Vai Trò Của Quản Lý Nhà Nước Đối Với Phát Triển Làng Nghề Truyền Thống

Theo quan niệm của các nhà khoa học nghiên cứu về quản lý hiện nay: Quản lý là sự tác động chỉ huy, điều khiển các quá trình xã hội và hành vi hoạt động của con người để chúng phát triển phù hợp với quy luật, đạt tới mục đích đã đề ra và đúng với ý chí của người quản lý.

Theo cách hiểu này thì quản lý là việc tổ chức, chỉ đạo các hoạt động của xã hội nhằm đạt được một mục đích của người quản lý. Theo cách tiếp cận này, quản lý đã nói rõ lên cách thức quản lý và mục đích quản lý.

Như vậy, theo cách hiểu chung nhất thì quản lý là sự tác động của chủ thể quản lý lên đối tượng quản lý nhằm đạt được mục tiêu quản lý. Việc tác động theo cách nào còn tuỳ thuộc vào các góc độ khoa học, các lĩnh vực khác nhau cũng như cách tiếp cận của người nghiên cứu.

Xuất phát từ khái niệm quản lý: Quản lý là một quá trình, trong đó chủ thể quản lý tổ chức, điều hành, tác động có định hướng, có chủ đích một cách khoa học và nghệ thuật vào khách thể quản lý nhằm đạt kết quả tối ưu theo mục tiêu đã đề ra thông qua việc sử dụng các phương pháp và công cụ thích hợp. Quản lý Nhà nước được hiểu là quá trình tổ chức, điều hành của hệ thống cơ quan hành chính nhà nước đối với các quá trình xã hội và hành vi hoạt động của con người theo pháp luật nhằm đạt được những mục tiêu, yêu cầu, nhiệm vụ quản lý nhà nước.

Ngoài ra, quản lý Nhà nước còn được tiếp cận theo các lĩnh vực các mặt cụ thể của quản lý. Đó là một hệ thống tổng thể bao gồm các yếu tố: Mục tiêu, nội dung, phương pháp, nguyên tắc tổ chức, cơ sở vật chất kỹ thuật và công nghệ phục vụ cho công tác quản lý, môi trường hoạt động của các lĩnh vực trong đời sống kinh tế - xã hội.

1.1.3.2. Vai trò của quản lý nhà nước đối với phát triển làng nghề truyền thống

Thứ nhất, QLNN đối với phát triển làng nghề truyền thống sẽ định hướng

cho các hoạt động sản xuất sản phẩm làng nghề của địa phương phát triển theo đúng mục tiêu của địa phương đã đề ra trên cơ sở tạo lập môi trường thuận lợi cho các làng nghề tại địa phương tiếp cận với các yếu tố tài nguyên, nguồn nhân lực.

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 106 trang tài liệu này.

Thứ hai, QLNN đối với phát triển làng nghề truyền thống có vai trò điều tiết các nguồn lực, phân bổ hợp lý nguồn tài nguyên phù hợp với đặc điểm từng ngành nghề của địa phương. Bằng công cụ quản lý, cơ quan QLNN sẽ giám sát các hoạt động kinh doanh của các làng nghề và có những biện pháp thích hợp để xử lý nếu có vi phạm xảy ra.

Thứ ba, QLNN đối với phát triển làng nghề truyền thống có vai trò giám sát, đảm bảo phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm trong hoạt động sản xuất kinh doanh của các làng nghề nhằm đảm bảo tính công bằng, đảm bảo quyền và nghĩa vụ của các cơ sở sản xuất kinh doanh, từ đó bảo tồn giá trị văn hóa truyền thống của làng nghề.

1.1.3.3. Phương pháp và công cụ quản lý nhà nước đối với phát triển làng nghề truyền thống

a. Phương pháp quản lý nhà nước về phát triển làng nghề truyền thống

Để quản lý nhà nước đối với phát triển làng nghề truyền thống sử dụng các phương pháp như: phương pháp kinh tế, phương pháp hành chính và phương pháp giáo dục. Tùy vào từng đối tượng và tình huống cụ thể mà có thể dùng một hoặc kết hợp nhiều phương pháp với nhau để đạt được mục tiêu đề ra trong từng giai đoạn, thời kỳ khác nhau.

