Chương Trình Giáo Dục Phổ Thông Mới Và Yêu Cầu Đối Với Giáo Dục Giá Trị

ứng xử. Học sinh THCS muốn tỏ vẻ “người lớn”, nên cần được động viên và hướng dẫn các em tham gia vào các hoạt động NGLL, các hoạt động ở cộng đồng, để các em có cơ hội khẳng định mình. Ở lứa tuổi này các em rất cần sự giúp đỡ, hướng dẫn trong quá trình hình thành tính cách, nhân cách, để có thể vượt qua tuổi niên thiếu, bước vào thế giới của những người trưởng thành. Lứa tuổi THCS, ở học sinh xuất hiện hiện tượng “dậy thì” và do vậy cần được giáo dục về giới tính một cách phù hợp. Ngoài việc giáo dục ở nhà trường, gia đình cần lưu lý kiểm soát việc học sinh tò mò vào các trang thông tin không phù hợp ở các hàng quán nét, hay điện thoại di động. Học sinh THCS còn có những thay đổi chưa định hình trong tính cách tuổi này, quá trình hưng phấn chiếm ưu thế rõ rệt, dẫn đến học sinh khó làm chủ được cảm xúc: dễ bị kích động, dễ bực tức, cáu gắt, mất bình tĩnh…, cần có sự quan tâm và ứng xử thích hợp của giáo viên và cha mẹ, bạn bè. Lứa tuổi vị thành niên những GTS chưa được hình thành đầy đủ hoặc chưa vững chắc. Những thay đổi trong cuộc sống cũng như trong bối cảnh học tập, trường mới, bạn mới, môi trường học tập mới dễ tác động tới việc hình thành những GTS mới, hoặc thay đổi những GTS cũ đã được hình thành trước đó.

1.3.2. Chương trình giáo dục phổ thông mới và yêu cầu đối với giáo dục giá trị sống của học sinh THCS

Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể triển khai Nghị Quyết TW 29, các Nghị quyết của Quốc hội, mà bộ GDĐT công bố 5-8- 2015 là yếu tố đặc biệt quan trọng tác động mạnh mẽ tới hoạt động giáo dục và quản lí hoạt động giáo dục GTS&KNS cho học sinh THCS.

Những điểm mới của chương trình bao gồm:

* Học hết lớp 9 (THCS) học sinh có thể vào cuộc sống lao động..

Chương trình GDPT được thiết kế trong 12 năm, gồm 2 giai đoạn: Giai đoạn giáo dục cơ bản (gồm cấp tiểu học 5 năm và cấp THCS 4 năm) và giai đoạn giáo dục định hướng nghề nghiệp (cấp THPT 3 năm)

Chương trình GDPT mới sẽ đa dạng hoá hình thức tổ chức học tập, coi trọng cả hình thức tổ chức dạy học trên lớp và các hoạt động xã hội, trải nghiệm sáng tạo, tập dượt nghiên cứu khoa học.

Chương trình giáo dục cấp THCS nhằm giúp học sinh duy trì và nâng cao các yêu cầu về phẩm chất, năng lực đã hình thành ở cấp tiểu học, tự điều chỉnh bản thân theo các chuẩn mực chung của xã hội, hình thành năng lực tự học, hoàn chỉnh tri thức phổ thông nền tảng để tiếp tục học lên THPT, học nghề, hoặc bước vào cuộc sống lao động.

* 3 phẩm chất, 8 năng lực cơ bản

Chương trình GDPT mới xác định mục tiêu rèn luyện 3 phẩm chất và 8 năng lực cơ bản. Đó là: Sống yêu thương, sống tự chủ, sống trách nhiệm. Năng lực tự học, giải quyết vấn đề và sáng tạo, năng lực thẩm mĩ, năng lực thể chất, năng lực giao tiếp, năng lực hợp tác, năng lực tính toán, năng lực công nghệ thông tin và truyền thông (ICT).

Có thể bạn quan tâm!

Xem toàn bộ 144 trang tài liệu này.

