâng cao nhận thức, xác định cho mình các mục tiêu về QLRRTN, đồng thời giám sát, đánh giá thường xuyên nhằm xây dựng, thực hiện thay đổi, điều chỉnh, bổ sung kịp thời các mục tiêu đó phù hợp với tình hình kinh doanh thực tế.

Các mục tiêu về QLRRTN của Vietinbank được cụ thể hoá bằng Tuyên bố Khẩu vị rủi ro tác nghiệp (Operational risk appetite statement), thể hiện quan điểm của Ngân hàng về mức độ chấp nhận rủi ro đối với mỗi hoạt động nghiệp vụ. Đây cũng chính là ý chí, là quan điểm của Ban Lãnh đạo cấp cao trong việc QLRRTN.

Khẩu vị RRTN là mức độ tổn thất có thể chấp nhận được hiểu cả ở khía cạnh tài chính và phi tài chính, theo đó tổn thất xảy ra từ các SKRRTN được quy định ở mức cao nhất và thấp nhất mà ngân hàng có thể chấp nhận với từng hoạt động nghiệp vụ.

Quan điểm của Ban Lãnh đạo cấp cao về QLRRTN đã thể hiện được sự nhất quán, tôn trọng quy định pháp luật. Đồng thời Khẩu vị RRTN của Vietinbank được đánh giá và điều chỉnh lại hàng năm cho phù hợp với tình hình hoạt động thực tế của ngân hàng. Điều này cho thấy tính khoa học, linh hoạt và nhạy bén trong công tác quản trị, điều hành của Ban Lãnh đạo cấp cao Vietinbank, cũng như sự tham mưu hiệu quả của các Ủy ban, Hội đồng cố vấn.

Mức độ chấp nhận RRTN của Vietinbank ở mức thấp, chi tiết bằng các hướng dẫn tới từng loại rủi ro đặc thù, nghiệp vụ cụ thể cho thấy sự cẩn trọng và mục tiêu loại trừ RRTN cao, hướng đến sự phát triển bền vững và an toàn của ngân hàng. Đây được xem là một trong những thế mạnh của Vietinbank trong công tác QLRRTN

Về văn hóa QLRRTN

Song song với tăng trưởng hoạt động kinh doanh, Vietinbank xác định xây dựng văn hóa QLRRTN, nâng cao nhận thức về QLRRTN là một việc làm hết sức cần thiết, là vấn đề quan trọng đầu tiên mà những người làm công tác quản lý rủi ro tác nghiệp cần phải quan tâm triển khai. Cụ thể, tại Vietinbank, việc xây dựng văn hóa QLRRTN được thực hiện chủ yếu thông qua công tác đào tạo QLRRTN; dự án quản trị RRTN cụ thể theo từng thời kỳ và phân quyền QLRRTN cho nhân viên:

Công tác đào tạo QLRRTN

Có thể nói, công tác đào tạo cán bộ nói chung và công tác đào tạo chuyên môn về QLRRTN nói riêng tại Vietinbank được lãnh đạo đặc biệt quan tâm và được chỉ đạo thực hiện rất bài bản, thường xuyên. Chính sách đào tạo QLRRTN được áp dụng cho toàn bộ nhân viên mới và được tổ chức dưới hình thức các lớp học tập trung dưới sự truyền đạt, giảng dạy của các giảng viên có kinh nghiệm từ Trường Đào tạo và Phát triển Nguồn nhân lực VietinBank phối hợp cùng Phòng Quản lý rủi ro tác nghiệp. Vietinbank tổ chức đào tạo nhằm phổ biến các khái niệm, quy trình cũng như những SKRRTN điển hình đã hoặc có thể phát sinh trong thực tế tại Ngân hàng. Qua đó, Vietinbank truyền đạt văn hóa QLRRTN cũng như những kinh nghiệm xử lý, đối phó khi phát hiện SKRR cho nhân viên và đảm bảo toàn bộ nhân viên có thể nắm vững những quy định cụ thể trong quá trình triển khai thực hiện QLRRTN.

Bên cạnh đó, các lớp đào tạo chuyên đề, đào tạo chuyên sâu cũng được tổ chức nhằm bồi dưỡng, nâng cao và cập nhật kiến thức cho các cán bộ, nhân viên toàn hàng về QLRRTN. Tại đây các nội dung cụ thể, chi tiết của chính sách quản lý rủi ro được truyền tải tới cán bộ, nhân viên của tất cả các đơn vị đặc biệt là tới các phòng giao dịch, đồng thời, qua lớp đào tạo, các đơn vị Trụ sở chính lắng nghe

những ý kiến phản hồi, vướng mắc trong thực tế triển khai các chính sách mới từ chính các chi nhánh - đơn vị thuộc Tuyến bảo vệ thứ nhất. Đây là những đơn vị đầu tiên, trực tiếp và quan trọng nhất thực hiện quản lý RRTN trong quá trình thực hiện các giao dịch kinh doanh, trong công tác hỗ trợ hàng ngày tại VietinBank.

Hiện nay, Vietinbank đang triển khai hai nền tảng đào tạo cơ bản về QLRRTN như sau:

Đào tạo theo từng cấp quản lý từ cấp cao xuống cấp thấp: Đối tượng của lớp đào tạo này là ban giám đốc, lãnh đạo bộ phận, cán bộ đầu mối thực hiện công tác QLRRTN tại các chi nhánh trên toàn hệ thống và đại diện của bộ máy kiểm tra kiểm soát nội bộ tại các khu vực.

Các buổi đào tạo này vừa kết hợp giữa cập nhật các chính sách, kiến thức mới, vừa hướng dẫn cách sử dụng báo cáo trên hệ thống Hồ sơ rủi ro (Risk profile). Đồng thời, chương trình còn có trao đổi, thảo luận các tình huống, sự kiện RRTN thực tế diễn ra tại VietinBank cũng như các ngân hàng thương mại khác nhằm nâng cao nhận thức cho cán bộ và rút ra các bài học kinh nghiệm tại đơn vị.

Bên cạnh đó, hình thức đào tạo E-learning dành cho cán bộ mới cũng được cập nhật nhằm phản ánh các chính sách, công cụ mới của QLRRTN cũng như các lỗi tác nghiệp, rủi ro tiềm ẩn theo từng vị trí.

Đào tạo theo nhu cầu: Bên cạnh các hình thức đào tạo tập trung mang tính định hướng từ trên xuống, Phòng QLRRTN cũng thực hiện các khóa đào tạo theo yêu cầu riêng tại một số chi nhánh, đơn vị trong hệ thống.

Việc tổ chức đào tạo tại các chi nhánh với mục tiêu lắng nghe phản hồi trong thực tế triển khai các chính sách mới QLRRTN; đánh giá những thay đổi và tác động của chính sách KPI tuân thủ đối với chi nhánh và đối với phòng giao dịch (PGD); cập nhật các quy định trong công tác tuân thủ liên quan tới chấp nhận khách hàng và rà soát, cập nhật danh sách cá nhân, tổ chức nghi ngờ gian lận, rửa tiền…

Tính đến thời điểm hiện tại, có thể nói công tác đào tạo QLRRTN của Vietinbank đã góp phần phổ biến và nâng cao nhận thức của cán bộ, nhân viên Ngân hàng về văn hóa QLRRTN cũng như nắm vững các nội dung về QLRRTN mà