Phương pháp kinh tế: Phương pháp kinh tế là cách thức tác động gián tiếp của Nhà nước, dựa trên những lợi ích kinh tế có tính hướng dẫn lên đối tượng quản lý, nhằm làm cho đối tượng quản lý tự giác, chủ động hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao. Phương pháp kinh tế là phương pháp quan trọng để Nhà nước cũng như địa phương thực hiện quản lý đối với phát triển làng nghề

truyền thống. Phương pháp này được thể chế thông qua chính sách kinh tế như sử dụng đất, thuế, các hoạt động hỗ trợ…

Phương pháp hành chính: là cách thức tác động trực tiếp của Nhà nước thông qua các quyết định dứt và có tính bắt buộc trong khuôn khổ pháp luật lên các chủ thể kinh tế, nhằm thực hiện các mục tiêu của nhà nước trong những tình huống nhất định. Tác động điều chỉnh hành động, hành vi của các chủ thể kinh tế là những tác động bắt buộc của nhà nước lên quá trình hoạt động sản xuất kinh doanh của các chủ thể kinh tế, nhằm đảm bảo thực hiện mục tiêu quản lý nhà nước. Một mặt, phương pháp hành chính được thực hiện căn cứ chủ yếu vào hệ thống pháp luật về phát triển làng nghề truyền thống, kiểm soát bằng luật pháp và kịp thời ngăn chặn xử lý những vi phạm, tiêu chuẩn hóa làm trong sạch đội ngũ cán bộ QLNN về phát triển làng nghề truyền thống. Mặt khác, phương pháp này được thực hiện trên cơ sở xây dựng, ban hành các chủ trương, đường lối, chính sách, định hướng cho các làng nghề truyền thống thực hiện theo đúng chủ trương và chiến lược phát triển kinh tế xã hội của đất nước.

Phương pháp giáo dục, là cách thức tác động của Nhà nước vào nhận thức và tình cảm của con người nhằm nâng cao tính tự giác, tích cực và nhiệt tình lao động của họ trong việc thực hiện tốt nhiệm vụ được giao. Để góp phần thực hiện tốt các nội dung QLNN về phát triển làng nghề truyền thống, thông qua các phương tiện có thể tuyên truyền, giáo dục người dân trong các làng nghề nâng cao ý thức, trách nhiệm, bảo tồn các giá trị văn hóa của dân tộc, làm giàu cho bản thân và đất nước.

b. Công cụ QLNN đối với phát triển làng nghề truyền thống.

Để thực hiện chức năng quản lý của mình, Nhà nước có thể sử dụng các công cụ bao gồm: Kế hoạch, chính sách và pháp luật

Công cụ kế hoạch: Nhà nước có những định hướng về phát triển làng

nghề truyền thống theo mục tiêu đã đề ra. Chính quyền địa phương xây dựng và triển khai kịp thời các chiến lược nhằm phát triển làng nghề truyền thống, quy hoạch và đưa ra các kế hoạch cụ thể hướng các làng nghề truyền thống của địa phương phù hợp với điều kiện của mỗi địa phương và quy hoạch tổng thể các nguồn lực được sử dụng tối ưu. Nhờ đó mà các cơ quan QLNN có cơ sở để kiểm tra, đánh giá các hoạt động đúng định hướng hay không. Quy hoạch làng nghề phù hợp với tính phát triển đặc thù của các ngành nghề.

Công cụ pháp luật: Pháp luật là hệ thống các quy tắc chung có tính bắt buộc thể hiện ý chí của Nhà nước và cộng đồng xã hội, do Nhà nước đặt ra, thực thi và bảo vệ nhằm phát triển xã hội theo tính đặc trưng đã định. Trong phát triển làng nghề truyền thống Nhà nước sử dụng công cụ pháp luật để quản lý và phát triển làng nghề truyền thống nhằm tạo cơ sở pháp lý cho việc xác lập kỷ cương cho việc sản xuất kinh doanh sản phẩm làng nghề truyền thống. Từ đó sẽ phát hiện và ngăn chặn các hành vi trái với pháp luật gây tổn hại cho nền kinh tế và xã hội.

Công cụ chính sách: là một trong những công cụ chủ yếu của Nhà nước để quản lý nền kinh tế, nó tập trung các giải pháp nhất định để thực hiện các mục tiêu bộ phận nhằm hướng tới mục tiêu chung của phát triển kinh tế xã hội. Đây là công cụ để nhà nước thực hiện toàn bộ các quan điểm, các nguyên tắc, qua đó thể hiện quyết tam và phương hướng xây dựng các phương thức, biện pháp của nhà nước trong việc điều chỉnh một loạt các quan hệ kinh tế phát sinh nhằm đưa ra các chiến lược, kế hoạch cụ thể vào thực tiễn, các chính sách ra đời như một công cụ hữu hiệu nhằm phát triển xa hơn. Một số chính sách được sử dụng:

 Chính sách khuyến khích đầu tư của Nhà nước.