* Tích hợp ở lớp dưới, phân hoá dần ở lớp trên

* Tăng môn học tự chọn, giảm môn bắt buộc

* Trải nghiệm sáng tạo

Một hoạt động giáo dục được nhấn mạnh trong CTGDPT là hoạt động trải nghiệm sáng tạo - gồm phần bắt buộc (bao gồm cả các hoạt động tập thể) và tự chọn. Nội dung hoạt động trải nghiệm sáng tạo được xây dựng thành các chủ đề mang tính mở và tương đối độc lập với nhau gắn với từng lĩnh vực của địa phương, vùng miền, đồng thời cũng mang tính đất nước, quốc tế được trường lựa chọn một cách phù hợp nhất.

Đánh giá năng lực của học sinh từ hoạt động trải nghiệm sáng tạo chủ yếu bằng phương pháp định tính thông qua quan sát hành vi và thái độ, bảng kiểm, tự luận và hồ sơ hoạt động.

Bối cảnh đổi mới giáo dục càng khẳng định vai trò của hoạt động giáo dục GTS. Nếu cốt lõi của đổi mới giáo dục là “chuyển từ nhà trường kiến thức sang nhà trường phẩm chất, năng lực, lấy việc rèn luyện phẩm chất, năng lực cho người học làm gốc, lấy người học làm trung tâm của quá trình rèn luyện phẩm chất, năng lực..”, thì hoạt động giáo dục GTS được xem là hạt nhân cơ bản của mọi hoạt động trong nhà trường, nội khoá cũng như hoạt động NGLL. Một lẽ rất tự nhiên là khi học sinh có cơ hội, được sự hướng dẫn của thày, cô, được sự trợ giúp từ gia đình và toàn xã hội được sử dụng các kiến thức được học trong trường thể hiện trong các tình huống khác nhau của cuộc sống, thì đó là lúc các em vừa thể hiện được bản thân, vừa củng cố các GTS đang được hình thành. Qua đó phẩm chất, năng lực của một công dân tương lai được củng cố và phát triển.

1.3.2. Các thành tố của hoạt động giáo dục giá trị sống cho học sinh THCS

1.3.2.1. Mục tiêu của hoạt động giáo dục giá trị sống cho học sinh THCS

Hoạt động giáo dục GTS cho học sinh nhằm giúp học sinh phát triển toàn diện cả về thể chất và tinh thần, phẩm chất và năng lực, phù hợp với trình độ học vấn, tâm sinh lí lứa tuổi, đặc điểm vùng miền, để các em có thể phát huy hết tiềm năng của mỗi cá nhân, trở thành các công dân hữu ích trong tương lai.

Trong hoạt động giáo dục GTS này các em có thể sử dụng các kiến thức đã được học, vận dụng vào cuộc sống, điều khiển hành vi và ngôn ngữ cho phù hợp với các chuẩn mực xã hội trong các mối quan hệ với thày cô, bạn bè, gia đình, với thiên nhiên và với chính bản thân.

1.3.2.2. Nội dung của hoạt động giáo dục giá trị sống cho học sinh THCS

Đối với HS THCS, để xác định những nội dung giáo dục GTS cần hệ thống hoá những GTS chuẩn mực của xã hội, tiếp thu tinh hoa của quá khứ, của dân tộc, của các nhà kinh điển, của Bác Hồ, nhưng mở rộng và nâng lên tầm cao mới, đáp ứng yêu cầu của cuộc sống đương đại, phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý của HS THCS, hoà nhập với thế giới. Hệ giá trị này đã được tổng kết thành 12 giá trị cho HS toàn cầu: Hòa bình, Tôn trọng, Hợp tác, Trách nhiệm, Trung thực, Giản dị, Khiêm tốn, Khoan dung, Đoàn kết, Yêu thương,Tự do, Hạnh phúc. Các giá trị này được cụ thể hoá trong từng nước, từng địa phương, tuỳ thuộc vào trình độ phát triển kinh tế - xã hội, đặc trưng tâm lí, văn hoá, trình độ học vấn của HS... ở mỗi địa phương cụ thể.

