Quản lý rủi ro đạo đức trong hoạt động kinh doanh của Ngân hàng thương mại Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ TÀI CHÍNH

HỌC VIỆN TÀI CHÍNH

------------------

TRẦN TRUNG DŨNG

QUẢN LÝ RỦI RO ĐẠO ĐỨC TRONG HOẠT ĐỘNG KINH DOANH

CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 229 trang tài liệu này.

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

HÀ NỘI - 2018

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ TÀI CHÍNH

HỌC VIỆN TÀI CHÍNH

------------------

TRẦN TRUNG DŨNG

QUẢN LÝ RỦI RO ĐẠO ĐỨC TRONG HOẠT ĐỘNG KINH DOANH

CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM

Chuyên ngành : Tài chính - Ngân hàng

Mã số : 9.34.02.01

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS. TS ĐỖ THỊ PHI HOÀI

2. TS. NGUYỄN CHÍ TRANG

HÀ NỘI - 2018

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan bản luận án này là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của tôi. Các tài liệu, kết quả trình bày trong luận án là trung thực có nguồn gốc rõ ràng.

Tác giả

Trần Trung Dũng

MỤC LỤC

Trang

Lời cam đoan i

Mục lục ii

Danh mục các chữ viết tắt v

Danh mục các bảng vi

Danh mục các sơ đồ vii

MỞ ĐẦU 1

Chương 1: QUẢN LÝ RỦI RO ĐẠO ĐỨC TRONG HOẠT ĐỘNG

KINH DOANH CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 13

1.1. RỦI RO ĐẠO ĐỨC TRONG HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA

NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 13

1.1.1. Hoạt động kinh doanh của Ngân hàng thương mại 13

1.1.2. Rủi ro trong hoạt động kinh doanh của Ngân hàng thương mại 18

1.1.3. Rủi ro đạo đức trong hoạt động kinh doanh của các Ngân hàng

thương mại 22

1.2. QUẢN LÝ RỦI RO ĐẠO ĐỨC TRONG HOẠT ĐỘNG KINH DOANH

CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 30

1.2.1. Khái niệm quản lý rủi ro đạo đức 30

1.2.2. Chủ thể quản lý rủi ro đạo đức 30

1.2.3. Nhân tố ảnh hưởng đến quản lý rủi ro đạo đức 31

1.2.4. Quy trình và nội dung quản lý rủi ro đạo đức 34

1.2.5. Công cụ quản lý rủi ro đạo đức 51

1.3. KINH NGHIỆM QUỐC TẾ VỀ QUẢN LÝ RỦI RO ĐẠO ĐỨC TRONG HOẠT ĐỘNG NGÂN HÀNG - BÀI HỌC CHO VIỆT NAM 54

1.3.1. Kinh nghiệm quốc tế 54

1.3.2. Bài học kinh nghiệm cho Ngân hàng thương mại Việt Nam 70

KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 75

Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ RỦI RO ĐẠO ĐỨC TRONG HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI

VIỆT NAM 76

2.1. KHÁI QUÁT VỀ CÁC HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA NGÂN

HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM 76

2.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển của hệ thống Ngân hàng thương mại

Việt Nam 76

2.1.2. Hệ thống tổ chức Ngân hàng thương mại Việt Nam 81

2.1.3. Thực trạng hoạt động kinh doanh của các Ngân hàng thương mại

Việt Nam 82

2.2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ RỦI RO ĐẠO ĐỨC TRONG HOẠT ĐỘNG

KINH DOANH CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM 90

2.2.1. Thực trạng rủi ro đạo đức trong hoạt động kinh doanh của các

Ngân hàng thương mại Việt Nam 90

2.2.2. Thực trạng quản lý rủi ro đạo đức trong hoạt động kinh doanh của

các Ngân hàng thương mại Việt Nam 100

2.3. ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG QUẢN LÝ TRONG RỦI RO ĐẠO ĐỨC TRONG HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM 121

2.3.1. Những kết quả đạt được 121

2.3.2. Những hạn chế 122

2.3.3. Nguyên nhân 127

KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 133

Chương 3: GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ RỦI RO ĐẠO ĐỨC TRONG HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI

VIỆT NAM 134

3.1. ĐỊNH HƯỚNG TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ RỦI RO ĐẠO ĐỨC TRONG HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM 134

3.1.1. Điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội, thách thức trong quản lý rủi ro đạo đức 134