Nhà nước có thể sử dụng các chính sách ưu đãi, hoặc tài trợ để khuyến khích đầu tư vào khu vực kinh tế làng nghề như: tài trợ toàn bộ, tài trợ một

phần, tài trợ bằng cấp vốn ngân sách, tài trợ bằng vay tín dụng ưu đãi…

 Chính sách hỗ trợ về tài chính, tín dụng đối với làng nghề

Nhà nước có thể sử dụng ngân sách cấp vốn hoặc sử dụng quỹ tín dụng nhà nước cấp vốn tín dụng ưu đãi cho doanh nghiệp kinh doanh cơ sở hạ tầng và doanh nghiệp kinh doanh trong khu vực làng nghề. Thông qua sự hỗ trợ trực tiếp này các làng nghề có điều kiện thuận lợi hơn để phát triển…

 Chính sách đất đai

Nhà nước sử dụng chính sách đất đai để điều chỉnh quỹ đất, giá thuê đất trong các cụm làng nghề. Trước hết, nhà nước quy định việc xây dựng cụm làng nghề phải tuân thủ quy hoạch vùng, phải quy hoạch tổng thể, dài hạn đất xây dựng các làng nghề. Thứ hai, nhà nước can thiệp vào quá trình thu hồi đất và chuyển giao cho các làng nghề. Bởi vì, đất để xây dựng làng nghề thường là đất đã và đang được dân cư sử dụng. Vì thế, để có thể chuyển đổi mục đích sử dụng, thường phải tiến hành công tác thu hồi, tập trung và đền bù, giải phóng mặt bằng. Nhà nước tác động đến quá trình này bằng các quy định về thu hồi đất, chính sách đền bù, chính sách tái định cư… Đối với những nước mà đất đai thuộc sở hữu toàn dân như nước ta thì nhà nước còn tác động vào khâu giao đất, chuyển mục đích sử dụng đất. Một mặt, quản lý nhà nước đảm bảo việc sử dụng đất đai xây dựng làng nghề nằm trong quy hoạch chung về sử dụng đất, nhất là cân đối giữa quỹ đất của công nghiệp và đất nông nghiệp. Mặt khác, những quy định phức tạp của nhà nước sẽ làm cho thị trường đất đai kém linh hoạt, do đó quá trình hình thành các CCN làng nghề phụ thuộc rất lớn vào những quy định và tính tích cực của cơ quan nhà nước.

 Chính sách lao động việc làm

Nhà nước quản lý lĩnh vực lao động việc làm của các làng nghề thông doanh nghiệp, hộ gia đình trong làng nghề đào tạo người lao động, tạo điều kiện để công nhân trong làng nghề có nhà ở, có dịch vụ về y tế, học tập, chế

định quan hệ giữa người sử dụng lao động và người lao động trong làng nghề về các qua nhiều công cụ như quy định về tiền lương tối thiểu, khuyến khích các phương diện bảo hiểm, quyền tham gia các tổ chức chính trị, xã hội, …

1.2. Nội dung Quản lý nhà nước đối với phát triển làng nghề truyền thống

1.2.1. Xây dựng ban hành và tổ chức thực hiện văn bản quy phạm pháp luật trong hoạt động phát triển làng nghề truyền thống

Để quản lý các làng nghề truyền thống Nhà nước địa phương cần chỉ đạo thực hiện các luật lệ, chính sách của trung ương ban hành có hiệu quả ở địa phương mình. (ra các văn bản hướng dẫn thực, tổ chức thực thi, kiểm tra, đánh giá). Việc ban hành các văn bản hướng dẫn ở địa phương xuất phát từ yêu cầu thực tế của địa phương và yêu cầu quản lý ngành nhưng không trái với pháp luật của Nhà nước. Mục đích của ban hành các văn bản pháp luật nhằm tạo điều kiện cho các làng nghề truyền thống phát triển một cách thuận lợi, đưa các sản phẩm làng nghề truyền thống ra thị trường thế giới.

Trong QLNN về phát triển làng nghề truyền thống quy định về điều kiện nghề, làng nghề truyền thống, điều kiện thành lập doanh nghiệp, các hình thức kinh doanh của doanh nghiệp, giấy phép kinh doanh.Bên cạnh việc ban hành các văn bản quy phạm pháp luật, Nhà nước cũng thực hiện việc chỉ đạo, hướng dẫn tổ chức thực hiện tới các đối tượng chịu ảnh hưởng.

Việc ban hành các văn bản quy phạm pháp luật còn có sự tham gia phối hợp của các ngành, các đơn vị có liên quan. Với chức trách và nhiệm vụ được giao, các cơ quan có liên quan phải có trách nhiệm xây dựng hệ thống thông tin đầy đủ, kịp thời.