Cùng với việc giáo dục 12 giá trị là các nội dung giáo dục các giá trị truyền thống của con người Việt nam đó là: Lòng yêu nước, truyền thống đoàn kết, lao động cần cù và sáng tạo, lạc quan, vì nghĩa, tinh thần nhân đạo, lòng yêu thương và quý trọng con nguời... Nội dung của những giá trị sống đối với học sinh THCS cần làm cho các em nhận biết để ứng phó trước tình huống, quản lý cảm xúc, học cách giao tiếp, ứng xử với mọi người xung quanh, làm thế nào để giải quyết mâu thuẫn trong mối quan hệ, làm thế nào để thể hiện bản thân một cách tích cực, lành mạnh. Từ đó hình thành ở các em các hành vi xã hội tích cực, phát triển ý thức môi trường và trách nhiệm sinh thái.

1.3.2.3. Phương pháp của hoạt động giáo dục giá trị sống cho học sinh THCS

Kế thừa những kinh nghiệm nghiên cứu của các tác giả khác cho thấy các nhà quản lí cần biết rằng có 2 nhóm phương pháp đặc trưng để giáo cho học sinh trường THCS, lứa tuổi vị thành niên: nhóm phương pháp làm gương và nêu gương, và nhóm phương pháp giáo dục thông qua trải nghiệm

* Nhóm phương pháp làm gương và nêu gương

- Làm gương là phương pháp đặc trưng của giáo dục đạo đức, phẩm chất, giá trị nói chung. Trong giáo dục không gì làm mất uy tín của người thày, mất lòng tin của học trò bằng việc nói không đi đôi với làm. Thày yêu cầu trò phải lễ phép, chăm học, ứng xử văn minh, bảo vệ môi trường... thì trước hết, thày cũng như toàn thể cán bộ giáo viên trong trường phải là tấm gương về sự văn minh trong ứng xử, là tấm gương về sự tự học, vươn lên trong công tác và cuộc sống.

Một tập thể sư phạm mẫu mực trong ứng xử với nhau, đoàn kết trong công tác, vươn lên trong chuyên môn nghiệp vụ... là cơ sở để giáo dục những giá trị đó cho học sinh.

- Phương pháp nêu gương là GV dùng những tấm gương sáng của cá nhân hoặc tập thể học sinh có GTS chuẩn mực để kích thích HS học tập và làm theo. Bên cạnh đó, GV cũng có thể sử dụng những hành vi không tốt, phản diện để giúp đỡ học sinh phân tích, đánh giá và tránh những hành vi tương tự.

Phương pháp nêu gương có vai trò rất quan trọng trong công tác giáo dục GTS, giúp học sinh xây dựng hệ giá trị chuẩn mực cho mình.

Như vậy, thông qua phương pháp nêu gương, giáo viên giúp HS học và làm theo những gương tốt, tránh những gương xấu. Đồng thời giúp học sinh hình thành được niềm tin về các chuẩn mực GTS xã hội nói chung, chuẩn mực đạo đức nói riêng.

* Nhóm phương pháp giáo dục thông qua trải nghiệm

Đây là hình thức học tập gắn liền với các hoạt động thực tiễn do chính HS thực hiện dưới sự tổ chức, hướng dẫn của giáo viên

Nếu mỗi GTS được học sinh tự trải nghiệm, rồi chiêm nghiệm, để từ đó rút ra cho mình những kinh nghiệm sống, thì đó chính là con đường hình thành một cách vững chắc những GTS phù hợp với chính bản thân. Những phương pháp cụ thể có thể là: Phương pháp giải quyết vấn đề; Phương pháp đóng vai; Phương pháp diễn đàn; Phương pháp thảo luận nhóm; Phương pháp trò chơi;

Đây là những phương pháp đặc trưng trong giáo dục phẩm chất năng lực cho học sinh nói chung, trong rèn luyện GTS nói riêng, mà các nhà quản lí cần tổ chức tập huấn cho GV trong từng nhà trường.