3.1.2. Định hướng phát triển hệ thống Ngân hàng thương mại Việt Nam

đến 2030 136

3.1.3. Định hướng tăng cường quản lý rủi ro đạo đức trong hoạt động

kinh doanh của Ngân hàng thương mại Việt Nam đến 2030 140

3.2. GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ RỦI RO ĐẠO ĐỨC TRONG HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI

VIỆT NAM 140

3.2.1. Nhóm giải pháp vĩ mô đối với cơ quan quản lý 140

3.2.2. Nhóm giải pháp vi mô tại các Ngân hàng thương mại 158

3.3. MỘT SỐ KIẾN NGHỊ 182

3.3.1. Nhà nước cần xây dựng đồng bộ khuôn khổ pháp lý, tiệm cận

chuẩn mực quốc tế 182

3.3.2. Lựa chọn lộ trình tự do hóa tài chính thích hợp 184

3.3.3. Nhà nước nên có chính sách khuyến khích và hỗ trợ các Ngân

hàng thương mại trong quá trình hiện đại hóa công nghệ 186

3.3.4. Tạo điều kiện xây dựng trung tâm thông tin tín dụng tư nhân 186

KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 187

KẾT LUẬN 188

DANH MỤC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ LIÊN

QUAN ĐẾN LUẬN ÁN 191

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 192

PHỤ LỤC 200

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

Viết tắt Giải nghĩa

AMA Phương pháp đo lường hiện đại

CRO Bộ phận quản lý rủi ro

EAR Thu nhập chịu rủi ro

FTP Định giá điều chuyển vốn nội bộ

GAP Khe hở

IRB Hệ thống đánh giá xếp hạng nội bộ

MCO Báo cáo dòng tiền ra tối đa

MIS Hệ thống thông tin quản lý

NHNN Ngân hàng Nhà nước

NHTM Ngân hàng thương mại

NII Thu nhập lãi ròng

NIM Tỷ lệ thu nhập lãi cận biên

NLP Trạng thái thanh khoản ròng

QLRR Quản lý rủi ro

ROA Tỷ suất sinh lời tài sản

ROE Tỷ suất sinh lời vốn chủ sở hữu

RRLS Rủi ro lãi suất

RRTD Rủi ro tín dụng

RRTK Rủi ro thanh khoản

TPS Hệ thống thông tin xử lý giao dịch

VAR Giá trị chịu rủi ro

DANH MỤC CÁC BẢNG

Trang

Bảng 2.1: Số lượng các NHTM Việt Nam từ năm 1997 đến năm 2017 78

Bảng 2.2: Số lượng chi nhánh, phòng giao dịch của một số NHTM Việt Nam

giai đoạn 2011 - 2017 78

Bảng 2.3: Vốn chủ sở hữu của một số NHTM giai đoạn 2011 - 2017 79

Bảng 2.4: Hệ số CAR của một số NHTM Việt Nam giai đoạn 2011 - 2017 80

Bảng 2.5: Quy mô và tốc độ tăng trưởng tổng tài sản của một số NHTM Việt

Nam giai đoạn 2011 - 2017 80

Bảng 2.6: Nguồn vốn tiền gửi của một số NHTM Việt Nam 2011 - 2017 83

Bảng 2.7: Thị phần huy động vốn của một số NHTM Việt Nam 2011 - 2017 84

Bảng 2.8: Cơ cấu dư nợ tín dụng / tài sản có của một số NHTM Việt Nam

2011 - 2017.................................................................................................85

Bảng 2.9: Thị phần cho vay của một số NHTM Việt Nam 2011 - 2017 86

Bảng 2.10: Tỷ lệ nợ xấu của một số NHTM Việt Nam 2011 - 2017 86

Bảng 2.11: Tỷ lệ dư nợ cho vay / huy động vốn của một số NHTM Việt Nam

2011 - 2017.................................................................................................87

Bảng 2.12: Tỷ lệ ROA của một số NHTM Việt Nam 2011 - 2017 88

Bảng 2.13: Tỷ lệ ROE của một số NHTM Việt Nam 2011 - 2017 89

Bảng 2.14: Danh sách 10 đại án liên quan rủi ro đạo đức được chỉ đạo 92

Bảng 2.15: Tổng số vụ án theo nghiệp vụ ngân hàng xét xử 2011 - 2017 93

Bảng 2.16: Thiệt hại từ rủi ro đạo đức 2011 - 2017 theo thành phần kinh tế 93

Bảng 2.17: Thủ đoạn vi phạm rủi ro đạo đức 2011 - 2017 của các bị cáo 94

Bảng 2.18: Tổng hợp tội danh tòa tuyên án 2011 - 2017 94

Bảng 2.19: Vụ án theo địa phương 2011 - 2017 95