1.2.2. Xây dựng ban hành và thực hiện quy hoạch phát triển làng nghề

Chính sách và kế hoạch là phương tiện để quản lý việc phát triển làng nghề. Đây là tập hợp những kế hoạch được thiết lập hoặc những hành động

được thực hiện nhằm mục đích phát triển làng nghề theo mục tiêu đã đề ra.

Kế hoạch phát triển làng nghề truyền thống là toàn bộ những công việc được vạch ra một cách có hệ thống trong một thời gian nhất định, với mục đích nhất định nhằm đạt được mục tiêu một cách có hiệu quả bằng những hành động cụ thể.

Chính sách là tập hợp những chủ trương và hành động của cơ quan Nhà nước nhằm tạo cơ chế cho các làng nghề truyền thống phát triển bằng việc tác động nhằm khuyến khích, huy động tập trung nguồn lực, khai thác tối ưu tiềm năng, thế mạnh của địa phương trong việc phát triển làng nghề truyền thống theo mục tiêu đã đề ra.

Xây dựng và thực hiện kế hoạch, chính sách giúp cho các cá nhân, hộ kinh doanh và các nghề nhân thấy rõ được định hướng, mục tiêu phát triển, lĩnh vực phát triển các ngành nghề của địa phương từ đó có hướng phát triển. Tuy nhiên để kế hoạch và chính sách về phát triển làng nghề truyền thống thực sự có hiệu quả và có ý nghĩa thì phải đảm bảo kế hoạch và chính sách phải nằm trong quy hoạch phát triển kinh tế xã hội của địa phương, phải được cụ thể hóa và mang tính đồng bộ. Vì vậy việc xây dựng phải được thực hiện bởi các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền và dưới sự chỉ đạo và phê duyệt của UBND tỉnh.

1.2.3. Tổ chức bộ máy quản lý Nhà nước trong việc quản lý Nhà nước về phát triển làng nghề truyền thống.

Trong các quy định của Nhà nước có quy định rất cụ thể về bộ máy tổ chức QLNN tại địa phương về các lĩnh vực khác nhau trong đó có lĩnh vực kinh tế. Bộ máy này được quản lý từ Sở Công Thương tới phòng kinh tế thành phố và kinh tế - hạ tầng, phòng Nông nghiệp và phát triển nông thô các huyện và chịu sự ảnh hưởng trực tiếp từ UBND thành phố, huyện.

Tại cấp tỉnh, cơ quan chuyên môn quản lý nhà nước là Sở Công Thương. Trong đó phòng thực hiện chức năng quản lý nhà nước về ngành Công nghiệp, TTCN, làng nghề là phòng Quản lý công nghiệp của Sở Công Thương, đơn vị sự nghiệp thuộc Sở Công Thương: Trung tâm khuyến công.

Tại cấp huyện, thành phố các cơ quan chuyên môn tham mưu, giúp UBND huyện thực hiện chức năng QLNN thuộc lĩnh vực kinh tế cụ thể ngành công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp là phòng Kinh tế thành phố, Kinh tế hạ tầng huyện. Cơ quan chuyên môn chịu sự chỉ đạo quản lý về tổ chức, biên chế, công tác của UBND huỵên, đồng thời chịu sự chỉ đạo, kiểm tra chuyên môn nghiệp vụ của Sở Công Thương tỉnh. Bên cạnh đó còn có một số cơ quan có liên quan như Ban bồi thường giải phóng mặt bằng huyện, trung tâm dạy nghề huyện, phòng TN- môi trường, Tài chính – Kế hoạch…UBND huyện ban hành các quy chế phối hợp các cơ quan chức năng trong việc phát triển và QLNN về phát triển làng nghề truyền thống nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho các chủ thể kinh doanh, đáp ứng nhu cầu thị trường.

1.2.4. Tổ chức, quản lý hoạt động đào tạo và bồi dưỡng nguồn nhân lực cho phát triển làng nghề

Hiện nay, việc phát triển làng nghề truyền thống rất cần đến đội ngũ lao động có tay nghề, nhất là các nghệ nhân, người có kinh nghiệm lâu năm trong nghề. Để đáp ứng được nhu cầu về đội ngũ lao động hiện nay. Nhà nước cần quản lý công tác đào tạo, bồi dưỡng, phát triển nguồn nhân lực cho phát triển làng nghề.

Để nâng cao hiệu quả đào tạo, phải nắm bắt được nhu cầu đào tạo là cần thiết. Nó là cơ sở đầu tiên để các cơ sở đào tạo có thể xây dựng mục tiêu và chương trình đào tạo có ý nghĩa, định hướng được nội dung và cách thức đào tạo. Nếu đào tạo không đáp ứng được nhu cầu thực tế thì sẽ không đáp ứng được yêu cầu công việc của địa phương.