1.3.2.4. Hình thức của hoạt động giáo dục giá trị sống cho học sinh THCS

* Hoạt động giáo dục trong nhà trường

Giáo dục GTS cũng như giáo dục KNS được lồng ghép, tích hợp nội dung giáo dục vào chương trình giảng dạy các môn thông qua dạy học trên lớp.

Tùy theo nội dung, chương trình của từng môn học, từng loại hình hoạt động, nhà quản lí cần tập huấn để GV có thể lựa chọn các kĩ năng phù hợp có thể tích hợp lồng ghép một cách thích hợp. Khi học các môn Vật lý, Sinh học, Địa lý, học sinh sẽ có thêm nhận thức về vấn đề năng lượng của cuộc sống, có kĩ năng sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả, có ý thức bảo vệ môi trường; với môn Ngữ văn, Lịch sử, GDCD, Âm nhạc, Mĩ thuật học sinh được giáo dục sâu sắc về tư tưởng, tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh, tình yêu gia đình, quê hương đất nước…

Dạy học tích hợp (thực chất là dạy học theo phương thức dạy trải nghiệm sáng tạo) là sự vận dụng kiến thức liên môn tạo sự phối hợp giữa HS - HS, HS- GV, liên kết nội dung các môn học với từng cấp độ phức hợp của kiến thức, thông qua cách vận dụng kiến thức liên môn để giải quyết các vấn đề mà GV- HS gặp trong cuộc sống. Bằng cách này HS ngoài việc nắm bắt được tri thức khoa học chính xác, hệ thống, các em đồng thời củng cố GTS thông qua việc rèn luyện các kĩ năng thể hiện năng lực của chính mình trong quá trình sử dụng tổng hợp kiến thức để giải quyết vấn đề của chính mình (dưới sự hướng dẫn của giáo viên). Dạy học tích hợp là cách tốt nhất để tạo động cơ học tập (motivation) cho HS. Marshall cho rằng chương trình dạy học lồng ghép, tích hợp chú trọng nhu cầu tiếp thu kiến thức phù hợp với nhu cầu của HS; HS sẽ được học cái mình cần và yêu thích, người ta gọi đó là “động cơ nội tại” (intrinstic motivation). Chính vì có động cơ học tập (động cơ nội tại) mà việc học trở nên nhẹ nhàng và thích thú hơn

Việc tích hợp dạy học và giáo dục thông qua hoạt động trong quá trình dạy học của GV là một nguyên tắc quan trọng của giáo dục toàn diện, bởi lẽ kiến thức, kĩ năng, năng lực, phẩm chất HS chỉ được hình thành và phát triển thông qua hoạt động và bằng hoạt động.

Tổ chức dạy học trên lớp theo hướng lồng ghép, tích hợp nội dung giáo dục GTS trong chương trình dạy học các môn học có không chỉ giúp GV thực hiện được các

mục tiêu vốn có của bài học, môn học, mà còn giúp HS vận dụng, trải nghiệm được các kĩ năng gắn với bài học trong các tình huống của cuộc sống. Trên cơ sở đó, học sinh THCS hình thành được các KNS cần thiết cho bản thân, góp phần củng cố các GTS có trước đó, hoặc hình thành các GTS mới.

* Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp

Nhà quản lí luôn có ý thức rằng hoạt HĐGDNGLL đóng góp tích cực vào kết quả hoạt động dạy - học trên lớp, tạo nên sự hài hòa cân đối cho quá trình sư phạm toàn diện, thống nhất, nhằm hiện thực hóa mục tiêu của cấp học.

HĐGDNGLL vừa củng cố, vừa phát triển quan hệ giữa các lớp trong trường giữa nhà trường với cộng đồng xã hội, vừa thu hút và phát huy được tiềm năng của các lực lượng giáo dục xã hội và gia đình, trong và ngoài nhà trường, nâng cao hiệu quả giáo dục HS. Chính sự tác động của xã hội từ nhiều phía, từ các tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp, từ các cấp, các ngành và các yếu tố khác trong xã hội làm sâu sắc hơn tính xã hội của giáo dục.

Đoàn TNCS HCM, Đội TNTP HCM là tổ chức của lứa tuổi thiếu niên có vai trò rất lớn trong việc tập hợp, tổ chức sinh hoạt, giáo dục thanh thiếu niên theo những chương trình, nội dung bổ ích, góp phần hình thành và phát triển phẩm chất, lý tưởng cho HS.

Thông qua các HĐGDNGLL, các hoạt động sinh hoạt tập thể như: Hoạt động kỉ niệm các ngày lễ lớn, hội vui học tập, thi tìm hiểu truyền thống tốt đẹp của nhà trường, của địa phương, thuyết trình theo chủ đề, xử lý tình huống, tìm hiểu về các danh nhân, các nhà khoa học, các hoạt động tham quan dã ngoại, thâm nhập thực tế, hoạt động tình nguyện... sẽ giúp cho HS tiếp cận với các tình huống thực tiễn trong đời sống. Những hoạt động này thường thu hút và gây hưng phấn trong HS, tạo điều kiện để HS thực hành và tăng cường những KNS, hoàn thiện các giá trị theo những cách thức phù hợp với từng nhóm đối tượng và từng vùng miền. Trên cơ sở đó, HS THCS được phát triển toàn diện, không chỉ có tri thức mà còn có đạo đức, sức khỏe, thẩm mĩ và các kĩ năng cơ bản để tiếp tục học lên trung học phổ thông.

Hoạt động NGLL với các chủ điểm tương ứng sẽ là cơ hội tốt để các nhà quản lí lồng ghép hoạt động giáo dục GTS cho học sinh, gắn học tập với cuộc sống, lí thuyết với thực hành.

* Hoạt động giáo dục ngoài nhà trường

- Hoạt động giáo dục trong gia đình

Ngoài giờ ở trường, HS có một khoảng thời gian dài ở gia đình, chịu sự tác động rất lớn từ gia đình. Từ nề nếp sinh hoạt trong gia đình, phong tục tập quán, đến ăn uống, nghỉ ngơi, học hành, vui chơi... đều chịu ảnh hưởng của gia đình. Do vậy, những GTS cũng sẽ được hình thành, củng cố và phát triển phụ thuộc rất nhiều từ yếu tố gia đình. Mặt khác, những GTS được hình thành từ hoạt động giáo dục tại nhà trường sẽ được củng cố, vận dụng khá lớn trong môi trường gia đình. Cha mẹ giữ vai trò chủ đạo trong hoạt động gia đình. Trong hoạt động giáo dục, cha mẹ được xem như những thày cô giáo thứ hai.

Xuất phát từ đó, nhà trường, GV cần có kế hoạch phối hợp chặt chẽ với gia đình, phát huy vai trò của CMHS trong quá trình phối hợp rèn luyện GTS cho học sinh.

Các hoạt động của hội CMHS, các cuộc họp với CMHS theo chủ đề, lôi cuốn sự tham gia của CMHS vào các hoạt động của trường có thể là các hình thức mà các nhà quản lí có thể sử dụng để huy động lực lượng quan trọng này vào giáo dục GTS cho học sinh THCS.

- Hoạt động giáo dục ngoài xã hội

Các lực lượng xã hội có vai trò cực kì quan trọng trong giáo dục GTS cho học sinh THCS. Các đoàn thể xã hội có vai trò quan trọng trong việc tập hợp, vận động, đoàn kết rộng rãi các tầng lớp nhân dân, đại diện cho quyền lợi hợp pháp và nguyện vọng chính đáng của nhân dân; đưa các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước, các chương trình kinh tế, văn hóa, xã hội, an ninh quốc phòng thành hoạt động thực tiễn sinh động trong cuộc sống của nhân dân.

Việc phối hợp các tổ chức đoàn thể xã hội sẽ tạo dựng được mối quan hệ gắn kết giữa NT- GĐ-XH để thống nhất quan điểm, nội dung, phương pháp giáo dục giữa NT- GĐ-XH, huy động được mọi lực lượng của cộng đồng chăm lo sự nghiệp giáo dục, xây dựng phong trào học tập và môi trường giáo dục lành mạnh.

Nhà quản lí cần nhận thức sâu sắc rằng, hoạt động giáo dục GTS cho học sinh chỉ đạt được kết quả tốt khi nó có sự tác động đồng thời của các lực lượng giáo dục trong nhà trường, gia đình và toàn xã hội. Hoạt động này có thể được thực hiện thông qua các đợt sinh hoạt theo chủ đề, kỉ niệm các ngày lễ lớn của cả nước hay của địa phương....

1.3.2.5 . Kiểm tra, đánh giá kết quả giáo dục giá trị sống cho học sinh THCS

Mục đích kiểm tra, đánh giá là đánh giá mức độ nhận thức của HS về ý nghĩa, tầm quan trọng của hoạt động giáo dục GTS. Ngoài ra một mục đích quan trọng nữa là đánh giá mức độ thực hiện trong môn học và trong HĐ NGLL của các giá trị sống. Kiểm tra, đánh giá như vậy sẽ tạo động lực để HS tự rèn luyện các GTS cần thiết cho bản thân, giáo viên có sự đổi mới về phương pháp, cách thức tổ chức hoạt động GD GTS. Từ đó các nhà quản lí có thông tin phản hồi để điều chỉnh kế hoạch cho phù hợp.

1.4. Nội dung quản lý hoạt động giáo dục giá trị sống cho học sinh THCS

1.4.1. Quản lý việc xây dựng kế hoạch hoạt động giáo dục giá trị sống cho HS THCS

Quản lý việc xây dựng kế hoạch tổ chức hoạt động giáo dục giá trị sống, phải dựa trên cơ cấu khung phân phối chương trình của năm học, đồng thời phải dựa trên cơ sở khảo sát tình hình thực tế của trường về nguyện vọng, nhu cầu của học sinh mong muốn được hình thành và rèn luyện những GTS mà các em còn thiếu, Từ đó mới xây dựng được kế hoạch có tính khả thi và mang lại hiệu quả giáo dục GTS tốt nhất cho HS. Quản lý về kế hoạch hoạt động giáo dục GTS bao gồm: Quản lý việc xây dựng kế hoạch hoạt động thường xuyên, kế hoạch hoạt động theo 31 chủ điểm, kế hoạch bồi dưỡng đội ngũ GV, kế hoạch đầu tư cơ sở vật chất cũng như các điều kiện thực hiện, kế hoạch phối hợp với các lực lượng giáo dục, kế hoạch kiểm tra đánh giá kết quả hoạt động GTS.

Có rất nhiều loại kế hoạch theo lộ trình thời gian; kế hoạch dài hạn, kế hoạch ngắn hạn, kế hoạch theo quý, tháng, và theo tuần, khi quản lý kế hoạch thì người quản lý phải nắm thật chắc mục tiêu và các nội dung của kế hoạch để tránh sự chồng chéo hoặc bỏ việc không kiểm soát được.

Để quá trình giáo dục GTS cho học sinh đạt hiệu quả, nhà trường cần xây dựng phương hướng chỉ đạo theo một kế hoạch thống nhất, nhằm động viên và phát huy tối đa khả năng của các lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường để tạo nên sức mạnh tổng thể trong quá trình GD GTS.

1.4.2. Tổ chức bộ máy nhân sự và xây dựng quy định triển khai hoạt động giáo dục GTS cho HS THCS

Tổ chức thực hiện kế hoạch chung trong đó có kế hoạch hoạt động giáo dục GTS cho học sinh quyết định sự thành công của hoạt động này. Chức năng tổ chức được thực hiện theo 2 hướng:

Xem toàn bộ nội dung bài viết ᛨ